Khối lượng neutrinos trong mô hình 3 3 1 tiết kiệm

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA VẬT LÝ



NGUYỄN THỊ GIANG


KHỐI LƢỢNG NEUTRINOS
TRONG MÔ HÌNH 3-3-1 TIẾT KIỆM


KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Chuyên ngành: Vật lí lí thuyết

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học
TS. HÀ THANH HÙNG




HÀ NỘI - 2015
LỜI CẢM ƠN

Khóa luc hoàn thành bên cnh s c gng hc hi, cu th ca bn
thân trong sut bc va qua, em xin bày t lòng bic ti
thy giáo TS.HÀ THANH HÙNG  truyt c v kin
thc, kinh nghim, k g  em hoàn thành
c khóa lun.
Em xin chân thành cy cô giáo trong khoa Vt Lý  ng

i hm Hà Ni 2, các thy cô giáo trong t Vt lý lý thuyt o
u ki  em c nghiên cu, hc tp và hoàn thành khoá lun.
Cui cùng, em xin gi li ci n bè, nh
 em trong sut quá trình thc hin khóa lun tt nghip.
Do thi gian và kin thc có hn nên khóa lun không th tránh khi
nhng hn ch và thiu sót nhnh. Em xin cp thu nhng ý kin
a các thy cô giáo và các bn sinh viên.


Hà N
Sinh viên


Nguyễn Thị Giang


LỜI CAM ĐOAN

 tài: “Khối lượng neutrinos trong mô hình 3-3-1 tiết kiệm” c
hoài s ng dn ca TS. HÀ THANH HÙNG và s c gng
ca b   ng kt qu trong khóa lun là kt qu
nghiên cu ca bn thân không trùng vi kt qu nghiên cu ca tác gi khác.
Nu có gì sai sót tôi xin hoàn toàn chu trách nhim.
Trong quá trình nghiên cu và thc hin khóa lu tha thành
tu ca các nhà khoa hc vi s trân trng và bi

Hà N
Sinh viên

Nguyễn Thị Giang







MỤC LỤC

M U 1
1. Lý do ch tài 1
2. Mu: 2
3. Nhim v nghiên cu: 2
ng nghiên cu: 2
u: 2
6. Cu trúc ca khóa lun: 2
. TÌM HIU V MÔ HÌNH 3-3-1 TIT KIM 3
1.1 S sp xp các ht 3
1.2 Các boson chun: 5
 12
1.3.1 Tính s lepton mi : 13
1.3.2 Tính s lepton mi ß: 14
1.4 Th Higgs và cc tiu th Higgs: 15
. KT QU TÌM KIM NEUTRINOS T THC NGHIM 17
2.1 Các hn ch t mô hình chun 17
c v máy gia tc ht: 19
. KHNG NEUTRINOS TRONG MÔ HÌNH 3-3-1 TIT
KIM 24
 khng sinh khng cho neutrinos: 24

3.2 Ma trn khng neutrinos 26
3.2.1 Khng Dirac ca neutrinos  mc cây 26
3.2.2 Khng Dirac và khng Majorana  gt vòng 27
3.2.3 B cho M
L
n M
R
28
3.2.4 B 
D
34
 37
 38


1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Mô hình chuc xây dng t nht thành công
trong vic gic phn ln các hing trong vt lý hn,
c coi là mt lý thuyt hoàn chnh v vt cht trong t
nhiên. Nhng hn ch chính ca mô hình chun liên quan ti các v 
khng neutrinos, bi xng vt cht  phn vt cht, vt cht t
ng ti, giãn n gia tc c, bn cht ca ht Higgs và s th h
c Long và các cng s ng
thành công mt mô hình thng nh n yu m rng da trên nhóm
     
3 3 1
C L X
SU SU U

(3-3-1). Mô hình này m ra m ng nghiên
cu mi cho vt lý sau mô hình chuc cng khoa hc th
gii công nhc phát trin ca mô hình 3-3-1 tip tc nhóm
nghiên cu ca GS. Hoàng Ngc Long nghiên c xut. 
 xut mô hình 3-3-1 tit kim vi rt nhi
m chng. Mô hình 3-3-i xc nhóm nghiên cu xây
dng và có nhng h qu vt lý mi rt thú v 
khng neutrinos, s vi phm s lepton th h, phân rã Higgs, và v các
tín hii xng  LHC và ILC. Mô hình 3-3-1 vi xn
cho gii thích lý thuyt v khng nh và s trn ln ca neutrinos 
c thc nghim xác nhn. ng dng mô hình 3-3- hc
các thành viên trong nhóm nghiên cu trin khai, nhi thích v
vt cht ti trong t nhiên, lm phát và chuy. Vì vy vn
 tôi la ch nghiên cu ch yu là khng neutrinos da trên mô
hình tit kim 3-3-1. Da vào mô hình chúng ta có th 
sinh khng cho neutrinos, ma trn khng neutrinos (gm khng
Dirac ca neutrinos  mc cây, khng Dirac và khng Majorana 
2
gt vòng, b 
L
, M
R
và M
D
) và t c mt s
nhn xét quan trng t nhng kt qu y.
2. Mục đích nghiên cứu:
Khng neutrinos trong mô hình 3-3-1 tit kim.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu:
 c mn thc hin nhng nhim v sau:

- Tìm hiu v mô hình 3-3-1 tit kim
- Tìm hiu v khng neutrinos da vào mô hình 3-3-1 tit kim.
4. Đối tƣợng nghiên cứu:
Ht neutrinos.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu:
- u vt lý lý thuyu lý
thuyng t.
- i toán hc.
6. Cấu trúc của khóa luận:
Ngoài phn m u, kt lun và tài liu tham kho, khóa lun gm các

u v mô hình 3-3-1 tit kim.
t qu tìm kim neutrinos t thc nghim.
ng neutrinos trong mô hình 3-3-1 tit kim
KT LUN: Tóm tt các kt qu nghiên cu ca khóa lun.

3
Chƣơng 1
TÌM HIỂU VỀ MÔ HÌNH 3-3-1 TIẾT KIỆM

u tiên chúng ta nhc li nhm ca mô hình chun. Mt s
chéo hóa chính xác cn tích, các boson trung hòa, khng ca
chúng và s trc gii thiu. Bi vì có s 
nên xut hin nhm bng, t  hn ch trên các thông s và 
mt vài hic phác ha.
1.1 Sự sắp xếp các hạt
  --           
         
     
3 3 1

C L X
SU SU U
neutrinos


SU(3)
L
SU(3)
L
.
Các th h 
 Th h 1:
,
e
e

và các phn ht.
 Th h 2:
,


và các phn ht.
 Th h 3:
,


và các phn ht.
C th 
1
1,3, ,

3
aL
aL aL
c
aR
l





  






~(1,1,-1)
aR
l
, a =1,2,3. (1.1)

SU(3)
C
, SU(3)
L
U(1)
X
.


4
 
1
*
11
1
3,3, , 3,3 ,0 , 2,3
3
L
L
L L L L
L
L
d
u
Q d Q u
U
D









   










RR
~(3,1,2/3), d ~(3,1,-1/3), U ~(3,1,2/3), D ~(3,1,-1/3),
aR aR
u

(1.2)

Trong ngo ng t cng theo th
t là s ng t ca nhóm SU(3)
C
, SU(3)
L
và U(1)
X
.
SU(3)
L

SU(3)
L
.
Mô hình chun 3-3-1 b phá v t phát qua n.  n th

nhc phá v   mô hình chun qua mt tam tuyn Higgs vô
ng.
0
1
2
0
3
1
1,3, .
3














(1.3)
Vi giá tr trung bình chân không (VEVs) i:
1
0.
2
u









(1.4)
i xng ca mô hình chuc phá v v nhóm
(3) (1)
CQ
SU U
nh ng

:
1
0
2
3
2
1,3, .
3
















(1.5)

Vi giá tr trung bình chân không:
5
0
1
.
2
0







(1.6)
1.2 Các boson chuẩn:
o hàm hip bin ca mô hình i:
9
,
i i X

D igTW ig T XB iP
     
      

ng chun W
i
và B ng chun ca SU(3)
L
và U(1)
X
.
g và g
X
là các hng s 
9
1
(1,1,1)
6
T diag
là ma trng vi
ma tr.
Ma trn P
μ
o hàm hip bic vit l
8
' '0
3
8
''
3

8
'0* '
W
2
W 2W 2
3
3
W
2
2W -W 2 ,
23
3
2W
2
2W 2
3
3
t XB X
g
P t XB Y
Y t XB

  

   














  







(1.7)

/
X
t g g
. Chúng ta s biu din các kt hp sau:
1 2 6 7 4 5
' ' '0
W W W
W ,Y ,X ,
2 2 2
iW iW iW
     
  



  
(1.8)
i xng ca SU(3)
L
. W
4
và W
5
là phn
thc và phn o ca
'0
X

và
'0*
X

ng:
   
'0 '0* '0 '0*
45
1
W ,W .
22
i
X X X X
     
   

(1.9)
Khng ca các boson chuc vii dng:
6
   
 
 
 
 
2 2 2 2 ' '
2
22
2
''
'
2
22
2 2 2 2
' ' '
38
3 8 8
3
2
8
W W (
4
1 2 2
W W W W
33
3
1 2 2 2 2 2

W W W
3 3 3 3
33
12
9
)
4
48
88
42
2
WW
33
3
GB
mass
D D D D
u v v Y Y
g u g v
g u g
g
g
Y Y t B
t B t B
t
u
B




    
    
  




    












   

   


   
  
   
   




  
   



 
 
 
   
 
'0 '0*
2
'0 '0*
2
2
2
2 2 '0 ' '0 '0*
8
0*
2 2 2
W
33
342
.
16
XX
gu
XX

g
u X X i
t
XX
B


   







  



    


(1.10)

Vn W
’
và Y
’
ta có ma trn khng là ma trn
trsau:

 
'
''
'
22
2
22
W
W, .
4
Y
CG
mass
u v u
g
uv
Y


















(1.11)
Trng thái vt lý ca các W-boson và Y-boson liên h vi W
’
và Y
’

sau:
' ' ' '
W cos W sin , sin W cos Y ,YY
     
   
   
(1.12)
Vi góc trn:
tan .
u



(1.13)
Khn W và Y:
22
2
W
,
4

gv
M 
(1.14)
 
2
2 2 2 2
.
4
Y
g
M u v

  
(1.15)

7
Nhn xét:
  rt nh nên
''
W W ,YY
   
.

w
246
eak
v v GeV
ng vi khng ca W - boson g
mô hình chun.
T (1.10), giá tr riêng ca khng W

5
nh:
 
5
2
2
2
W
2
.
4
u
g
M


(1.16)
Cui cùng là s kt hp gia các thành phn W
3
, W
8
, B và W
4
. Da vào
 ca các yu t trên ma trn khnh:
 
   
     
22
2 2 2 2

22
2 2 2 2 2 2
2
2
2
2 2 2 2 2 2 2 2
22
2
22
3 3 6
1 2 2
4 2 2
39
33
.
4
2 2 2 8
2 2 2 4
9 27
3 6 3 6
28
2
3 3 6
u v t
u v u v u
u v t
u v u v u
g
M
t t t t

u v u v u v u
t
u u u u

  
  
   


  




    





      



  


(1.17)
Lagrangian khng hp này có dng:
2

3 8 4
W ,W , ,W ).
1
,(
2
NG T T
mass
V M V V B

(1.18)

Khi
0u 
W
4
không kt hp vi W
3
, W
8
, Bng hp
0u 
, ma
trn khng  (1.17) có hai giá tr riêng là:

 
'
4
2
2 2 2 2
W

0, .
4
g
M M u


  

(1.19)

8
y các thành phn
'
4
W
và W
5
có cùng khu này mâu
thun vc. Vi kt qu này, chúng ta cnh s
kt hp ca
'
4
W
và W
5:
0'
45
2 W W .Xi
  


(1.20)
ng boson chun không  Hermitan các kí hiu
0
biu din tính
trung hòa ca boson X. Tuy nhiên trong phn này, kí hiu này có th bin mt.
Boson này có s lepton bng 2, vì vy nó gi mô hình 3-3-1
ng vi các neutrinos phân cc phi. T (1.14), (1.15), (1.19u này cho
ta mi quan h gia khng ca các bilepton theo quy lut Pythagoras.
2 2 2
W
,
YX
M M M
(1.21)
n tích ca bilepton Y i ht X trung
hòa.
Cn chú ý rng các mi quan h   trong mô hình 3-3-1 vi
nhng neutrinos phân cc phi:
2 2 2
w
.
YX
M M m

Tip theo chúng ta s tìm giá tr riêng.
Các giá tr ng ca 2 giá tr  (1.19
'
4
22
tan2

3
1 1 3tan2
,W .
0
18 4 1 4tan 2
32
1
0
t
t
A
t























(1.22)

 biu din mô hình này bng lý thuyt biu din  mng
thp chúng ta trình bày da trên m thích hp trong Lagrangian
cn t:
int
2
3
.
18 4
EM
gx
l lA
t





(1.23)
ng s  n t có th nh bi:
9
2
3
.
18 4

X
g
e
t


(1.24)
Tip tc s dng hng s  g ca SU(3)
L
ti thang phá v i
xng t phát:
 
w
2
L
e
g g SU
s




(1.25)

Vi:
w
2
w
32
,

34
s
t
s


(1.26)

Lúc này giá tr riêng là:
2
WW
W 3 W 8
'
22
4 3 8 4
222
222
W W 1 ,
3
3
31
W W W W ,
1 4 1 4 1 4
tt
A s c B
tt
ttt
   

   



    



  


(1.27)

W W 2
sin , tan2st



.
S chéo hóa ca ma trn khc thc hic.  c
u tiên, d ca
 
'
4
, , ,WA Z Z
   

2
WW
W 3 W 8
2
'

WW
8
W W 1 ,
3
3
1 W .
3
3
tt
Z c s B
tt
ZB
   
  

    



  

(1.28)

D này, ma trn khng M
2
tr thành:
10
2 2 2 2 2
W
2

22
WW
WW
2
'2
2 2 2 2 4 2 2 2
W W W
22
2 2 2
WW
W W W W
22
2
W
WW
0 0 0 0
2
0
34
.
42
0
4
(3 4 )
3 4 3 4
22
0
34
u v c u v u
cc

cs
g
M
c u v v c c u u
cs
c s c s
uu
u
c
cs












  













(1.29)
  y, khi
0u 
, W

không kt hp vi
'
,ZZ

. Giá tr
riêng ca
'
4
W

nh:
2
'
W2
2
44
2 2 2
W 2 W 2 W 2
41
1

W W .
1 4 1 4 1 4
ct
t
Z
c t c t c t


  
  

  
  
(1.30)
Quay tr li v th là trc giao hong
t
'
2
W
2
W2
14
t
s
ct





(1.31)
c:
' ' ' 2
' 2 ' 2 2
4 W W 4
W 4 1 1 (4 1)W .s Z c t c Z t c
   
   

     

(1.32)

Chú ý rng s kt hp các góc
'

 kt hp các góc
n tích ca boson. Ly kt qu [3],
2
W
0.231s
, t (47) chúng
ta có
'
2.28ss


c chc giao ca
'
4

W

:
 
 
' ' ' '
''
2 ' 2 2
W W 4
' 2 2 ' 2
W W 4
4 1 1 4 1 W ,
1 4 1 4 1W .
Z c Z s t c Z t c
Z t c Z t c
   
   
  


     

    

(1.33)

 
''
4
, , ,WA Z Z

   
ma trn khng
'2
M
có dng:
 
2 2 2 222
2
2 2 2
2 2 2 2
W W 2
(1 3 ) (1 4 )
.
4 3 4
Z
t u t v t
m
g c s t
  



   




(1.34)
11
Vi

   
 
   
    
   
'
'
2 2 2 2 2 2 2
2 2 W 2 W 2
2
2 2 2 2 2
W W W 2
2 2 2 2 2 4 2 2 2
W W 2 W W W 2
2
2 2 2 2 2
W
2
W W 2
2
1 4 3 4 3 4
,
4 3 4 3 4
3 4 4 1 4 3 4
.
4 3 4 3 4
W
ZZ
Z
t c s t u v s t

m
g s c s t
c s t u v c c s t
m
g s c s t
  








     



  

   
      
   


  

(1.35)

 c cui cùng tr c chéo hóa ma trn 

(1.34). Hai giá tr riêng ca khnh bi:

1 ' 2 '
,,Z c Z s Z Z s Z c Z
         
   
(1.36)

là góc hp bi Z và Z

nh bi:
      
 
 
   

 

1/2
2 2 2 2 2 2 2 2
2 W 2 2 W 2 W 2
2 4 2 2 2 2 2 2
W W W 2 2 W 2
1
4 4 2
W W 2W
2
2
2
3 4 1 4 3 4 3 4

2 1 8 2 3 2 3 4
2 8 9 .
W
W
t s t c s t u v s t
s s s t u c s t v
c s c t
   





   
       
   
   
       
   

  

(1.37)

Các giá tr riêng ca khng vnh bi:
        
        
1
2
12

2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
W W W W
12
2 2 2 2 2 2 2
2 2 2 2 2 2 2
2 2 2 2 2
W W W W
2 2 2 2 2 2
2 3 4 3 4 3
2 3 4 3 4 3
Z
Z
M g s c u v c u v s u
M g s c u v
u v v
uu s u vv vc
   
   





   
        

   


   

     

  










Góc  rt nh:
 
2 2 2 2
WW
4
W
2
2
3 4 11 14
,
2
s v s u
t
c




  



(1.38)
Trong khong ly xp x ng vt lý có giá tr:
 
2
2 2 2
2
W
3,
4
Z
g
M v u
c


(1.39)

'
22 2
2
W
2
W
.
34
Z

gc
M
s


(1.40)
12
Z có th c lZ  trong mô hình chun. và Z
’
có th
tr thành ht boson trung hòa m 
0u 
p bi Z và Z
’
luôn không xut hiu này khác vi góc
   a các boson W ca mô hình chun v  n tích riêng l
bilepton Y. S kt h c W
L
– W
R
kt hp  mô hình
i xng trái  phi da trên t hp
     
22 1
LR B L
SU USU


.
1.3 Tƣơng tác Yukawa:

i khng cho các ht fermion có th c
vit li  dng tng quát nh
.
Y LNC LNV


 LNV và LNC ch ra s lepton vi phm hoc bo toàn. Nó
ng:
 
   
**
11
a
1
R
1

U D d u
L L L L
LNC R R a R a
c
l
aL aL
ab bR ab pmn bL
mn
p
h Q U h Q D h Q d h Q u
h l h H c
   
   



   
    
   

(1.41)

**
aR aR aR R
11

u d D U
L L L L
LNV a a a
s Q u s Q d s Q D s Q U H c
     

    
(1.42)
p,m,n là các ch s SU(3)
L

Các giá tr trung bình chân không (VEVs) ng cho các ht
quark ngoi lai U và D
α
, u to ra khng ca u
1
và d
α

o ra
khng ca u
α
, d
1
và tt c các h cp ω là
nguyên nhân chính ca s phá v i xng t u, trong khi
n th 2 là do u và υcác giá tr trung bình chân không trong mô
hình phi thu kin:
22 2
, ,uv

(1.43)

 (1.41 i xng hoàn toàn
không phi bng ν, ω mà là bng u.T i ta có th tìm
c các lepton L  bng 1.   L b phá v t phát bi u khi mà
13
 
0
1
2L


, u là t l ca SLB t quark ngoi lai
 gL không thay i vi s
i xng chun.
Bảng 1: Các hạt có số lepton L khác 0
ng
aL



,aL R
l

aR
c


0
1


2



3



,LR
U

,LR
D


L
1

1
-1
2
2
-2
-2
2
Mt trong s  xây dng s bn tích  mc dù L o
ra mt t hp tuyn tính
38
L xT y IT  
. Áp dng vào b ba lepton, các h
s 
8
,
4
3
LTI
(1.44)
Vi: T
3
và T
8
lt là các ma trn Gellman:
3
1 0 0
0 1 0
0 0 0
T







,
8
1 0 0
1
0 1 0 .
23
0 0 2
T








Mt s bn tích khác B i là s phá v
bi u, ν và ω là các s ng: B= ßI. (1.45)
1.3.1 Tính số lepton mới :
 ng h
V lepton bng L = 2.
Thay vào biu thc (1.44) vi I là ma tr:
1 0 0
0 1 0
0 0 1

I







14
1 0 0 1 0 0
2
0 1 0 0 1 0
3
00
2 1 0 0 2 1 0 0
41
2 0 1 0 2 0 1 0
3 2 3
0 0 0 2 0 0 0 2
2
00
3
2
2
20
1 0 0 1
1 0 0
0 1 0
0 0 1
0

3
0
4
.
4
0
3
3
0
       
       
   
   
  
   
   

   
       
       

       



























 ng hp

:
Thay vào biu thc (1.44) vi I là ma tr  :
1 0 0
0 1 0
0 0 1
I







1 0 0 1 0 0
2
0 1 0 0 1 0
3
00
2 1 0 0 2 1 0 0
41
0 0 1 0 0 0 1 0
3 2 3
0 0 0 2 0 0 0 2
2
00
3
2
2
00
1 0 0 1
1 0 0
0 1 0
0 0 1
2
0
3
0
4
3
.
3

00

       
       
   
   
  
   
   

   
       
       

       













  


















ng hp vng khác thc hi.
1.3.2 Tính số lepton mới ß:
 ng h
15
Thay vào biu thc (1.44) vi I là ma tr:
1 0 0
0 1 0
0 0 1
I








1 0 0
0 1 0
0 0 10
0.
0
0 ß
ß

















 ng hp

:
Thay vào biu thc (1.45) vi I là ma tr:

1 0 0
0 1 0
0 0 1
I







1 0 0
0 1 0
0 0 10
0.
0
0 ß
ß


















ng hp vng khác thc hi.
c s baryon và s lepton cn trong mô hình 
bng 2

tuyn



1L
Q

L
Q


aR
u

aR
d

R
U

R

D


aL


,aR
l

Tích ß
0
0
1
3

1
3

1
3

1
3

1
3

1
3

0
0
Tích 
4
3

2
3


2
3


2
3


0
0
-2
2
1
3

1

1.4 Thế Higgs và cực tiểu thế Higgs:
Trong mô hình này, th Higgs tng quát có dng:
16

 
 
       
2
22
1 2 1
2
2 3 4
,
.
V
          
           
  
    
   
  
(1.46)

2
2
3
11
2
2
2
2
22
3

0,
2
0.
2
p
p
V
V



















(1.47)



 
,V

có th c nh các giá tr:
2 2 2
3 2 2
23
2
1
2
1
2
,
24
u
   


  




(1.48)
2 2 2
3 1 1 2
2
1 2 3
2
.

24
v
   

  




(1.49)
 

1
2
2
2
2
3
1
2
2
2 2 2
2
3
2
,
4
4
.
h

h
m
m

















(1.50)



17
Chƣơng 2
KẾT QUẢ TÌM KIẾM NEUTRINOS TỪ THỰC NGHIỆM

2.1 Các hạn chế từ mô hình chuẩn
Mô hình chun ca các ht vc xây dng vào khong nh

1970. Trong khot mô hình lý thuyt vô cùng thành
công, nó cung cp cho chúng ta nhng mô t tuyt vi ca vt lý ht. Mô hình
chun bao gm mt tp hp các ht quark va chúng,
chúng có spin là ½ và ch khác nhau v khng. Trong thc tc
duy nht mà mô hình chun không mô t c thành công chính là neutrinos.
Vào thm y mô hình chuc xây dng da trên các gi nh:
 Neutrinos có khng chính xác bng 0.
 neutrinos, 1 trong s n và s lepton
còn lc bo toàn mt cách riêng bit cho 3 nhóm lepton: (e, ν
e
), (μ, ν
μ
),
(τ, ν
τ
);
 Neutrinos và phn neutrinos là khác nhau.
 Tt c các neutrinos phân cc trái còn các phn neutrinos phân cc
phi.
t luu thc nghim k t khi phát
hin ra các neutrinosc mô t khá tt bi mô hình 2 thành phn
ca neutrinos, vc phát minh vào cui nhi Lee và
Yang, Landau, và Salam. Thành phn chính ca mô hình này là các cht có
khng ca neutrinos: nu các neutrinos có khng chính xác bng 0,
y hình thành mt tính ch
mt ht neutrinos có th c tt neutrinos n t  i
vào bt kì mt loi nào khác. Neutrinos ch là các ht vt cht có khng
trong mô hình chu
18
c hin các vn chuyn và không có bt kì vn  gì v ht)  

ging chúng là mt trong nh
chun gi u này có v p lý.
 ba   -  y và   trên nguyên
lý  ch là  thành công  v lý   vào   
20. V  trúc
nhóm
     
3 2 1
C L X
SU SU U
và  c phá v 
  phát, mô hình ch     thích c  
  v lý trong thang  

200
GeV.

Nguyên lý phá v    phát      là các 
v c
v
à
  boson ch   c   thông qua 
tác v   v Higgs (ngày
14/3/2013,
 Geneva, các nhà
v lý, v   

 LHC,  xác      
Higgs,  c   ây là


Higgs  mô hình nào). Riêng
mô hình ch bên   thành công, mô hình này v còn 
 c Trong mô hình ch các neutrinos c xem là  
 không, tuy nhiên  n  xác  neutrinos có 
 và  dao   các      c   
neutrinos
là Dirac hay Majorana? T sao mô hình ch c có ba  
  phân

   các  tác, thang    y
 246 GeV trong
khi
thang      ba  trong
mô hình ch 10
15
G
e
V.
Mô hình ch  không  ra
 tiên cho các   
thang
  cao  so v
thang phá v  y  c    
v
à
v c  là gì?
Mô hình ch  c   thích c     
baryon trong   Và còn   câu  khác v c c  
b hình ch là  câu  và là    các nhà v
nghiên   tìm  v lý  ngoài mô hình ch (Beyond

the
standard
mo
del).

19
 v    trong mô hình ch  v   
neutrinos,
v     có  c  lý  cách thay  
trúc  hay thay các nhóm   Khi thay   vy, 
mô hình   này có 

ra    cho các   v
lý  ngoài thang  y tuy
nhiên
   v lý  này
c c xác  do    


na
y
.

Tuy mô hình chun thành công rc r n còn nhng tn ti:
 Neutrinos trong mô hình chun không có khng và s lepton th
h c bo toàn. Tuy nhiên thc nghing t rng chúng có khi
ng và s lepton th h c bo toàn.
 Mô hình chun không gic bài toán s th h và s ng
t n tích.
 Kh ng ca top Quark c 175GeV l  t nhiu so vi d

 mô hình chun.
ng bng chng thc nghim dn vic mô hình chun phi
c m r ng hp riêng mô hình vi nhóm
     
3 3 1
C L X
SU SU U
yêu cu ba th h  kh hoàn toàn các d
ng. Nhi c tính ca mô hình 3-3-  c nghiên c  
ng t n tích và s ng ca neutrinos. Mô hình 3-3-1 còn cho
chúng ta câu tr li v s khác bit ca th h quark th ba và vt lý mi 
ng không quá cao, c TeV. Vì va mô hình
3-3-1 s c kim chng trong các máy gia tng cao.
2.2 Sơ lƣợc về máy gia tốc hạt:
Máy gia tc ht LHC (Large Hadron Collider) tc là h gia ti vi
chùm hadron khng l. Thit b ng và t  c các
hn.
20
Máy LHC            
-







21


Hình 4. Bộ phân tích CMS detector (Compact Muon Solenoid) của LHC
(nguồn internet)
             

           Compact Muon




tích chính là: