Nghiên cứu so sánh một số típ truyện cổ tích việt nam và hàn quốc
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (7.35 MB, 260 trang )
D~ HOC QU6C GIA HA N(H
TRUONG D~ HQC KHOA HQC xA H(n VA NHAN VAN
.
-------------- m --------------
PARKYEON KWAN
NGHIEN cW SO sANH MOT SO TIP
A
TRUY~N
A
/
.
~
"
'
, ....,
CO TICH VII;:T N:AM VA HAN QUOC·
LU!N ANTIEN SiNGUVAN
CHUYEN NGANH: VAN HOC DAN GIAN
MA SO: 50407
NGUOI Hl!ONG DAN:
GS.TS LE CHi QuE
lA0 4
HA NQI, 2002
Ml}C Ll)C
Trg
-
M0
?
;J •'
(1(/l/.
1. Tfnh cap thie't cua d~ tai
2. Gi6i thuyet d~ tai va ph~m vi nghien CUu
3. Phuang phap nghien cuu
4. Muc dfch cua d~ tai
5. L!ch si:r va'n d~ ,
6. Dong gop cua lu~n an
7. B6 eve cua lu~n an
3
3
4
4
5
5
19
20
- Nc)i dung
ChucJng 1: T6ng quan ve kho tang truy~n et) tich Vi~t
Nam va Han Quoc
Chu011g 2: Khao sat 1n(lt so ki~u truy~n (type) ciia
truy~n c6 tich Vi~t Nam va Han Qu6c
2.1 M¢t s6 van d~ ly lu~n va th':J'C ti~n cua phu-ang phap
nghien cuu truy~n c6 d~n gian theo tip va motip
2.1.1. Khai ni~rn tfp va motip truy¢n c6 dfrn gian
2.1.2. N<)i dung cua thu ffi\IC tip va motip cua
Aamaer-Thompson
2.1.3. Cach khao sat phan 1o~i s5p xep m<)t tfp truy~n
c6 d~n gian theo Bang ffil;IC ll:IC tra CUll cac tip truy~n c6
dan gian cua Aarnaer-Thompson
2.2. Khao sat m<)t s6 ki~u tmy¢n (type) truy~n c6 tfch
Vi~t Nam va Han Quoc
2.2.1. Cac tip truy¢n v~ cac loai v~t
2.2.2. Cac tip truy~n v~ m6n qua cua qu[
2.2.3. Cac tfp truy~n v~ nguoi mang 16t v~t
2.2.4. cac tip truy¢n v~ ngtroi lay vq (ho~c ·ch6ng) tien
2.2.5. Gic tfp truy¢n v~ nguoi m6 coi, nguOi anh nguoi em
2.2.6. Cac tip truy~n v~ nguoi thong minh va nguoi
ng6c nghech
21
35
36
37
38
43
45
46
72
74
84
88
99
ChuO'ng 3: Ly giai ve nhfmg tuong dong va d~ bi~t gifm 113
truy~n c6 t.ich Vi~t Nam va Han Quoc
3 .1. Nhung tuang d6ng g ii!a tru y¢n c6 tfch Vi~t N am va 1 13
Han Qu6c
3.1.1. V6i tfp truy¢n v~ con h6
3.1.2. V6'i tip truy¢n v~ ngu6n goc loai v~t
11 3
11.5
3.1.3. v 6i tip truy~n nhi1ng m6n qua cua qui
3.1.4. V6i tip truy~n nguai mang 16t v~t
3 .1.5. v 6i tip truy~n_ ve nguai lffy vq (ho~c ch6ng) tien
3.1.6. V&i tip truy~n ve nguai con m6 coi - d} ghe
3. 1.7. v 6i tfp truy~n ve nguoi ann va nguoi em
3.1.8. Vai tip truy~n Slf thong minh va Slf ngu ng6c
3.2. Nhfrng d! bi~t gifra truy~n c6 tich Vi~t Nam va H~m Qu6c
3.2.1 . Nhung di bi¢t trong tip truy¢n v~ con h6
3.2.2. Nhung d~ bi~t trong tip truy~n v~ ngu6n g6c loai v~t
3.2.3. Nhfrng d! bi~t trong tip truy¢n nhfrng mon qua
cua gut
3.2.4. Nhfrng d! bi~t trong tfp truy~n ngvai mang l6t v~t
3.2.5. Nhli'ng d! bi~t trong tfp truy~n v~ ngum lay vq
(ho)c ch6ng) tien
3.2.6. Nhfrng d! bi~t trong tfp truy~n v~ nguoi con m6
coi - d) ghe
3.2.7. Nhfrng d~ bi~t trong tfp truy~n ve ngtroi anh va
nguoi em
3.2.8. Nhfrng d! bi~t trong tip truy~n v~ sl)' thong minh
va sq ngu ngoc
3.3. So sanh SIJ tucrng d6ng va d! bi~t cua truy~n c6 tfch
_Vi~t Nam va Han Quoc v6'i truy~n c6 tfch Trung Qu6c va
Nhat Ban
3.3.1. Tfp truy~n v~ con h6
3.3.2. Tip truy~n v~ nguai lay vq tien
· 3.3 .3. Tip truy~n v~ nguai mang lot v?t
3.3.4. Tip tmy¢n v~ co gai lQ letn_
3.3.5. T ip truy¢n v~ ngtroi anh- nguoi em
3.4. Ly giai st! tu'crng d6ng, d! bi~t gili'a truy¢n c6 tfch
Vi¢t Nam va Han Qu6c
?
.,
Ph~J. life 1: M¢t
133
134
J34
135
] 35
136
136
137
137
! 38
1.39
140
145
- Ke't ludn
- Tai li¢u tham khdo
- Phu luc
+
119
120
122
124
129
130
131
131
132
J 33
1.50
s6 truy¢n c6 tkh dan gian
Vi~t Nam -
Han Qu6c dtrqc Slt dl;lng trong lu~ an nay
+ Ph~J. l1;1c 2: Cac tip truy~n dan gian H~m Qu6c theo
phan lo~i cua giao su In Hak Choi
2
sv
162
162
234
,.,....
~
MODAU
1. Tinh cftp thiet ciia
de Hti
1. 1 Vi~t Nam va H~m qu6c la hai qu6c gia "kh6ng nhung gAn gUi ve
m~t d!a
ly,
rna con CO rfft nhieu ,diem tU'<1flg d6ng V~ t~p tl;JC sinh ho<:Jt, phong
each tu duy t6n giao, t1nh cam dan t¢c, di san van hoa. Mfiu s6 chung d6 c6
d~c ditim rfft khac thttemg". Kho tang van h9c dftn gian cua ca hai mt(>'c noi
chung, truy~n c6 tfch n6i ri~ng c6 nhfrng net ttr
CUu va so sanh giua truy¢n c6 tich Vi~t Nam va Han qu6c HI
cOng vi~c kh6ng chi c6
y nghia tang cu
phtt
1.2. V~n d~mg cac Bang mz,u.: ll;lC tra
gian Clla Antti Aarnaer
CllU
tip va mo tip truy~n
c6 dan
va Stith Thompson, cling nhu v~n d\}ng phUOllg phap
nghien cuu so sanh lo~i hlnh l!ch sir trong chirng mvc nao d6 se giai quy€t
dttqc va'n d~ ngu6n g6c cua truy~n c6 tich, Stf gi6ng nhau va khac nhau gifra
truy~n c6 tich cua
C£lc
dan t()c tr~n the gi6i.
0
H~m qu6c cling nhLr b Vi¢1
Nam, c
c6
tfch Hzm Qu6c va tmy~n c6 tfch Vi~t Nam vftn chua duqc ti~n hanh la bao.
Trong khi d6 tim hieu, so sanh giua truy~n
c6 tfch
Vi~t Nam va H~m Qu6c
chAng nhfrng giup cho chung ta hi~u biet v~ truy~n c6 tfch cua tirng qu6c gia,
rna con giup cho chung ta c6 di~u ki~n, ca h¢i lam sang to cai hay, cai dyp cua
truy~n c6 tfch m6i nu6c, d6ng thoi, dong g6p vao vi~c v~n dt;~ng phttang phap
nghien
CttU SO
sanh ]o~i hlnh - J!ch
Slr
d~ nghien CUU truy~n c6 tfch CUa m6i
mtac.
1.3. La m¢t c()ng dftn Han Qu6c titng h<;>c t~p b Vi¢t Nam r6i c()ng t
Nam va hi~n t~i la giang vien v~ ti€ng Vi¢t va Vi~t Nam l19c cho sinh
3
vien H~m Qu6c, truy~n c6 tfch H~m Quoc, truy~n c6 tfch Vi~t Nam cu6n hut
va hap d~n t6i. Bai d6 ]a chung tich bat ti'r cho
sv phong phu cua van h6a m6i
dan t¢c, Slf Vi d~i cua nhfi'ng tu tl!Ong nhan van cao ca cua m6i dan t¢c. Boi
v~y, t6i khao khat dttqc tim hi~u nghien cuu v~ truy¢n c6 tfch cua hai dan t¢c
Vi~t Nam -Han Quoc, v6i
y ngrua, hi~u· sau them truy~n thong
van hoa cua
Vi~t Nam, cling nhtt cua Han Qu6c.
2. GiOi thuyet de tai va ph~m vi nghien ciru.
2.1.
D~ tai cua Ju~ an
la m6i quan
h~ tuang d6ng va
d! bi~t gili'a m¢t so
ki~u (type) truy¢n trong truy¢n c6 tfch cua Vi¢t Nam va H~m Qu6c. Nhtt v~y,
nhfrng v~n d~ v~ n¢i dung, ngh~ thu~t, tlnh hlnh suu tftm v.v ... cua truy~n c6
tfch hai llU'OC se n~m ngoai ph(;lm vi CUa c6ng trlnh nghien Clru nay.
2.2. M6i t¢c nguai d~u c6 kho tang truy~n c6 tfch cua mlnh, Vi~t Nam la
qu6c gia da dan t¢c, cho nen khi nghien cuu,
a truy¢n c6 tkh Vi¢t Nam, ben
C(;lnh vi~c coi truy~n c6 tich cua nguai Vi~t, (t¢c nguoi da so) lam doi tuqng
khao sat chfnh, chung t6i con Hfy truy~n c6 tich cua Cclc dan t<)c thi~u
so lam
0 truy¢n c6 tfch Han Quoc, chung toi Jfiy truy~n
c6 tich
d6i tttqng khao sat.
cua ngttai Han la d6i tUQll.g khao sat.
2.3.Vi¢t Nam, cling nhtt
ella m}nh, CO q-uan h~
Han Qu6c do v! the d!a van hoa, d~a chfnh tr!
m~t thiet V~ Jich
SU Van hoa VOi cac 11110C trong khu Vt;J'C
nhtt Trung Qu6c, Nh~t Ban, lu~n an xin dugc d~t truy¢n cO tich Vi¢t Nam,
H~m
Qu6c trong khu VlfC nay' nh11ng trong nhfrng tnrO'ng hqp
th~t dtn t.hiet
mai d~t v~n d~ so sanh, con l(;li, lu~n an se khong di sau vao vi~c so sanh giih1
truy~n c6 tfch cua Vi~t Nam va Han Qu6c va truy¢n c6 tfch cua cac mrac
trong khu yVc. Boi le, d6i tttqng nghien CUu cua lu~ an la moi quan h ~ tucmg
d6ng va
d! bi~t gifra m
Quoc.
3. Phuong phap nghien ciru.
4
3.1. Ngoai vi¢c van d!fng nhitng phuong phap chung cua khoa
bQC
folklore, v~ co blm ]u~n an v~n d!fng phuong phap nghien c(ru so sanh lo~ i
h1nh- lich su.
3.2. Ngoai ra, khi
c~n
thi€t, chung t6i c6
v~n
dl)ng phtrong phap nghien
cuu lien nganh : ngu· van hc;>c, van hoa hc;>c.v.v ..
4. M~:~c dich cua de tai
4.1. Lu~n an nh~m tim ra nhung tuang d6ng, d~ bi¢t giua truy~n c6 tfch
Vi¢t Nam va truy¢n c6 tfch Han Qu6c,
va dj bi¢t fly, tren CcJ SO nghien Ctfu
ly giai nguyen nhan cua St! tli'O'ng d6ng
SO
sanh m¢t SO ki~u truy~n (type) CUa
truy~n c6 tfch V i~t Nam va truy~n c6 tich Han Qu6c.
4.2. Btroc d~u trlnh bay nhftng net blm sac dan t¢c cua hai dan t¢c trong
truy~n c6 tfch, tren co
so nghien crru,
so sanh m¢t s6 ki~u truy¢n (type)
truy~n c6 t.ich cua hai qu6c gia Vi¢t Nam, Han Qu6c.
5. Lich sir van de
5. 1. Tl.r d~u th€ ky XIX. va-n d~ ngu6n g6c truy¢n c6 tfch da dtr<;1c d~t ra,
thu hut St! quan tam cua nhi~u nha khoa hc;>c folklore tren th~ .gioi. Van d~
gi6ng nhau giua truy~n c6 tich cac dan t¢c va lien quan d~n chu d~ nay la van
d~ ngu6n goc cua truy¢n c6 tfch tra thanh va-n d~ trong tam cua khoa hc;>c v~
truy¢n c6 tich. Trtrang phai An Au v6i cac d~i bi~u nhrr Jac6p Grim (j Due, Ph.
I. Buxlaev
aNga ding nhu sv phat tri~n cua n6 th~mh tnrong phai th&n tho~i
v6i Adanbec Kun (ngtrO'i Due), Max Muter (ngtroi Anh g6c .D(rc), Aphanaxiep
(nguai Nga), Cubecnatix (nguoj Phap) m¢t thai da tiep c~n va-n d~, nhtrng r6i
chinh tntO'ng phai nay l~i nhanh chong b¢c l(> cac diem yeu cua n6. D~u v~y,
SlJ gi6ng nhau gifra truy¢n c6 tfch CUa cac dfln t¢c V~n ]a van d~ cffn CO S\f quan
tam giai dap cua cac nha khoa hQC v~ truy¢n c6 tich. NgtrO'i ta n6i r~ng StJ
gi6ng nhau ay cua truy~n c6 tich v6n kh6ng phai 1a do dtc dan t<)c c6 cung
m(>t ngu6n goc, rna do Slf giao ltru van hoa giua cac dan t<)c. Ly thuy~t vay
mttqn va
Jy
thuy€t V~ St! di chuy~n COt truy¢n Ta dai VOi cac C1<;li bi~u nhH
5
T~odo
Ben Phay (nguoi Due),
Ph.Libr~ch
(nguoi Due), Gaxtong Pari (nguai
Phap), E. Coxcanh (nguoi Phap), K€tlay (nguoi Anh), Vexelopxki (nguoi
Nga) Pirpin (nguai Nga), n6 phat tri~n th~nh vuqng toi cu6i the ky XIX, dgu
the ky XX sau d6 n6 dAn dfu thoai hoa chuy~n th~mh tnrang phai dja
ly - l~ch
Slr hay nguai ta con g<;)i tntong phai Phan Lan. Nam 1901, voi SlJ' ra dO'i cua
hi¢p h¢i qu6c te cac nha folklore h9c duqc thanh
khong d!nh
ky dm
l~p
b Henxinhki, to t~p san
H<)i d5 cong b6 nhiing cong tr1nh nghicn cuu v~ truy~n
eli
tich.
Nhln l:;ti qua tr)nh xuat hi¢n cua cac truang phai khoa h<;>c d~ nghi~n c{tu
V~ truy¢n c6 tfch, chung ta thay van de
S\! giong nhau gifra truy~n c6 tich cac
dan t¢c v~n la van de co blm, dung nhu Ph6 giao su Chu Xuan Dien da t6ng
k€t: "Chung quy, each giai quyet vffn d~ do da d~n den hai k€t lu~n.
1.
S~r gi6ng
nhau la do tnroc day cac dan t¢c c6 c¢i ngu6n chung.
2. Sg gi6ng nhau la do vay muqn. Khuynh huong dau d6ng thoi dua ra
ly
thuyet v~ nguon g6c truy¢n c6 tich; khuynh hu6ng v~ sau co ban kh6ng giai
quyet van d~ d6" [6:51]. Cu6i the ky XIX, truong phai nhan chung h9c xuflt
hi~n. Th~;tc ra, truy¢n c6 tich kh6ng phai Ia d6i tll'
h9c gia thu¢c tntO'ng phai nay, nht1ng c;k cong trlnh cua E.B Taylo, A.Lang,
G.Pheredo, Levy Bruyn, P.Xanhtivo, v~n c6 nhieu tac d1;mg d6i voi vi~c
ly giai
van d~ ngu6n goc CUa truy¢n c6 tfch va Sl! giong nhau gifra cac truy¢n c6 tfch
cua cac dan toe.
Dong g6p quyet d!nh cho s~;t hlnh th~mh phuong phap nghien cuu so sanh
lof!i h1nh 1!ch str V.la Prop. La nguoi d~t nen m6ng cho nhfrng tu tuong va
nguyen tac cua phuong phap nghi~n cuu so sanh lo~i hlnh lich sir V .Ia. Prop
voi cac cong trlnh Hinh tluii lu;c truy¢n c6 tfch, Nhii.ng din
truyfn c6 tfch thdn ky, da c6 nhi~u dong gop cho vi¢c
re ljch slt ala
ly giai ngu6n goc d1a
truy~n c6 tfch cling nhll' Slf giong nhau gitra truy~n c6 tlch CUa CaC dan t(IC.
Cling v6i V.la Pr6p, m¢t s6 nha khoa h9c folklore kha.c cua Lien Xu (eli) nhU'
V.M. Girmunxki, I.I. Tonxt6i, I.M. Tronxki, Phranco Kamenhetxki, nhat
6
l~t
EOMO Meletinxki da co nhi€u dong gop cho Sl;J' ho~m thi~n cua phtr
SO
sanh lo~i h1nh- l!ch Slr 0
aVi~t Nam phtr
5020
0
Tru6c het, cac hc:;>c gia Vi~t N am da d~ch, gi6i thi~u ve phuang phap
nghien cvu so sanh lo~i hlnh ljcll su nhu t~p chf D~n t¢c hc:;>c (so 1/1976) gi6"i
thi~u
bai cua PONOPuchilop: Nlutng wl'n de'plzztong pluip lurJ,n nghien ntn so
sllnh /fell s1r· 1·//n /}(;c d/in gian, D6 Nam Lien tdnh bay Viii m!t vl plut(Jng
phap so .winh
lo~li
hinh lf.c.:h
Slf
trong khoa nghif! n c.:ll~i Phonclo
Gso TS Le Chf Que v6'j bai V.Jao Prop
t/zeo
SO
sanfl
/o~ti
hinh fjch
Slf
aLien Xo [39],
va plntor1g plu1p nghih1
C1J} I
Phonclo
(61].
V i~c gi6i. thi~u ay ro rang CO nhi€u t:k d\)ng cho vi~c v~n d~ng phHO'ng
phap nghien c{ru so sanh lo;;ti h1nh l~ch su, vao vi~c nghien cuu truy~n c6 tfch
aVi¢t Namo Sau d6, hai c6ng trlnh cua V.Ia Pr6p: Hlnh tluli hqc n~a truyfn co'
tfch va Nhii:ng din
rl lfdz
Stf dia truy¢n
c.:6 tich tlu1n
ky da duqc d~ch ra tieng
Vi¢t, cu6n thv nhat duqc djch trc:;>n v~n, cu6n thu hai duqc djch 3 trong t6ng s6
10 chtr®g cua cu6n sacho
Nguoi co
y tht1c
v~n
d1:1ng va v~n d1:1ng co ket qua phu®g phap nay
o
Vi¢t Nam, tntac het phai k~ den nha nghien ct!u da qua c6 Cao Huy Dtnho V ai
nhll'ng tac phftm nhu : Ngztoi anh ln'tng lang Dong [16] , Tim hiiu tir?!t trinlt
van lz9c dan gian Vi¢t Nanz [17] cung m<)t lo;;tt bai v€ truy~n c6 tfch va th~n
tho~i, Cao Huy Dlnh, c6 rift nhi~u th~mh cong trong
vi¢c
v~n d~ng plurang
phap nghien cuu nay. Co hai nguyen t~c duqc Cao Hoy Dinh, ci1ng nhu .m¢t s6
nha nghien crru qm1n
tri~t
kha c~n ke ]a dlJa vao d~n t<)c hc:;>c va dl;l'a vao vi~c
boc tach cac lop l!ch Slt van hoao
Trong s6 cac nha khoa hc:;>c folklore Vi~t Nam, co m<)t nha khoa hoc
khong h~n tieu bi~u cho vi¢c v~ d1:1ng phu
7
c6
tich Vi~t Nam. Do la GS. Dinh Gia Khanh v&i cong trlnh Sd hq tlrn hiiu
nhitng V(fn de' ella truy¢n of tfch qua truyf.n Tarn Cam [26] . Theo PGS.TS
Nguy~n Xuan Kfnh day Ut c6ng trlnh "c6 ti€ng vang m¢t that [35:102], va
"theo Chu Xuftn Dien, khi nghien CUu so sanh nhiing d! ban cua ki€u truy¢n
"Tam Cam" b trong mr&c va tren th€ gi&i, Dinh G ia Khanh da c6 nhfrng nh~n
xet tinh Vl Va chfnh XaC. Nhtrng d~ C~p den van de phan anh hi¢n thtfC trong
truy~n .. Ta'm Cam" thl 6ng da phnn tlch t.ftm J) va tinh each C<'ic nhan v~t h~t
nhU each phan tlch nhan V~t trong CaC tac phi~tm van hQC thanh van hi¢n lhlfC
chu nghla" [35: 103].
C6 th~ noi, v&i nha nghien cuu da qm1 c6 Cao Huy Dinh va GS. Dinh Gia
Khanh, phtrO'Ilg phap nghien CUu cua cac tnroog phai chau
Au trong
llnh VtfC
nghien cu·u truy¢n c6 tfch, da kha quen tlm<)c b Vi¢t Nam.
Trong llnh VtfC truy¢n c6 tich, 0 blnh di¢n
SU'U
Him, khi noi den cac nha
suu t~m cua Vi~t Nam, khong th~ khong nh~c den GS. Nguy~n D6ng Chi. C6
th~ n6i, b(> Kho tang truy¢n
c6 tich Vi¢t Nam [79] cua ong rat c6 gia trj cho
vi~c nghien cUu so sanh v~ truy¢n c6 tich Vi¢t Nam, bbi v&i mQi truy¢n, ong
deu c6 mvc khao d! tuy khong h~ thong, nhung kha c6ng phu .
Th~p ky tam mu·oi, chfn muoi
v~n dl:Jng
ly
b Vi~t Nam, co kha nhi€u nha khoa h9c
thuyet cua V.I.Prop d~ nghien crru truy¢n c6 tfch th~n
eta
ky. Dfiu
tien phai k€ den Tran Due Ng6n v&i ti~u lu~ sau d~i h9c Nghihi c£tu k/t c£/u
truy¢n ci/ tfch than
ky viet theo ly thu.ylt hinh tluii lu;c e1la V ladimia
Iacoplevich Prop. C6ng trlnh day 64 trang luu b Thu
ph~m
vi~n truoog D~i h9c su
Ha N¢i Iva Vi~n ng hien cuu van hoa dan gian, tuy chua xuat ban r¢ng
rai, nhung qua dung nhtt tac gia Tang Kim NgAn da kh~ng d!nh : "Day la m(>t
c6ng trlnh nghien ct!u c6 gia tr! va dang tran tr9ng" [44: 10]. Sau nay tac gia
da c6ng b6 tinh than cua lu ~n van nay tren bai bao cling ten b T gp chf van hm.i
dan gian so 3/1991 [47].
8
Trong vi~c nghien cuu van h<;>c dan gian cac dan t¢c thieu s6 Vi~t nam,
PGS.TS Vo Quang Nhan, PGS.TSKH Phan Dang
Nh~t
cling da
v~n
dl}ng c6
hi~u qua phuong phap Jo~i hinh- 1!ch sir.
Cung huang nghien cliu v&i tac gia Trftn Due Ngon, trong lu~ van PTS,
(nay Ia TS) cua mlnh, tac gia Tang Kim Nga.n da nghien ctru C6 tich th5n ky
nguoi Vi~t, d?c diem cau t~o c6t truy~n. Lu~n an bao v~ thanh cong, tac gia da
(
xu~t bim th~mh sach v6i nhan d~ tren [44]. Sao khi trlnh bay v~ ly thuy~t hlnh
h<;>c truy~n c6 tfch th5n ky cua
v .I Prop (tu trang
16 de'n trang 40), tac gia
d~mh chuO'ng 2 d~ khao sat d(u t~o c6t truy~n thfin
da
ky cua nguoi Vi¢t tren CO'
sa v~n dl}ng ly thnyet hlnh thai h<;>c truy~n c6 tieh than ky cua V.I. a. Pr6p (tir
trang 52 den trang 142). M?t khac, tac gia con danh chuang 3 d~ suy nghl ve
nhung hi~n tugng truy~n c6 tich than ky nguoj Vi~t vtr<;>t ra ngoai so d6
ly
thuyet cua V.Ia.Prop (tU trang 143 den trang 181). C6 the n6i, trong vi~c v~n
dl}ng ly thuyet hlnh thai h<;>c truy~n c6 tfch than ky, cong trlnh cua Tang Kim
Ngfin la m()t cong trlnh nghien Clcu rat c6 gia tr~ v€ truy~n c6 Hch Vi~t Nam.
Nam 1991 , t~p chi Viln hoa dan gian da d~mh m¢t s6 chuyen d~ d6 ban
v~ cac vttn d~ thi phap. Ngoai bai t6ng quan Thi phap h<;>c va vi~c nghien cuu
thi phap van h<;>c ngh~ thu~t dfin gian cua PGS,TS. Nguy~n Xufin Kfnh, c
Phuong Thao, TS Minh H~nh, TS Tran Le Bao, PGS.TS Ki~u Thu Ho~ch v.v ...
da cOng b6 nhli'ng cong trlnh nghien ct1u v~ truy~n clan gian Vi~t Nam, v~n
dl}ng ly thuyet thi phap hQC va hinh thai hQC. C6 th€ n6i, day la
so t~p c hf c6
an ttrqng d6i VOl d6ng dao b;;tn dQC Va CO nhi~u dong gop cho vi~c nghien Cltll
tmy~n c6 tich th~n ky, n6i rieng, truy~n c6 tfch n6i chung.
Trong khi d6, cUng b~t dau tu nhung nam tam mua.i cua the
ky nay, gi6i
nghien ctl'u van h9c dan gian Vi~t Nam da bftt d~u v~n dt?ng phuong phap
ly - l!ch Slt. GS
Trong muoi nam qua, t6i b~t d5u c6 chu y de'n vi~c
nghien CUll cua truemg phai Phan Lan v&i phuong phap dia
Nguy~n Tan D~c vie't: "
nay' da d(t c6ng t'im hi€u, chu~n b! nghien cuu each lam, dJ! dinh se l~p m9t
9
blmg m~c l~c tra Clru type va motif cua truy~n k~ dan gian Vi~t Nam"[14:226309]. Thuy chung v6i
y d!nh khoa h<;>c ay, GS
Nguy~n Ttln Dac trong nhfrng
nam qua da d~mh nhi~u tam huyet va cong SlrC d~ nghien Clru cac truy~n c6
tich theo tip va rnotip nhu tlm hi~u truy~n Qua B~u Lao den huy~n tho?i Lt;tt
Dong NamA, d9c l
tac phfim dtrqc GS Nguy~n Tkn Dac quan tam nhat.. Ong da nh}n truy¢n
Kajong va Halek cua nguaj Cham den type truy¢n Tam Cam
i':J
Dong Nam
A,
nhln m6i giao luu va tuang tac van hoa gifra cac dan t¢c (j D6ng Nam
A qua
type truy~n k~ Tam Cam, nhln nhfrng bien d6i cua truy~n Tam Cam
i':J Vi~t
Nam, nhi~n truy~n Tffm Cam va Slf danh trao than ph~m con nguai . Nam qua,
c6ng trlnh Truy¢n ke' dan gian dqc hang tip va m6tip[.14] duqc cong b6 vai
b?n d9c da giup fch rat nhi~u cho gi6i nghien c(ru van h<;>c dan gian Vi~t Nam
trong Jinh VlfC tiep C~tn truy¢n c6 tlcb bang tip Va m6tip.
Tru6c d6, nam 1983, tren t?p chi van hoa dan gian s6 3 + 4, tac gia Tang
Kim Ngfm da c6 gioi thi¢u vi¢c bien SO
duqc hai tac gia quan Him. Nguoi thu nhat Ia Nguy~n Th~ Hi~n. Tren t?p chf
win hoa dan gian s6 2/1996, ch~ da c6ng b6 bai bao Nghien c(ru truy~n c6 dan
gian Vi¢t Nam theo blmg m~c ll)C tra Clru tfp va mo tfp truy~n c6 dan gian ella
Antti Aarne va Stith TI1ompson [20:13-24]. Nguoi thu hai la Nguy~n T h!
Nguy¢t sau khi gi&i thi~u v~ bang m~c ll:IC tra crru type va motip truy¢n c6 dan
gian Nh~t Ban cua Keikoseiki va Hiroco Ikeda [49:61-63] ch! da cong b6 bai
bao khoa h9C cua mlnh v~ vi¢c ll'ng dt_mg h¢ thong Aame Thompson vao
truy~n k~ dan gian Vi~t Nam (50:29-31] .
Vi¢c v~ dl)ng
ly thuyet nay tru6c d6 da duqc m¢t s6 nha nghien c(ru van
h<;>c dan gian thl)'c hi¢n. C6 th~ k~ den giao su Dinh Gia Khanh v6i tham lu~n
d~ din h¢i thao khoa h9c Moi quan h~ giua van h<;>c dan gian Vi~t Nam va van
hoa cac nu&c Dong Nam
A: Van h6a dan gian Vi¢t Nam trong b6i canh van
10
h6a Dong NamA. Khi chi ra cac vffn de chu yeu khi nghien cnu van h9c dan
gian Vi~t Nam trong b6i dmh van hoa Dong NamA, giao su c6 chi ra van de
cac mo tfp CUa van hQC dan gian: "c~n va CO th8 tiep C~n cac van de
mo tfp cua
SO
sanh
truy~n dan gian o Vi~t Nam v6i mOtip cua truy~n dan gian cac
mr&c Dong NamA" [28:17]. Cling nam trong htr&ng nghien cuu nay, tac gia
Nguy~n Thi Hue dad~ c~p den m(>t vai motip trong h~ th6ng truy~n
k8 v6 c¢i
nguon dan t(>c Vi~t Nam la Dong NamA [21 :32-37].
- Ki~u Thu Ho~ch c6 bai t1m hi8u ki8u (type) truy~n Tam Cam
aTrung
Qu6c, da cho biet ban k8 c6 nhat the gi6i ve tip truy~n nay chfnh l.a truy~n
nang Di~p H~n o ngnO'i Choang, mi~n Nam Trung Qu6c xuat hi~n khoang the
ky
IX. Tac gia dong thO'i cling gi6i thi~u m()t d~ ban truy~n T din Cclm cua
ngtrO'i Kinh/Vi~t di cu sang Trung Qu6c
nr the ky XVI, hi~n la m()t trong s6
55 dan t.(>c thi8u s6 cua Trung Qu6c [23].
Kieu Thu Ho~ch da so sanh tip truy~n Trftu Cau & Trung Qu6c v6i tip
truy~n o Vi~t. Nam, Campuchia, tren co so d6 b~m v~ tl;Jc an t.rftu va va.n h6a
quy8n trftu cau Dong Nam . [25].
Nhl1 V~Y, CO th8 noi, cong vj~c V~n dl}ng
ly thuyet hinh th
Prop, cling nhu v~n d':Jng ly thuyet lo~i hlnh h9c vao vi~c nghien cuu tTuy~n
c6 tfch & Vi¢t Nam da dtrqc chu tn;mg. Nhi~u tac gia da c6 nhfrng th~mh cong
trong Jlnh Vt;!C nay. Nhi~U Jinh Vlf'C CUa truy~n
v~n,
Cb ttch da dU'Q'C giai thfch tfQD
dfty du.
5.3. o Han Qu6c, vi~c v~n dl}ng ly thuyet h1nh thai h9c cua V.Ia.Prop
eta
duqc gi6i thi~u va v~n dvng. Tru6c het, nhfrng cong trlnh cua ong da du·qc g16i
thi¢u sang tieng Han Qu6c. Nam 1987, Yong Dai Yu da d!ch Hinh tluii lu;n:
truy¢n c6 tich sang tieng Han Qu6c [128].
Nam 1992, Sung Jun Yun va Kwang Sik Choi dich cong tr1nh The
Folktale sang tifng Han Qu6c [129].
l1
Vi¢c giai
thi~u
nhfrng cong trlnh cua tnrang phai so sanh l!ch Slr rna
V.la.Prop, cling nhl1 cua tnr?1ng phai l!ch slr - dia ly
rna cac nha khoa
folklore Ph~n Lan Ia d~i di¢n se giup cho vi~c v~n dvng cac
vi¢c nghien CUu truy~n c6 tfch
h9c
ly thuye't nay vao
a Han Quoc duqc chu trQng va phat tri€n nhanh
hon.
Nha nghien cli'u d~u tien v~ tmy~n c6 tfch H~m Quoc cling nhu nghien
(
c(ru so sanh lo().i hinh la ong Son }in Tae. Ong da vie't va cong b6 15 bai
nghien cuu v6'i nhan d~ la N ghien citu thuyi/t tho~li dan tgc Trie'u Th?n tren t?p
chf Tan Dan tlr thang 8 nam 1927. Ole bai nay da duqc in th~mh sach vao nam
1947.
0 day ong da xem xet quan h~ lmh huemg lfuJ nhau gifra cac truy~n k~
dan gian cua cac quoc gia H~m Quoc, Trung Quoc, Nh~t Blm.
D~ nghien CUu v~n d~ tren ong da chQn 58 truy~n dan gian cua l-Hm
Quoc, 69 truy~n dan gian cua Trung Quoc, 18 truy~n dtm gian cua Nh~t B~m
va 10 truy~n dan gian cua chau Au.
alu~n van nay ong khong ly giai duqc S~l'
giong nhau giua truy¢n dan· gian cua cac nu6'c tren th~ gi6'i xuat phat
nguyen nhan nao. Nhung thCii
ky d6 chua c6 tu di€n
ttr
tfp nen n6 la m(>t cong
trinh dang dU
y nghia trong l~ch str
nghien cuu
truy¢n c6 ttch Han Quoc.
Ti~p
theo ong Son Jin Tae, vao th~p nien 30, ong Choi Nam Son d.a
nghien ctlu truy¢n c6 tfch theo m6tfp, ong da cong bo c6rig tdnh nghien cuu
cua minh
atren bao Tan. hao hang ngay qua 72 l~n tl:r thang 6 nam 1938 d~n
thang 3 nam 1939. Nam 1983 nhihlg bai bao nay duqc t~p h91J va in thanh
sach. Trong khi d6, ong In K won Hak nghien cuu qua trinh gino htu va anh
huang truy¢n c6 tich AnD(> sang truy¢n c6 tich Han Quoc.
Ong In Hak Choi th1 c6 nhi~u cong trlnh nghien c(ru so sanh truy~n c6
tich H~m Quoc v6i Nh~t Ban va da cong bo nhu sau:
12
N ghif2n czlu so sanh truy¢n c6 tich Him - NluJt
a ti;lp chi Giao d~IC nz6i
vao thang 9 nam 1976 Nghien cuu so sanh nhilng yez.t t6 co· hdn czia truy¢n ctf
tich Him - NluJt
a ti;lp chf Sinh hot;It d9c sach vao thang 9 nam 1976, va xuat
b~m sach So sanh truy¢n c6 tich
Him- Nh¢t (Nxb Samsung 1980).
Ong In Hak Choi cung c6ng b6 c6ng tdnh nghien ct1u so sanh giU'a
truy¢n c6 tich H~m Qu6c va Trupg Qu6c (H~m Qu6c thuy~t thoc_ti 1u~m, 1982).
ac6ng trlnh nay tac gia da phan tich Cl:l th~ Slf dlD thi~t nghien Ctlu SO sanh
truy¢n c6 Hch H an - Trung.
Va 6ng Sung Ki Yeal vao nam 1979 da c6ng b6 c6ng trlnh nghien c{ru
cua m1nh Ia N ghien (lM so s/mh truy¢n c6 tfch Han - NJujt.
d lu~n van tre n
ong da ch9n 17 lo~i truy¢n c6 tich cua Han - Nh~t nhtr Con h6 va qud hong
. / cua con ecI1 xanI 1. v.v... Kh.1 ph"'an t/tc h t.ac
/ gm
.
kl10, Gan cua con tl. w, BaA't Iueu
?
A
?
?
?
A'
cung so sanh v6i m<)t s6 truy¢n c6 tich Trung Qu6c va chan Au.
N goai nhfrng cong trmh neu tren tu th~p nien 80
a Han Qu6c c6 rat
nhi~u lu~n van th~c si, ti~n s1 nghien cU'u so sanh giil'a truy¢n c6 tfch Han
Qu6c v6i truy¢n c6 tich cac mr6c khac nhu Drrc, An D¢, I Ran ... lful hrqt duqc
cong b6.
Theo nha nghien cuu Ki~u Thu Ho~ch cho bie't, t:h1 c6ng trlnh nghien ctru
so sanh tip truy¢n dan gian s6m nhat gifra Vi¢t Nam vai Tri~u Tien va Trung
Qu6c cole Ia c6ng tdnh cua Giao su Chung Kfnh Van (nam nay vtra tron 100
tu6.i, (D~i h<;>c B~c Kinh) v6i d~ tai "V~ vling dat phat sinh cua tip truy¢n con
cua nii ca" (Ulo l~i tr1 hlnh truy~n thuy~t tfch phat sinh d~a). Chuyen khao nay
duqc tac gia ho~m thanh vao nam 1934 t~i Nh~t B~m. (e Vi¢t Nam c6 th~ tim
d<;>c cong trlnh nay t':li Kho sach Nh~t van, Vi~n thong tin khoa h<;>c xa hQi, ky
hi¢u 1.1295). N9i dung chuyen khao la so sanh tfp truy¢n ba nguoi con cua n1i
ca. sau
d~u thanh hoang d~, tuc la Dinh Tien Hoang, Thanh Thai T6 va T6ng
Thai T6.
13
Nhung nghi~n ct'ru so sanh truy~n c6 tfch H~m- Vi~t dugc c6ng boa Han
Qu6c th1 chi co m¢t lu~n van th~c Sl cua ba Jeon Hye Kyung dau dt Ia
Nghien citu so s{mh thuye't thofli Him - Vi¢t vao nam 1987.
Khi nghien CUu truy~n
c6
tich thl th~y vi~c nghien cuu so sanh v6i cac
dfin t(>c khac la r~t din thi~t, nen gfin d~y cac nha nghien cli'u van hoa d~n gian
ba mr6c:
H~m
Qu6c, Trung Qu6c,
Nh~t
Ban da thr.mh
l~p
The Asian F olk
'
Navative Society- (AFNS) d~ nghien cilu so sanh truy¢n c6 tich m9t each co
h~ th6ng, va da t6 chuc h9i thao quoc t~ dau tien {j Nh~t nam 1994, va 1995,
1996 d~u t6 chuc Symposium lan thu hai, Ian thu ba...
Cac nha nghien cll'u truy~n c6 tich Han Qu6c
ru dau th~ ky XX da c6
g~ng d~ phan loc:ti cac truy¢n k~ dful gian.
Dau tien
Ja 6ng Son Jjn Tae.
Ong da clwn 154 truy¢n k~ dan gian nhung
b day bao g6m ca truy~n than thoc:ti,
truy~n thuy~t.
1. Th:in thoc:ti, truy~n thuy~t
2. Truy~n v~ phong tgc, tin ngu5ng
3. N gl) ng6n, truy¢n cuO'i
4. Nhfrng truy¢n chua ph~n loc:ti.
Nhfrng c6ng tr1nh nay kh<>ng co s6 ph~n loc:ti va chua phai la phfm
h~ thong rna chi li¢t ke ra theo
ffil.;1C
]o~ i
co
l':Jc. Ong J ang Suk Soon cling c6ng b6
each ph~n lo~i truy¢n c6 tlch vao nam 1970, nhung 6ng nay khong theo each
phftn lo~i cua Thomson rna chia ra 9
ffil.;1C
52 h~mg phu hgp v6i d~c tn.rng cua
c6 tfch trong mr6c nhu sau:
1. Truy¢n co n¢i dung than tho~i.
a. Ngu6n g6c than nhan; b. truy¢n than; c. vG tfl;l; d. dia h1nh; e. con
nguO'i; f. thl!c v~t; g. d¢ng v~t;
2. Truy¢n d¢ng
v~t
a. Ngu6n g6c; b. v6i con nguai; c. v6i d(>ng v~t; d. d¢ng v~t ao tuqng
14
3. Truy~n doi s6ng
a. Bao m(>ng; b. quai thai; c. xua't sinh; d. h9c t~p, thii thach; e. d6 thi
va l~p than, f. ket hon, g. b¢nh Hio; h. chet; i.
4.
Truy~n
ho~m
sinh.
con ngtroi
a. Anh em va tlnh nghia anh em; b . b6 con va hieu thi10; c. vq ch6ng
va chung thuy; d . tn~l dl ghc va vtj lc; c. tlnh dye; f. x:l h0i~ g. bzm va finh h~)ll:
h. cad¢
5.
Truy~n
tfn ngtr6ng
a. Phong thuy; b. xem b6i; c. dim ky; d. m<)ng; e.
so m¢nh;
f. h~nh
phuc; g. thuemg ph~t; h. Ph~t giao.
6. Truy¢n anh hung
a. Th~ng lqi quai v~t; b. dung s'i be con; c. vu trang.
7. Truy¢n ky quai
a. Du l!ch the gi&i sao; b . D<> Ke bi
tinh; e. phep 1~; f.
(lo~i
rna quy); c. rna quy; d,
th~mh
d1 nhtm.
8. Truy~n cuoi
a. Truy~n cuoi; b. th6ng mjnh;
9. Truy¢n d~p khuon
a. truy¢n; b.
truy~n
tho; c. ttrqng tnrng
Ngoai ra cung c6 nhi~u nha nghien cuu da phan lo~i truy¢n c6 tich nhu·
Mf!-c tra truy¢n co· tich dt)ng w}t cua 6ng Cho Heevung vao nam 1972, ph{\n
lo~i truy~n c6 tich
truy¢n c6 tlch
cua tlnh Chung Nam cua ong Choi Un Sik, phf.tn lozti
o tlnh
Kyung Sang Buk cua ong Kim Quang Soon vao nam
1978.
15
M~t khac
a H~m Qu6c ong In Hak Choi da phan lo;;ti truy~n c6 tfch H~m
Qu6c theo bimg phfm lo;;ti cua Antti Arne va Stith Thompson m¢t each c6
h~
th6ng.
Dftu ti~n 6ng ch<;m 2.600 truy~n va da c6ng b6 6 ffil:IC truy~n c6 tfch H~m
Qu6c b~mg ti€ng Nh~t nam 1976 va b~ng tieng Anh nam 1979.
ad~y ong da chia ra 6 m~JC 20 h~ng 766 loi:li hlnh(Xem ph~· I~IC IT: cac
tip
truy~n
dftn gian
H~m
Qu6c) nhung thvc te ra chi c6 621 lo<;1i hlnh thoi ma
s6 con l<;!i th1 chi c6 s6 khong
d~ dt! b! cho nhfrng lo;;ti truy~n sau nay va den
nam 1994 ong da th~m tac phgm th~mh 4055 chia ra 6 ml;lc 2l h;;tng 815 lo;;ti
hlnh (thl;l'c te c6 625 lo;;ti hinh) va da cong b6 b~ng tieng Han.
Nhu v~y Ia, l!ch sir nghi~n cuu truy~n c6 tfch Han Qu6c da qua m()t
ly giai cai hay, cai
dyp cua truy~n c6 tich Han Qu6c, b~ng vi~c v~n d1:1ng cac ly thuy€t cua cac
ch~ng
duemg dai. Nhi~u nha nghien CULl da noi tiep nhau
tntO'ng phai van hoa dan gian khac nhau. Vi~c so sanh truy~n c6 tich Han
Qu6c Va truy~n c6 tfch CUa Cclc qu6c gia khac da dtrQ'C chu
y d~ lam n6i b~t
cai tuong d6ng va cai bi bi~t, qua d6, lam n6i b~t ban sk cua truy~n c6 tfch
tung qu6c gia. Tuy nhi~n. vi¢c so sanh gifra truy~n c6 tfch Han Qu6c va truy~n
c6 tich Vi~t Nam l;;ti chua d;;tt duqc ket qua bao nhieu. Hy v<;mg, thai gian t6i,
c6ng Vi~c nay se dttQ'C kh~c phl;JC.
5.4. M()t khfa qmh c~n quan tarn lien quan den van de cua lu~n an la vi~c
so sanh van hoa Vi~t Nam va van boa Han Qu6c, n6i (J ph~m vi r()ng va so
sanh van hqc dan gian Vi¢t Nam va van hqc dan gian Han Qu6c
a ph(_Ull vi
byp.
5.4.1. Do nhung ttt<1ng d6ng v~ van hoa, do v! the d~a van ho{t va d~a
chinh tri cua hai mr6c Vi~t Nam va Han Qu6c, do Sl! phat tri~n cua guan h~
ngo;;ti giao hqp tac than thi~n giua hai nu6c, cling nhu nhi~u nguyen nhan
khac nfra rna
vi~c
nghien cuu, so sanh gifra van hoa
Vi~t
Nam va. van hoa Han
Qu6c nhung nam qua duqc chu trqng. Gi6i nghien CUu van hoa
da c6 nhfrng c6ng tdnh v~ nhfrng vffn de nay.
16
adt hai mr6c
0 Vi~t Nam nga.y 19/ 12/ 1994, m¢t h¢i th~1.0 khoa h9c qu6c te voi chu d~
Nhirng va/1.de' ·van lwa Vi~t Nam -Him Qu6c da dU'qc t6 chuc t~i Ha N9i, do
khoa ngfr van, tnremg DC;li h<;>c khoa h<;>c xa h¢i va nhftn van,
Ha N¢i
D~i
h<;>c qu6c gia
t6 chuc. Nam 1996, cu6n Tuang d6ng van lzoa Him Quo(: - lli¢t
Nam[58] dU'Q'c ra mM b~n d<;>c, voi da s6 bai viet dU'gc l~y tl:r h¢i thao khoa h<;>c
ke tren. Cac nha khoa h<;>c Vi~t Nam dad~ c~p nhfrng va'n d~ chung nhll' M¢t
so van eM chung cua Han Qu6c va Vi~t Nam nhln t1r g6c d¢ Nho giao (GS.
Tr~n Dlnh Huqu), Vung van hpa Dong A va Sl! tuong dOng van hoa Vi~t Nam
- H~m Qu6c, (TS Tr~n Ng<;>c Vucmg), V~ m6i quan h~ lo~i hlnh gifra van hoa
Vi¢t Nam va Han Qu6c (GS.TS Le Chi Que) v.v... , d6ng thai, cac nha khoa
h9c cling da buoc
d~u
so sanh van chtl'O'ng Han Qu6c voi van chttong
aVi¢t Nam va Han Qu6c
Nam nhu so sanh th~ lo(;li truy~n truy~n ky chfr Han
(PGS Ph~m Tu Chftu), so sanh gifra truy~n
HllO'ng cua
H~m
Qu6c v. v...
ng6n ngu Han Qu6c va
M~t
Vi~t
Ki~u
Nguy~n
trong tieng
cua Vi~t Nam va
va tieng
H~m
Xu2m
Nam nhu cac c6ng trlnh cua TS Hoang Tr<;>ng
H~m
v6i cac am tiet Han, cua
Minh Thuyet va KimYoung Soo: may
Vi~t
lruy~n
khac, cac nha khoa h<;>c da SO' b¢ d6i chieu
Phien: D6i chieu cac ftm tiet Han - Viet, .Han GS.TS
Vi~t
Quoc v.v... llnh
Vl!C
nh~n
xet
v~ tLr
xtrng ho
cu6i cung rna cac nha khoa
hQC quan Him la nhfrng van d~ v~ van hoa xa h¢i H~m Qu6c.
Nhu v~y, Sl! tll'ong dOng gifra van hoa Vi~t Nam va van hoa
H~m
Quoc da
la d6i tuqng cua nhi~u nha nghien CUu 0 Vi¢t Nam cung nhu aHan Quoc.
5.4.2.
0 ph~ vi
h~p, van d~ so sanh gifra truy~n c6 tfch Han Quoc va
truy~n c6 tfch Vi~t Nam c6 dll'qc gi6i nghien cliu chu
tren, GS.TS Le Chi Que khi
d~ c~p
den m6i quan
y. Cung t~i h¢i th~w n6i
h~ lo~i
hlnh gifra van hoa
Vi~t Nam va H_an Qu6c c6 d~ c~p den ttrcmg d6ng giua truy~n
c6 tich dw hai
nv6c : 6ng kh~ng d!nh: "Truy¢n c6 tich Vi~t Nam va Korea c6 nhi~u net
tuang d6ng" [58:] 18]. 6ng da neu nhil'ng nh~n xet sob¢ v~ ki~u truy¢n CoL<;>
Lem hay la gl ghe con ch6ng (A-T:510). Cling trong h9i thao nay PGS Vii
NgQC Khanh va dr nhan D~ng Thieu Ngan dad~ c~p v~ Slf tuang d6ng trong
17
•
d~ v~ Slf tuang d6ng giua tip va motip cua truy~n
Vi~t
c6 tich gilta nu6'c Han Quoc,
Nam.
0 Han Quoc vi~c nghien crru so sanh truy¢n c6 tich Vi~t Nam va Han
Quoc m6'i chi c6 m¢t lu~n van Th.s cua Jeon Hye Kyung. Lu~n van g6m cac
ph~n:
- Phffn mb dt\u .
+ S!! g~p nhau gifra van hoa Vi~t Nam va van hoa H~m Quoc.
+ So sanh
truy~n
loai chim,
lo~i hlnh truy~n c6 tich c6 n<;>i dung ngu6n g6c 1oai v~t:
truy~n
loai con trimg,
truy~n
loai gia sue,
truy~n
loai d(>ng
vfttkhac.
- Pht\n ke't lu~n.
NhLr v?-y la, cho de'n hi~n nay, vi~c nghien cuu so sanh giua truy~n c6
tich Vi~t Nam va Han Qu6c b cac tip va mo tip tieu bi~u vfrn chua dugc gioi
nghien cuu van hoa n6i chong, van h<;>c dan gian n6i rieng quan tam. N6i each
khac, v~n dt;mg
motip truy~n
ly thuye't cua tn.rong phai Phfin Lan vao vi~c nghien c(ru tip va
c6 tich Vi~t Nam va Han Quoc, so sanh tuang d6ng, d~ bi~t giil'a
chung, ly giai
S\J
nguyen nhan
t(;\0
ra tuong d6ng dj bi~t ~y v~n Ht cau hoi cua
cac nha nghien CUu van hoa, van h<;>c dan gian b hai mr6'c Vi~t Nam va H~m
Quoc.
6. Dong gop cua lu*n
-
Lu~n
an
v~n
an.
d\}ng phuang phap d!a
ly - l!ch su cua cac nha khoa h<;>c
Phm Lan, c~ th~ Ia bang m~c l~c cua Antti Aame va Stith Thompson d~
nghien CUu so sanh truy~n
c6
tich Vi~t Nam va Han Quoc 6 m(>t so tip va
sv trrO'ng d6ng
va d~ bi~t cua truy~n c6 tfch Vi~t Nam va Han Quoc. Tren cO' so ay, Ju~n an
m6tip tieu bi~u, d6ng thai, phan tich nhii'ng nguyen nhan t?o ra
dong gop v~10 tie'n trlnh nghien crru truy~n c6 tich 6 hai mr6'c Vi~t Nam- Han
Qu6c
om(>t khia c~nh c~ th~ .
19
- Trong chlri1g m!fc nao d6, lu~ an se la vien g~ch nho gop phftn vao
quan h~ h
chiic han.
7. Bo c~c cua lu~n an:
Ngoai phfin mb dfiu ( 18 trang), phftn ket lu~ (5 trang) , phftn phl} ll}c (99
trang), tai li~u tham khao ( 14 trang), lu~n
an g6m ba chuong :
- Cht.rong I : T6ng quan v€ kho tang truy¢n c6 tfch Vi~t Nam va Han
Qu6c (14 trang).
- Chuong II : Khao sat m()t s6 ki~u truy¢n (type) truy¢n c6 tlch Vi~t Nam
-Han Qu6c (78 trang).
- Chuong III : Ly giai nguyen nhan cua nhfrng tuong d6ng va d~ bi~t giifa
truy¢n c6 tfch Vi~t Nam va H~m Qu6c (32 trang).
20
N(HDUNG
Chtcong 1
TONG QUAN v:E KHo TANG TRUY~N c6 TicH
VI~T NAM
VA HAN QUOC
l. l. Theo cac nha nghi~n c(ru folklore Vi¢t Nam, thl kho tang truy~n c6
tfch ding nhu truy~n k~ dan gian Vi¢t Nam n6i chung, ch~c chftn da dugc lnu
truyen b~ng mi¢ng tu thai xa xua, tnr6c khi c6 chfi' vi€t. Nhung ljch
su sun
tffm, ghi chep truy~n dan gian thl chi duqc b~t dau tu thO'i Ly khi nha nu6c D~i
Vi¢t chu tnrong kh6i phl:lc va phat tri~n n8n van h6a dan t~. D6 la nhifng
c6ng tr1nh suu t~p truy~n k~ dan gian, t.rong d6 c6 th~ lo~i huy¢n c6 tich, dugc
ghi chep b~ng chu Han. Vao thO'i Ly - Trftn, s
s
moi dugc c()ng bo, n~n da ghi dugc m<)t. s6 truy~n c6 tich c6 gia tr! nhu cac
truy¢n siJ tich Trau Cau, stJ tich Banh Clutn.g Banh Day, siJ tfch Dua Hfiu, SlJ
tich Ntli V9ng Phu v.v... D6 deu Ht nhfrng truy¢n c6 tfch rat ph6 bien
Nam rna tre gia trai gai ai ai cling bi~t. Tiep we
t~p
van h9c dan gian thai Ly - Tran, cac nha
thai Nguy~n cijng
st.ru
truy~n
suu
t~p
o Vi~t
th6ng cua cac nha Sl!U
tit thcri
L~
cho d€n
d~u
t?p dttqc kha nhi~u truy~n k~ dan _g ian, trong d6 c6
nhfi'ng c6 tich hay nhu cac truy¢n Tinh chu¢t,
Lay
chong de (Trong sach
Tluinh Tong di thdo), truy¢n Tl~·Tiz{tc lfiy vq tien, truy~n NguOi con gai Nam
Xl.tang (trong sach Truyelz ky m~m life), truy¢n De' Thich, tuc H6n Truong Ba
da Hang Thjt, truy¢n CctiJn.g Bq.o dqi vuong, truy~n Dinh Tinh Hoimg, truy¢n
Hti Ong 6Tong S(Jn (trong Sckh Cong dtl ti¢p ky), truy~n Cuqc g{J}J giJ k_v 1~1
Bich Ciiu, tuc
truy~n
o·
TIJ Uyen -Giang Kieit (trong sach T~u: truye'n ky), ho~c
nhu cac troy¢n Chuyt]n tinh 6 Thanh Tri, t.uc d! b{m Truy¢n T ruoug Chi ·rat
2l
quen thu¢c v6'i ngttO'i Vi¢t Nam tru6'c day, truy¢n Rang, truy¢n Con h6 c6
nghTa, Gii'u IuS du?i nhau (trong sach Lan tit kiell win life). Trong s6 nhung
sach sttu t~p
cr thai ky nay chu y la cu6n Sit Nam chi df cua TrAn Gia Du dugc
ghi b~ng chU' N6m, hoan thanh vao nam Tg Due thu 30 (1877) da ghi duqc
h~u het cac truy¢n c6 tfch quen thu<)c
oVi¢t Nam, v.v...
Tu cu6i the ky XIX den nhfrng nam dftu the ky XX, truy~n k€ dan gian
Vi?t Nam trong d6 c6 truy~n c6 tich duqc nhieu h9c gia ngttO'i Phap (cac nha
truy~n giao ho~c quan l~i), suu t~p b~ng tieng Phap. C6 th~ k€ den cac tac gia
ti~u bi€u nhu Duymuchi~ (Dumoutier), Co6cdi~ (Cordier), Cadie (Cadiere),
Xetbr6ng (Cesbron), Langdo (Landes), GiannO (Jeanneau), cOt truy¢n Trim
Cam do Langdo va GiannO suu t~p la nhfrng band~ vao lo~i s6'm o Vi¢t Nam,
deu dugc c6ng b6 vao nam 1886.
Cung voi cac nha suu t~p ngtt
huye't C1 nguoi Vi¢t, trong khoang nhfrng nam cu6i the ky XIX dfiu the ky XX,
ding suu t~p duqc m<)t s6 lugng dang k€ cac truy¢n c6 tfch nhu t~p Chuy¢n
dm xua cua Tru
c6ng b6 nam 1934, v.v ...
Tuy nhi~n, phai d¢ den sau khi thanh l~p ntt6c Vi~t Nam mcri, ngh'ia la
tu sau nam 1945 tro di, thl vi~c suu dm, bien sor;tn truy¢n k€ dan gian n6i
chung, truy¢n c6 tfch n6i ri~ng m6'i thtfc stf duqc cac nha
nhi~u hon. Tr;ti cu<)c h<)i ngh! ban v~
mien Bftc Vi?t Nam,
suu
t~p quan tam
suu tfim, nghien ctlu van h<;>c dftn gian
cit hanh vao nam 1964, trong blm bao cao chung cua
Vi~n Van h<;>c do nha nghi~n ctlu VU Ng<;>c Phan trlnh bay, co do~n: Chi chtra
day hai muO'i nam, s6 sach suu t~p, bi~n so~n van h<;>c d~n gian da nhieu gi1'p
bon muai lftn s6 sach suu t~p, bi~n so~n van hQC dan gian trong sau tram nam
qua k~ ttrkhi t~p Vi¢tdi~nulinh cua LjTe'Xuyhz ra dai vao theky XIV.
22
Qua co nlnr v~y, va k~
tu sau nam 1975, khi ca mr6c Vi¢t Nam hoan toan
th6ng nh::lt th1 c
dieu ki¢n phat trien m<;lnh me hon. Theo TS Tang Kim Ngan, chi tfnh rieng
v~ truy¢n c6 df\n gian cua nguoi Vi¢t, trong khm1ng 30 nam ttr 1954-1984,
c6 khoang tren du6i sau muoi dffu sach dttqc c
xu~t
eta
ban
y c6 b¢ Klw fling truy¢n c6
tfch Vi¢t Nam (5 t~p) cua Nguy~n D6ng Chi, Truy¢n c6 dan gian Vi¢t Nam
cua T6 van h<;>c dan gian, Vi¢n Van h9c, Truy¢n
c6 Vi¢t Nam cua Nha xua't
ban Van h9c, Truy¢n c6Vi¢t Nam ciia Nha xuat ban Khoa h<;>c xa h¢i, Truy¢n
cd dan gian Ngh¢ Tinh (2 t~p) ...
Ngoai ra, trong kholmg thm gian nay cling la thai ky nCI r(> cua cac c
SU'U
t~p, bien SO(;lll truy¢n c6 cac dan t¢c it ngtro'i. Cling theo TS Tang
Kim Ngan, theo th6ng ke chtta dffy du, tinh d€n nam 1984, da c6 khoang tren
du6'i b6n muoi dfiu sach ve truy¢n c6 df\n gian cac dan t¢c it nguai drrqc xuat
ban. Trong s6 d6, c6 the ke d€n cac t~p nhu Truy¢n c6 Tay Nil.ng (1975),
Truy¢n c6 Mong Hd Giang (1975), Truy¢n
c6 Dao, Truy¢n c6 Mu'O"ng(1978) ,
Truy¢n c6 Tluli (1980), Truy¢n c6 Ha Nhi (1981), Truy¢n c6 Giay (1982),
Truy¢n
c6 Cao Lan, Truy¢n c6 Lo Lo (1983), Truy¢n c6 Phii La (1984) v.v ...
D6 la tlnh hlnh suu t~p truy¢n dftn gian Vi¢t Nam tfnh d€n nam 1984 trCI v~
trrr6'c. Con theo
nh~n
d!nh cua GS.TS Le Chf Qu€ trong c
dan gian Vi¢t Nam, c
folklore Vi~t Nam da nrtm duqc h~mg tram t~p truy¢n c6 dfu1 gian, trong ct6 c6
chua dlfllg truy¢n c6 tich v6i hang nghin van ban truy¢n c6 tfch cua mr6c Vi¢t
Nam eta dfin t¢c [63].
V~ m~t phfln lo<;li, til'
truoc t&i nay, a Vi¢t Nam da c6 nhieu each ph~m
lo(;li khac nhau d6i voi the lo?i truy¢n c6 tich. Tuy nhien, nhung nam gfin day,
h~u nhU' cac nha khoa h<;>c Vi¢t Nam d~u da nhat trf v6i each phan lo<;1i rna
PGS Chu Xuan Di~n va GS.TS L~ Chi Qu€ da th~ hi¢n Cl c6ng trlnh bien so~n
23
Tuyin tt}p truy¢n c6 tich Vi¢t Nam, do Nha xu~t him D~i h~c va Trung h9c
chuy~n
nghi¢p, Ha N¢i, xua't blm nam 1987. D6 la each phan lo(;ti dtJa
tr~n
phucrng phap lo~i hlnh l~ch sir, c~ th~ g6m c6 3 lo~i sau day:
- Truy¢n c6 tfch loai v~t
- Truy¢n c6 tfch thftn ky
- Truy¢n c6 tfch sinh ho~t xa h¢i.
V6i lo~i truy~n c6 tfch loai v~t, l&p truy~n hlnh thanh s&n la nhung
truy~n
gan v6'i tin ngttO'ng va t6 tern giao cua nguai nguy~n thuy, lap truy¢n
.tuung doi ph6 bien Ht nhiing truy¢n phan anh d~c di~m cua cac loai v~t, phim
anh cai nh}n suy nguy~n v~ ngu6n g6c loai v~t, 16'p truy~n thu ba ]a truy~n d6i
chieu quan h¢ giua con nguoi va con nguai vao quan h~ cua cac con v~t.
V 6i lo~i truy¢n c6 tich thfin ky "V ai tro cua ye'u t6 thftn ky dong vai tro
quan tr<_mg trong ket diu va qua tr1nh dan dat cau chuy¢n [63: 125]. Khi nh~n
xet v~ tieu lo~i th§n ky, giao stt Nguy~n D6ng Chi dtta ra th6ng s6: "Ti~u lo'.li
th~n ky c6 10%" [3:2418] va 6ng da cat nghla nguy~n nhan cua n6: til duy con
ngum khi sang t~o truy¢n c6 tich va "L!ch sir Vi¢t Nam tung trai qua m¢t thai
ky ton t«;1i va phat tri~n t~n dum
4000 nam. Trong qua tdnh lau dai d6 da /
dien ra khOng ft bien co v~ chfnh tq, xa h<)i, v~ tin nguong, tOn giao va ca v~
ng6n ngu van t~;r... Nhung bien c6 nay nhat d~nh cling da imh hu6'ng den .ttr duy
ngh¢ thu~t cua qu~n chung nhfin dan nhi~u dai, t~o n~n nhung "bien each"
tn;mg d~i trong truy~n th6ng sang tac dan gian i:J nhi~u ch~ng dttOng l!ch sir,
rna n6i b~t nhfft, theo chung tOi Ia hai ch~ng m6c Ian: cu6i thai ky huy6n Slt ve
cac vua Hung bu6'c sang thai ky BAc thu~ Mn thtr nha't va cu6i thO'i ·ky B~c
thu<)c lfin thu hai bu6c sang thai ky tl! chu cua cac qu6c gia D~i Vi~t (thai d~i
Ly Trfu\)"[3:2421].
The nhung, tac gia dan gian
Vi~t
Nam
l~i
c6 tai ngh9
trong vi¢c ket hqp giua cai thl}'c va cai ao, c6 tai ngh~ trong vi¢c chuy~n h6a
giua cac yeu t6 ay.
24
v 6i lo~i truy~n c6 tfch sinh ho~t xa h(>i, nhi!ng d~c di~m cua n6 c6 phan
se khac v6i truy¢n c6 tich thftn
ky. Ra dai c6 phan mu¢n mtm hem truy~n c6
tfch than ky, truy¢n c6 tfch sinh ho~t xa h(>i aVi¢t Nam, nhat la truy¢n c6 tich
cua ngum Vi¢t phong phu hem. Gk quan h¢ gia dlnh: vq ch6ng, cha m~ con
cai, cac quan
h~
xa h¢i: chu t6, n6ng da.n va phu thuong, ngu
th6ng minh la co
sa n¢i dung cua h¢ thong truy¢n c6 tich sinh ho~t xa h¢i Vi¢t
Nam.
M~t khac, khi nhln nh~n truy¢n c6 tfch Vi~t Nam, phai thffy m(>t tht;rc t€
la d5u a'n cua van h6a
An D¢, Trung Hoa, cac n~n van h6a a Dong Nam A H1
d~m da, nhung cling phai thay ban sic van h6a Vi~t Nam
a chinh cac truy~n
c6 tfch nay.
1.2.1. H~m Qu6c gi6ng Vi¢t Nam, la m¢t qu6c gia
a D6ng a, n~m a
phia nam ban dao Han Qu6c. Lich si't Han Qu6c bM dftu theo m¢t than tho~i
df\n t¢c Han g<;>i la th~n tho~i Tangun.
l~p
athan tho~i nay c6 k~ rfmg ngtrai sang
Tangun la Sl! k€t hejp gifta nguC1i b6 la dong doi trO'i va my Ia ngtroi cua b(>
t~ sung bai con gau. Theo tac phfun thfut tho~i nay, Tangun b~t dffu cai tr!
vao khoang nam 2333 truoc c6ng nguyen. Qu6c gia c6 Choson drrqc thiet l~p
achau th6 s6ng Liao va song Taedong. Dau the ky thu IV tru6c c6ng nguyen,
n6 duqc ket hgp
vm cac qu6c gia thanh bang khac de hlnh
th~mh m<)t lien
bang 16n bon rna ngu
btr&c vao thm ky suy thoai dftn, cu6i cung
tu mr6c Yen va
C6 Choson da roi vao Sl! thong tr~
cua nha Han aTrung Qu6c.
Kho{mg giii'a nam 194 va 180 tru6c c6ng nguyen, Wiman, nguyen
ngrroi c6 Choson, da l~t d6 vua Cd Choson ra khoi ngai vang va l~p ra vtr
Han va cac vU.ng xung quanh. St;r th6ng tr! cua Trung Quoc d6.i v&i C
25
