Sự phân bố và vai trò truyền bệnh sốt xuất huyết dengue của hai loài muỗi ae aegypti và ae albopictus tại hà nội, 2011 2013

1














AEDES AEGYPTI VÀ AEDES
ALBOPICTUS
-2013







- 2015

2















AEDES AEGYPTI VÀ AEDES
ALBOPICTUS
-2013









1. 





- 2015

3















4

ôi xin 








Tôi xin 
khoa vi rút, , 



 khoa 

trang   
, các trung tâm

h,

các  
 
  

 , 
tôi 
 


 .





5

các 
- 
DengueAedes aegypti  Aedes albopictus

-  
.

6


Trang
Trang ph bìa
Li c
L
Lu tài nghiên cu và D án
Mc lc
Danh mc ch vit tt
Danh mc các bng
Danh mc các bi
Danh mc các hình

T VN 
1
TNG QUAN NGHIÊN CU
4

1.1. Lch s bnh st xut huyt Dengue
4
1.2. Tác nhân gây bnh st xut huyt Dengue
6
1.2.1. V trí phân loi
6
1.2.2. Hình thái, cu trúc
7
1.3. Tình hình bnh st xut huyt Dengue
10
1.3.1. Tình hình bnh st xut huyt Dengue trên th gii
10
1.3.2. Tình hình st xut huyt Dengue t
12
1.3.3. Tình hình bnh st xut huyt Dengue ti Vit Nam
13
1.3.4. Bnh SXHD ti Hà Ni - a bàn nghiên cu
18
n bnh st xut huyt Dengue
21
1.4.1. Mui Ae. aegypti
22
1.4.1.1Ae. aegypti
22

24
1.4.2.3. S phân b ca loài mui Ae. aegypti
24

26

1.4.2.1m sinh hc Ae. albopictus
26
1.4.2.2u và sinh sn ca mui Ae. albopictus
26
1.4.2.3. S phân b ca loài mui Ae. albopictus
27
1.5. Nghiên cu v vai trò truyn bnh ca mui Ae. aegypti và
Ae. albopictus
27

7
1.5.1. Nghiên cu trên th gii
27
1.5.1.1. Vai trò truyn bnh ca mui Ae. aegypti
27
1.5.1.2. Vai trò truyn bnh ca mui Ae. albopictus
30
1.5.2. Các nghiên cu v vai trò truyn bnh SXHD ca mui Aedes
ti Vit Nam
31
1.6. Các bin pháp phòng chng bnh st xut huyt Dengue
32
1.6.1. Phòng chc hiu
32
1.6.2. Nghiên cu v vc xin st xut huyt Dengue
34
U
36
2.1. m nghiên cu
36

2.1.1. m nghiên cu ca mc tiêu 1
36
m nghiên cu ca mc tiêu 2
36
2.2. Thi gian nghiên cu
37
2.2.1. Thi gian nghiên cu ca mc tiêu 1
37
2.2.2. Thi gian nghiên cu ca mc tiêu 2
37
2.3. ng nghiên cu
37
2.3.1. ng nghiên cu ca mc tiêu 1
37
2.3.2. ng nghiên cu ca mc tiêu 2
37
2.4. Thit k nghiên cu
39
2.4.1. Thit k nghiên cu ca mc tiêu 1
39
2.4.2. Thit k nghiên cu ca mc tiêu 2
39
2.5. C mu và cách chn mu
39
2.5.1. C mu và cách chn mu ca mc tiêu 1
39
2.5.2. C mu và cách chn mu ca mc tiêu 2
39
Vai trò truyn bnh SXHD ca 2 loi mui Aedes ti tha  dch
ng

46
Vai trò truyn bnh SXHD ca 2 loi mui Aedes bng gây nhim
trong phòng thí nghim
46
2.6. Cách thc tin hành nghiên cu
46
2.6.1. Cách thc tin hành nghiên cu ca mc tiêu 1
47

8
2.6.2. Cách thc tin hành nghiên cu ca mc tiêu 2
47
2.6.2.1. Vai trò truyn b       
a  d
hong
45
2.6.2.2. Vai trò truyn b       
m trong phòng thí nghim
45
2.7. Bin s và ch s trong nghiên cu
50
2.8. Sai s trong nghiên cu và cách khc phc
50
2.8.1. Sai s
50
2.8.2. Cách khc phc sai s
50
2.9. Nhp liu và phân tích s liu
51
2.9.1. Nhp liu

51
2.9.2. Phân tích s liu
51
2.10. V c trong nghiên cu
52
2.11. i ca nghiên cu
53
T QU NGHIÊN CU
54
Ae. aegypti và Ae. albopictus
Ni
54
3.1.1. Phân b mui Ae. aegypti và Ae. albopictus ti cng
không có  dch hong
54
3.1.1.1. T l mui Ae. aegypti và Ae. albopictus ti Hà Ni
54
3.1.1.2. 
khác nhau
55
3.1.1.3. Phân b m mui Ae. aegypti và Ae. albopictus theo
thi gian.
57
3.1.1.4.  b gy ngun ca mui Ae. aegypti và Ae. albopictus
60
3.1.1.5. Mi liên quan gia yu t mùa và s ng b gy
64
3.1.2. Mui Ae. aegypti và Ae. albopictus ti các  dch hong
a bàn toàn thành ph Hà Ni
66

3.2. Vai trò truyn b
Ae. aegyptiAe. albopictus ti Hà Ni
67
ghi

68

9
3.2.2. Phân b ca 2 loi mui Ae. aegypti và Ae. albopictus trong 
dch
72
3.2.2.1. S hin din ca 2 loài mui trong các  dt
ng
72
3.2.2.2. T l mui Ae. aegypti và Ae. albopictus ti  dch
73
3.2.2.3. T l có mt ca mui Ae. aegypti và Ae. albopictus ti 
du
73
3.2.3nh vi rút Dengue trên mui ti các  dt
ng
74
3.2.3.1. Kt qu nh vi rút Dengue trên mui Ae. aegypti ti 
dg hong
74
Dengue Ae. aegypti
74
Kt qu phân tích s ng v típ vi rút và cu trúc gen ca vi
rút Dengue trên mui và trên bnh nhân
78

3.2.3.2nh vi rút Dengue trên mui Ae. albopictus ti  dch
ng
79
3.2.3.2. Kt qu phân tích s ng v típ vi rút và cu trúc
gen ca vi rút Dengue trên mui và trên bnh nhân
75
3.2.4. Kt qu phân tích mi liên quan gia mui Aedes và  dch
st xut huyt Dengue
81
3.2.4.1. Mi a s ng mui Ae. aegypti trong 
dch và s ng bnh nhân trong  dch SXHD
81
3.2.4.2. Ma s ng mui Ae. aegypti trong 
dch và thi gian kéo dài  dch SXHD
82
3.2.4.3. Ma s ng mui Ae. albopictus trong 
dch và s ng bnh nhân trong  dch SXHD
83
3.2.4.4. Ma s ng mui Ae. albopictus trong 
dch và thi gian kéo dài  dch SXHD
84
3.2.5. Kt qu phân tích vai trò truyn bnh ca mui Ae. aegypti và
mui Ae. i vi bnh SXHD trong phòng thí nghim
85
3.2.5.1. T l nhim vi rút Dengue ca mui Ae. aegypti và Ae.
albopictus bng gây nhim thc nghim
85
3.2.4.2. N nhim vi rút Dengue ca mui Ae. aegypti và Ae.
albopictus bng gây nhim thc nghim
88

N
92

10
4.1. Phân b qun th mui Ae. aegypti và Ae. albopictus
92
4.2. Vai trò ca mui Ae. aegypti và Ae. albopictus i vi bnh
st xut huyt Dengue
99
4.2.1. Vai trò ca mui vi bnh
st xut huyt Dengue ti tha
99
4.2.2. Vai trò ca mui vi bnh
st xut huyt Dengue qua theo dõi trong phòng thí nghim
108
T LUN
115

116




11
DANH 


SXHD
Dengue
Ae. aegypti
Mi Aedes aegypti

Ae. albopictus
MAedes albopictus
Ae. aeg
Mi Aedes aegypti
Ae. albo
MAedes albopictus
OBGN

DCCN

RT-PCR
Reverse transcription polymerase chain reaction
MDM
 trên nhà
MDMBG
 trên nhà
BI
Breteau Index
HI
C
MDNBG
C
PTN

SXHS
Dengue 
WHO
Wolrd Health Organiszation
TCYTTG


D1
Vi rút Dengue típ 1
D2
Vi rút Dengue típ 2
D3
Vi rút Dengue típ 3
D4
Vi rút Dengue típ 4
6 D và 4 D

DENV
Vi rút Dengue
ARN
Axít ribonucleic
DEN1
Vi rút Dengue típ 1



Trang
1.1


29
1.2


31
2.1
Bng bin s c s dng trong nghiên cu

48
3.1

54
3.2

56

12

2011-2013
3.3
-2013
60
3.4
-2013
62
3.5
-2013
63
3.6
 

65
3.7

-2013
68
3.8
-2013

70
3.9

aegypti 
76
3.10


79
3.11


85
3.12
 

86
3.13


88





Trang
1.1
     Dengue     
 -    

-2010
12
1.2
Dengue 
 -2013
15
1.3

n,2009-2012
16
1.4
vi rút Dengue t Nam 1991-2013
(SXHQG)
16

13
1.5

-2014
17
3.1
Ae. aegypti và Ae. albopictus 
-2013
55
3.2
 Ae. aegypti  
-2013
58
3.3
 Ae. albopictus  

-2013
59
3.4
Ae. aegypti và Ae. albopictus thu

72
3.5
Ae. aegypti và Ae. albopictus 
  
73
3.6
Ae. aegypti và Ae. albopictus 
 
74
3.7
vi rút Dengue Ae. aegypti
 
75
3.8
Ae. aegypti 
-
2013
81
3.9
Ae. aegypti 
  Hà
-2013
82
3.10
Ae. albopictus thu


2011-2013
83
3.11
Ae. albopictus thu

-2013
84
3.12
        Dengue   
aegypti và Ae. albopictus còn 
89
3.13
Dengue 
Ae. aegypti 
90








14
 HÌNH
Hình

Trang
1.1

V trí phân loi ca vi rút Dengue (theo phân loi ca
Baltimore)
7
1.2
Cu trúc gen ca vi rút Dengue và quá trình ch bin
polyprotein
8
1.3
Cng thành ca vi rút
Dengue
9
1.4
Phân b vùng/lãnh th c st xut huyt
Dengue trên th gii (WHO 2012)
11
1.5
Dengue trung bình
-2012.
13
1.6
 ng truyn ca vi rút Dengue i mui
Aedes
21
1.7
Mui Ae. aegypti
22
1.8
Mui Ae. albopictus
26
2.1

Th nghim gây nhim virus Dengue vào mui Ae. aegypti
và Ae. albopictus trong phòng thí nghim
46
2.2
n trong quá trình gây nhim vi rút Dengue vào
mui Ae. aegypti và Ae. albopictus trong phòng thí nghim
47
3.1
B s phân b mui Ae. aegypti và Ae. albopictus trong
mt s  du tra ti Hà Ni, 2011-2013
67
3.2
Hình nh mt s sn phn di ca xét nghim PCR trên
mu máu bnh nhân có kt qu i vi rút
Dengue trong  dch, 2011-2013
71
3.3
B v trí các  dc mui Ae. aegypti 
tính vi vi rút Dengue ti Hà Ni, 2011-2013
77
3.4
B v trí các  dc mui Ae. albopictus ti Hà
Ni, 2011-2013
80

15



Dengue (SXHD) 
  trên toàn  
   t [83].    
 trong vùng  hành  và có 
   

            50 -100 
  ,           
trung bình là 2,5  [84],
[85].
t Nam, SXHD là 
trong các có   
      Nam và Tây Nguyên [2].
   k       trong vùng  
   và có           
  
,  tuy nhiên   
luôn    ,  70.000 - 100.000     
 [22]


Dengue  [18],[32].
B Dengue Trên th

  Ae.
aegypti Ae. albopictusAe. aegypti Ae.
aegypti , g
o


16

o
, tron
0

- Ae. albopictus 
35
o

o
, 
0

lên [20],[41],[50],[71],[88]. 
ghi 
  
 [36]
   
              
 [31].
 v 
nói riêng 
  và 

  . Do mAe. aegypti và Ae. albopictus
  Ae. aegypti
 trong nhàAe. albopictus ngoài nhà  
cây  hai loài  
riêng  

        
SXHD trong V  là vô
cùng  giúp 
 
 cho công tác  SXHD
-    thu hút 
  [2],[17],[20],[23],[26],[29],[30],[34].

17
Chính vì  : 
Dengue 
Ae. aegypti và Ae. albopictus -2013

1.  nh m           Ae.
aegypti và Ae. albopictus       c  , 2011 -
2013.
2.  Dengue
Ae. aegypti Ae. albopictus , 2011 - 2013.


 NGHIÊN 
1.1. Dengue
Vào 
  Dengue (SXHD)    

18

tác nhân này  
N, d
            
iladelphia 
,  
. Trong th

              .   
 
              
[54],[55],[88]. Các -
178
tác nhân 
   
này SXH ,
 [16],[89],[102].
Dengue  rõ ràng 


1931.  
. Vào n-
 
 , Myanmar, Sri
Lanka và Thái Lan




19


SXHD.   

 Châu Âu này 
SXHD 
  .

              
[39],[89],[91],[102].
SXH Dengue  
vùng có vi rút Dengue 
chu kì ,
 
            
típ 


 [67].
    


 Nam. 
1987 và 
       .
             
Chí


20
  
  
            
[7],[15],[16],[20],[22],[29],[34].
1.2. Dengue
1.2loài
Vi rút Dengue  Flaviviridae, nhóm Arbovi rút (arthropod-borne
virus  lây          
Flavividae Flavivirus, Pestivirus và Hepacivirus. Flavivirus (trong

Flavivirus 
     
Flavivirus 
 [91],[102]
viên chi Flavivirus 

Vi rút Dengue 

ngoà Dengue
[4],[7],[12],[15],[16].

21

 Baltimore
Hình 1.1. loài vi rút Dengue
1.2
vi rút Dengue  
 lõi vi rút 
sao 
Dengue có kí
 ARN có 1 loài m và
 
         

 protein không
 
 [91],[102] -C-prM-
E-NS-NS2A-NS2BNS3-NS4A-NS4B-NS5-.

22


Hình 1.2. vi rút Dengue 
 Dengue 
mã thành 1 po
 ARN có
1 loài 
a vi rút Dengue (B). Polyprotein
vi rút Dengue 

tein


 [37],[39],
[45] (Hình 1.2).
vi rút Dengue  sao 
Dengue 

vi rút Dengue 
hvi rút Dengue 
trimer) -
E  

23
       
 xít 

 

 
              
[4],[7],[12],[15].


Hình 1.3. vi rút Dengue
Dengue 

vi rút Dengue 

 



cây [42],[43],[72].

24
Dengue
Dengue 
SXHD  
, c 
   
Dengue . Ttrên
- 


g


 
 [48]
SXHD  là
2,5Ngày Y 
T(Hình
1.4)
 a        
 [56],[89],[91].

25

WHO, 2012
Hình 1.4Dengue trên
.
T (TCYTTG), Dengue


1955-1959, trung bình 
này 1960-
cao    này
  
Dengue  2.204.516 ca. 


 [41],[54],[55],[84],[88].
 SXHD 
trong
-2010 
