vai trò của viện kiểm sát trong vụ kiện dân sự

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 2012-2015
ĐỀ TÀI:

VAI TRÒ CỦA VIỆN KIỂM SÁT
TRONG VỤ KIỆN DÂN SỰ

Giảng viên hƣớng dẫn:
Ths. TRƢƠNG THANH HÙNG
Bộ môn: Luật Tƣ pháp

Sinh viên thực hiện:
TRẦN XUÂN MẠNH
MSSV: S120045
Lớp: Văn Bằng 2 - Đồng Tháp

Cần Thơ tháng 11/2014


NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƢỚNG DẪN

.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................

.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................


NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN

.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................

.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................


MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU ....................................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................................1
2. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................................2
3. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................................2
4. Phƣơng pháp nghiên cứu ........................................................................................... 2
4. Kết cấu của đề tài .......................................................................................................2
CHƢƠNG 1: NHẬN THỨC CHUNG VỀ VAI TRÒ CỦA VIỆN KIỂM SÁT
NHÂN DÂN TRONG VỤ KIỆN DÂN SỰ ........................................................................3
1.1. Một số khái niệm liên quan .....................................................................................3
1.1.1. Khái niệm về vụ kiện dân sự .............................................................................3
1.1.2. Khái niệm Viện kiểm sát trong tố tụng dân sự ..................................................4
1.2. Vai trò của Viện kiểm sát trong vụ kiện dân sự (giai đoạn từ năm 1945
đến năm 2004) .....................................................................................................................5
1.2.1. Vai trò của Viện công tố (tiền thân của Viện kiểm sát nhân dân) trong
vụ kiện dân sự giai đoạn từ năm 1945 đến năm 1959 ......................................................... 5
1.2.2. Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong vụ kiện dân sự giai đoạn từ
năm 1960 đến năm 1981......................................................................................................6
1.2.3. Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong vụ kiện dân sự giai đoạn từ

năm 1981 đến năm 1988......................................................................................................7
1.2.4. Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong vụ kiện dân sự giai đoạn từ
năm 1989 đến trước năm 2002 ............................................................................................ 8
1.2.5. Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong vụ kiện dân sự theo luật Tổ
chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2002 .............................................................................8
1.2.6. Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong vụ kiện dân sự theo Bộ luật
tố tụng dân sự năm 2004 ................................................................................................... 10
1.3. Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, và vai trò của Viện kiểm sát trong vụ
kiện dân sự theo pháp luật hiện hành.............................................................................. 12
1.3.1. Chức năng của Viện kiểm sát ......................................................................... 12
1.3.2. Nhiệm vụ và quyền hạn của Viện kiểm sát trong vụ kiện dân sự ................... 14
1.3.3. Vai trò của Viện kiểm sát trong vụ kiện dân sự .............................................. 16


1.4. Ý nghĩa của việc nghiên cứu vai trò của Viện kiểm sát trong vụ kiện dân
sự ....................................................................................................................................... 18
CHƢƠNG 2:PHÁP LUẬT THỰC ĐỊNH VỀ VAI TRÒ CỦA VIỆN KIỂM
SÁT TRONG VỤ KIỆN DÂN SỰ ................................................................................... 20
2.1. Vai trò của Viện kiểm sát khi kiểm sát giải quyết các vụ kiện dân sự
theo thủ tục sơ thẩm. ........................................................................................................ 20
2.1.1. Giai đoạn trước phiên tòa sơ thẩm .................................................................. 20
2.1.1.1. Xác định vụ kiện dân sự Viện kiểm sát tham gia ........................................ 20
2.1.1.2. Phân công Kiểm sát viên tham gia phiên tòa ............................................. 22
2.1.1.3. Nghiên cứu hồ sơ vụ kiện dân sự ............................................................... 22
2.1.2. Giai đoạn tại phiên tòa sơ thẩm ...................................................................... 23
2.1.2.1. Kiểm tra tư cách pháp lý của những người tiến hành tố tụng .................... 23
2.1.2.2. Kiểm tra tư cách pháp lý của những người tham gia tố tụng ..................... 25
2.1.2.3. Viện kiểm sát tham gia hỏi ........................................................................ 26
2.1.2.4. Viện kiểm sát phát biểu ý kiến tại phiên tòa sơ thẩm.................................. 27
2.1.2.5. Viện kiểm sát kiểm sát việc tuyên án .......................................................... 28

2.1.3. Giai đoạn sau phiên tòa sơ thẩm ..................................................................... 29
2.2. Vai trò của Viện kiểm sát khi kiểm sát giải quyết các vụ kiện dân sự
theo thủ tục phúc thẩm..................................................................................................... 30
2.2.1. Kháng nghị phúc thẩm .................................................................................... 30
2.2.2. Nhiệm vụ của Viện kiểm sát trước khi mở phiên tòa phúc thẩm .................... 33
2.2.3. Vai trò của Viện kiểm sát tại phiên tòa xét xử phúc thẩm .............................. 34
2.2.4. Vai trò của Viện kiểm sát sau phiên tòa xét xử phúc thẩm ............................. 37
2.3. Vai trò của Viện kiểm sát khi kiểm sát giải quyết các vụ kiện dân sự
theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm. ............................................................................. 38
2.3.1. Kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm .............................................................. 38
2.3.1.1.Thẩm quyền kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm ....................................... 39
2.3.1.2.Thời hạn kháng nghị, thay đổi, bổ sung, và rút kháng nghị giám đốc
thẩm, tái thẩm..................................................................................................................... 39
2.3.1.3. Nội dung, hình thức và gửi quyết định kháng nghị giám đốc thẩm,
tái thẩm .............................................................................................................................. 40
2.3.1.4. Căn cứ kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm.............................................. 41


2.3.2. Vai trò của Viện kiểm sát trước khi mở phiên tòa giám đốc thẩm, tái
thẩm. .................................................................................................................................. 43
2.3.3. Vai trò của Viện kiểm sát tại phiên tòa giám đốc thẩm, tái thẩm.................... 45
2.3.4. Vai trò của Viện kiểm sát sau khi mở phiên tòa giám đốc thẩm, tái
thẩm. .................................................................................................................................. 45
CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT
NHẰM NÂNG CAO VAI TRÒ CỦA VIỆN KIỂM SÁT TRONG VỤ KIỆN
DÂN SỰ.. .......................................................................................................................... 47
3.1. Đánh giá thực trạng hoạt động của viện kiểm sát nhân dân trong những
năm qua .......................................................................................................................... ..47
3.1.1. Thành tựu đạt được của ngành kiểm sát trong những năm qua .................... 47
3.1.2. Một số hạn chế chung của ngành kiểm sát trong những năm qua và

đề xuất hoàn thiện pháp luật ............................................................................................. 49
3.1.2.1. Một số hạn chế chung của ngành kiểm sát trong những năm qua .............. 49
3.1.2.2. Đề xuất một số biện pháp chung .............................................................. 50
3.2. Những vƣớng mắc, bất cập về vai trò của Viện kiểm sát trong vụ kiện
dân sự.. .............................................................................................................................. 51
3.2.1. Những vướng mắc ở giai đoạn sơ thẩm .......................................................... 51
3.2.1.1. Về kiểm sát trả lại đơn khởi kiện ............................................................... 51
3.2.1.2 Về việc kiểm sát Tòa án gửi thông báo thụ lý vụ án cho Viện kiểm
sát ...................................................................................................................................... 52
3.2.1.3. Về thời hạn nghiên cứu hồ sơ của Viện kiểm sát cùng cấp ......................... 53
3.2.1.4. Sự không thống nhất về quy định nội dung bài phát biểu của Viện
kiểm sát tại phiên tòa sơ thẩm ............................................................................................ 54
3.2.2. Những vướng mắc ở giai đoạn phúc thẩm ...................................................... 56
3.2.2.1. Về thời hạn nghiên cứu hồ sơ của Viện kiểm sát cùng cấp ......................... 56
3.2.2.2. Về thay đổi, bổ sung kháng nghị trước khi bắt đầu phiên tòa phúc
thẩm hoặc tại phiên tòa phúc thẩm ..................................................................................... 56
3.3. Một số đề xuất nhằm hoàn thiện vai trò của Viện kiểm sát trong vụ kiện
dân sự ................................................................................................................................ 56
3.3.1. Một số đề xuất ở giai đoạn sơ thẩm ................................................................. 56
3.3.1.1. Về kiểm sát trả lại đơn khởi kiện ............................................................... 56


3.3.1.2. Về việc kiểm sát Tòa án gửi thông báo thụ lý vụ án cho Viện kiểm
sát ...................................................................................................................................... 57
3.3.1.3. Bổ sung chế tài khi Tòa án không chấp hành văn bản kiến nghị ................ 58
3.3.1.4. Về thời hạn nghiên cứu hồ sơ của Viện kiểm sát cùng cấp ......................... 59
3.3.1.5. Về bài phát biểu của Viện kiểm sát tại phiên tòa sơ thẩm .......................... 59
3.3.2. Một số đề xuất ở giai đoạn phúc thẩm ............................................................ 60
3.3.2.1. Về thời hạn nghiên cứu hồ sơ của Viện kiểm sát cùng cấp ......................... 60
3.3.2.2. Về thay đổi, bổ sung kháng nghị trước khi bắt đầu phiên tòa phúc

thẩm hoặc tại phiên tòa phúc thẩm ..................................................................................... 60
3.3.2.3. Hiểu đúng về sự tham gia của Viện kiểm sát trong phần tranh luận
tại phiên tòa phúc thẩm ...................................................................................................... 61
KẾT LUẬN ....................................................................................................................... 63


LVTN: Vai trò của Viện kiểm sát trong vụ kiện dân sự

LỜI NÓI ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Lịch sử chế định Viện kiểm sát nhân dân Việt Nam trong tố tụng dân sự nói
chung và trong vụ kiện dân sự nói riêng, kể từ khi thành lập Nước Việt Nam Dân
chủ cộng hoà tính đến nay đã trãi qua gần 70 năm tồn tại, trưởng thành, phát triển
và thực hiện được nhiều nội dung cải cách tư pháp quan trọng. Bước sang thế kỷ
XXI, tiến trình cải cách tổ chức và hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân Việt Nam
trong lĩnh vực dân sự đã phát triển ngày càng sâu rộng. Sau khi Bộ luật tố tụng dân
sự năm 2004 ra đời, chức năng, phạm vi và thẩm quyền của Viện kiểm sát đã có
những thay đổi căn bản so với pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án dân sự năm
1989. Viện kiểm sát thôi không thực hiện thẩm quyền khởi tố vụ án dân sự, kiểm
sát việc điều tra lập hồ sơ của Toà án, không có quyền yêu cầu Toà án áp dụng các
biện pháp khẩn cấp tạm thời. Phạm vi tham gia phiên tòa xét xử dân sự của Viện
kiểm sát cũng bị thu hẹp một cách đáng kể, điều này đã bộc lộ những hạn chế, bất
cập, chưa tạo điều kiện cho Viện kiểm sát thực hiện đầy đủ chức năng, nhiệm vụ
của mình theo quy định của Hiến pháp và Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân.
Trong điều kiện thực tiễn của Việt nam, trình độ dân trí còn hạn chế, người dân còn
gặp nhiều khó khăn trong việc tự chứng minh để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp
của mình trước Toà án, chưa có điều kiện để mời luật sư bảo vệ quyền lợi cho mình
và đội ngũ luật sư hiện nay cũng chưa đáp ứng được yêu cầu tham gia tất cả các
phiên toà, hệ thống pháp luật còn bất cập, thiếu ổn định, quản lý hành chính nhà
nước còn nhiều sơ hở, hoạt động bổ trợ tư pháp chưa đáp ứng yêu cầu thực tế; năng

lực, trình độ của đội ngũ cán bộ tư pháp còn bất cập so với yêu cầu cải cách tư
pháp.Thực tế, có nhiều vụ kiện dân sự giải quyết chưa đảm bảo tính khách quan,
gây khiếu kiện bức xúc, kéo dài, khiếu kiện đông người làm mất ổn định trật tự xã
hội nhưng Viện kiểm sát không kịp thời phát hiện để kháng nghị. Trước thực trạng
nêu trên, tại kỳ họp thứ 9 Quốc hội khoá XII ngày 29/3/2011, Uỷ ban thường vụ
Quốc hội đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật tố tụng dân sự
năm 2004, theo hướng mở rộng thẩm quyền cho Viện kiểm sát trong tố tụng dân sự
nói chung và trong vụ kiện dân sự nói riêng. Với việc ban hành Bộ luật Tố tụng Dân
sự sửa đổi, bổ sung năm 2011 chức năng kiểm sát giải quyết các vụ kiện dân sự của
Viện kiểm sát nhân dân có sự điều chỉnh. Thẩm quyền, phạm vi tham gia tố tụng
của Viện kiểm sát được xác định cụ thể và rộng hơn so với trước, đặc biệt, mở rộng
phạm vi tham gia các phiên tòa xét xử dân sự sơ thẩm, phúc thẩm.
Để tìm hiểu rõ hơn về vai trò của Viện kiểm sát trong tố tụng dân sự nói
chung và trong vụ kiện dân sự nói riêng, từ đó đánh giá thực trạng về hoạt động của
GVHD: ThS. Trương Thanh Hùng

1

SVTH: Trần Xuân Mạnh


LVTN: Vai trò của Viện kiểm sát trong vụ kiện dân sự

Viện kiểm sát nhân dân trong thực tiễn để tìm ra những ưu điểm, khuyết điểm và
hạn chế cũng như những nguyên nhân dẫn đến hạn chế. Trên cơ sở đó, nhằm đề
xuất những giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện hơn vai trò của Viện kiểm sát
trong vụ kiện dân sự, nên người viết đã chọn đề tài “Vai trò của Viện kiểm sát
trong vụ kiện dân sự” .
2. Phạm vi nghiên cứu
Viện kiểm sát nhân dân là một trong các cơ quan quan trọng trong bộ máy

nhà nước ta. Do là một cơ quan quan trọng nên vai trò của Viện kiểm sát nhân dân
rất rộng bao gồm các lĩnh vực: tố tụng hình sự, tố tụng dân sự…Trong lĩnh vực tố
tụng dân sự Viện kiểm sát thực hiện công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ việc
dân sự. Trong phạm vi luận văn này người viết chỉ nghiên cứu phân tích cơ sở lý
luận và các quy định của pháp luật hiện hành về vai trò của Viện kiểm sát trong vụ
kiện dân sự.
3. Mục tiêu nghiên cứu
Dựa trên những quy định của các văn bản pháp luật hiện hành , trên cơ sở kế
thừa những kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học trước, cùng với những báo cáo
tổng hợp từ thực tiễn những thành tựu đạt được và những hạn chế tồn tại, từ đó
người viết mong muốn đánh giá rõ thực trạng về vai trò của Viện kiểm sát trong vụ
kiện dân sự. Qua đó phân tích rõ những ưu điểm, khuyết điểm, để mạnh dạn đưa ra
một số đề xuất nhằm nâng cao vai trò của Viện kiểm sát trong vụ kiện dân sự.
4. Phương pháp nghiên cứu
Để nghiên cứu một cách có hiệu quả cần có phương pháp nghiên cứu khoa
học và phù hợp. Trong luận văn này người viết vận dụng chủ yếu là phương pháp
phân tích luật viết, phân tích tổng hợp, thống kê, so sánh, kết hợp lý luận và thực
tiễn để thực hiện việc nghiên cứu đề tài.
5. Kết cấu của đề tài
Đề tài được người viết nghiên cứu và sắp xếp như sau: bên cạnh phần mục
lục, lời nói đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo thì phần nội dung người
viết trình bày như sau:
- Chương 1: Nhận thức chung về vai trò của Viện kiểm sát trong vụ kiện dân
sự
- Chương 2: Pháp luật thực định về vai trò của Viện kiểm sát trong vụ kiện
dân sự
- Chương 3: Thực tiễn áp dụng pháp luật và định hướng hoàn thiện nhằm
nâng cao vai trò của Viện kiểm sát trong vụ kiện dân sự

GVHD: ThS. Trương Thanh Hùng

2

SVTH: Trần Xuân Mạnh


LVTN: Vai trò của Viện kiểm sát trong vụ kiện dân sự

CHƢƠNG 1
NHẬN THỨC CHUNG VỀ VAI TRÒ
CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TRONG VỤ KIỆN DÂN SỰ
Dân sự là việc của đôi bên nhưng việc tự định đoạt của đôi bên hoặc khi đôi
bên không tự thỏa thuận được mà phải do tòa án giải quyết thì phải đúng với đường
lối, chính sách và pháp luật, phù hợp với phong tục, truyền thống và đạo đức xã hội.
Vì thế, trong quá trình giải quyết các vụ kiện dân sự, sự tham gia của Viện kiểm sát
là tất yếu khách quan, nhằm đảm bảo pháp chế thống nhất, công bằng đúng trình tự
thủ tục mà pháp luật về tố tụng dân sự đã quy định, nhằm kịp thời phát hiện, xử lý
vi phạm trong quá trình giải quyết vụ kiện dân sự để đảm bảo lợi ích của Nhà nước,
bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên trong quan hệ dân sự. Tìm hiểu nhận thức
chung về vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong vụ kiện dân sự chúng ta sẽ thấy
rõ vị trí, thẩm quyền và phạm vi tham gia tố tụng dân sự của Viện kiểm sát, từ đó ta
có thể thấy rõ vai trò của Viện kiểm sát trong việc tham gia các phiên tòa giải quyết
các vụ kiện dân sự, có ý nghĩa rất quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giải
quyết các vụ kiện dân sự của Tòa án.
1.1. Một số khái niệm liên quan
1.1.1. Khái niệm về vụ kiện dân sự
Ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt nam, Nhà nước bảo đảm các quyền,
lợi ích hợp pháp của mọi chủ thể. Khi cá nhân, pháp nhân hay chủ thể khác có
quyền, lợi ích hợp pháp bị xâm phạm thì theo thủ tục do pháp luật quy định chủ thể
đó được khởi kiện vụ án dân sự để yêu cầu Tòa án bảo vệ (Điều 4 Bộ luật tố tụng

dân sự năm 2004 sửa đổi). Các Tòa án là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội
chủ nghĩa Việt Nam. Tòa án xét xử những vụ án hình sự, dân sự, hôn nhân và gia
đình, lao động, kinh tế và giải quyết những việc khác theo quy định của pháp luật.
Trong phạm vi chức năng của mình Tòa án có nhiệm vụ bảo vệ pháp chế xã hội chủ
nghĩa; bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa và quyền làm chủ của nhân dân; bảo vệ tài
sản của Nhà nước, của tập thể; bảo vệ tính mạng, tài sản, tự do, danh dự và nhân
phẩm của công dân. Bằng hoạt động của mình, Tòa án góp phần giáo dục công dân
trung thành với Tổ quốc, chấp hành nghiêm chỉnh pháp luật, tôn trọng những quy
tắc của cuộc sống xã hội, ý thức đấu tranh chống và phòng ngừa tội phạm, các vi
phạm pháp luật khác (Điều 1 Luật tổ chức Tòa án nhân dân năm 2002). Do vậy, khi
có chủ thể khởi kiện vụ án dân sự thì Tòa án có thẩm quyền phải thụ lý vụ án và
giải quyết để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của họ.

GVHD: ThS. Trương Thanh Hùng

3

SVTH: Trần Xuân Mạnh


LVTN: Vai trò của Viện kiểm sát trong vụ kiện dân sự

Trước khi có Bộ luật tố tụng dân sự, Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án
dân sự gọi chung các vụ việc dân sự là vụ án dân sự. Tuy nhiên, Bộ luật Tố tụng
Dân sự năm 2004 sửa đổi, bổ sung năm 2011 (sau đây gọi tắt là BLTTDS sửa đổi)
đã có sự phân biệt rõ vụ án dân sự và việc dân sự. Điều 1 BLTTDS sửa đổi quy
định: “Bộ luật tố tụng dân sự quy định những nguyên tắc cơ bản trong tố tụng dân
sự; trình tự, thủ tục khởi kiện để Toà án giải quyết các vụ án về tranh chấp dân sự,
hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động (sau đây gọi chung là vụ án
dân sự) và trình tự, thủ tục yêu cầu để Toà án giải quyết các việc về yêu cầu dân sự,

hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động (sau đây gọi chung là việc
dân sự); trình tự, thủ tục giải quyết vụ án dân sự, việc dân sự (sau đây gọi chung là
vụ việc dân sự) tại Toà án...”. Để dễ phân biệt và tránh sự nhầm lẫn, người viết sẽ
sử dụng thuật ngữ “Vụ kiện dân sự” để chỉ vụ án dân sự trong BLTTDS sửa đổi.
Vụ kiện dân sự là vụ kiện mà giữa các bên đương sự trong vụ việc đó có
những mâu thuẫn bất hòa về quyền và nghĩa vụ dân sự mà bản thân họ không thể tự
giải quyết được nên họ yêu cầu Tòa án giải quyết1.
Từ định nghĩa trên theo người viết vụ kiện dân sự là các tranh chấp về quyền
và nghĩa vụ phát sinh từ các quan hệ dân sự, hôn nhân gia đình, kinh doanh thương
mại, lao động giữa các bên đương sự mà bản thân họ không thể tự giải quyết được
nên họ yêu cầu Tòa án giải quyết. Đặc trưng của vụ kiện dân sự bao giờ cũng có
tranh chấp giữa hai bên, trong đó có một bên yêu cầu tòa án buộc bên kia phải thực
hiện một số nghĩa vụ phát sinh từ các quan hệ dân sự hôn nhân gia đình, kinh doanh
thương mại, lao động.
1.1.2. Khái niệm Viện kiểm sát trong tố tụng dân sự
Hiện nay không có khái niệm cụ thể về Viện kiểm sát, nhưng theo quy định
của các Điều 20, 21, 22 Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân (sau đây gọi tắt là
Luật TCVKSND) năm 2002 và Điều 21 BLTTDS sửa đổi, thì Viện kiểm sát là cơ
quan tiến hành tố tụng, có chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong lĩnh
vực tố tụng dân sự, thực hiện các quyền yêu cầu, kiến nghị, kháng nghị theo quy
định của pháp luật nhằm bảo đảm cho việc giải quyết vụ việc dân sự kịp thời, đúng
pháp luật.
Công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình,
kinh doanh, thương mại, lao động là một trong những công tác thực hiện chức năng,
nhiệm vụ của Viện kiểm sát nhân dân (sau đây gọi tắt là VKSND), sử dụng các
quyền năng pháp lý được pháp luật quy định, để kiểm sát việc tuân theo pháp luật
1

Trương Thanh Hùng, Giáo trình Luật tố tụng dân sự năm 2008 (cập nhật, bổ sung năm 2012), Khoa luật
Trường Đại học Cần Thơ, tr.02.

GVHD: ThS. Trương Thanh Hùng

4

SVTH: Trần Xuân Mạnh


LVTN: Vai trò của Viện kiểm sát trong vụ kiện dân sự

của Tòa án nhân dân, những người tiến hành tố tụng và những người tham gia tố
tụng trong quá trình giải quyết các vụ việc dân sự bảo đảm việc giải quyết các vụ
việc dân sự có căn cứ, kịp thời, đúng pháp luật.
Để Viện kiểm sát có thể thực hiện tốt chức năng kiểm sát của mình đối với
hoạt động giải quyết vụ việc dân sự và thi hành án dân sự thì hệ thống Viện kiểm
sát cũng được tổ chức theo đơn vị hành chính lãnh thổ như tổ chức hệ thống Tòa án
và hệ thống cơ quan thi hành án dân sự. Theo đó, hệ thống tổ chức Viện kiểm sát
gồm có: Viện kiểm sát nhân dân Tối cao; các Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh; các
Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện và các Viện kiểm sát quân sự (Điều 30 Luật tổ
chức VKSND). Trong đó, Viện kiểm sát nhân dân Tối cao, các Viện kiểm sát nhân
dân cấp tỉnh và các Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện có nhiệm vụ, quyền hạn kiểm
sát việc tuân theo pháp luật trong việc giải quyết các vụ việc dân sự, thi hành án dân
sự.
1.2. Vai trò của Viện kiểm sát trong vụ kiện dân sự (giai đoạn từ năm 1945 đến
năm 2004)
1.2.1. Vai trò của Viện công tố (tiền thân của Viện kiểm sát nhân dân)
trong vụ kiện dân sự giai đoạn từ năm 1945 đến năm 1959
Sau Cách mạng tháng Tám thành công, với sự ra đời của Nhà nước Việt
Nam dân chủ cộng hòa, hệ thống chính quyền cách mạng nhân dân được thành lập
từ trung ương đến địa phương. Từ ngày đầu được thành lập, Nhà nước Việt Nam

dân chủ cộng hòa đã ban hành nhiều văn bản pháp luật mới. Theo đó, Hiến pháp
năm 1946 ra đời chính thức khẳng định hệ thống tư pháp của nước Việt Nam dân
chủ cộng hòa.Theo Điều 63 của Hiến pháp năm 1946 quy định Cơ quan tư pháp
của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa gồm có: Tòa án tối cao; Các tòa án phúc
thẩm; Các toàn án đệ nhị cấp và sơ cấp.
Trong thời gian từ năm 1946 đến năm 1958, nhà nước ta không thành lập cơ
quan thi hành quyền công tố riêng. Công tố viện lúc đó nằm trong hệ thống Tòa án.
Ở Tòa án sơ cấp không có tổ chức công tố riêng. Ở tòa án đệ nhị cấp có một biện lý
và các phó biện lý. Ở Tòa thượng thẩm gồm có một chưởng lý, một hay nhiều phó
chưởng lý và những tham lý. Tất cả mọi hoạt động của Công tố viện thuộc thẩm
quyền điều khiển và kiểm soát của chưởng lý trong quản hạt. Ở tòa đệ nhị cấp, biện
lý chỉ đạo mọi hoạt động công tố, chỉ đạo, giám sát hoạt động tư pháp cảnh sát (các
điều 15, 49, 51 và 52 Sắc lệnh số 13 của Chủ tịch Chính phủ Việt Nam dân chủ

GVHD: ThS. Trương Thanh Hùng

5

SVTH: Trần Xuân Mạnh


LVTN: Vai trò của Viện kiểm sát trong vụ kiện dân sự

cộng hòa ngày 24/01/1946; các điều 21 và 22 Sắc lệnh số 51 của Chủ tịch Chính
phủ Việt Nam dân chủ cộng hòa ngày 17/4/1946)2.
Năm 1950, nước ta diễn ra cuộc cải cách tư pháp lần thứ nhất. Trong đợt cải
cách tư pháp này, thủ tục tố tụng dân sự đã có một số thay đổi cho phép Công tố
viện được tham dự nhiều hơn vào các hoạt động giải quyết các vụ án dân sự. Theo
đó Sắc lệnh số 85/SL của Chủ tịch nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ngày
22/5/1950 quy định Viện công tố có quyền kháng cáo về việc hộ cũng như việc

hình; nếu Biện lý xét thấy việc hòa giải phạm đến trật tự chung thì có quyền kháng
cáo tới Tòa án có thẩm quyền; Ngoài ra, thẩm phán thi hành các bản án dân sự dưới
sự kiểm soát của Công tố viện (Điều 15, 10, 19 Sắc lệnh số 85-SL).
Ngày 29/4/1958 Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa khóa họp lần
thứ 8 đã quyết định lập Tòa án tối cao và hệ thống Tòa án, lập Viện Công tố Trung
ương và hệ thống Công tố, cả 2 tách khỏi Bộ tư pháp. Viện Công tố Trung ương có
quyền hạn và trách nhiệm ngang một bộ và trực thuộc Hội đồng Chính phủ. Sau
Nghị quyết của Quốc hội, ngày 01/7/1959, Chính phủ ban hành Nghị định số 256TTg

quy định nhiệm vụ và tổ chức của Viện công tố. Tiếp sau đó, ngày

06/8/1959 Viện trưởng Viện Công tố Trung ương ban hành Thông tư số 601-TCCB
giải thích và thi hành Nghị định số 256-TTg ngày 01/7/1959 của Thủ tướng chính
phủ.
Theo các văn bản trên, nhiệm vụ cụ thể của Viện Công tố trong vụ kiện dân
sự đã được xác định là: Giám sát việc chấp hành luật pháp trong việc xét xử của cá
Tòa án; giám sát việc chấp hành pháp luật trong việc thi hành các bản án dân sự;
khởi tố và tham gia tố tụng trong những vụ án dân sự quan trọng có liên quan đến
lợi ích của Nhà nước và của công dân. So với các quy định trước đây, thẩm quyền
của Viện Công tố đã được mở rộng thêm một bước là giám sát hoạt động xét xử của
Tòa án trong việc giải quyết các vụ án dân sự. Đây là thay đổi quan trọng đối với
hoạt động của Viện Công tố, chuẩn bị cho sự ra đời ngay sau đó của Viện kiểm sát
nhân dân với một chức năng bao trùm là kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong các
lĩnh vực hành chính, kinh tế - xã hội và tư pháp.
1.2.2. Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong vụ kiện dân sự giai đoạn
từ năm 1960 đến năm 1981
Ngày 31/12/1959, Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã thông qua
Hiến pháp năm 1959, trong đó Điều 105 Hiến pháp quy định : “Viện kiểm sát nhân
dân tối cao nước Việt Nam dân chủ cộng hoà kiểm sát việc tuân theo pháp luật của
2

Khuất Văn Nga, Vị trí, vai trò Viện kiểm sát trong tố tụng dân sự theo yêu cầu cải cách tư pháp, NXB Tư
pháp, Hà Nội 2008.

GVHD: ThS. Trương Thanh Hùng

6

SVTH: Trần Xuân Mạnh


LVTN: Vai trò của Viện kiểm sát trong vụ kiện dân sự

các cơ quan thuộc Hội đồng Chính phủ, cơ quan Nhà nước địa phương, các nhân
viên cơ quan Nhà nước và công dân.Các Viện kiểm sát nhân dân địa phương và
Viện kiểm sát quân sự có quyền kiểm sát trong phạm vi do luật định.”
Theo quy định trên thì VKSND có một chức năng hoàn toàn khác hẳn với
Viện công tố trước đó là kiểm sát việc tuân theo pháp luật của các cơ quan thuộc
Hội đồng Chính phủ, cơ quan Nhà nước địa phương, các nhân viên cơ quan Nhà
nước và công dân. Từ Viện Công tố nay đã chuyển thành VKSND được tổ chức
theo nguyên tắc tập trung thống nhất từ trung ương xuống địa phương và không phụ
thuộc vào cơ quan quyền lực và cơ quan hành chính ở địa phương. Cụ thể hóa
những nội dung Hiến pháp năm 1959, Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân (sau
đây gọi tắt là Luật TCVKSND) năm 1960 quy định VKSND: Kiểm sát việc tuân
theo pháp luật trong việc xét xử của các Toà án nhân dân và trong việc chấp hành
các bản án3.
Quyền hạn và nhiệm vụ của VKSND trong vụ kiện dân sự được quy định cụ
thể tại các Điều 17, 18, 19 Luật TCVKSND năm 1960. Đó là quyền khởi tố và tham
gia tố tụng trong những vụ án dân sự quan trọng liên quan đến lợi ích Nhà nước và
của nhân dân; quyền kháng nghị những bản án của Tòa án chưa có hiệu lực hoặc đã

có hiệu lực pháp luật; quyền tham dự phiên họp của Ủy ban Thẩm phán và Hội
đồng thẩm phán cùng cấp bàn về việc xét xử và áp dụng pháp luật; quyền kiểm sát
việc chấp hành các bản án của Tòa án nhân dân.
1.2.3. Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong vụ kiện dân sự giai đoạn
từ năm 1981 đến năm 1988
Sau khi đất nước ta hoàn toàn thống nhất, Nhà nước ta đã ban hành Hiến
pháp năm 1980. Vai trò của VKSND được tiếp tục khắng định trong Điều 138 Hiến
pháp năm 1980: “Viện Kiểm sát nhân dân tối cao nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa
Việt Nam kiểm sát việc tuân theo pháp luật của các bộ và cơ quan khác thuộc Hội
đồng Bộ trưởng, các cơ quan chính quyền địa phương, tổ chức xã hội và đơn vị vũ
trang nhân dân, các nhân viên Nhà nước và công dân, thực hành quyền công tố, bảo
đảm cho pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất.Các Viện Kiểm sát
nhân dân địa phương, các Viện Kiểm sát quân sự kiểm sát việc tuân theo pháp luật,
thực hành quyền công tố trong phạm vi trách nhiệm của mình.”
Để cụ thể hóa những quy định về VKSND trong Hiến pháp năm 1980, Quốc
hội đã thông qua Luật TCVKSND năm 1981. Tại các Điều 12, 13, 14, 15, 16 và 17
Luật TCVKSND năm 1981 quy định vai trò của VKSND như sau: khởi tố hoặc yêu

3

Điều 3 Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 1960.

GVHD: ThS. Trương Thanh Hùng

7

SVTH: Trần Xuân Mạnh


LVTN: Vai trò của Viện kiểm sát trong vụ kiện dân sự

cầu cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội và đơn vị vũ trang nhân dân cùng cấp khởi tố
những vụ án dân sự quan trọng liên quan đến lợi ích của Nhà nước, của tập thể và
quyền lợi chính đáng của công dân; tham gia tố tụng tại phiên tòa của Tòa án nhân
dân cùng cấp; yêu cầu Tòa án nhân dân cùng cấp chuyển hồ sơ những vụ án cần
thiết cho công tác kiểm sát xét xử; kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm, giám đốc
thẩm, tái thẩm các bản án dân sự của Tòa án; tham dự phiên họp của Ủy ban thẩm
phán và Hội đồng Thẩm phán cùng cấp bàn về việc hướng dẫn áp dụng thống nhất
pháp luật trong công tác xét xử; kiểm sát việc thi hành bản án dân sự của Tòa án.
1.2.4. Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong vụ kiện dân sự giai đoạn
từ năm 1989 đến trước năm 2002
Ngày 22/8/1988, Luật sửa đổi, bổ sung Luật TCVKSND được Quốc hội
thông qua, tiếp sau đó là Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án dân sự năm 1989
được thông qua ngày 07/12/1989. Việc ra đời Luật sửa đổi, bổ sung Luật
TCVKSND và Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án dân sự đã tạo cơ sở pháp lý
thuận lợi hơn cho các hoạt động tố tụng dân sự, đồng thời vị trí, vai trò của VKSND
trong tố tụng dân sự nói chung và vụ kiện dân sự nói riêng được quy định rõ ràng và
đầy đủ hơn. Đặc biệt, cũng trong giai đoạn này, Luật TCVKSND năm 1992 được
ban hành để cụ thể hóa những quy định về VKSND trong Hiến pháp năm 1992 –
Hiến pháp của giai đoạn đổi mới và cũng là Hiến pháp đầu tiên ghi nhận VKSND
có 2 chức năng: kiểm sát việc tuân theo pháp luật và thực hành quyền công tố, vị trí,
vai trò của VKSND trong tố tụng dân sự nói chung và vụ kiện dân sự nói riêng
được tiếp tục khẳng định một cách rõ ràng hơn, cụ thể hơn và đầy đủ hơn.
Căn cứ theo Luật TCVKSND năm 1992, khi thực hiện công tác kiểm sát việc
giải quyết các vụ kiện dân sự và những việc khác do pháp luật quy định, VKSND có
những nhiệm vụ và quyền hạn sau đây4:
- Kiểm sát việc lập hồ sơ vụ án, yêu cầu Toà án nhân dân hoặc tự mình điều
tra, xác minh những vấn đề cần làm sáng tỏ nhằm giải quyết đúng đắn vụ án;
- Khởi tố những vụ án dân sự theo quy định của pháp luật; tham gia phiên toà
xét xử những vụ án mà Viện kiểm sát nhân dân đã khởi tố hoặc kháng nghị; đối với

những vụ án khác, Viện kiểm sát nhân dân có thể tham gia tố tụng vào bất cứ giai
đoạn nào, nếu thấy cần thiết;
- Yêu cầu Toà án nhân dân cùng cấp áp dụng những biện pháp khẩn cấp tạm
thời theo quy định của pháp luật;

4

Điều 17 Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 1992.

GVHD: ThS. Trương Thanh Hùng

8

SVTH: Trần Xuân Mạnh


LVTN: Vai trò của Viện kiểm sát trong vụ kiện dân sự

- Kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm các bản án,
quyết định của Toà án nhân dân theo quy định của pháp luật tố tụng dân sự.
1.2.5. Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong vụ kiện dân sự theo luật
Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2002
Cùng với việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 1992, Luật TCVKSND được
Quốc hội khóa X thông qua ngày 02/4/2002 tại kỳ họp thứ 11. Với sự ra đời của
Luật TCVKSND năm 2002, đã đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử
hơn 40 năm hình thành và phát triển của ngành kiểm sát đó là: VKSND không thực
hiện chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong lĩnh vực hành chính, kinh tế,
xã hội (kiểm sát chung) nữa mà tập trung vào hai nhiệm vụ lớn đó là thực hành
quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp.
Được xây dựng trong bối cảnh công cuộc cải cách tư pháp của đất nước đã

có những bước đi mạnh mẽ, Luật TCVKSND năm 2002 thể hiện những quan điểm,
tư tưởng về cải cách tư pháp trong các nghị quyết của Đảng, cụ thể hóa các quy
định của Hiến pháp năm 1992 sửa đổi về VKSND. Theo quy định tại khoản 4 Điều
3 Luật TCVKSND năm 2002, VKSND thực hiện chức năng kiểm sát các hoạt động
tư pháp trong lĩnh vực dân sự bằng công tác: Kiểm sát việc giải quyết các vụ án dân
sự, hôn nhân và gia đình, hành chính, kinh tế, lao động và những việc khác theo quy
định của pháp luật.
Luật TCVKSND năm 2002 đã tiếp tục khẳng định vị trí, chức năng, nhiệm
vụ của VKSND trong tố tụng dân sự, đề cao trách nhiệm của VKSND trong hoạt
động kiểm tra, giám sát quá trình tố tụng giải quyết các vụ kiện dân sự. Đây là lần
đầu tiên trong lịch sử phát triển của ngành kiểm sát, với việc quy định tại khoản 1
Điều 21 Luật TCVKSND năm 2002 về thẩm quyền của VKSND được kiểm sát việc
thụ lý vụ kiện của Tòa án nhân dân, chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật của
VKSND được thực hiện trong mọi giai đoạn của tố tụng dân sự, từ khi Tòa án thụ lý
đơn kiện cho đến khi thi hành bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án
để kiểm tra giám sát hành vi tố tụng của Tòa án và những người tham gia tố tụng
khác, nhằm đảm bảo cho pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất. Tại
Khoản 3 Điều 21 Luật TCVKSND năm 2002 quy định VKSND phải: “Tham gia
các phiên Tòa và phát biểu quan điểm của Viện kiểm sát nhân dân về việc giải
quyết vụ án”. Điều đó có nghĩa là VKSND phải tham gia hết tất cả các phiên tòa xét
xử từ sơ thẩm, phúc thẩm, đến giám đốc thẩm và tái thẩm các vụ kiện dân sự. Và
cũng có nghĩa là nếu VKSND vắng mặt thì Hội đồng xét xử phải hoãn phiên tòa.
Việc quy định này, đã thể hiện lên quan điểm của nhà làm luật muốn nâng cao lên

GVHD: ThS. Trương Thanh Hùng

9

SVTH: Trần Xuân Mạnh

LVTN: Vai trò của Viện kiểm sát trong vụ kiện dân sự

vai trò của VKSND trong hoạt động kiểm sát giải quyết các vụ kiện dân sự của Tòa
án.
Đây cũng là lần đầu tiên vấn đề phạm vi kiểm sát việc tuân theo pháp luật
trong việc giải quyết các vụ án dân sự đã được quy định một cách thống nhất và rõ
ràng trong Luật TCVKSND. Theo quy định tại các Luật TCVKSND trước đây, các
hoạt động cụ thể của VKSND trong lĩnh vực dân sự được quy định tại Chương kiểm
sát xét xử. Đã có sự nhầm lẫn giữa hai chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật
và thực hành quyền công tố trong các hoạt động cụ thể của VKSND. Chẳng hạn, có
lúc có nhận thức cho rằng quyền khởi tố vụ án dân sự cũng là một quyền năng thực
hành quyền công tố, nhân danh quyền lực công để đưa vụ án ra tòa. Với các quy
định mới trong Luật TCVKSND năm 2002, đặc biệt các chương đã được điều chỉnh
lại theo nội dung mới: phạm vi thực hành quyền công tố chỉ trong giai đoạn điều tra,
truy tố, xét xử các vụ án hình sự (Chương II, III), các chương sau của Luật
TCVKSND năm 2002 không quy định thực hiện chức năng thực hành quyền công
tố nữa. Điều đó đã biểu hiện một cách rõ ràng, rành mạch nhận thức thống nhất là :
Quyền công tố của VKSND chỉ thực hiện trong tố tụng hình sự. Điều đó cũng có
nghĩa là: theo quy định mới của Luật TCVKSND năm 2002, VKSND khi thực hiện
quyền hạn, nhiệm vụ trong tố tụng dân sự chỉ là thực hiện chức năng kiểm sát việc
tuân theo pháp luật các hoạt động tư pháp. Do đó thay vì quy định mọi hoạt động
của VKSND trong chương Kiểm sát xét xử bao gồm cả hai lĩnh vực hình sự và dân
sự như cách quy định của các Luật TCVKSND trước đây, Luật TCVKSND năm
2002 đã mở rộng quy định thành một chương riêng (Chương IV): “Kiểm sát việc
giải quyết các vụ án dân sự…”. Điều đó thể hiện quan điểm tăng cường chức năng
kiểm sát các hoạt động tư pháp của VKSND. Đây cũng là điểm khác biệt cơ bản của
Luật TCVKSND năm 2002 so với các Luật TCVKSND trước đây liên quan đến
công tác kiểm sát dân sự của ngành kiểm sát5.
1.2.6. Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong vụ kiện dân sự theo Bộ

luật tố tụng dân sự năm 2004
Thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, kinh tế - xã hội Việt Nam trong
những năm đầu của thế kỷ XXI đã không ngừng phát triển. Tuy vậy, sự phát triển
kinh tế - xã hội đặt ra những yêu cầu mới về giải quyết các tranh chấp phát sinh
trong đời sống xã hội. Để góp phần thực hiện thắng lợi đường lối phát triển kinh tế xã hội của Đảng , tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho việc giải quyết tranh chấp, ngày
15 tháng 6 năm 2004, Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XI
5

Khuất Văn Nga, Vị trí, vai trò Viện kiểm sát trong tố tụng dân sự theo yêu cầu cải cách tư pháp, NXB Tư
pháp, Hà Nội 2008.

GVHD: ThS. Trương Thanh Hùng

10

SVTH: Trần Xuân Mạnh


LVTN: Vai trò của Viện kiểm sát trong vụ kiện dân sự

đã thông qua BLTTDS đầu tiên của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam tại
kỳ họp thứ 5. Bộ luật này có hiệu lực từ ngày 01 tháng 01 năm 2005. Sự ra đời của
BLTTDS có ý nghĩa nhiều mặt. BLTTDS ra đời đáp ứng những đòi hỏi của sự phát
triển các giao dịch về dân sự, kinh tế, lao động...trong nền kinh tế thị trường có sự
quản lý của Nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa; trên nhiều phương diện,
BLTTDS cũng đã thể hiện những quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về cải cách
tư pháp thể hiện trong lĩnh vực tố tụng dân sự như: Cho phép áp dụng chung một
loại thủ tục cho các loại vụ việc dân sự, kinh doanh, thương mại và lao động mà
trước đây được áp dụng riêng rẽ với những khác biệt không nhỏ về trình tự, thủ tục,
thẩm quyền trách nhiệm và thời hạn tố tụng; BLTTDS cũng đã thể hiện đầy đủ hơn

những đặc trưng cơ bản của ngành luật tố tụng dân sự mang tính phổ quát mà pháp
luật hầu hết các nước đã ghi nhận như: Nguyên tắc quyền quyết định tự định đoạt
của đương sự, nguyên tắc các đương sự có quyền và nghĩa vụ cung cấp chứng cứ và
chứng minh...Tư tưởng đổi mới lớn nhất trong BLTTDS là ở những vấn đề nói lên
quan điểm hạn chế sự can thiệp của Nhà nước vào các tranh chấp dân sự trên
nguyên tắc tôn trọng quyền tự định đoạt của đương sự.
Mặc dù trong Chương II, những nguyên tắc cơ bản, tại Điều 21 vẫn quy định
kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng dân sự như là một trong những
nguyên tắc cơ bản chỉ đạo hoạt động tố tụng, tuy nhiên, đối chiếu giữa các quy định
trong BLTTDS với các quy định trong Luật TCVKSND năm 2002, chúng ta nhận
thấy có những thay đổi sau đây:
Thứ nhất, VKSND các cấp không thực hiện quyền khởi tố vụ án như trước
đây; VKSND không tự mình xác minh, điều tra thu thập chứng cứ; trong trường
hợp cần thu thập chứng cứ, Viện kiểm sát yêu cầu các bên tham gia vụ kiện cung
cấp chứng cứ chứng minh để phục vụ cho việc tham gia phiện tòa hoặc kháng nghị
của Viện kiểm sát.
Thứ hai, Viện kiểm sát không tham gia 100% các phiên tòa sơ thẩm xét xử
các vụ tranh chấp dân sự. Đối với các phiên tòa phúc thẩm các vụ kiện dân sự, Viện
kiểm sát cũng không tham gia 100% mà chỉ tham gia phiên tòa trong trường hợp
Viện kiểm sát kháng nghị phúc thẩm hoặc đã tham gia phiên tòa sơ thẩm vụ kiện
đó6; hoặc trong trường hợp sau phiên tòa sơ thẩm, đương sự có đơn kháng cáo với
lý do Tòa án thu thập chứng cứ không đầy đủ và không khách quan trước và trong
phiên tòa sơ thẩm và chỉ tham gia trong trường hợp này khi đương sự khiếu nại về
việc Tòa án thu thập chứng cứ.

6

Khoản 2, Điều 264 Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2004.

GVHD: ThS. Trương Thanh Hùng

11

SVTH: Trần Xuân Mạnh


LVTN: Vai trò của Viện kiểm sát trong vụ kiện dân sự

Tuy BLTTDS có những quy định thay đổi về nhiệm vụ, quyền hạn và
phương thức kiểm sát của VKSND trong tố tụng dân sự nói chung và trong vụ kiện
dân sự nói riêng, so với Luật TCVKSND năm 2002 nhưng có một điểm khác quan
trọng mà các văn bản pháp quy trước đây chưa quy định, đó là khẳng định Viện
kiểm sát là một trong các cơ quan tiến hành tố tụng, Viện trưởng và Kiểm sát viên
là người tiến hành tố tụng. Xuất phát từ quy định Viện kiểm sát là cơ quan tiến hành
tố tụng, BLTTDS quy định cụ thể , rõ ràng Tòa án phải gửi cho Viện kiểm sát cùng
cấp các bản án, quyết định giải quyết các vụ kiện dân sự để Viện kiểm sát xem xét
thực hiện quyền kháng nghị khi phát hiện có quy phạm pháp luật. Tòa án phải gửi
thông báo về việc thụ lý vụ án7, phải gửi thông báo về việc kháng cáo8 cho Viện
kiểm sát cùng cấp.
Với những quy định như trên, BLTTDS đã khẳng định phương thức quan
trọng nhất để Viện kiểm sát thực hiện chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật
trong vụ kiện dân sự là kiểm sát các quyết định giải quyết và xử lý vụ kiện dân sự
của Tòa án để góp phần bảo đảm tính có căn cứ và hợp pháp.
1.3. Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, và vai trò của Viện kiểm sát trong vụ
kiện dân sự theo pháp luật hiện hành
1.3.1. Chức năng của Viện kiểm sát
Theo quy định của Hiến pháp, Quốc hội là cơ quan quyền lực Nhà nước cao
nhất có quyền lập hiến, thực hiện quyền lập pháp và phân công quyền lực Nhà
nước. Quốc hội có quyền giám sát tối cao đối với toàn bộ hoạt động của các cơ
quan thực hiện quyền lực Nhà nước. Tuy nhiên, Quốc hội chỉ trực tiếp thực hiện

quyền giám sát của mình trong những phạm vi mà Quốc hội thấy cần thiết nhất,
quan trọng nhất.
Thực tế cho thấy, từ khi có Hiến pháp năm 1959 đến nay, Quốc hội không
thể và không cần thiết phải tự mình trực tiếp giám sát toàn bộ hoạt động của các cơ
quan thực hiện quyền lực Nhà nước. Quốc hội đã giao cho VKSND thực hiện quyền
giám sát việc tuân thủ pháp luật của các cơ quan Nhà nước, tổ chức xã hội và công
dân trong phạm vi được Quốc hội giao cho (quyền kiểm sát việc tuân theo pháp luật
trong lĩnh vực hành chính, kinh tế, xã hội từ năm 1960 đến năm 2002 và quyền
kiểm sát các hoạt động tư pháp từ năm 2002 đến nay). Việc Quốc hội giao cho
VKSND thực hiện quyền kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong lĩnh vực hành
chính, kinh tế, xã hội trước đây và quyền kiểm sát các hoạt động tư pháp hiện nay là
xuất phát từ chỗ Viện kiểm sát do cơ quan lập pháp cao nhất của Nhà nước là Quốc
7
8

Điều 174 Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2004.
Điều 249 Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2004.

GVHD: ThS. Trương Thanh Hùng

12

SVTH: Trần Xuân Mạnh


LVTN: Vai trò của Viện kiểm sát trong vụ kiện dân sự

hội lập ra, hoạt động theo nguyên tắc tập trung thống nhất và độc lập so với các cơ
quan Nhà nước khác. VKSND là cơ quan không nằm trong hệ thống các cơ quan
hành pháp và cơ quan xét xử. Mặt khác, Quốc hội đã giao cho VKSND thực hiện

quyền giám sát việc tuân thủ pháp luật như nêu ở trên, còn xuất phát từ nhu cầu và
sự đòi hỏi pháp luật phải được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất, đòi hỏi sự
nhất trí về mục đích hành động trong nhân dân, giữa nhân dân và Nhà nước, giữa
các ngành, các cơ quan Nhà nước với nhau9 .
Việc xây dựng BLTTDS là thể hiện quan điểm của Đảng, Nhà nước ta trong
tiến trình cải cách tư pháp. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện và qua thực tiễn
công tác giải quyết vụ kiện dân sự gặp nhiều khó khăn nhất là từ phía các đương sự
và cơ quan Viện kiểm sát giám sát hoạt động tư pháp của Tòa án. Do vậy, ngày
29/3/2011 Quốc Hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, khóa XII, kỳ họp
thứ 9 đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của BLTTDS năm 2004 và có
hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 01 năm 2012. Chức năng kiểm sát việc tuân theo
pháp luật trong tố tụng dân sự nói chung, vụ kiện dân sự nói riêng được tiếp tục quy
định trong Điều 21 BLTTDS sửa đổi: “Viện kiểm sát nhân dân kiểm sát việc tuân
theo pháp luật trong tố tụng dân sự, thực hiện các quyền yêu cầu, kiến nghị, kháng
nghị theo quy định của pháp luật nhằm bảo đảm cho việc giải quyết các vụ việc dân
sự kịp thời, đúng pháp luật...”
Ngày 28/11/2013 Quốc hội khoá XIII, kỳ họp thứ 6 đã thông qua Hiến pháp
nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (Sau đây gọi tắt là Hiến pháp năm
2013), theo đó chế định VKSND được quy định từ điều 107 đến điều 109 Hiến
Pháp. Hiến pháp năm 2013 đã có những nội dung mới quan trọng về chế định
VKSND; Hiến pháp tiếp tục ghi nhận VKSND có chức năng thực hành quyền công
tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp, đồng thời, bổ sung, làm rõ những nguyên tắc
mới, tiến bộ của tố tụng tư pháp liên quan trực tiếp đến hoạt động của VKSND, đòi
hỏi phải được cụ thể hóa trong Luật TCVKSND (sửa đổi). Do đó, sửa đổi Luật
TCVKSND theo yêu cầu cải cách tư pháp nhằm tạo cơ sở pháp lý đổi mới toàn diện
về hệ thống tổ chức, chức năng, nhiệm vụ, các nguyên tắc hoạt động, chuẩn hóa các
chức danh tư pháp và bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng, tăng cường sự giám sát bên
trong và bên ngoài hệ thống, nhất là sự giám sát của các cơ quan dân cử.
Dự thảo luật cụ thể hóa các chủ trương cải cách tư pháp của Đảng, các quy
định của Hiến pháp năm 2013, góp phần hoàn thiện hệ thống lý luận, cơ sở pháp lý

cho hoạt động của ngành KSND, tháo gỡ nhiều khó khăn của thực tiễn.
9

Minh Đạo, Kiểm sát các hoạt động tư pháp- chức năng quan trọng của Viện kiểm sát nhân dân, Tạp chí
kiểm sát, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, số 10, năm 2012, tr. 17-20.

GVHD: ThS. Trương Thanh Hùng

13

SVTH: Trần Xuân Mạnh


LVTN: Vai trò của Viện kiểm sát trong vụ kiện dân sự

Căn cứ vào Hiến pháp năm 2013, yêu cầu cải cách tư pháp, kế thừa các quy
định hiện hành chức năng VKSND là cơ quan thực hành quyền công tố, kiểm sát
hoạt động tư pháp của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Dự thảo 15-8
Luật TCVKSND sửa đổi đã làm rõ khái niệm, phạm vi, trách nhiệm, nội dung các
thẩm quyền của VKSND khi thực hiện chức năng thực hành quyền công tố và chức
năng kiểm sát hoạt động tư pháp. Cụ thể tại Điều 4 Dự thảo 15-8 Luật TCVKSND
sửa đổi quy định:
Kiểm sát hoạt động tư pháp là các hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân để
kiểm sát tính hợp pháp của các hành vi, quyết định của cơ quan, tổ chức, cá nhân
trong hoạt động tư pháp, được thực hiện ngay từ khi tiếp nhận và giải quyết tố giác,
tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố và trong suốt quá trình giải quyết vụ án hình
sự; trong việc giải quyết vụ án hành chính, vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình,
kinh doanh, thương mại, lao động; trong việc thi hành án, việc giải quyết khiếu nại,
tố cáo về tư pháp và các hoạt động tư pháp theo quy định của pháp luật.
Viện kiểm sát nhân dân kiểm sát hoạt động tư pháp nhằm bảo đảm: việc giải

quyết vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động và
các hoạt động tư pháp khác tuân thủ đúng quy định của pháp luật; Bản án, quyết
định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật phải được thi hành nghiêm chỉnh; Mọi vi
phạm pháp luật trong hoạt động tư pháp được phát hiện, xử lý kịp thời, nghiêm
minh.
1.3.2. Nhiệm vụ và quyền hạn của Viện kiểm sát trong vụ kiện dân sự
Nhiệm vụ, quyền hạn của VKSND trong vụ kiện dân sự được quy định trong
Hiến pháp, Luật TCVKSND, BLTTDS và các văn bản pháp luật khác mà VKSND
phải thực hiện bằng những hình thức, biện pháp nhất định trong quá trình giải quyết
các vụ kiện dân sự. Từ quy định của Điều 21 BLTTDS sửa đổi, cũng như quy định
của Điều 2 Luật TCVKSND năm 2002 về nhiệm vụ của toàn ngành Kiểm sát nhân
dân10 và quy định của Điều 20 Luật TCVKSND năm 200211, có thể xác định nhiệm
vụ của Viện kiểm sát trong vụ kiện dân sự là:
10

Trong phạm vi chức năng của mình, Viện kiểm sát nhân dân có nhiệm vụ góp phần bảo vệ pháp chế xã hội

chủ nghĩa, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa và quyền làm chủ của nhân dân, bảo vệ tài sản của Nhà nước, của
tập thể, bảo vệ tính mạng, sức khỏe, tài sản, tự do, danh dự và nhân phẩm của công dân, bảo đảm để mọi
hành vi xâm phạm lợi ích của Nhà nước, của tập thể, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân đều phải được
xử lý theo pháp luật.
11

Viện kiểm sát nhân dân kiểm sát việc giải quyết các vụ án dân sự, hôn nhân và gia đình, hành chính, kinh

tế, lao động và những việc khác theo quy định của pháp luật nhằm bảo đảm việc giải quyết các vụ án đúng
pháp luật, kịp thời.

GVHD: ThS. Trương Thanh Hùng

14

SVTH: Trần Xuân Mạnh


LVTN: Vai trò của Viện kiểm sát trong vụ kiện dân sự

- Bảo đảm việc giải quyết các vụ kiện dân sự ở Tòa án các cấp nhanh chóng,
khách quan, toàn diện, đầy đủ, và kịp thời.
- Bảo đảm mọi bản án, quyết định dân sự của Tòa án có căn sứ và đúng pháp
luật.
- Bảo đảm mọi bản án, quyết định dân sự của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật
được đưa ra thi hành đúng pháp luật, kịp thời.
Nhận thức đúng tầm quan trọng của công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ
việc dân sự theo quy định của BLTTTDS sửa đổi, ngày 08/10/2012 VKSND tối cao
đã phối hợp với Tòa án nhân dân tối cao nghiên cứu ban hành Thông tư liên tịch số
4/2012/TTLT ngày 01/8/2012, hướng dẫn thi hành một số quy định của Bộ luật Tố
tụng dân sự sửa đổi về kiểm sát tuân theo pháp luật trong tố tụng dân sự.
Ngày 08/10/2012 Viện kiểm sát nhân dân tối cao cũng ban hành quy chế
công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ việc dân sự (Ban hành kèm theo Quyết định
số 567/QĐ-VKSTC ngày 8/10/2012 của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối
cao).
Khi kiểm sát tuân theo pháp luật trong việc giải quyết các vụ kiện dân
sự, Viện kiểm sát nhân dân có các nhiệm vụ và quyền hạn sau đây12:
- Kiểm sát việc thông báo thụ lý vụ kiện dân sự; kiểm sát việc Tòa án thông
báo trả lại đơn khởi kiện.
- Tham gia phiên tòa sơ thẩm, phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm theo quy
định của BLTTDS sửa đổi.
- Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao tham dự phiên họp của Hội
đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao về việc xem xét kiến nghị, đề nghị hoặc

phiên họp xem xét lại quyết định của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao
theo quy định tại Điều 310a, 310b BLTTDS sửa đổi.
- Tại các phiên tòa Kiểm sát viên tham gia hỏi đương sự và những người
tham gia tố tụng khác; phát biểu ý kiến về việc tuân theo pháp luật tố tụng của cơ
quan, người tiến hành tố tụng và việc chấp hành pháp luật của những người tham
gia tố tụng trong quá trình giải quyết vụ việc dân sự; phát biểu quan điểm về việc
giải quyết đối với bản án, quyết định của Tòa án theo quy định của BLTTDS và
Thông tư liên tịch số 04/2012/TTLT-VKSNDTC-TANDTC ngày 01/8/2012 của
Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn thi hành một
số quy định của BLTTDS về kiểm sát tuân theo pháp luật trong tố tụng dân sự (sau
đây gọi là Thông tư liên tịch số 04/2012/TTLT).
12

Điều 4 Quy chế công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ việc dân sự (Ban hành kèm theo quyết định số
567/QĐ-VKSTC ngày 8/10/2012 của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao).

GVHD: ThS. Trương Thanh Hùng

15

SVTH: Trần Xuân Mạnh


LVTN: Vai trò của Viện kiểm sát trong vụ kiện dân sự

- Kiểm sát việc tuân theo pháp luật tại các phiên tòa; kiểm sát các bản án,
quyết định giải quyết các vụ kiện dân sự của Tòa án nhằm phát hiện vi phạm để
kháng nghị hoặc kiến nghị, yêu cầu thực hiện theo quy định của BLTTDS sửa đổi.
- Yêu cầu Tòa án cùng cấp và cấp dưới chuyển hồ sơ vụ kiện dân sự để xem
xét, quyết định việc kháng nghị.

- Yêu cầu đương sự, cá nhân, cơ quan, tổ chức cung cấp hồ sơ, tài liệu, vật
chứng theo quy định tại khoản 4 Điều 85, khoản 2 Điều 94 BLTTDS để thực hiện
thẩm quyền kháng nghị.
- Kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm các bản án,
quyết định của Tòa án.
- Kiến nghị xem xét lại quyết định của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân
dân tối cao theo quy định tại Điều 310a BLTTDS.
- Yêu cầu hoãn thi hành bản án, quyết định để xem xét kháng nghị theo thủ
tục giám đốc thẩm, tái thẩm; quyết định tạm đình chỉ thi hành bản án, quyết định đã
có hiệu lực pháp luật khi đã kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm theo
quy định tại Điều 286, Điều 310 BLTTDS.
- Thực hiện quyền yêu cầu, kiến nghị với Tòa án khắc phục vi phạm trong
quá trình giải quyết vụ, việc dân sự theo quy định của pháp luật.
- Trong quá trình thực hiện chức năng kiểm sát việc giải quyết các vụ kiện
dân sự, Viện kiểm sát nhân dân các cấp phải tăng cường công tác phát hiện vi phạm
pháp luật nội dung, pháp luật tố tụng để kiến nghị với cơ quan xét xử kịp thời khắc
phục đối với từng vụ việc; định kỳ sáu tháng, một năm tổng hợp các vi phạm để
kiến nghị cơ quan xét xử cùng cấp rút kinh nghiệm.
Cụ thể hóa quy định của Hiến pháp năm 2013, Dự thảo 15-8 Luật
TCVKSND sửa đổi quy định Viện kiểm sát nhân dân có nhiệm vụ bảo vệ Hiến
pháp và pháp luật, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội
chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá
nhân, góp phần bảo đảm pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh13.
Về công tác kiểm sát giải quyết các vụ kiện dân sự, Dự thảo 15-8 Luật
TCVKSND quy định VKSND có nhiệm vụ, quyền hạn14:
- Kiểm sát việc trả lại đơn khởi kiện.
- Kiểm sát việc thụ lý, giải quyết, xét xử vụ kiện.
- Thu thập tài liệu, chứng cứ; tham gia các phiên tòa, phát biểu quan điểm
của Viện kiểm sát nhân dân về việc giải quyết vụ kiện theo quy định của pháp luật.
13

14

Khoản 2, Điều 2 Dự thảo 15-8 Luật TCVKSND sửa đổi.
Điều 25 Dự thảo 15-8 Luật TCVKSND sửa đổi .

GVHD: ThS. Trương Thanh Hùng

16

SVTH: Trần Xuân Mạnh


LVTN: Vai trò của Viện kiểm sát trong vụ kiện dân sự

- Kiểm sát bản án, quyết định của Tòa án, người tiến hành tố tụng theo quy
định của pháp luật.
- Kiểm sát việc tuân theo pháp luật của người tham gia tố tụng.
- Kháng nghị, kiến nghị bản án, quyết định của Tòa án có vi phạm pháp luật;
kiến nghị, yêu cầu Tòa án, cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện các hoạt động tố
tụng theo quy định của pháp luật.
- Thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn khác theo quy định của pháp luật.
1.3.3. Vai trò của Viện kiểm sát trong vụ kiện dân sự
Ngày 29/3/2011 Quốc Hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, khóa
XII, kỳ họp thứ 9 đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật tố
tụng dân sự năm 2004 và có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2012 với nhiều nội
dung đổi mới. Một trong những vấn đề đổi mới quan trọng là sửa đổi, bổ sung quy
định về nguyên tắc kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng dân sự theo
hướng mở rộng thẩm quyền tham gia phiên tòa của Viện kiểm sát. Trước đây, theo
quy định tại khoản 2 điều 21 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004, Viện kiểm sát chỉ
tham gia phiên tòa dân sự sơ thẩm đối với những vụ án do Tòa án thu thập chứng cứ

mà các đương sự có khiếu nại, nay tại BLTTDS sửa đổi, Điều 21 được sửa đổi, bổ
sung theo hướng mở rộng phạm vi tham gia phiên tòa, phiên họp của Viện kiểm sát:
"Viện kiểm sát nhân dân tham gia các phiên họp sơ thẩm đối với các việc dân sự,
các phiên tòa sơ thẩm đối với những vụ án do Tòa án tiến hành thu thập chứng cứ
hoặc đối tượng tranh chấp là tài sản công, lợi ích công cộng, quyền sử dụng đất, nhà
ở hoặc có một bên đương sự là người chưa thành niên, người có nhược điểm về thể
chất, tâm thần. Viện kiểm sát nhân dân tham gia phiên tòa, phiên họp phúc thẩm,
giám đốc thẩm, tái thẩm".
Viện Kiểm sát tham gia quá trình tố tụng dân sự nhằm phát hiện những vi
phạm pháp luật trong quá trình giải quyết các vụ kiện và đặc biệt phát hiện vi phạm
của người tiến hành tố tụng, để có biện pháp kiến nghị, kháng nghị khắc phục và xử
lý kịp thời, góp phần giúp Tòa án ra bản án, quyết định đúng pháp luật.
Đối với các vụ kiện dân sự mà Viện kiểm sát tham gia phiên tòa sơ thẩm,
Viện trưởng Viện kiểm sát phân công Kiểm sát viên tham gia phiên tòa. Trước khi
mở phiên tòa, Kiểm sát viên nghiên cứu hồ sơ vụ kiện dân sự nhằm giúp Kiểm sát
viên nắm vững được hệ thống chứng cứ, tình tiết của vụ án, làm cơ sở cho việc bảo
vệ quan điểm của Viện kiểm sát về việc tuân thủ pháp luật của Hội đồng xét xử và
việc chấp hành pháp luật của những người tham gia tố tụng. Tại phiên toà sơ thẩm,
theo Điều 234 BLTTDS sửa đổi quy định về việc phát biểu của Kiểm sát viên chỉ
phát biểu ý kiến về việc tuân theo pháp luật tố tụng trong quá trình giải quyết vụ án
GVHD: ThS. Trương Thanh Hùng

17

SVTH: Trần Xuân Mạnh


LVTN: Vai trò của Viện kiểm sát trong vụ kiện dân sự

của Thẩm phán, Hội đồng xét xử; đối với những người tham gia tố tụng dân sự

kiểm sát viên phát biểu ý kiến về việc chấp hành pháp luật, kể từ khi thụ lý vụ án
cho đến trước thời điểm Hội đồng xét xử nghị án. Như vậy, tại phiên toà sơ thẩm
Viện kiểm sát không có quyền đưa ra quan điểm, đường lối giải quyết vụ án về nội
dung; ý kiến phát biểu của Viện kiểm sát chỉ đánh giá có vi phạm hay không vi
phạm thủ tục tố tụng dân sự của thẩm phán, của Hội đồng xét xử là người tiến hành
tố tụng. Đối với những người tham gia tố tụng kiểm sát viên có quyền đánh giá việc
chấp hành pháp luật tố tụng, pháp luật nội dung của họ khi tham gia tố tụng. Trường
hợp Viện kiểm sát tham gia phiên toà, Kiểm sát viên chú ý hành vi tố tụng của
người tiến hành tố tụng và những người tham gia tố tụng từ thời điểm thụ lý vụ án
để thực hiện tốt nhiệm vụ quyền hạn của mình. Tuy nhiên, quy định này không làm
giảm trách nhiệm của Viện kiểm sát trong việc thực hiện chức năng kiểm sát các
hoạt động tư pháp mà nội hàm chứa đựng trách nhiệm của Viện kiểm sát trong việc
bảo đảm bản án của Toà án đúng pháp luật. Vì vậy, sau khi chủ toạ tuyên án, Kiểm
sát viên tham gia phiên toà có trách nhiệm kiểm sát tính đúng đắn trong phán quyết
của Toà án để xem xét việc thực hiện quyền kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm, có
sự chuẩn bị cần thiết cho việc tham gia phiên toà phúc thẩm.
Kháng nghị phúc thẩm của VKSND đối với bản án dân sự sơ thẩm của Tòa
án là một trong những biện pháp thể hiện rõ nét nhất chức năng kiểm tra, giám sát
của Viện kiểm sát nhân dân đối với việc giải quyết vụ án của Tòa án. Kháng nghị
phúc thẩm của Viện kiểm sát nhân dân góp phần phát hiện và khắc phục vi phạm
trong quá trình giải quyết vụ án dân sự, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các
đương sự, của Nhà nước và bên thứ ba.
Kháng nghị của Viện kiểm sát là văn bản pháp lý thể hiện quan điểm của
Viện kiểm sát đối với bản án của Tòa án là có vi phạm pháp luật, để yêu cầu Tòa án
có thẩm quyền đưa vụ án dân sự ra xem xét lại thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm
nhằm khắc phục những vi phạm pháp luật của bản án đó.
Nhìn chung, việc tham gia phiên tòa sơ thẩm và buộc Viện kiểm sát tham gia
tất cả các phiên tòa phúc thẩm không chỉ phản ánh thực trạng công tác giải quyết vụ
kiện dân sự đang có vấn đề tác động bất lợi đến đời sống xã hội; với chức năng
kiểm sát các hoạt động tư pháp bảo đảm việc xét xử của Tòa án đúng pháp luật, vị

trí vai trò của Viện kiểm sát trong hệ thống cơ quan tư pháp đang được Đảng, Nhà
nước tin tưởng, ghi nhận.
1.4. Ý nghĩa của việc nghiên cứu vai trò của Viện kiểm sát trong vụ kiện dân sự
Nghiên cứu về pháp luật tố tụng dân sự, ta nhận thấy được vị trí và vai trò
không thể thay thế được của Viện kiểm sát nhân dân trong tố tụng dân sự nói chung,
GVHD: ThS. Trương Thanh Hùng

18

SVTH: Trần Xuân Mạnh