Những vấn đề cơ bản của cộng hòa dân chủ nhân dân triều tiên trong bối cảnh quốc tế mới

Ml)C Ll)C
Trang

2

LO'i mbdfiu
Phfin I
CQNG HOA DAN CHU NHAN DAN TRIEU TIEN
TRONG BOI CANH QUOC TE Mdi
1.1. D~c di~m khai quat
1.2. Vai net v~ nu6'c C¢ng hoa Dan chu Nhan dan Tri~u Tien
1.3. Da s~c mau trong buc tranh kinh te khu V\l'C
1.4. St! phuc tl;lp trong buc tranh chfnh tr!
Phfin II
KINHTE
2.1. T6ng quan
2.2. Kinh te CHDCND Trieu Tien tir sau 1945 den tru6'c khung
holmg 1990
. 2.3. Khung hoimg kinh te gifi'a nhfi'ng nam 1990 va tien trinh
cai each kinh te
2.4. M¢t s6 kh6 khan tiep tvc giai quyet
Phfin Ill
CHfNH TRl, AN NINH VA DOl NGOAI
3.1. Cling c6 v! tri nguO'i lanh d?o t6i cao trong H~ th6ng chfnh
A

'

?

A

A'

A

A

?

A"'

}::

A/

A

/

~;

6

6
9
12

22

30
30
32

47
55

74
7.4

tq.

3.2. Dam bao an ninh qu6c gia b~ng phat tri~n vu khf hl;lt nhan
3.3. Cu¢c khung hoang hl;lt nhan va tien trlnh giai quyet
3.4. D¢t pha khai thong quan h~ voi My
Phan IV
vAN HOA-XA HOI
4.1. Th\l'C trl;lng dO'i s6ng van h6a tinh than CUa nhan dan
4.2. DO'i s6ng xa h¢i cua nguai dan
KETLU!N
TAl LI:tU THAM KHAO

1

77
85

100
108

108
134

144
151


L(HMODAU

Khu vvc Dong B~c

A hi~n

nay dang ngay cang chUilg to la m¢t khu

vvc nh(;ly cam v~ chfnh tri va nang d<')ng v~ kinh te. D~c bi~t, m<')t so nen kinh
te trong khu VlfC CO vai tro Va anh hUOng n}t fO r~t doi VOi Slf phat tri~n CUa
n~n kinh te the gi6i. Trong xu the hoa diu ve chinh trt, giam thieu doi dau

quan SlJ, gia tang h(?i nh~p va lien ket kinh te gifra cac quae gia, ke ca n<;>i
vung v a ngo(;li vung, C<;>ng hoa Dan chu Nhan dan Trieu Tien M ding se n~m
trong vong anh huang cua xu the d6, du ding muc dnguai ta nh~n biet tren nhieu muc d¢ khac nhau.
C6 m¢t thl!C te cho thay

la trong m
t~m ngay hom nay, C¢ng hoa Dan chu Nhan dan Trieu Tien (hay viet t~t la

CHDCNDTT) van duqc the giai nhln nh~n voi lang kinh la m¢t quoc gia c6

the che chinh tri c¢ng san theo quan diem "cll'ng r~n" va n~n kinh te duqc
xay dt!flg tren m<')t mo hlnh kinh te xa h¢i chu nghia ki~u Lien xo cu. M~c du
thl;l'c ti~n trong tien trlnh phat tri~n cua h9 cho thay CHDCNDTT it nhi~u
cling da t\1' th~ hi~n m<')t S\1' chuy~n d6i each thuc phat tri~n nen kinh te cua
mlnh b~t d~u tlr nhiing nam cu6i th~p ky 1970 cua the ky truoc khi rna nhiing
dau hi~u khung hoang trong mo hlnh phat tri~n ngay cang 1¢ ro. cac nha
lanh dc;to CHDCNDTT khong g9i d6 la chuang trlnh d6i moi mo hlnh phat
tri~n rna chu trUang kien trl di theo tU tUOng "dti each" nen kinh te dum Slf

dan dat boi ttr tubng "chu th~" do co chu t!ch Kim Nh~t Thanh khoi xuang
(c6 nghia ll! lt!C canh sinh). Di~u dang n6i la hQ chua thua nh~n ngay Sl! can
thiet c6 tinh khach quan ve nhu cau chuy~n d6i nen kinh te theo trao luu kinh
te th! truong nhu duqc thay

aTrung Qu6c hay Vi~t Nam, ho~c o m¢t s6 nuac

khac tren the gi6i. Vi v~y' m~c du chuang trlnh cai each kinh te cua hQ cho
den nay van tiep tl)c duqc thvc hi~n va cling da thu duqc m¢t so ket qua

2


nhung khong co

y nghia can ban tc;to d¢ng ll;l'c m& cho S\! phat tri~n cua n~n

kinh te nUOC nay, d~C bi~t trong finh Vl;l'C san XU at nong nghi~p, hang hoa Va
djch Vl;l.
Nhiing nam g~n day cling v&i nhfrng thay ddi nhanh chong ca tren
khia cc;tnh chinh trj va kinh te 0 Ban dao Trieu Tien noi rieng, 0 khu vt;rc

Dong B
A noi chung, ban than CHDCNDTT cling phai nhln nh~n lc;ti v~

tfnh tat yeu khach quan cua SIJ hQi nh~p qu6c te, cua trao lUU chuy~n ddi C<1
che kinh te thj thi truemg va h9 da chu d¢ng hem trong vi~c thuc dtiy chuang
trlnh cai each kinh te cua minh. D~c bi~t, gan day nhat (thang 6/2007) tien
trlnh giai quyet vu6'ng mac v~ van d~ hc;tt nhan 0 Ban dao Tri~u Tien thong
qua dam phan 6 ben da dc;tt tm m¢t s6 ket qua dang k~ v6'i vi~c CHDCNDTT
dong

y tren nguyen tac se dong cira co sa hc;tt nhan gay tranh cai cua minh d~

d6i l~i trong do c6 yeu cau v~ st;r cong nh~n ngoc;ti giao cua My d6i v&i Blnh
Nhu5'ng. Do v~y, tu thvc trc;tng ben trong nhfing van d~ con ndi

CQffi

bay lau

hay tu phan tkh nhfrng d¢ng thai m&i cua CHDCNDTT khien nguoi taco th~
dua ra nhfrng danh gia cling nhu

d~t

ra m¢t s6 gia thiet khac nhau cho

vi~c

dt;r bao xu hu6'ng v~n d¢ng chu yeu cua dat nu6c nay.

D6i v6i Vi~t Nam noi rieng, la m<)t qu6c gia nam trong vimg Dong A,
di~u

nay cho thay nu6'c ta it nhi~u cling don nh~n Uim anh huang

muc d¢ khac nhau tu nhfing thay ddi 0 khu vt;rc Dong Bac

anhiing

A khong

chi b

khia cc;tnh chfnh trj rna ca tren khia cc;tnh kinh te, trong d6 C¢ng hoa Dan chu
Nhan dan Trieu Tien lc;ti la m<)t thvc th~ hihl co cau thanh cua khu vt;rc ay.
Chinh vl the, vi~c nghien CUu, danh gia dung thvc trc;tng va dv bao xu huang
phat tri~n cua dat nu&c nay trong hi~n tc;ti va tucmg lai duong nhien la can
thiet va no g6p ph~n nao d6 cho qua trlnh hoc;tch dinh duong 16i, chfnh sach
doi ngoc;ti ct1a Vi~t Nam doi v6i CHDCNDTT c6 tinh xac thgc han.

3


Nh~n thuc duqc cti€u d6 va ctuqc sv dong

y cua Chu tich vi~n KHXH

Vi~t Nam v€ vi~c thvc hi~n de tai cap B¢: "Nhii:ng

van

de'

C(/

bdn cua

CHDCNDIT trong bo'i cdnh quoc tl mtii ", t~p th~ Hie gia da t~p trung trf ll;{c

Htm

vi~c trong suot hem m(>t nam qua. Den nay de tai da hoan thanh. Dva

tren nhfrng thanh qua GO, ngoai phan ffiO dau, ket }u~n Va danh ffil;IC tai }i~U
tham khao, n¢i dung bao cao t6ng quan cua de tai eta duqc t6ng hqp theo m¢t
ket ca'u gom 4 phan. Phan 1. CHDCNDTT trong bo'i cdnh quo'c tl mm. N¢i
dung trlnh bay trong phan nay nham lam sang to hai cau hoi d~t ra. B6i canh
qu6c te va khu vvc c6 nhfrng

d~c

trung mang tinh khai quat gi?

V~y

trong

khung canh ay, St! ton tc;ti cua nuac CHDCNDTI voi tu each la m(>t thvc th~
hfru co cua khu V\!C c6 nhfrng d~c trung gl? Phdn 2. Kinh tl Ml;IC dfch chinh
cua phan nay khong chi dirng lt;ti 6 vi~c danh gia thvc trc;tng rna chu yeu se di

sau phan tich va chi ra 4 van de mang tfnh chat thach thuc cho nen kinh te
CHDCND Trieu Tien phai vuqt qua. D6 la (i) giai quyet bai toan kh6 khan
ve Iuong thl;(c, (ii) khung hoang nang luqng; (iii) can bang ngo~i thuctng, va
(iv) van de m6 cua cung voi tien trinh cai each. Nhfrng van de ton t~i nay
khong chi thuan tuy mang tinh kinh te rna n6 ket gan kha ch~t che vai cac
van de xa h¢i, chfnh tri, an ninh cua dat nuac nay. Phdn 3. Chinh trj, an ninh

va doi ngot;zi. Xuat phat ttr nhfrng gi da va dang dien ra trong toan canh buc
tranh an ninh, chfnh tri va quan h¢ doi ngoc;ti cua CHDCND Trieu Tien hi¢n
thai, n(>i dung phan nay mong muon tim lai dap cho 3 cau hoi d~t ra : (i)
Vi~c cling co vi tri nguoi Ianh dt;to trong h¢ thong chinh tr! cua CHDCND

Trieu Tien nhu the nao? (ii) Bai toan an ninh quoc gia cua CHDCNDTI
trong chucmg trinh phat tri~n ht;tt nhan va tien trinh giai quyet CUQC khung
hoang duqc thtJc hi~n ra sao? (iii)

Ly giai tc;ti sao CHDCND Trieu Tien thvc

hi~n bu6'c d(>t pha ngo<;ti giao trong quan h¢ vai My?

Phdn 4. w'in h6a-xii h¢i.

N¢i dung phan nay t~p trung phan tich m¢t so net ca ban trong thl;(c tr<;tng

4


b(rc tranh cua d()'i song van h6a (khfa c~nh tinh than) va xa h()i (khfa
CUQC

C(!llh

song v~t chat) cua nguO'i dan CHDCND Trieu Tien hi~n thai. Tir d6 chi

ra me> t s6 van de b(rc xuc chu yeu trong dO'i song van h6a va xa h¢i cua d~i
da so nguai dan nu6'c nay.
Tuy nhien, th~t kh6 rna c6 th~ dua ra m¢t ban bao cao toan di~n ve
thl:(c tr~ng cua CHDCND Trieu Tien trong dieu ki~n hi~n thai boi qua trinh
nghien

Cllu

con thieu cac thong tin da chieu, d
tin co d¢ tin c~y cao do nhieu nguyen nhan khach quan khac nhau cling nhu
nhfhlg di~n bien kh6 luang tru6'c cua chfnh d6i tuqng nghien CUu. Vi v~y,

dt!ng tlr khfa qmh ay chung t6i coi d6 la m<)t st;r h~n che hy hfru cua de tai va
nh6m nghien cl1u mong muon se tiep tl;lc duqc b6 sung tu nhfi'ng ket qua
nghien ctiu c6 duqc sau nay ve CHDCNDTT. Hy v<;mg ket qua nghien crru
bu6'c dau cua chung t6i se g6p phan tfch ct;rc vao vi~c tim hi~u CHDCNDTImt)t doi tac truyen thong cua Vi~t Nam chung ta.

T q:p thl tac gid

5


Ph~n

I

C<)NG HOA DAN CHU NHAN DAN TRIEU TIEN TRONG
BOI CANH QUOC TE MOl
1. Dc)c di~m khai quat
Neu xem xet m(>t each t6ng quat nhat buc tranh to~m canh v~ thtJC

tr~ng tlnh hl.nh chinh tr! qu6c te n6i chung va khu vvc D6ng Bac A n6i rieng
tren nhi~u khfa qmh khac nhau trong vong g~n 1 th~p ky qua, nguoi ta c6 the
tlm thay m(>t s6 d~c trung ca ban sau day:
Tnroc het, khu Vl;J'C D6ng Bac

A dtrqc hieu Ut bao gom cac qu6c gia va

vung Hinh th6 nhtr khu vvc Vien D6ng cua Nga, Dai Loan, Hong Kong,
Trung Quae, M6ng c6, Han Qu6c, C¢ng hoa Dan chu Nhan dan Tri~u tien va
Nh~t Ban. Khu Vl!C nay c6 dan

s6 chiem han 1/4 t6ng dan s6 cua the gi6'i va

c6 m(>t tam quan tn;mg b~c nhat trong tuang quan so sanh voi cac khu vvc
khac tren the gioi
c6 nhi~u

atat ca cac khia c~nh kinh te, chinh tri va chien h.rqc. Da

y kien danh gia cho dmg

khu vvc Dong Bite

A la nai h(>i tl;l cling

nhU la nai the hi~n Sl;J' tUOng tac ian nhau V~ muc d(> anh huang CUa 4 the llJC
duqc g<;>i la sieu cuong trong the gioi ngay nay. C6 the vf vi~c ho~ch d!nh
chinh s:kh d6i n(>i, doi ngoe;ti cua 4 th\{c th~ nay cling se c6 muc d(> anh
huang ft nhi~u

aphe;tm vi toan cau. D6 la Trung Qu6c, Nh~t Ban, Nga va Hoa

Ky. Nguoi ta biet ding Trung Qu6c, Nh~t Ban va Nga Ia 3 qu6c gia cau thanh
nen m(>t ph~n cua khu VlJC D6ng Bite

A.

Trong khi d6, Hoa Ky la thvc the

thU 4 VOi d~c trtrng la m(>t quoc gia nam ngoai khu VlJC V~ ffi~t d!a ly nhung
cUng duqc xem Ia c6 slJ can dlJ rat sau vao khu vvc nay tren m<;>i khia c~nh
cua doi song quoc te.
Thu hai, neu tu quan diem kinh te h<;>c thay rang m~c du truac day
nhfrng di~u ki~n kinh te trong phe;tm vi khu vvc c6 Sl! khac bi~t rat Ian v~

6


nhi~u m~t, d~C bi~t

atrinh d(> phat tri~n hay V~ m~t sa hihJ nguon lt!C kinh te.

Song ngay hom nay cling da xuat hi~n nhfrng sv tuang h6 duong nhu trai
chi~u v~ m~t so hilu cua cai va nhu c~u tieu dung n6i chung. Di~u nay mu6n

nhac toi Sl! tr6i d~y cua n~n kinh te Trung Qu6c voi m(>t quy mo thi trubng
kh6ng lo va m(>t sue m~nh kinh te dang ngay dmg gia tang r6 r~t. Do d6 khu
V\!C nay Cali thanh nen m(>t vling lanh th6 k.inh te !If nhien rna ngtrffi. ta CO th~
dua ra dt! bao chac chan rang sv tucmg tac kinh te se tiep we

ma r(>ng tren

m(>t ph~m vi chua tling c6 trong nhil'ng nam tiep theo.
Thu ba, tl:r g6c d(> phan tich khuynh huang
trong

v~

d(>ng chinh tr! ben

amoi quoc gia trong vung Dong Bac A. thay rtmg duang huang chfnh

tr! trong nuoc

a nhfrng qu6c gia nay cilng dang phai d6i m~t v6i nhfrng sv

Iva ch9n khac nhau. Theo nh~n djnh cua gioi nghien ct!u chfnh tr! qu6c te,
nhlrng ap ll;l'C nay duqc

nh~n di~n

la Slf ll!a ch9n khuynh huang chfnh tri di

theo c hu nghia quoc te; hay chu nghia dan t(>c; hay chu nghia c(>ng dong sac

t(>c theo nh6m khu vvc. Chu nghia qu6c te dang

rna r(>ng theo nhi~u each

thlrc khac nhau bat chap m(>t thl!C te rang nhfrng khac bi~t V~ van hoa, chfnh

tri va kinh te ngan can muc d(> dong nhat hi~n thai nhu duqc thay a Tay Au,
vi dl;l mo hlnh C(>ng dong EEC tru6c day hay Lien minh Chau au (EU) hi~n
thai.

0 chau A, tnii l~i voi nhfrng gl da thay a EU' y tubng hlnh thanh c(>ng

dong Dong

A dang tiep 1\IC duqc ban dii va duang nhu v~n con am(>t tucmg

lai kha dai. Tuy nhien, chu nghia dan t(>c thi cling duqc nhi~u ngu?ri nhin
nh~n daang

nhu dang tren con duang tai sinh

a Trung Qu6c hay Nh~t Ban.

Trong khi d6, chu nghia c(>ng dong sac t(>c trong d6 vi¢c tlm kiem m(>t c(>ng

y nghia CUa n6 dang b(>c 1(> nhU la m(>t the ll!C moi va ton t~
hinh thuc khac nhau. Vi dtf, m(>t s6 y tu&ng tim thay vi~c thoa

dong VOi day du
du6i nhi~u

man nhu cau nay hoan toan thong qua sac mau tOn giao, bao gom ca chieu
bai kich d(>ng CUODg tfn ton giao Va Slr dt;1ng chu nghia Cl!C doan trong giai

7


quyet mAu thu~n quoc te. M(>t so nhan m~nh vao s~c t(>c hay t(>c ngu0i cua
mlnh., va cling c6 m(>t so khac t?p trung vao khia c~nh c(>ng dong d!a phuO'Ilg
v.v .. Dieu d6 d~n toi chu nghia c(>ng d6ng s~c t¢c c6 th~

rna r(>ng vuqt ra

khoi ph?m vi quoc gia.
Th(r tU, ttr khfa C?nh dam bao an ninh truyen thong thay rang khu Vt.JC
Dong B~c

A n6i rieng hi~n v~n t6n t?i mam mong cua nhfrng nguy co gAy
mat 6n d!nh. Thl;l'C ra, nhfrng cau true moi cua thai ky chien tranh l?nh V~O
con hi~n hfru. Sl;l' phat tri~n cua cac hlnh thuc lien ket khu Vl;l'C tren nen tang
cua m(>t cau true xa h(>i dan St.J da b! can

trcr kha nhieu. D6 la bau khong khi

chfnh tri cang th~ng keo dai gay ra boi cac toan tfnh lqi fch khac nhau tir cac
ben tham gia trong tien trlnh giai quyet cu<)c khung hoang h~t nhan 6' ban
dao Trieu Tien. Di xa hO'Il la m(>t tam ly e ng~ boi kha nang tai vil trang ciia
nuoc Nh?t hay Sl! gia tang sue m~nh quan st;r cua Trung Quoc ll;IC dja cling
nhu van de eo bi~n Dai Loan. Ho~c con nhieu van de tiem an cua Sl;l' tranh
chap Hinh th6 gifra cac quoc gia trong vung vful chua duqc giai quyet can

ban. Dieu d6 da d~n t6i Slf phat tri~n mat can btmg trong cac

t6 ch(rc xa h(>i

dan sv 6' nhieu quoc gia trong khu Vl;fC. C6 th~ n6i, nguy co gay mat 6n d!nh
nam ngay trong cac xung d(>t lqi fch gifra cac quoc gia trong vilng tren ca
khfa C?llh kinh te l~n chfnh tq. Cluing CO cac ngu6n goc l!ch Slr r6 rang Va
hi~n hfru trong cac m oi quan h~ chang chit gifra Nh?t Ban, Trung Quoc, Dai

Loan, Nga va Ban dao Trieu Tien. Nhung vi~c thuc d~y qua trlnh tlm kiem
ve m(>t co cau dam bao an ninh ben vfrng 6' khu v~rc Dong B~c

Acho hi~n t?i

va tuong lai van con 6' phfa truoc kha xa v0i.
Vl v?y' trong boi canh quoc te va khu Vl!C neu tren, y kien cua gioi hQC
thu?t cho rang Sl! ll;fa chQn khuynh huang kinh te Va chfnh tri 0 moi quoc gia
trong khu vl;fc nay se duqc quyet d!nh boi st;r can bang nhu the nao gifra lqi
ich ben trong va ben ngoai. Han nfra, sl;f ll!a chQn can bang se d6ng m(>t vai

8


tro Crf bfm trong vi~C xac d!nh Sl;{ 6n d~nh va kha nang phat tri~n cua quoc gia
d6 d. hi~n t~i va tuang lai, trong d6 mr6'c CHDCNDTI khong phai la ngo<;ii
1~. Trcmg khi Dong Bite

A m~c du c6 rat it van d~

v6i chu nghia site t(>c so

v6i nhi~u vung khac tren the gi6i, song nhfrng van d~ ton giao, phan bi¢t
chung t¢c va chu nghia Cl;!C b¢ khong phai da hoan toan bien mat. D~c bi¢t
nhu chu nghia dan t¢c, c6
d~y

y kien cho ding duemg nhu dang tim ca h¢i tr6i

Cl trong xa h¢i Trung Qu6c hay Nh~t Ban. Tuy nhien, c6 th~ n6i rang

khfa C~nh kinh te vlin la nhan to chi d<;!O va n6 se chi phoi Sl;{ bien d(>ng CUa
nhan to chfnh tr! bai cac n~n kinh te Dong Bac

A dang ngay

cang tra nen

phl;l thu¢c llin nhau va phat tri~n nang d¢ng hCJn bao gio het.

2. Vai net ve ntr6'c C(>ng boa Dan chu Nhan dan Trieu Tien
Nu6c C¢ng hoa Dan chu Nhan dan Tri~u Tien (CHDCNDTI) c6 ten
giao dich quoc tela Democratic People's Republic of Korea (DPRK).
V~ m~.t d!a chfnh tri, CHDCNDTI hi~n nay t6n t~i v6i tu each Ia m¢t

qu6c gia d¢c l~p

a ban dao Tri~u Tien. Cung v6i nu6c Han Qu6c (D<;ii han

a phfa nam cua ban dao nay, CHDCNDTT duqc xem lab¢
ph~n diu th?mh v~ m~t dia ly cua khu Vl;{C Dong Bite Ava c6 di¢n tich lanh

dan quoc) n~m

th6 tren dat li~n tr~ii r¢ng 120.410 km vuong. CHDCNDTI c6 duang bien
gioi tren b¢ tiep giap vai Trung Qu6c va Nga
v6i Han Quoc qua dw1ng phan ranh gi6i

aphfa bac. Phia nam, tiep giap

aVI tuyen 38. Hai ben phfa dong va

phia tay tiep giap v6i bi~n. Quoc gia nay c6 thu do la Blnh Nhu6'ng
(Pyongyang), duqc coi Ia bi~u tuqng cua che d¢ chinh tr! va la trung tam
kinh te, van hoa-xa h¢i cua ca mr6c hi¢n nay. Ngoai thu do Pyongyang con
c6 5 thanh ph6 Ian khac c6 ten Hamhung, Chongjin, Wonsan, Nampo va
Kaesong. Kholmg 80% di~n tfch cua ca nuac c6 d~a hlnh vai d~c trung Ia d .c
day mli c6 d¢ cao trung binh, duqc chia cat bai cac thung lung sau, ngan va

9


hyp. Phan con l<;ii Ut m¢t so vung dat thap tucmg doi bang phlmg c6 th~ sir
d1;1ng canh tac nong

nghi~p

va chan nuoi d1;1i gia sue. Nhln chung,

CHDCNDTT c6 m¢t khi h~u hai mua ro r~t. Mua dong v6i d~c di~m kho,
lc;mh va keo dai. Nguqc lcp, mua he c6 thai gian ng~n nhung n6ng va ftm.

V 6 m~t t¢c nguoi, cling giong nhu Han qu6c, CHDCNDTI hau nhu
chi c6 m¢t t¢c nguoi. Ngrroi Tri6u Tien chiem da s6 trong t6ng

so dAn cu.

NguC!i Trung Quae va nguoi Nh~t Ban chi chiem m¢t b¢ ph~n rat nho. T1;1i
thai di~m nam 2004, t6ng dan s6 cua CHDCNDTT la 22,7 tri~u nguoi (nam
2006 con s6 nay tang len la 23,1 tri~u) va c6 muc tang dan s6 t1.J nhien la
0,98%/nam

I.

Day la m¢t muc tang wa phai. M~c du cac ho~t d¢ng ton giao

thuan tuy d6u b! cam ho~t d¢ng k~ tunam 1945 den nay, song v~n c6 S\l'hi~n
di~n cua m¢t

s6 ton giao nhu d1;1o Ph~t, d~o Kh6ng, Shaman giao, thien chua

giao, v.v.
V6 m~t ngon ngfr, tieng Tri6u Tien la m¢t ngon ngfr duy nhat duqc sir
d1;1ng trong ca nu6'c. CHDCNDTI da xay dl;ffig che d¢ giao d1;1c ph6 thong
bat bu<)c theo h~ 11 nam. S6 li~u nam 2004 cho thay c6 khoang 3 tri~u hqc
sinh ph6 thong den truong, trong d6 CJ cap ti~U hQC CO 1,5 tri~u hQC sinh; CJ
cap ph6 thong trung hQC CO 1,2 tri~U hQC sinh; Va CJ cap trung hQC (cap ill:
theo each xep lo~i cua Vi~t Nam truac day dung h~ giao dt;1c 10 nam) la 0,3
tri~u h9c sinh. Nhu v~y, CHDCNDTI da d1;1t t6'i trlnh d¢ ph6 c~p giao dl;lc

VOi ty }~ 99% dan CU trong xa h<)i biet dQC Va biet viet.
V~ m~t thl.JC tr~ng

y te, chfnh phu nttcJC nay thl!C hi~n che dQ Va chfnh

sach cham s6c sue khoe mi~n phf cho mQi nguoi dan. Theo so li~u nam
1998, 6 CHDCNDTI blnh quan c6 01 bac s! cham s6c sue khoe cho 700
nguoi dan. S6 giuang b~nh di~u tri t<;1i b~nh vi~n blnh quan 6 muc 01 giuemg
b~nh/350

nguai. Nhi~u nguon tin cho dng CHDCNDTI luon trong tlnh

1

Theo ngu6n cua CIA - The World Fact- North Korea, 2006.
Cling tham khao them tren trang Web: />(Ml,Jc: Country Study cua thtt vi¢n Quoc h(>i My ve Bile Trieu Tien)

10


tr~ng

thieu hl;lt nghiem tr9ng ve thuoc men va cac thiet bi y te cham

khoe cho c¢ng dong. Tren C(J

so d6, ty ·~ chet y~u cua tre

S(J

SOC SUC

sinh dll'ng amuc

25/10()0 va tu6i thQ trung binh cua nguai dan CHDCNDTI, athai di~m dieu
tra nam 2004 u6c tinh la 68 tu6i cho nam gi6i va 74 tu6i cho nu gi6i. 2
Ve m~t cau true th~ che chinh tri, theo each nhln cua Phuong Tay,
CHDCNDIT la mc)t quoc gia di theo che d¢ cc)ng sim chu nghia. B¢ may
quyen llJe Nha nu6e duqe t6 chue t?p trung theo mo hlnh ki~u Stalin thbi
Lien bang Xo viet tru6'c day trong d6 Dang eo~g nhan Trieu Tien 13. nguoi
Hinh d:;to dat mr6c tren m9i phtwng di~n. Nguoi dti"ng dau nha nu6c dong thai
la Chu t!ch uy ban quae phong quoc gia dong thai Ia T6ng bi thu Dang cong
nhan Trieu Tien hi~n t:;ti Ia Kim Chinh Nh?t (viet phien am tieng Vi~t) ho~c
viet phi en am theo tieng Anh la Kim J ong Il. M~c du

C(J

eau khu VlJC h~mh

chfnh CHDCNDTI duqc phan chia quc!m ly theo 9 tinh, 4 thanh pho tuong
duang cap tinh la Pyongyang, Chongjin, Nampo va Kaesong ; va mqt khu .
vvc tl! do thuong m~i Ia Najin-Sonbong. Song quyen quan ly hanh chinh t~p
trung van thuc)c chinh quyen trung uang. Trong ljch Slr dau tranh giai ph6ng
dat ntr6c cua nguoi Trieu Tien, ngay 15 thang 8 nam 1945 la dau moe quan
tn;mg kh~ng dinh nguoi dan tren ca ban dilO Trieu Tien hoan toan thmit khoi
sl;l' thong tri cua Nh?t Blm. Do d6, CHDCNDTT da quyet dinh eh9n ngay

15/8/1945 lam ngay d¢c

l~p

cua dat nu6c. Ban hien phap dau tien cua

CHDCNDTI ra dOi vao nam 1948. Sau d6 24 nam, quoc h¢i CHDCNDTT
l~i

thong qua bim hien phap thu hai g9i la Hien phap 1972. Va cho den nay,

ban hien phap nay da hai Ian duqe sua d6i vao cae nam 1992 va 1998.

v e khia qmh kinh te, nhieu y kien cho ding cac chi so kinh te VI mo
ca ban cua CHDCNDTT tren thlJc te rat kh6 thu th?p tu cac nguon chinh
thong eua nu6c nay. Ron nfra, d¢ chfnh xac cU. a cac con so d6 la khong cao.
Do v~y, buc tranh kinh te CHDCNDIT c6 th~ duqc xem xet tu mqt g6c de)
2

Nhtt chi dan

achli thfch l
11


khac. B6 la sir dtJng ket hqp v6'i cac ngu6n so li~u thong ke cua Hoa ky va
Han q_u6c ve nghien cliu CHDCNDTT. Theo cac danh gia d6, khi sir dl;lng
phtrong phap tfnh chi so ngang bang sue mua (PPP) u6'c doan GDP cua
CHDCNDTI nam 2004 d~t 40 ty USD 3 . Trong d6, nganh nong nghi~p dong
gop 30% cho GDP, nganh cong nghi~p la 34% va 36% bai nganh d!ch V\J
(thai gia nam 2002). Nhu v?y, c6 th~ thay GDP blnh quan dau nguoi/nam da
d~t muc

gia

1.700 USD (thai di~m 2004 va ding theo each tinh PPP). Nam 2003,

tri kim ng~ch ngo~i thtrang cua nu6'c nay d~t b muc 3,3 ty USD trong d6

xuat khftu d~t 1,2 ty USD va nh~p khAu la 2,1 ty USD. B~ hang chu yeu cua
CHDCNDTT la Trung Qu6c, Han Quoc, Nh?t Ban, Thai Lan va Nga. Ve co
cau kinh te nganh, neu nhln m<)t each khai quat, san xuat nong nghi~p
CHDCNDTT t~p trung chu yeu vao hai linh vgc tr6ng tr9t va chan nuoi d~i
gia sue, trong d6 m<)t so cay tr6ng chinh nhu lda, ngo, khoai tay, d?u tuong
dtrqc canh tac b nhfrng canh dong nho h~p. Tuy nhien nang lgc san xuat
trong nganh nong nghi~p khong dap ling du nhu cau cua dat nu6'c . Nganh
cong nghi¢p nghieng St! uu tien cho phat tri~n cong nghi~p n~ng trong d6 v6'i
the m~nh la khai thac mo, thuy di~n va che t~o may. Nhung trlnh d¢ phat
tri~n khong cao va chu yeu t~p trung vao cac san phAm c6 lien quan t6'i nhu

cau phat tri~n qu6c phong.

3. Da sac mim trong buc tranh kinh

te khu Vl!C

Nhtr tren da n6i, CHDCNDTI la m<)t thtJc th~ hiiu co cua khu Vlfc. Vl
v~y, khao sat cac d~c trung kinh te va cac khuynh huang phat tri~n lien quan

t6'i khu \fl!C nay se cho phep chong ta hi~u r6 dat nu6'c nay hon. Trong su6t
gan 1 th~p ky qua, Dong Bac

A noi len trong m<)t khung canh kinh te ClJC ky

3

Trfch nguon cua CIA- The World Fact- North Korea. 2005
Tham khao theo Website: index.html

12


da d4:l-Dg Va doi nghich ve mlrc d¢ phat tri~n. Xin hay bat dau phan tfch Sl;l'
danh ,gia d6 b~ng vi~c ki~m ch(rng

atl.rng quoc gia trong vung.

- TrllcJC hlt, Trung Quoc la m¢t vf dl;l hi~n hiiu nhat trong khu V\!C nay
ve d~c tnmg phat tri~n nhanh cua mlnh. Nguai ta da duqc cht1ng kien m¢t
nu6c Trung Quoc d(;lt t6'i Sl! tang tru6ng kinh te nhanh va lien tl_lC suot gan 4
th~p

ky qua. Theo so

li~u

thong ke chinh thuc, toe d¢ tang GDP blnh qufm

trong th~p ky 1980 cua nen kinh te Trung Quoc
nam. Trong vong gan m¢t th~p nien qua, ty

l~

amuc duqc ghi nh~n 8-9%

nay thuang amuc 2 chfr so (vi

dlf nam 2006la 10,7%) 4 • Hi~n thai, khuynh huang nay v~n chua c6 dau hi~u
dl10 nguqc. Tuy nhien, theo each nhln cua gi6'i phan tfch phuong Tay cho
r~g nen

kinh te Trung Quoc van la m¢t nen kinh te lai gep v6i d~c tnmg khu

vtfc kinh te nha nu6c c6 vai tro quan tn?ng m~c du vi~c tu nhan hoa tiep llfc
duqc thuc day. St! hlnh thanh m¢t cau true kinh te th! truemg hoan chinh v~n
la cai dich rna nen kinh te nu6c nay dang huang t6i. Han nfra, lan song dau
tu m.rac ngoai hang lo(;lt dang di~n ra v6i d~c trung c6 sg chuy~n giao cong
ngh~

cao

a Trung Quoc.

V6'i dieu nay mang ham

y cho thay

r~ng

Trung

Quoc nhanh chong va tiep ll;!C trO thanh ffiQt cong Xl!Ong cua the gi6i. Thai
gian qua, nen kinh te Trung Quoc bung n6 tren CO' so c6 Sl! ket hqp cua yeu
to lao d¢ng gia re trong nUOC ket hqp v6'i chinh sach dung du&lg cho Sl;l' 16n
m(;lnh d¢i ngu doanh

nghi~p

ban d!a va tu ban nu6c ngoai. Chinh vi

v~y,

c6

th~ so sanh m¢t each hlnh tuqng r~ng "v~t li~u hay phl_l tung lap rap" cling

v6i cong ngh~. ngu6n von kh6ng 16 da ao (;it d6 vao nu6'c nay qua dong chay

FDI. Va den luqt no, nguai Trung Quoc da bien chung thanh cac hang hoa
gia re d~ xuat khau ra thi truang the gi6i rna nhieu nguai hlnh dung nhu
"cO'n bao hang hoa gia reMade in China". Di nhien, trong m¢t chl.rng mgc
nao d6, dieu nay gay ra moi lo ng(;li cho nhieu nu6c lang gieng cua Trung
Quoc. Hq e ng(;li r~ng Ian song d6lam r6ng ru¢t nganh che t(;lo trong nu6c hQ
4

Ph~m Quy Long: Bao cao

tcing quan kinh te khu

Vl,fC

Dong Bk a nam 2006; Yi~n nghien Clru D6ng Bac a.

13

va thien l~ch htr6'ng dong chay FDI. Tuy nhien,

a m¢t khfa CC;lnh khac, Sl!

thanh cong v~ kinh te cua Trung Quoc ding da t(;lo ra nhi~u di~u thu~n lqi
cho cac ntr6c khac. N6 he 1¢ m¢t th! trtrang kh6ng lo va tiep tl;IC duqc

rna

fQng khong nglrng. V1 the, SlJ can thiet cho cac quoc gia khac trong vi:mg, k~
ca nen kinh te CHDCND Tri~u Tien, la vi~c nh~n thCrc phai c6 st_r di~u chinh
hqp ly V~ chfnh sach, d~c bi~t la trong cac CUQC caj each kinh te 16n, trong do
can CO SlJ liU tien d~ t~O ra tfnh nhat quan, nang d¢ng va CO SUC C~nh tranh.
Hi~n t~i, van c6 mqi ly do d~ tin rang Trung Quoc se tiep t\}C 16n

mt;tnh

khong ngtrng trong nhfrng th~p ky ke tiep.
M~c du thanh cong, song di~u d6 khong c6 nghia la Trung Quae mat

di mc;>i van d~ kinh te dau dau. M~t trai cua SlJ thanh c6ng cling da he 1¢. Vi
d1;1, theo danh gia CUa gi6i nghien CUu tai chfnh quoc te cho thay h~ thong tai
chinh ngan hang cua Trung Quae trong vong gan 1 th~p ky qua ham chua
nhi~u yeu t6 rui ro rat d~ bt d6

vo do St! phat tri~n qua n6ng. Ly do dua ra la

da ttrng c6 thai ky cho thay u6c tinh khoang tit 40 t6i 45% cac khoan cho vay
cua toan h~ thong ngan hang doi m~H v6i nguy

co mat kha nang chi tra neu

chfnh phu khong c6 cac bi~n phap xir ly k!p thai. Vl the, cac ngan hang
Trung Quoc da tirng phai gia tang su dl;lng lqi nhu~n ngan h~mg d~ lo~i bo
cac m6n nq xau d6 trong m¢t chirng mt_rc c6 th~. M¢t van d~ 16n nua Ia ap
Ivc that nghi~p va vi~c lam. Trung Quae c6 m¢t so dan song 6 nong th6n vao
khoang 700 t6'i 800 tri~U ngtrO'i, va hang Chl;IC tri~u nguai tiep tl;IC de) vao cac
thanh ph6 cua Trung Quoc m6i nam d~ tim kiem c6ng vi~c. Vl v~y, that

athanh ph6 cling Ia m¢t van d~. d~c bi~t (j nhiing vung c6 S\1' xa sut
ho~t d¢ng kinh doanh trong cac xi nghi~p thu¢c sa hiiu nha mr6c. Tiu.rc trC;lflg
nghi~p

sa sut nang ll;l'c c~nh tranh khien chung b! dong cira ho~c bu¢c tai

co cau thu

nho l~i. Ket qua Ia nhfrng ngtrai nong dan ngheo kh6 va cong nhan mat vi~c
da b~t dau b¢c 1¢ st_r keu ca hay th~ hi~n thai d¢ bat blnh va c6 kha nang tfch
tl;l th~mh m¢t van d~ gay bat 6n d!nh xa h¢1 neu chinh quy~n kh6ng c6 cac
14


bi~n phap Xlr

ly kheo leo va kip

mang d~c tn.rng n6i b~t

thai. Di cung v6i n6 la m¢t van de xa h¢i

bai st;r tham nhling a Trung Quoc. Van n~n nay c6

nguy CC1lam ch~m toe dQ phat tri~n kinh te Va CaC m1;1c tieu xa h(>i rna nUOC
nay

d~t

gia,

tu cac nhan v~t quan chuc atrung tam thanh pho t6i cac vung nong thon.

ra.

Hi~n

tuqng tham nhung da Ian r¢ng trong cac h~mg ngil chfnh tq

NguC1i ta cho rtmg neu gac bo yeu to van hoa hay thl;CC te muc tien luO'ng
khong thoa dang thl tham nhling da b&t r~ sau vao h~ thong chinh tri- xa h¢i

aday. Trang nam 2006 va 2007 gi6i lanh d~o Trung Quoc da th~ hi~n cho
the giai thay cu¢c chien chong tham nhilng o Trung qu6c la quyet li~t nhu
the nf"w. Sl! mo dau v6i m¢t lo~t bi'mg chUng cac quan chuc cap cao o nu6c
nay da bi dem ra xet

Xlr

trUOC phap lu~t

V.V ...

Thtfc ra, m<)t SO nha quan sat

phuong Tay da ban t6i cau chuy~n nay theo khfa c~nh ng\}

y ve kha nang "tl!

S\JP d6 cua Trung Quoc". Nhung d6la m¢t cau chuy~n khong c6 tfnh kha thi.

Tuy nhien, tuong phan v6i cau chuy~n nay nguoi ta lC;Ii n6i nhieu han ve "sl!
de do~ cua Trung Quoc" mang ham

y ttr Sl;f tr6i d~y ve sue m~nh kinh te cua

Trung Quoc. Trong khi nhfrng quan di~m nay c6 le duqc xem van

la m¢t st;r

cuemg di~u qua muc trong hi~n t~i thl khoang each mo r¢ng giiia m¢t lap
ngub'i gi~m c6 m6i n6i len v6i quimg dC;Ii dan chung ngheo kh6 ciing nhu la
St! khac bi~t ve trlnh d¢ phat tri~n gifra phia Tay va phfa Dong cua Trung
Quoc la m(>t thtfc te khong th~ phu nh~n.
Han nfra, tren co so phan tfch va St! suy di~n 16 gfch nhu tren, nhieu
kien cho r~ng ap lt!C tang truong

y

a Trung Quoc cling se t~o ra m¢t van de

nao d6 c6 tfnh tuang tac cho cac lang gieng cua mlnh 0 m(>t tuang lai khong
xa. Quan di~m nay cho thay, m(>t m~t st;r di cu lao d¢ng quy mo Ian c6 tinh
chat ben trong duqc hi~u Ia tu cac vung nang thon ra cac vilng thanh thi va tu
vung nay tai vung khac hoan toan mang tinh chat tt;r nhien va xa hkinh te Trung Quor trong qua trlnh phat tri~n. M~t khac, ben cC;Inh St! di cu
huang n(>i thi stf di cu huang ngoC;Ii cling se th~ hi~n nhu m¢t kha nang c6 th~
15


x~y ra. Vf dL;I, doi voi vung Vi~n Dong cua Nga qua kht10 sat cho thay day

Ht

m¢t vung Uinh tho r¢ng l6n va cu dan thrra that. Dan so gan day dang giam
xuong, tong c¢ng cu dan hi¢n khoang 8 tri~u nguai. Vi the, khu vvc nay e
ng~i v&i nguy

ca ti~m ~n v~ hi¢n tuqng di cu lao dqng m~m tl:r cac vling dat

qua d:6ng due dan Clf (j phfa ben kia bien gioi nuoc Nga. Han the nfra, khao
sat 0 cac quoc gia nhu la Mien Di~n cling nhu Ia cac nuoc Dong Nam
khac, thl!C te lich Slr di cu cua nguai Trung Qu6c

A

a quy mo dang k~ da tlrn.g

di~n ra. Nhi~u nguai trong s6 nay da toi cac vung dat moi do v6'i tu each Ia

cac thuang nhan ho?c chu cac doanh nghi~p va theo sau do se la lap nguai
cong nhan thtfc hi¢n vi¢c di cu lao dqng m~m toi nhilng vung dat do.
M~c du con nhiing van d6 no i c¢m nhu v~y, nhung hi¢n t~i Trung

Quoc van dti'ng viing nhu m¢t cau chuy¢n thanh cong ve phat tri~n kinh te.
Di6u nay duqc nhln nh~n co mqt vai tro lam Ian toa muc d¢ anh huang v~
kinh te ca (j trong ph~m vi khu Vl!C Ian tren ph~rn vi toan cau, trong do coca
n~n kinh te CHDCNDTT hi~n thai.

- Thit hai, m¢t bang cht!ng thanh cong khac hi~n thai la truang hqp
Han Quae. Neu thai ky khung hoang 1997-1998 Han Quoc tl:rng dt!ng truoc

ba vtJc

Sl;Jp

do hoan toan, thl chi ft nam sau do Han Qu6c da lay l~i da tang

tn.r6ng nhanh chong. Nguai ta khong quen S\f ki~n nam 2002 GDP Han Qu6c
da tra l~i toe d¢ tang tren 6% va ty l~ that nghi~p

amuc thap. Nhi~u chuyen

gia kinh te cho rang n~n kinh te Han Qu6c da duqc huang lqi tl:r mqt Sl! can
bang gifra vi~c xuat khclu tang viing ch~c va rna rqng nhu cau trong nuoc.
Han the nfra, nhiing cai each cua chinh phil ket hqp voi nhfmg chinh sach
nhu la mi~n giam thue cho cac nha dau tu nuoc ngoai da mang lC;li nhii'ng lqi
feb cho n~n kinh te Han Quoc. St! tang truimg cua khu

Vl,l'C

d!ch Vl;l da bu d~p

cho Sl! SUt giam trong nganh che t~o, va tfnh linh ho(;lt cua lao dqng cung Vffi
vi~c thuc d~y nhanh chong cac nganh cong ngh¢ cao duqc xem
16

Ia nhiing


nhan to quan trQng d~ H~m Quoc vuqt ra khoi cu¢c khung hoang tai chfnh
Chau

a

A sam nhat. Khi doi chieu v6'i m¢t so chi so kinh te vi m6 ca bim cua

H~m quoc nam 2006 khien nguai ta c6 th~ cung co them nh~n d!nh nay. Nam

2006 toed¢ tang GDP vftn d(;lt duqc

a rnuc tren 5%; dt! trfr ngo(;li t~ xap xi

250 ty USD va ty 1~ that nghi~p duy tria muc 3,7%.

5

Nhieu nha kinh te cho rang Han Quoc gia day da rai
hinh cua nguai

Nh~t

bo kha xa mo

rna tnr6'c kia nu6'c nay coi d6 Ia m¢t khuon mau phat

tri~n dt!a tren chien luqc gia cong xuat khciu. Tuy nhien, trong dieu ki~n ngay

nay n~n kinh te cung khong th~ tranh khoi nAy sinh nhfrng van de m6'i. Trong
khi nguai ta c6 th~ nhln thay nhfrng lqi ich ng~n h(;ln cho phat tri~n kinh te
Han Qu6c nha thuc dAy chi tieu tieu dung trong nuac, song nguqc lc;ti n6
cling san sinh ra nhiing van de khac trong thanh toan qu6c te cua nuoc nay.
L~m

phat se la m¢t moi quan ng~i di theo Sl! leo thang cua gia dau mo va Slf'

bat ch~c chfnh trt kh6 luang dang dien ra & vimg Trung Dong. Han the nua,
neu Sl;l' yeu kern cua kinh te My va Nh~t Ban xciy ra thl n6 cling se tac d¢ng
t6'i Han Qu6c,

m~c

dau vi~c

rna r¢ng moi quan h~ kinh te v6'i Trung qu6c c6

th~ da lam diu b6t di tac d¢ng n6i tren.

- Thit ba, nen kinh te Nh~t Ban. Neu Trung Qu6c va Han Quoc giU
duqc Sl! can bang trong cau chuy~n thanh cong kinh te hi~n nay thi Nh~t Ban

cling tiep tvc cho thay rang hQ da lay l~i dtrQ'C da phl:IC h6i tang tru(rng SaU
m¢t thai gian dai han th~p ky nen kinh te lun sau trong suy thoai. Thlf'C V~y,
nhieu nguai con nh6' rang trong nhilng nam 1997 - 1998, kinh te Nh~t Ban
g~p

kh6 khan, do cac vv be boi trong

h~

thong ngan hang va th! truang nha

dat. K~ ttr d6 va trong nhieu nam qua, chfnh phu Nh~t Ban da co g~ng thlJ'c
hi~n

5

m¢t so chuang trlnh cai each Ian nhu: cai each ca cau kinh te; giam

Xem chu thich 4

17


tharn hl:Jt ngi'm sach; cai each tai chfnh; X~p Xep l£_li CO CaU chfnh phu;

V.V ..

NhUn._g chuang trlnh cai each nay da di vao quy d~o va mang l~i ket qua kha
quan, cham dlrt: m(>t thai gian suy thoai kinh te keo dai. Dieu nay duqc ch1Ing

minh qua nhfrng chi s6 nhu: nam 2003 kinh te Nh~t Bc!m da tang truang

2,7%; nam 2004 tang 1,45%; nam 2005 tang 2,5% va nam 2006 tang a muc
5,5 o/o

6

.

M~c dau v~y, nhling van de kinh te cua Nh~t Ban l~i c6 nguon g6c tit
h~ thong chfnh tri cua n6. H¢ thong nay da ton t~i qua lau voi nhfrng d~c tinh

gia c6i cua chu nghia tu ban ki~u Nh~t Ban, trong d6 c6 Sl! cau ket ch~t che
giua cac nha chfnh trt, gioi quan chuc va gi&i doanh gia trong cong
ciing nhu

a khu Vl!C nong

nghi~p.

VI

nghi~p

v~y, nhiing CUQC cai each co ban

thuang da bi can tra rat nhieu Ian. Bat chap v&i nhiing thay d6i m~nh me
dang di~n ra trong moi truO'ng kinh

te qu6c te, tr~t tl;l' chfnh tri gia c6i cua

Nh~t Ban v~n tiep tl:Jc duqc v~n hanh ph6 bien

aday. Dau rang, nu&c Nh~t

v~n duqc thua nh~n la nen kinh te 16'n thu hai tren the gioi, song neu khong

CO Slf thay d6i Ve m~t chfnh sach thl nhfrng kh6 khan con tiep !l:JC tlm tbay

a

phia truoc trong m(>t thai gian dai nua. Han nua, tlnh hlnh bien d(>ng dan s6

da lam tang them kh6 khan cho van

d~

vira neu. Trong m(>t hai th~p ky toi,

nbieu ket qua nghien CUu xa h(>i bqc cbo thay 1/4 dan SO CUa nUOC nay f0i
vao d(> tu6i 65 ho~c gia han. Khi giai phap keo dai d¢ tu6i lao d(>ng va ngay
cang c6 nhieu ph'-;! nil' tham gia vao d¢i ngUlao d¢ng da duqc nguai Nh~t cho
la Sl! ll!a chqn d~ ct!u v6't tlnh hlnh nay. Song, nhfrng hanh d(>ng nhu v~y se la
khong day du, th~m trf neu nganh dich v1;1 va nhfrng nganh cong ngh~ cao se
thay the hau het nganh cong nghi~p che t~o. Voi tinh hinh d6, li~u nguai
Nh~t

se chong chqi l~i voi hi~n tuqng di

Cl!

Xem: Kinh te Nh~t Ban tang nhanh hon dt! kien:
http://www. vinanet.com. vn/Newscletail.aspx ?NewsiD= I l8488

6

18

·'mem" d6 hay kh6ng? ho~c la


Nh~t Ban se nho tai vi~c thuc d:iy xu~t kh:iu cac nha may cua mlnh m<)t each

o c;tt hon nfra d~ t~n dl;lng ltJc luQllg lao d<)ng nuac ngoai?

Ro rang, vai di~u ki~n hi~n thai nguoi ta cho rang trong khi Nh~t Ban
dang

sa hfru nhfrng tai san kinh te quan trQng bao gom m<)t xa h<)i cong dAn

hQC van cao, m<)t dQi ngfi lao d<)ng CO ky nang Va ky lu~t, Va di tien phong
trong vi¢c ap dl;lng nhfing cai tien mai nhat trong khoa hQC Va cong ngh¢ thl
nhfing thach thuc kinh te rna mrac nay phai doi m~t va.n con khong nho.
Nhi~u chuyen gia kinh te gqi

y rang neu kip c6 nhfrng thay d6i 16'n trong h¢

thong chfnh tri gia c6i cua mlnh thl Nh~t Bim mai c6 th~ c6 nhling tien btren khfa qmh kinh te m¢t each vfrng chac.

- Thu tu, vung Vi~n Dong cua Nga va Mong C6 c6 th~ duqc xem d<;ii
di¢n cho nhfrng n~n kinh te khac cua khu Vl!C Dong Bac

A dang

trai qua

nhfing chuy~n d6i kh6 khan.
v~ m~t Itch

Slr, khu Vl!C

Vi~n Dong da tUng la co so quan trQng v~

ho<;lt d¢ng quan Sl;{ va kinh te cua Nga

akhu VtJ'C Dong Bac A. Hi¢n t<;ii, h¢

thong ki~u nay duang nhu da ch~m dll't. Hoc;tt d<)ng san xu~t quoc phong
truac day la mnay da giam di dang k~. Do v*y, Sl! hy YQng v~ tuong lai buc tranh phat trien
cua Vi~n Dong Ia dtJa tren cac nguon tai nguyen thien nhien giau c6 nhu
ri'.rng, khoang san, dau mo, khi dot, v.v.. D6 Ia m<)t huang ll;{a chQn tiep tl;lC
cua mrac Nga. cac ke ho;;tch xay dtp1g duang 6ng da.n khi dot va dau mo tl:r
Sebia va Sakhalin da san sang duqc phat tri~n cho cac b;;tn hang cua mrac
Nga rna nhi~u nguai tin la Trung Quoc, Nh~t Ban va 2 mi~n Tri~u Tien. Neu

Sl! tu duy phat tri~n theo chi~u huang nay thl vung Vi~n Dong cua Nga se tro
thanh m<)t b<) ph~n day ti~m nang trong vung lanh th6 kinh te Dong Bac

A.

Tuy nhien, nhu duqc luu y ngay ti'r dau do nhu cau v~ msung ngay cang tang khi nen kinh te cua N ga l~y l;;ti da tang tnrong, vung

19


Vi~n Dong cua Nga se phai doi m~t v6i hi~n tuqng di culao d¢ng mem C1

m<)t muc d¢ cao hem rna chu yeu tu phia Trung Quoc.
Tnii v6i buc tranh kinh te C1 vung Vi~n dong cua Nga, Mong C6 v6i
d~c trung Ia m<)t vung Hinh th6 r<)ng 16n va dan so it da

huang t6'i nen kinh

t1.! tlm con duemg di

te th! tru0ng trong VO so kh6 khan do phai thoat ra khoi

cai bong cua nu6c Nga Xo viet tru6'c day. Vao khmlng 40% dan so vftn thu<)c
d:;mg du ffil;lC. Nguai dan Mong C6 c6 rat it nhfrng thay d6i nghe nghi~p
ho~c

loi song. Kh6i luqng bu6n ban vftn het sue khiem ton, va ho~t d¢ng dau

ttr mroc ngoai thl cilng thua th6't. Hi~n t~i, giao di~n kinh te cua M6ng C6
chu yeu la v6'i Trung Quoc, va Mong C6 dang di theo nhli'ng cai each v6'i
m<)t thai d¢ ccln tn;m g.

- Thit ndm, trai nguqc v6'i nhli'ng thanh cong ve kinh te nhu duqc thay

oHan Qu6c hay Trung Quae, CHDCNDTI trong
va dang phch d6i

m~t

v6i nhfrng that

b~i

vong gan 1 th~p ky qua da

kinh te rna gi6'i nghien ctht phucmg

Tay cho la rat nghiem trQng. Vl mo hlnh phat tri~n ki~u cu cung v6'i nguai
bao trq la Lien bang Xo Viet da S\IP d6, theo d6, CHDCNDTI da nhanh
chong n1i vao thai ky toi t~ nhat cua n6. Nhil'ng s6

li~u

thong ke c6 duqc lien

quan t6'i nen kinh te nu6c nay la rat ft va thieu d¢ tin c~y. Song, c6 nhieu
bang chtrng cho thay rang tu sau nam 1995 m<)t hi~n tuqng slit giam kinh te
theo chieu hu6ng "xu6ng doc khong phanh" da di~n ra
lay cac nguon

s6li~u

adat nu6c nay. Neu

va ket qua phan tich cua gi6'i nghien CUu phuong Tay

cho thay ngu0i ta UOC doan rang n~n d6i do mat mua lien tt;lC va b~nh t{tt gay
ra tu st;r suy dinh ducmg c6 th~ da cu6'p di gan 2 tri~u7 sinh m~ng, m~c dau
chfnh phu CHDCNDTI dua ra con s6 nho hem rat nhieu. Han nfra, do thieu
hl;lt nang luqng, nhieu nha may dab! dong dra va nhieu nha may khac dang
7

Ve con so tuy~t doi vade? chfnh xac Ht rat khac nbau theo tung nguon thong tin. Do v~y, so li¢u mang tfnh
chat l10Cdoan va CO y nghia tham khao rna th6i.

20


ho~t

d¢ng du6i muc cong suat thiet ke hay

ho~t

d¢ng cam chtrng. St! phl;l

thu(>c vao vi¢n trq qu6c te da 16n dan len, va nguon ngo~i t¢ quan tn;mg nhat
c6 dtrqc

tu ho<:tt d¢ng buon ban cac m~t hang quan S\1' nhu la ten h1a, v.v ..

cling bat dau bi slit giam.

Trong tlnh

tr~ng

nhu tren, vao giiia nam 2002, cac quan chuc ciia

CHDCNDTI da tien hanh m(>t lo~t nhfrng thay doi l6n trong tr~t tl! kinh te
cu. H¢ thong trao doi tern phieu v~ lucmg tht!c bao cap da b! xoa bo. Tien
m~t

ctuqc dua tro l~i trong ho<:tt d¢ng kinh te. Trong m(>t no ll;fc theo kip v6i

m~t

btmg gia thi tnrang ChQ' den, cac lo~i gia ltrcmg thl;TC Va hang hoa da dUQ'C

nang len chlrn.g gap 30 Ian, va tien luang cling dugc tang len 20 Ian ho~c han
the.,V .V .. Anh huang CUa nhfrng bi¢n phap nay V~n COn phai cho dQ'i, nhtrng
nhfrng rui ro cua m¢t st;r l~m phat phi rna duang nhu la rat 16n. Noi ng~n g9n
han la phfa sau nhlrn.g ftn chua mang anh huang chfnh tr~ bat nguon boi S\1'
that b<:ti kinh te trong nhieu th~p ky, nguoi ta cho rang CHDCNDTT co th~ se
doi m~t VOi m(>t giai do~n ngay cang tang ve nguy

CC'J

CO m(>t SlJ bat On d!nh

xa h
c6 gang bang m9i each nham d~t t6'i m¢t thoa thu~n voi Han Qu6c, Nh~t Ban

va thi;lm trf ca v6i Hoa Ky tren phucmg di¢n an ninh lanh tho va kinh te. Song
van de van con nhieu tro ng~i

aphfa tru6c do thai d¢ ciia cac ben cfing nhu

vi¢c x~y dt!llg muc d¢ long tin Hin nhau chua c6 co so vlrn.g chac.
Nhu v~y, neu chi dtrng

l~i

ag6c d¢ kinh te, nhieu y kien v¢i va dong

tlnh dmg cac qu6c gia trong khu Vl;fC Dong Bac

A,

trong do k~ ca

CHDCNDTT duemg nhu chac chan tham gia vao tien trlnh h(>i nh~p kinh te
khu VlJC ngay cang sau SaC han, ca trong gioi h~n ph~m vi nhfrng dUCmg bien
gi6i cua rieng n6 Ian mb r(>ng tuang ling theo khu V\fC Thai Binh Duang. H9
l~p lu~n

rang thoi

d~i

cua m(>t tr~t tl;T kinh te d!nh huang trong mr6c va duqc

21

bflO h
y ngh.la ve m~t y ni~ m kinh te. Ben cc;mh nay sinh nhieu van de phuc t:;tp, n6
dong thoi cling dem t6'i cho cac quoc gia va nhfrng cong dan song trong khu
V\fC

nay nhfrng

CCf

h
SIJ

phat tri~n nhanh han. Tuy nhien, nguoi ta

cling can s6'm nh~n thay ding nhfrng dieu ki~n n6i tren l(;li qua phl;l thuqc vao

tJ.nh blnh chfnh tr! trong nu6'c va quoc te cua khu

V\fC

nay. Sl;! thanh cong

kinh te trong vting c6 mmuc d nhu vi~c sir d1;1ng q uyen uu tien, kha nang t(;lo sv 6n d!nh, va kha nang khbi
xu&lg nhfrng thay d6i can thiet b m6i quoc gia trong vung deu la nhlrn.g bien

so chinh tr! ben trong

o m6i quoc gia. Do d6, dieu khong th~ khong buqc

chung ta phai cfin tr<;mg xem xet buc tranh chfnh tr! a khu

Vl;{C

Dong B~c

A'

trong d6 c6 ca tlnh hlnh chinh tr! cua ban dao Trieu Tien mqt each khach
quan va chinh xac hO'n. D~ lam duqc dieu nay

S\f

phan tfch buc tranh chfnh

tr! can xuat phat tu ngay nhfrng nhan t6 n
4. St.t phtrc t~p trong btrc tranh chinh tr!
Tru6'c het chung ta hay b~t dau khai quat v6'i nen chfnh trt ben trong
cua Trung Quoc nhu Ia mqt nhan to so sanh voi nen chinh tti cua
CHDCNDTI. Trong nhfrng nam gan day, xet ve m~t y thuc h~ chfnh tri, gi6'i
h<;>c gia phuang Tay cho rtmg Trung Quoc da va dang tdti qua mqt S\f qua dchfnh tr! can bantu chu nghia cai tr! dhlnh Mao Tr(;lch Dong - Stalin sang cai tri bang tu tubng chu nghia da
nguyen, do D~ng Ti~u Blnh khai xuong. Song, hi~n thoi nen chfnh tri Trung
Quoc vlm mang tinh d

uu the. M~c du, sv t1J do tu tubng theo khuon mftu tu tubng phucmg Tay vftn
b! coi la h~n che, nhtrng md'c dnhieu lan so v6i tha i gian tru6'c kia. Quy chufin cua lu~t phap da duqc ton
22


tn;mg_ M<)t xa hquyen da va dang ton t<;ti

aTrung Qu6c.

Khao sat thl;fc te xa hthay c6 hi¢n tuqng ngay cang tang so nh6m d~i di~n trong xa hcong khai va m<;tnh d<;tn de xuat nhi!ng yeu c~u lqi ich cua hQ. Han nua,
nhii'ng cu<)c b~u ban tu cac lang, xa den cap trung uong da duqc tien hanh
theo hlnh tht!c dan chii va minh b<;tch hem. Nguai ta con nho rang truoc day
nhii'ng ho<;tt d<)ng nhu the nay thuang do Dang c<)ng san Trung Qu6c ki~m
soat tuy¢t d6i. Nay nhU:ng thanh ph~n khong phai la Dang c<)ng san cling
duqc rna r<)ng quyen tham d\f. Vl the, chung t(;lO ra co h<)i cho vi~c bay to
nhfrng nguy~n VQng lQ'i fch CUa c<)ng dong Va quyen chqn l\fa cac nha lanh
d<;tO clia phuong. Gioi trf thuc, bao gom ca sinh vien c6 th~ bay to

y kien cua

mlnh ve nhieu van de m<)t each tl! do hem rat nhieu so voi tru6c day. Hon the
nita, cac t6 chuc xa h<)i cling gi6ng nhu

aqu6c h<)i, gi0 day c6 th~ thao lu~n

Va tranh lu~n nhieu van de Cl;l th~ cua dat nt!OC, k~ ca CO th~ CO nhfrng

y kien

tnii chieu. Dieu nay da duqc minh cht1ng bai nhfrng tuyen b6 day tfnh d1i
each cua nha Hinh d<;to cap cao cua Trung Quoc truac day la Cl!U T6ng bf thu
Dang c()ng san Trung Qu6c Giang Tr<;tch Dan. Tu tuong nay th~ hi~n quan
di~m Dang c()ng san Trung Qu6c nen c6 ca cac thanh vien la cac nha doanh
nghi~p

va trf thuc cling nhu la nhfrng thanh vien tu t~ng lap cong nhan von

c6 ciia n6. Day la n<)i dung co ban cua tu tuang thuyet ba d<;ti di~n. Tir each
tiep c~n nhu v~y. cac nha lanh d<;to Trung Quoc l~p lu~n rang trong thm d<;ti
ngay nay Dang c<)ng san Trung Qu6c phai tra thanh mt<)c chrr khong chi rieng cua giai cap vo san.

0 Trung Quoc hi~n nay dang la

the h~ lanh d<;to thu tu. Giong nhu the h¢ lanh d<;to thu ba, nhfrng nhan v~t
Hinh dc;to cap cao nay chu yeu bao gom cac nha ky thu~t. H9 da duqc dao t<;to
nhu la cac ky su ho~c d.c nha khoa h<;>c. Do

v~y,

nhfrng Sl! uu tien mang tfnh

chinh sach cua hQ chu yeu t~p trung cho tu tl1ang phat tri~n kinh te nham

23

bien dat nu6'c Trung Quoc tro nen gi~m co va vfing m~nh ve quoe phong.
Nhfrng tu tuong mang tfnh y thuc h~ chinh trt boi quan di~m cdng r~n, bao
thu truoc day da tro nen it quan trQng hon trong n¢i b¢ Dang.
Noi tom l~i gioi chuc chinh trt Trung Quoc dang chia se quan di~m
dmg trong m¢t nen kinh te thi truemg xa h¢i chu nghia nhu 6 Trung Quae thl
khu vvc tu nhan va th! truang dang dong m¢t vai tro quan trQng ngay eang
tang, va nha doanh
hi~n

uu tu

nghi~p

hay nha tu ban se la m¢t phan cua nhfrng tAng 16'p

thai trong Dang.

Tuy nhien, neu chi xet ve

m~t

y thuc

h~

ehinh tri truyen thong, nhieu

ngut~O ra

m<)t CC1 SO dam bao cho SlJ lien minh giai cap theo dieu ki~n moi va xac

d!nh tinh phap ly cho no trong dai song chfnh tri

hi~n

thai 6 Trung Quae.

Nhttng neu nhln 6 m¢t khfa c~nh khac, chu nghia dan t¢c dang n6i len b
Trung Quoc nhu la m¢t ap hJc chfnh tri cho 16'p lanh

d~o

moi. Vl

v~y,

theo

cac chuyen gia phan tich chinh trj cho rang, neu nhfrng nha lanh d~o Trung
Quoc

hi~n

nay muon Slr d\}ng chu nghia dan tQC nhU la ngQn CO chinh tq CUa

mlnh thl hQ phai kiem che nhll'ng hlnh thuc pho di~n sue m~nh quan Sl! ciia
hQ trong con mat cua c¢ng dong quae te.
Cuoi cung, khi c:k nha Ianh d~o Trung Quoc thu¢c the h~ mai b~t dau

n~m

gifr cae vi trf cap cao ben Dang va chfnh quyen, co hai thach thuc quan

tr<;>ng doi hoi hQ phai giai quyet. M6i quan

h~

trong vi~c thl.fc hi~n chile nang

lanh d~o t~p th~ va anh huang tu tubng m¢t ca nhan trong nen ehfnh tri
Trung Quoc khi rna tu tu6ng sung bai ca nhan da b! phai nh:;tt. Giai quyet
nhu the nao ve thach thuc doi phan chia ph~m vi quyen ll.fC

Va trach nhi~m

giUa cac trung tam, vung, tinh va dja phuong 6 Trung Quoc khi rna ngum ta
tlm thay ly do rang c6 le sau m¢t vai th~p
ch~n

ky phat tri~n nhanh chong, ch~c

nhfrng vung kinh te chu chat giong nhu Thuqng Hai va cae vung ngo~i

vi khac aTrung Quoc doi hoi co m¢t thtJc quyen chfnh tri va kinh te Ion hCJn.
24