cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ở trung ương

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT


LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 38 (2012 – 2015)

ĐỀ TÀI:
CƠ CHẾ KIỂM TRA VĂN BẢN
QUY PHẠM PHÁP LUẬT Ở TRUNG ƢƠNG

Giảng viên hướng dẫn:

Sinh viên thực hiện:

Th.S HUỲNH THỊ SINH HIỀN

NGUYỄN THỊ PHƢỢNG

Bộ môn: Luật Hành chính

MSSV: S1200067
Lớp: Luật Hành chính K38

Cần Thơ, tháng 11/2014


Cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ở trung ương
NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................

GVHD: Ths. Huỳnh Thị Sinh Hiền

Trang 2

SVTH: Nguyễn Thị Phƣợng


Cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ở trung ương
MỤC LỤC
Trang
1. Lý do chọn đề tài .................................................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu ...........................................................................................1
3. Phạm vi nghiên cứu.............................................................................................1
4. Phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................................................1
5. Kết cấu đề tài .......................................................................................................2
CHƢƠNG 1: KHÁI QUÁT VỀ VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT VÀ
VỀ CƠ CHẾ KIỂM TRA VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT................................3
1.1. Khái quát về văn bản quy phạm pháp luật ...................................................3
1.1.1. Khái niệm văn bản quy phạm pháp luật .........................................................3
1.1.2. Đặc điểm của văn bản quy phạm pháp luật....................................................3
1.1.3. Phân loại văn bản quy phạm pháp luật ..........................................................4
1.1.4. Nguyên tắc xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật .......................5
1.2. Khái quát về cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ........................7
1.2.1. Khái niệm cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật................................7
1.2.2. Đối tượng của cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật .........................8
1.2.3. Phương thức tiến hành kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật .......................8
1.2.4. Thời điểm kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ở trung ương .....................9
1.2.5. Ý nghĩa của việc kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ...............................10
CHƢƠNG 2: QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ CƠ CHẾ KIỂM TRA VĂN

BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT Ở TRUNG ƢƠNG ...................................................11
2.1. Kiểm tra Luật, nghị quyết của Quốc hội .....................................................11
2.1.1. Chủ thể thực hiện việc kiểm tra ....................................................................11
2.1.2. Nội dung kiểm tra..........................................................................................12
2.1.3. Kết quả xử lý sau khi kiểm tra ......................................................................13
2.2. Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật của Ủy ban thƣờng vụ Quốc hội ....
.................................................................................................................................13
2.2.1. Chủ thể thực hiện việc kiểm tra ....................................................................14
2.2.2. Nội dung kiểm tra..........................................................................................14
2.2.3. Kết quả xử lý sau khi kiểm tra ......................................................................16
2.3. Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật của Chủ tịch nƣớc .......................17
2.3.1. Chủ thể thực hiện việc kiểm tra ....................................................................17
2.3.2. Nội dung kiểm tra..........................................................................................17
2.3.3. Kết quả xử lý sau khi kiểm tra ......................................................................17

GVHD: Ths. Huỳnh Thị Sinh Hiền

Trang 3

SVTH: Nguyễn Thị Phƣợng


Cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ở trung ương
2.4. Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật của Chính phủ, Thủ tƣớng
Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao .......................18
2.4.1. Chủ thể thực hiện việc kiểm tra ....................................................................18
2.4.2. Nội dung kiểm tra..........................................................................................19
2.4.3. Kết quả xử lý sau khi kiểm tra ......................................................................20
2.5. Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật của Bộ trƣởng, Thủ trƣởng cơ
quan ngang bộ ..................................................................................................................22

2.5.1. Chủ thể thực hiện việc kiểm tra ....................................................................22
2.5.2. Nội dung kiểm tra..........................................................................................22
2.5.3. Kết quả xử lý sau khi kiểm tra ......................................................................24
CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG CỦA CƠ CHẾ KIỂM TRA VĂN BẢN QUY
PHẠM PHÁP LUẬT Ở TRUNG ƢƠNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN ...............26
3.1. Thực trạng cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luât ........................26
3.1.1. Đối với Luật, nghị quyết của Quốc hội .........................................................26
3.1.2. Đối với Pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban thường vụ Quốc hội; Lệnh,
quyết định của Chủ tịch nước ............................................................................................27
3.1.3. Đối với Nghị định của Chính phủ, quyết định của Thủ tướng Chính phủ;
thông tư của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao và thông tư của Viện trưởng Viện
kiểm sát nhân dân tối cao...................................................................................................28
3.1.4. Đối với Thông tư của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ.................30
3.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm
pháp luật ở trung ƣơng ....................................................................................................32
3.2.1. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm
pháp luật.............................................................................................................................32
3.2.2. Giải pháp xây dựng quy trình kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ..........33
3.2.3. Giải pháp về cơ chế chính sách thực hiện công tác kiểm tra văn bản quy
phạm pháp luật ..................................................................................................................34
PHẦN KẾT LUẬN................................................................................................35
TÀI LIỆU THAM KHẢO

GVHD: Ths. Huỳnh Thị Sinh Hiền

Trang 4

SVTH: Nguyễn Thị Phƣợng

Cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ở trung ương
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do nghiên cứu đề tài
Mỗi một đất nước đều quản lý nhà nước bằng hiến pháp và pháp luật, tuy nhiên
để có được một hệ thống pháp luật hoàn thiện, thống nhất từ trung ương đến địa
phương là cả một vấn đề đối với một quốc gia. Do đó để có một hệ thống pháp luật
thống nhất thì phải tiến hành công tác kiểm tra, giám sát và xử lý văn bản quy phạm
pháp luật để kịp thời hạn chế tối đa sự sai trái của văn bản cũng như sự lạc hậu không
còn phù hợp của văn bản gây ra, nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật.
Cùng với sự phân công, phân cấp quản lý của các cơ quan nhà nước ở trung
ương và địa phương thì hàng năm có rất nhiều văn bản quy phạm pháp luật do các cá
nhân, các cơ quan nhà nước ở trung ương ban hành để cụ thể hóa Hiến pháp, luật, văn
bản quy phạm pháp luật của cơ quan cấp trên. Hiện nay, nhân dân phản ánh rất nhiều
văn bản quy phạm pháp luật của các cơ quan nhà nước ở trung ương ban hành có nội
dung trái với Hiến pháp, Luật vi phạm nguyên tắc đảm bảo pháp chế xã hội chủ nghĩa
của Nhà nước ta và gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của nhân dân.
Trong bối cảnh đó, việc tăng cường hoạt động kiểm tra tính hợp hiến và hợp
pháp của văn bản quy phạm pháp luật là điều rất cần thiết, nhằm đảm bảo nguyên tắc
pháp chế xã hội chủ nghĩa và bảo vệ quyền lợi của nhân dân, tiến tới việc hoàn thiện
thống nhất hệ thống pháp luật từ trung ương đến địa phương.
Vì vậy cần một cơ chế kiểm tra tính hợp hiến, hợp pháp của văn bản quy phạm
pháp luật nhằm hoàn thiện, thống nhất hệ thống pháp luật Việt Nam và giúp đời sống
nhân dân ngày càng phát triển. Vì lý do trên, người viết đã chọn đề tài “Cơ chế kiểm
tra văn bản quy phạm pháp luật ở trung ương” để nghiên cứu cho luận văn tốt nghiệp
của mình.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Đề tài được nghiên cứu với mục tiêu nhằm đề ra phương hướng và biện pháp
thích hợp để nâng cao cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật đạt được hiệu quả
cao góp phần cho việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam.
3. Phạm vi nghiên cứu

Luận văn nghiên cứu có hệ thống những quy định của pháp luật cùng với việc
khảo sát thực tế hoạt động ban hành và kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật của các
cơ quan nhà nước ở trung ương trong những năm gần đây.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu trên cơ sở vận dụng phương pháp luận của Chủ nghĩa
Mác-Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật. Trên cơ sở phương
pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng của học thuyết Mác – Lênin, tác giả sử
GVHD: Ths. Huỳnh Thị Sinh Hiền

Trang 5

SVTH: Nguyễn Thị Phƣợng


Cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ở trung ương
dụng phương pháp nghiên cứu cụ thể như sau: phương pháp phân tích - tổng hợp,
phương pháp thống kê - so sánh, phương pháp chọn lọc, thu thập và xử lý thông tin
liên quan đến đề tài.
5. Kết cấu đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận
văn gồm 3 chương:
Chương 1: Khái quát về văn bản quy phạm pháp luật và cơ chế kiểm tra văn
bản quy phạm pháp luật.
Chương 2: Quy định pháp luật về cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật
ở trung ương.
Chương 3: Thực trạng của cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ở trung
ương và giải pháp hoàn thiện.

GVHD: Ths. Huỳnh Thị Sinh Hiền

Trang 6

SVTH: Nguyễn Thị Phƣợng


Cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ở trung ương
CHƢƠNG 1
KHÁI QUÁT VỀ VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT VÀ CƠ CHẾ
KIỂM TRA VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT
1.1. Khái quát về văn bản quy phạm pháp luật
1.1.1. Khái niệm văn bản quy phạm pháp luật
Theo khoản 1 điều 1 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008:
Văn bản quy phạm pháp luật là văn bản do cơ quan nhà nước ban hành hoặc phối hợp
ban hành theo thẩm quyền, hình thức, trình tự, thủ tục được quy định trong Luật này
hoặc trong Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng nhân dân, Ủy ban
nhân dân năm 2004, trong đó có quy tắc xử sự chung, có hiệu lực bắt buộc chung,
được Nhà nước bảo đảm thực hiện để điều chỉnh các quan hệ xã hội.
1.1.2. Đặc điểm của văn bản quy phạm pháp luật
Từ khái niệm trên có thể rút ra các đặc điểm của văn bản quy phạm pháp luật
như sau:
- Văn bản quy phạm pháp luật là văn bản do cơ quan nhà nước có thẩm quyền
ban hành. Cơ quan Đảng, các tổ chức chính trị xã hội không được quyền ban hành.
Đó là các cơ quan trong bộ máy nhà nước được thành lập theo quy định của
pháp luật và được Nhà nước trao cho thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp
luật để từng cơ quan thực thi nhiệm vụ của mình. Các cơ quan nhà nước có thẩm
quyền ban hành do pháp luật quy định. Đây là một trong những tiêu chuẩn để phân
biệt cơ quan nhà nước với tổ chức Đảng cộng sản Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã
hội khác.
Như vậy, những văn bản mà chủ thể ban hành không có thẩm quyền ban hành
văn bản quy phạm pháp luật mặc dù nội dung của văn bản đó chứa những quy tắc xử

sự chung nhưng vẫn không được xem là văn bản quy phạm pháp luật. Ví dụ: Nghị
quyết Đảng cộng sản Việt Nam.
- Văn bản quy phạm pháp luật là văn bản có chứa đựng quy tắc xử sự chung.
Quy tắc xử sự chung được hiểu là những chuẩn mực được pháp luật quy định
mà mọi cơ quan, tổ chức, cá nhân phải tuân theo khi tham gia quan hệ xã hội mà quy
tắc đó điều chỉnh. Mọi tổ chức, cá nhân ở vào những hoàn cảnh, điều kiện mà văn bản
quy phạm pháp luật đã quy định đều xử sự thống nhất như nhau. Văn bản quy phạm
pháp luật được áp dụng nhiều lần trong đời sống khi có sự kiện pháp lý xảy ra.
Bất kỳ chủ thể nào rơi vào phạm vi điều chỉnh của văn bản cho dù đã áp dụng
rồi hay chưa áp dụng thì vẫn bị văn bản đó điều chỉnh. Những văn bản được áp dụng
một lần cho một đối tượng cụ thể, và chủ thể khác không phải tuân theo thì văn bản đó
không phải là văn bản quy phạm pháp luật mà là văn bản cá biệt hoặc văn bản áp dụng
GVHD: Ths. Huỳnh Thị Sinh Hiền

Trang 7

SVTH: Nguyễn Thị Phƣợng


Cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ở trung ương
pháp luật. Ví dụ: Quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi vi phạm về
an toàn giao thông của ông Nguyễn Văn A. Trong trường hợp này thì Quyết định xử
phạt trên chỉ có hiệu lực bắt buộc đối với ông A và sau khi ông A đã chấp hành xong
quyết định xử phạt thì quyết định đó hết hiệu lực. Từ đặc điểm trên cho thấy văn bản
quy phạm pháp luật khác biệt so với các văn bản cá biệt và các văn bản áp dụng pháp
luật.
Các văn bản dựa trên những quy tắc xử sự chung để áp dụng riêng cho một đối
tượng riêng biệt, trong hoàn cảnh cụ thể nhằm xác định quyền và nghĩa vụ mà chủ thể
đó phải thực hiện thì văn bản đó không phải là văn bản quy phạm pháp luật mà được
gọi là văn bản áp dụng pháp luật ví dụ như: Quyết định kỷ luật, quyết định xử phạt vi

phạm hành chính.
- Tên gọi, nội dung và trình tự ban hành các loại văn bản quy phạm pháp luật
được quy định cụ thể trong Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008 và
Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân
năm 2004. Mặc dù các văn bản khác có tên gọi giống với tên gọi của các văn bản quy
phạm pháp luật như Nghị quyết, quyết định,… nhưng trình tự ban hành và nội dung
của văn bản không được quy định trong Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật
2008 và Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng nhân dân và Ủy ban
nhân dân năm 2004 thì không phải là văn bản quy phạm pháp luật.
- Văn bản quy phạm pháp luật có hiệu lực bắt buộc chung và được Nhà nước
đảm bảo thực hiện bằng nhiều biện pháp từ giáo dục, thuyết phục, nêu gương cho đến
cưỡng chế thực hiện.
Mọi tổ chức, cá nhân nào rơi vào hoàn cảnh, điều kiện mà văn bản đã dự liệu
trước đều phải tuân theo và được Nhà nước đảm bảo thực hiện bằng cưỡng chế Nhà
nước thông qua hệ thống Tòa án, nhà tù hoặc các hình thức cưỡng chế khác như: xử
phạt,… Đặc điểm này rất khác xa với các văn bản quy phạm xã hội khác như văn bản
nội quy của nhà trường thì chỉ có hiệu lực bắt buộc đối với giáo viên và học sinh trong
trường đó, nếu vi phạm nội quy của nhà trường thì bị kỷ luật hay bị thôi việc hoặc thôi
học chứ không sử dụng các biện pháp cưỡng chế của Nhà nước.
1.1.3. Phân loại văn bản quy phạm pháp luật
Dựa vào chủ thể ban hành thì văn bản quy phạm pháp luật có hai loại:
Thứ nhất văn bản quy phạm pháp luật do cơ quan nhà nước ở trung ương ban
hành gồm có:
+ Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội.
+ Pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban thường vụ Quốc hội.
+ Lệnh, quyết định của Chủ tịch nước.
GVHD: Ths. Huỳnh Thị Sinh Hiền

Trang 8

SVTH: Nguyễn Thị Phƣợng


Cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ở trung ương
+ Nghị định của Chính phủ.
+ Quyết định của Thủ tướng Chính phủ.
+ Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, Thông tư của
Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.
+ Thông tư của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao.
+ Thông tư của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ.
+ Quyết định của Tổng Kiểm toán Nhà nước.
+ Nghị quyết liên tịch giữa Ủy ban thường vụ Quốc hội hoặc giữa Chính phủ
với cơ quan trung ương của tổ chức chính trị - xã hội.
+ Thông tư liên tịch giữa Chánh án Tòa án nhân dân tối cao với Viện trưởng
Viện kiểm sát nhân dân tối cao; giữa Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ với
Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao; giữa
các Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ.
Thứ hai văn bản quy phạm pháp luật do cơ quan nhà nước ở địa phương ban
hành gồm có:
+ Nghị quyết của Hội đồng nhân dân.
+ Quyết định, chỉ thị của Ủy ban nhân dân.
1.1.4. Nguyên tắc xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật
Nguyên tắc xây dựng văn bản quy phạm pháp luật là những tư tưởng chỉ đạo,
phản ánh khái quát những sự việc khách quan liên quan tới quá trình "nâng" ý chí nhà
nước lên thành pháp luật, tiến tới xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
Đây là những cơ sở quan trọng của toàn bộ quá trình xây dựng pháp luật, đòi hỏi tất cả
các chủ thể tham gia vào quá trình ban hành, sửa đổi hay bãi bỏ các quy phạm pháp
luật phải nghiêm chỉnh tuân theo. Theo Điều 3 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp
luật của Việt Nam năm 2008 thì khi ban hành văn bản quy phạm pháp luật phải đảm
bảo các nguyên tắc sau:

“Bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và tính thống nhất của văn bản quy phạm
pháp luật trong hệ thống pháp luật.”1 Khi ban hành văn bản quy phạm pháp luật
không được ban hành những quy định trái với Hiến pháp. Hiến pháp là đạo luật cơ bản
do Quốc hội ban hành, có giá trị pháp lý cao nhất. Ngoài ra khi ban hành văn bản quy
phạm pháp luật thì văn bản cấp dưới không được trái và phải phù hợp với các quy định
của văn bản cấp trên cũng như văn bản quy phạm pháp luật khác đã ban hành nhằm
đảm bảo tính thống nhất của hệ thống văn bản quy phạm pháp luật và tránh việc chồng
chéo, mẫu thuẫn giữa các văn bản trong hệ thống pháp luật.

1

Khoản 1, điều 3 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008.

GVHD: Ths. Huỳnh Thị Sinh Hiền

Trang 9

SVTH: Nguyễn Thị Phƣợng


Cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ở trung ương
“Tuân thủ thẩm quyền, hình thức, trình tự, thủ tục xây dựng, ban hành văn bản
quy phạm pháp luật.”2 Chủ thể nào có thẩm quyền ban hành loại văn bản nào và hình
thức của văn bản như tên gọi, số hiệu, ký hiệu cũng như trình tự, thủ tục ban hành văn
bản được quy định rất cụ thể trong Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm
2008 và Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng nhân dân và Ủy ban
nhân dân năm 2004. Vì vậy, khi ban hành văn bản quy phạm pháp luật thì phải thực
hiện đúng, đầy đủ các quy định về thẩm quyền, hình thức, trình tự, thủ tục được pháp
luật quy định. Nếu như một văn bản khi ban hành mà chỉ đúng về hình thức, trình tự,
thủ tục ban hành nhưng chủ thể ban hành không có thẩm quyền ban hành văn bản quy

phạm pháp luật thì văn bản đó không được xem là văn bản quy phạm pháp luật.
“Bảo đảm tính công khai trong quá trình xây dựng, ban hành văn bản quy
phạm pháp luật trừ trường hợp văn bản quy phạm pháp luật có nội dung thuộc bí mật
nhà nước; bảo đảm tính minh bạch trong các quy định của văn bản quy phạm pháp
luật.”3 Tính công khai của văn bản được thể hiện từ quá trình soạn thảo dự thảo văn
bản quy phạm pháp luật bằng việc lấy ý kiến góp ý của nhiều chủ thể liên quan khác
đăng tải trên trang thông tin điện tử, cho đến sau khi văn bản quy phạm pháp luật được
ban hành phải được đăng Công báo thì văn bản mới có hiệu lực thi hành, trừ các văn
bản quy phạm pháp luật thuộc bí mật nhà nước và văn bản quy phạm pháp luật quy
định các biện pháp thi hành trong tình trạng khẩn cấp, văn bản được ban hành để kịp
thời đáp ứng yêu cầu phòng, chống thiên tai, dịch bệnh 4. Việc công khai, minh bạch từ
khâu soạn thảo cho đến khâu ban hành không những giúp cho người dân sớm biết
được định hướng chính sách, pháp luật trong tương lai để chuẩn bị các điều kiện cho
việc thực hiện, mà còn để người dân có thể tham gia vào hoạt động xây dựng thể chế,
làm cho pháp luật phản ánh được sát hơn ý chí, nguyện vọng của nhân dân... Đây cũng
là một nội dung quan trọng nhằm thực hiện phương châm dân biết, dân bàn, dân làm,
dân kiểm tra đã được đề ra trong nhiều văn kiện của Đảng. Vì vậy mỗi khi một luật
chuẩn bị được ban hành đều được đăng tải dự thảo trên các trang thông tin điện tử để
nhân dân đóng góp ý kiến phản hồi, kiến nghị đối với dự thảo luật.
“Bảo đảm tính khả thi của văn bản quy phạm pháp luật.”5 Khi một văn bản
quy phạm pháp luật được ban hành thì điều quan trọng đầu tiên là liệu văn bản đó có
phù hợp với tình hình thực tế hay không và việc thi hành nó có được thực hiện hay
không. Điều này đặt ra vấn đề tính khả thi của một văn bản quy phạm pháp luật rất
quan trọng, cho nên trước khi ban hành văn bản những chủ thể soạn thảo văn bản cần
2
3

Khoản 2, điều 3 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008.
Khoản 3, điều 3 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008.

4

Khoản 2, điều 78 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008.

5

Khoản 4, điều 3 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008.

GVHD: Ths. Huỳnh Thị Sinh Hiền

Trang 10

SVTH: Nguyễn Thị Phƣợng


Cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ở trung ương
phải đặc biệt quan tâm đến. Bên cạnh đó, chủ thể soạn thảo văn bản quy phạm pháp
luật cần phải hướng đến tính dự báo của văn bản để sau khi văn bản được ban hành sẽ
áp dụng được ngoài thực tiễn cuộc sống. Nếu một văn bản quy phạm pháp luật được
ban hành mà không sử dụng được thì rất lãng phí về tiền của, công sức, thời gian và
một văn bản được ban hành là cả một quá trình thực hiện để có được một văn bản quy
phạm pháp luật hoàn chỉnh. Đồng thời một văn bản được ban hành mà không có tính
khả thi thì khi áp dụng vào thực tế sẽ gây bức xúc trong dư luận, làm cho nhân dân
giảm lòng tin vào pháp luật gây ảnh hưởng đến công cuộc xây dựng nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa của Đảng và Nhà nước.
“Không làm cản trở việc thực hiện điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ
nghĩa Việt Nam là thành viên.”6 Đất nước ngày càng phát triển và nhu cầu hội nhập
kinh tế quốc tế ngày càng được Đảng và Nhà nước ta quan tâm, nhiều văn bản hợp tác
giữa Việt Nam với các quốc gia khác được ban hành. Điều ước quốc tế được thực hiện
trong nước thì phải nội lực hóa bằng các văn bản quy phạm pháp luật và áp dụng vào

thực tiễn. Cho nên khi ban hành một văn bản quy phạm pháp luật không được làm ảnh
hưởng đến việc thực hiện các văn bản mà Nhà nước ta đã ký với các quốc gia khác,
góp phần đưa đất nước ngày càng phát triển, hội nhập kinh tế với các quốc gia khác
trên thế giới.
1.2. Khái quát về cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật
1.2.1. Khái niệm cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật
Về mặt pháp lý thì không có khái niệm thế nào là “cơ chế” và thế nào là “kiểm
tra”. Tuy nhiên, theo Từ điển Tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ học biên soạn và xuất
bản năm 2000 thì “cơ chế là cách thức mà theo đó một quá trình được thực hiện”. Và
kiểm tra là “xem xét tình hình thực tế để đánh giá, nhận xét”, là hoạt động của chủ thể
nhằm tiến hành xem xét, xác định một việc gì đó của đối tượng bị quản lý xem có phù
hợp hay không phù hợp với trạng thái được định trước.
Theo quan điểm của Tiến sĩ Lê Hồng Sơn và Thạc sĩ Phạm Văn Dũng thì:
“Kiểm tra văn bản là việc xem xét, đánh giá và kết luận về tính hợp pháp của văn bản
nhằm phát hiện những nội dung trái pháp luật, kịp thời đình chỉ việc thi hành, huỷ bỏ
hoặc bãi bỏ văn bản có nội dung sai trái, bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và tính
thống nhất của hệ thống pháp luật. Đồng thời, kiến nghị xử lý trách nhiệm hình sự,
dân sự hoặc kỷ luật đối với cơ quan, người đã ban hành văn bản trái pháp luật, xem
xét và xử lý trách nhiệm theo thẩm quyền được giao đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân

6

Khoản 5, điều 3 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008.

GVHD: Ths. Huỳnh Thị Sinh Hiền

Trang 11

SVTH: Nguyễn Thị Phƣợng

Cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ở trung ương
đã chủ trì, tham mưu trong quá trình soạn thảo văn bản (theo quy định của pháp luật
về công chức, công vụ)”7
Từ các khái niệm trên và theo Điều 87 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp
luật năm 2008, có thể rút ra được khái niệm về cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm
pháp luật như sau: cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật là cách thức thực hiện
quá trình xem xét, đánh giá và kết luận về tính hợp hiến và hợp pháp của văn bản quy
phạm pháp luật nhằm phát hiện những nội dung trái pháp luật, kịp thời đình chỉ việc
thi hành, huỷ bỏ hoặc bãi bỏ văn bản có nội dung sai trái, bảo đảm tính hợp hiến, hợp
pháp và tính thống nhất của hệ thống pháp luật, đồng thời kiến nghị cơ quan có thẩm
quyền xác định trách nhiệm của cơ quan, cá nhân đã ban hành văn bản sai trái.
1.2.2. Đối tượng của cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật
Các văn bản quy phạm pháp luật do cơ quan, cá nhân có thẩm quyền ở trung
ương ban hành theo quy định tại điều 2 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật
năm 2008, trừ Hiến pháp là đối tượng văn bản quy phạm pháp luật được kiểm tra,
giám sát.
Theo khoản 3, điều 1, nghị định số 40/2010/NĐ-CP ngày 12 tháng 4 năm 2010
của Chính phủ về Kiểm tra và xử lý văn bản quy phạm pháp luật quy định “các văn
bản có chứa quy phạm pháp luật nhưng không được ban hành bằng hình thức văn bản
quy phạm pháp luật và văn bản do cơ quan không có thẩm quyền ban hành văn bản
quy phạm pháp luật ban hành là đối tượng được kiểm tra.” Đó là các văn bản do
những chủ thể có thẩm quyền ở trung ương cũng như ở địa phương ban hành có chứa
quy phạm pháp luật nhưng không được ban hành với tên gọi và hình thức của văn bản
quy phạm pháp luật như: các công văn, thông báo, các loại giấy tờ hành chính khác;
Văn bản của các cơ quan, tổ chức, cá nhân khác thuộc các cơ quan chuyên môn ở
trung ương ban hành có thể thức và nội dung như văn bản quy phạm pháp luật như:
quyết định, thông tư.
1.2.3. Phương thức tiến hành kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật
Cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật được tiến hành bằng hai phương

thức sau:
Phương thức tự kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật: các cơ quan, cá nhân
phải tự kiểm tra văn bản do mình ban hành hoặc liên tịch ban hành trong quá trình
soạn thảo cho đến sau khi văn bản được ban hành, khi nhận được thông báo của cơ

7

Trang 3, Đặc san Tuyên truyền Pháp luật số 08/2011 của TS. Lê Hồng Sơn - Cục trưởng Cục Kiểm tra

văn bản quy phạm pháp luật - Bộ Tư pháp và Ths. Phạm Văn Dũng - Trưởng phòng Kiểm tra văn bản QPPL
Cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật - Bộ Tư pháp.

GVHD: Ths. Huỳnh Thị Sinh Hiền

Trang 12

SVTH: Nguyễn Thị Phƣợng


Cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ở trung ương
quan, người có thẩm quyền kiểm tra văn bản hoặc yêu cầu, kiến nghị của cơ quan, tổ
chức, cá nhân và các phương tiện thông tin đại chúng.8
Phương thức kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật theo thẩm quyền: cơ quan,
cá nhân có thẩm quyền ban hành văn bản kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật của các
cơ quan, cá nhân khác ban hành theo thẩm quyền được pháp luật quy định như: cơ
quan, cá nhân có thẩm quyền cấp trên kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật của cấp
dưới ban hành; kiểm tra những văn bản quy phạm pháp luật mà chủ thể khác ban hành
liên quan đến ngành, lĩnh vực mình quản lý; kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật khi
được cơ quan, cá nhân có thẩm quyền phân công nhiệm vụ.9
1.2.4. Thời điểm kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật

Để đảm bảo tính hợp hiến, hợp pháp và tính thống nhất của văn bản quy phạm
pháp luật thì phải kiểm tra qua hai giai đoạn trước (tiền kiểm) và sau khi văn bản quy
phạm pháp luật phát sinh hiệu lực (hậu kiểm).
Hầu hết công tác tiền kiểm được quy định trong Luật ban hành văn bản quy
phạm pháp luật thông qua các quy định về thẩm định, thẩm tra văn bản trong quá trình
soạn thảo. Trong giai đoạn tiền kiểm, sự kiểm tra tính hợp pháp của văn bản quy phạm
pháp luật trước khi có hiệu lực chủ yếu nhằm tư vấn, giúp đỡ để cơ quan soạn thảo
nghiên cứu hoàn thiện dự thảo.
Bên cạnh đó, hoạt động hậu kiểm được quy định chủ yếu trong Luật hoạt động
giám sát của Quốc hội năm 2003 với sự giám sát của cơ quan nhà nước cấp trên đối
với văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước cấp dưới và Quốc hội giữ
quyền giám sát tối cao.10 Ngoài ra văn bản quy phạm pháp luật của Ủy ban thường vụ
Quốc hội, Chủ tịch nước còn chịu sự giám sát của Đại biểu Quốc hội. Trong giai đoạn
hậu kiểm không có sự kiểm tra đối với văn bản quy phạm pháp luật của Quốc hội, tuy
nhiên không kiểm tra thì không đồng nghĩa văn bản đó ban hành không sai sót.
1.2.5. Ý ghĩa của việc kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật
Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật nhằm phát hiện những nội dung trái pháp
luật và những quy định không còn phù hợp để kịp thời xử lý. Đây là mục đích quan
trọng của cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật. Chủ thể kiểm tra phải xem xét
kỹ toàn bộ nội dung cũng như hình thức thể hiện của văn bản được kiểm tra, từ đó phát
hiện những nội dung trái pháp luật, nhằm đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp
luật.
Bảo đảm tính tối thượng của Hiến pháp trong hệ thống văn bản pháp luật Việt
Nam. Hiến pháp là văn bản có giá trị pháp lý cao nhất trong hệ thống pháp luật, và các
8

Khoản 1, điều 11, nghị định số 40/2010/NĐ-CP ngày 12 tháng 4 năm 2010.

9

Nghị định số 40/2010/NĐ-CP ngày 12 tháng 4 năm 2010 về Kiểm tra và xử lý văn bản quy phạm pháp luật.
Điều 84 Luật hoạt động giám sát của Quốc hội năm 2003.

10

GVHD: Ths. Huỳnh Thị Sinh Hiền

Trang 13

SVTH: Nguyễn Thị Phƣợng


Cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ở trung ương
văn bản quy phạm pháp luật khác khi ban hành phải tuân thủ Hiến pháp không được
ban hành những quy định trái với Hiến pháp. Vì vậy, qua cơ chế kiểm tra văn bản quy
phạm pháp luật nhằm phát hiện những văn bản trái Hiến pháp, đi ngược lại ý chí của
nhân dân.
Đảm bảo quy trình ban hành đúng văn bản quy phạm pháp luật để văn bản được
ban hành ra không bị hủy, bị sửa, cũng như văn bản quy phạm pháp luật ban hành
đúng quy trình, thủ tục theo quy định của pháp luật phù hợp với ý kiến của nhân dân.
Từ đó giúp cho văn bản quy phạm pháp luật được ban hành sẽ nhanh chóng áp dụng
vào tình hình thực tế của đời sống xã hội. Qua việc kiểm tra các văn bản quy phạm
pháp luật trái luật giúp các chủ thể ban hành văn bản thấy được những mặt còn hạn chế
trong công tác soạn thảo ban hành để từ đó nâng cao trình độ lập pháp nhằm hạn chế
tình trạng văn bản ban hành gây thiệt hại cho nhà nước và nhân dân.

GVHD: Ths. Huỳnh Thị Sinh Hiền

Trang 14

SVTH: Nguyễn Thị Phƣợng


Cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ở trung ương
CHƢƠNG 2
QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ CƠ CHẾ KIỂM TRA
VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT Ở TRUNG ƢƠNG
2.1. Kiểm tra Luật, nghị quyết của Quốc Hội
Luật hoạt động giám sát của Quốc hội năm 2003 và Luật ban hành văn bản quy
phạm pháp luật năm 2008 có quy định về cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật
của Quốc hội, chủ yếu là việc kiểm tra trước khi văn bản được ban hành, bao gồm
những quy định liên quan đến chủ thể kiểm tra, nội dung kiểm tra, xử lý văn bản.
2.1.1. Chủ thể thực hiện việc kiểm tra
Đối với các văn bản quy phạm pháp luật của Quốc hội ban hành sẽ được kiểm
tra trước khi ban hành bằng quá trình thẩm định, thẩm tra như sau:
Bộ Tư pháp có trách nhiệm thẩm định dự án, dự thảo văn bản quy phạm pháp
luật của Quốc hội do Chính phủ trình. Ngoài ra còn có sự tham gia thẩm định của đại
diện các cơ quan hữu quan, các chuyên gia, nhà khoa học.11
Bên cạnh hoạt động thẩm định của Bộ Tư pháp thì các dự án, dự thảo văn bản
quy phạm pháp luật của Quốc hội trước khi trình Quốc hội thảo luận, cho ý kiến phải
được Hội đồng dân tộc, Ủy ban hữu quan của Quốc hội (chủ yếu là Ủy ban pháp luật)
thẩm tra tính hợp hiến, hợp pháp và tính thống nhất của các dự án, dự thảo đó.12
Đây là những quy định về chủ thể thực hiện việc kiểm tra trước khi văn bản
được ban hành. Hiện nay luật không quy định cụ thể cơ quan có trách nhiệm kiểm tra
văn bản quy phạm pháp luật của Quốc hội sau khi được ban hành.
Hiến pháp là luật cơ bản có hiệu lực pháp lý cao nhất, tất cả văn bản pháp luật
khác phải phù hợp với Hiến pháp, mọi hành vi vi phạm Hiến pháp đều bị xử lý và tất
cả mọi cơ quan, tổ chức, cá nhân đều có trách nhiệm bảo vệ Hiến pháp.13 Tuy Hiến
pháp có quy định việc vi phạm Hiến pháp sẽ bị xử lý, nhưng chưa có một văn bản quy
phạm pháp luật quy định cụ thể cơ quan thực hiện việc kiểm tra, xử lý văn bản quy

phạm pháp luật do Quốc hội ban hành vi phạm Hiến pháp. Vì vậy cần phải có quy
định cụ thể chủ thể có thẩm quyền kiểm tra tính hợp hiến của văn bản Luật, nghị quyết
của Quốc hội và biện pháp xử lý khi các văn bản này vi hiến nhằm bảo vệ tính tối
thượng của Hiến pháp.

11

Điều 36 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008.

12

Điều 41 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008.

13

Điều 119 Hiến pháp năm 2013.

GVHD: Ths. Huỳnh Thị Sinh Hiền

Trang 15

SVTH: Nguyễn Thị Phƣợng


Cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ở trung ương
2.1.2. Nội dung kiểm tra
Căn cứ khoản 3, điều 36 và điều 43 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật
năm 2008, cơ quan thẩm định, thẩm tra tiến hành thẩm định, thẩm tra tập trung vào
những vấn đề sau đây:
Sự cần thiết ban hành văn bản, đối tượng, phạm vi điều chỉnh của dự thảo văn

bản.14
Thực tế cho thấy một văn bản được ban hành thì phải đáp ứng được sự cần thiết
ban hành văn bản. Bởi vì văn bản quy phạm pháp luật ban hành là để điều chỉnh các
mối quan hệ đã, đang hoặc sắp diễn ngoài xã hội. Nếu một văn bản quy phạm pháp
luật được ban hành ra mà không được sử dụng và không ai biết đến thì không cần thiết
phải ban hành văn bản đó.
Việc kiểm tra phạm vi và đối tượng điều chỉnh của văn bản Luật, nghị quyết
giúp cho việc áp dụng pháp luật được rõ ràng không gây nhầm lẫn về đối tượng bị điều
chỉnh và góp phần cho người dân biết được mình là đối tượng điều chỉnh của văn bản
nào và sẽ căn cứ vào văn bản đó để giải quyết. Ví dụ: khi soạn thảo dự thảo ban hành
Luật cán bộ, công chức thì cần phải xem xét phạm vi điều chỉnh có phù hợp chưa? còn
rộng hay hẹp cần phải điều chỉnh phạm vi lại như thế nào cho phù hợp và đối tượng
mà văn bản điều chỉnh là những đối tượng nào? Vì vậy thông thường một văn bản
Luật, nghị quyết được ban hành thì vấn đề được đề cập đầu tiên là phạm vi và đối
tượng điều chỉnh.
Sự phù hợp của nội dung dự thảo văn bản với đường lối, chủ trương, chính
sách của Đảng. Tính hợp hiến, hợp pháp và tính thống nhất của dự thảo văn bản với
hệ thống pháp luật và tính tương thích với điều ước quốc tế có liên quan mà Cộng hòa
xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.15
Đảng là tổ chức chính trị duy nhất và giữ vai trò lãnh đạo, còn nhà nước thì giữ
vai trò quản lý qua việc ban hành pháp luật nhằm thể chế hóa đường lối, chủ trương
chính sách của Đảng.Vì vậy khi ban hành văn bản Luật, nghị quyết thì phải xem xét sự
phù hợp về nội dung của văn bản với đường lối, chủ trương chính sách của Đảng.
Ngoài ra cần phải xem xét sự phù hợp nội dung của văn bản với nội dung của các văn
bản Luật khác nhằm đảm bảo tính thống nhất tránh sự chồng chéo mâu thuẫn giữa các
văn bản Luật với nhau, góp phần tạo nên sự thống nhất trong hệ thống pháp luật.

14

Điểm a, khoản 3, điều 36 Luật ban hành văn bả quy phạm pháp luật năm 2008.

15

Điểm b, điểm c, khoản 3, điều 36 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008.

GVHD: Ths. Huỳnh Thị Sinh Hiền

Trang 16

SVTH: Nguyễn Thị Phƣợng


Cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ở trung ương
Tính khả thi của dự thảo văn bản, bao gồm sự phù hợp giữa quy định của dự
thảo văn bản với yêu cầu thực tế, trình độ phát triển của xã hội và điều kiện bảo đảm
để thực hiện.16
Trước khi dự thảo các văn bản luật, nghị quyết được Quốc hội xem xét thông
qua thì việc các cơ quan được Quốc hội giao nhiệm vụ thẩm tra phải xem xét tính khả
thi của văn bản khi đưa vào thực tiễn áp dụng. Từ đó cho thấy việc ban hành ra một
văn bản luật, nghị quyết cần phải xem xét, kiểm tra khả năng áp dụng văn bản đó vào
thực tiễn là một vấn đề rất quan trọng quyết định đến chất lượng hoạt động lập pháp
của một quốc gia. Ngoài ra, các văn bản luật, nghị quyết của Quốc hội còn là căn cứ để
ban hành các văn bản quy phạm pháp luật khác, cho nên nếu luật ban hành không thể
thực thi được thì các văn bản quy phạm pháp luật dựa vào nó để ban hành như: nghị
định, thông tư,… thì cũng không áp dụng vào thực tiễn được.
Tuy tính khả thi của các văn bản luật, nghị quyết được kiểm tra trong quá trình
soạn thảo và các quan hệ xã hội được các nhà làm luật dự liệu trước, nhưng tình hình
xã hội luôn luôn vận động, thường xuyên thay đổi, cho nên cũng có nhiều tình huống,
vấn đề đã xảy ra mà luật chưa có điều chỉnh và khi luật được ban hành để điều chỉnh
thì lại phát sinh vấn đề mới.

Ngôn ngữ, kỹ thuật soạn thảo văn bản.17
Ngôn ngữ và kỹ thuật soạn thảo văn bản quy phạm pháp luật là một trong
những vấn đề cần phải quan tâm khi soạn thảo một văn bản quy phạm pháp luật. Vì
điểm yếu của nhà làm luật thành văn luôn là câu chữ khó có thể diễn đạt hết ý của nhà
làm luật. Nếu ban hành một văn bản quy phạm pháp luật mà khi đọc vào văn bản
không hiểu được, nội dung điều chỉnh chung chung, không cụ thể sẽ gây hiểu nhầm,
khó khăn cho việc điểu chỉnh của văn bản và việc áp dụng vào thực tế sẽ không đúng
với tinh thần, nội dung của văn bản.
2.1.3. Kết quả xử lý sau khi kiểm tra
Sau khi dự án, dự thảo văn bản quy phạm pháp luật của Quốc hội được thẩm
định, thẩm tra thì cơ quan soạn thảo có trách nhiệm nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của cơ
quan thẩm định.18
2.2. Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật của Uỷ ban thƣờng vụ Quốc hội
Khác với văn bản quy phạm pháp luật của Quốc hội, văn bản quy phạm pháp
luật của Ủy ban thường vụ Quốc hội có cơ chế kiểm tra rõ ràng trước và sau khi văn
bản được ban hành có hiệu lực.

16

Điểm d, khoản 3, điều 36 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008.

17

Điểm e, khoản 3, điều 36 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008.

18

Điều 33 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008.

GVHD: Ths. Huỳnh Thị Sinh Hiền

Trang 17

SVTH: Nguyễn Thị Phƣợng


Cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ở trung ương
2.2.1. Chủ thể thực hiện việc kiểm tra
Kiểm tra văn bản trước khi được ban hành, kiểm tra thông qua quy định về
thẩm định, thẩm tra:
Bộ Tư pháp có trách nhiệm thẩm định dự án, dự thảo văn bản quy phạm pháp
luật của Ủy ban thường vụ Quốc hộ do Chính phủ trình. Trong một số trường hợp còn
có sự tham gia thẩm định của đại diện các cơ quan hữu quan, các chuyên gia, nhà khoa
học.19 Các dự án, dự thảo văn bản trên trước khi được Ủy ban thường vụ Quốc hội
thảo luận, cho ý kiến phải được Hồi đồng dân tộc, Ủy ban hữu quan của Quốc hội (đặc
biệt là Ủy ban pháp luật) thẩm tra để đảm bảo tính hợp hiến hợp pháp.
Đối với pháp lệnh, nghị quyết đã được Ủy ban thường vụ Quốc hội thông qua
mà Chủ tịch nước đề nghị Ủy ban thường vụ Quốc hội xem xét lại theo quy định thì
Ủy ban thường vụ Quốc hội xem xét lại những vấn đề mà Chủ tịch nước có ý kiến.20
Quy định này nhằm nâng cao thẩm quyền của Chủ tịch nước nhưng thực chất Chủ tịch
nước chỉ được quyền yêu cầu xem xét lại còn việc quyết định vẫn thuộc về Quốc hội.
Sau khi ban hành văn bản quy phạm pháp luật thực hiện việc kiểm tra văn bản
thông qua hoạt động giám sát của Quốc hội, đại biểu Quốc hội:
Quốc hội giám sát văn bản quy phạm pháp luật của Uỷ ban thường vụ Quốc hội
và xem xét văn bản quy phạm pháp luật của Uỷ ban thường vụ Quốc hội có dấu hiệu
trái với Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội.21 Quy định này nhằm thể hiện vai
trò giám sát tối cao của Quốc hội. Tuy nhiên, Ủy ban thường vụ Quốc hội là cơ quan
của Quốc hội cho nên mặc nhiên Quốc hội sẽ giám sát, quản lý cơ quan của mình và
được quy định trong Luật tổ chức Quốc hội năm 2001, sửa đổi bổ sung năm 2007.
Đại biểu Quốc hội được pháp luật quy định cho thẩm quyền giám sát văn bản

quy phạm pháp luật do Ủy ban thường vụ Quốc hội ban hành. 22
2.2.2. Nội dung kiểm tra
Nội dung kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật trong quá trình soạn thảo được
quy định tại điều 36 và 43 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008.
Tương tự như dự án, dự thảo văn bản quy phạm pháp luật của Quốc hội, dự án
dự thảo của Ủy ban thường vụ Quốc hội trong quá trình soạn thảo ban hành văn bản
phải được thẩm định, thẩm tra theo quy định tại điều 36, 43 Luật ban hành văn bản
quy phạm pháp luật năm 2008. Vì các văn bản quy phạm pháp luật do Ủy ban thường
vụ Quốc hội ban hành rất phức tạp, quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước,
đồng thời cũng là văn bản quy phạm pháp luật mà các cơ quan nhà nước cấp dưới dựa
19
20

Khoản 1, điều 36 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008.
Khoản 2, điều 57 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008.

21

Điều 3, 7 Luật hoạt động giám sát của Quốc hội năm 2003.

22

Điểm đ, khoản 1, điều 3 Luật hoạt động giám sát của Quốc hội năm 2003.

GVHD: Ths. Huỳnh Thị Sinh Hiền

Trang 18

SVTH: Nguyễn Thị Phƣợng

Cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ở trung ương
vào đó ban hành ra các văn bản quy phạm pháp luật để thực hiện chức năng quản lý
nhà nước của ngành, lĩnh vực mình đang quản lý.
Nội dung kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật của Ủy ban thường vụ Quốc hội
sau khi văn bản được ban hành quy định tại điều 88 Luật ban hành văn bản quy phạm
pháp luật năm 2008 bao gồm:
- Sự phù hợp của văn bản Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội và văn bản
quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước cấp trên.23
Pháp lệnh có giá trị pháp lý thấp hơn Hiến pháp và luật nhưng trong hệ thống
văn bản dưới luật nó lại có giá trị pháp lý cao. Vì vậy khi xây dựng pháp lệnh phải dựa
trên cơ sở các quy định của Hiến pháp và luật.
Nghị quyết là văn bản được ban hành nhằm giải thích Hiến pháp, luật, pháp
lệnh giúp cho việc áp dụng văn bản pháp luật được đúng với tinh thần của văn bản luật
được ban hành. Chính vì vậy mà việc ban hành nghị quyết của Ủy ban thường vụ
Quốc hội cần phải bám sát vào các quy định của văn bản luật để giải thích cụ thể, rõ
ràng thống nhất với văn bản mà nghị quyết cần hướng dẫn. Bên cạnh đó nghị quyết
được ban hành cũng cần phải thống nhất, không chồng chéo mâu thuẫn với hệ thống
pháp luật.
- Sự phù hợp của hình thức văn bản với nội dung của văn bản đó.24 Mỗi văn
bản quy phạm pháp luật đều có tên gọi khác nhau phù hợp với nội dung văn bản được
quy định tại điều 11 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008. Cho nên
khi ban hành văn bản pháp lệnh, nghị quyết Ủy ban thường vụ Quốc hội phải thể hiện
đúng nội dung đã được Quốc hội giao.
- Sự phù hợp của nội dung văn bản với thẩm quyền của cơ quan ban hành văn
25
bản. Chỉ có Ủy ban thường vụ Quốc hội mới có quyền ban hành nghị quyết để giải
thích Hiến pháp, luật và pháp lệnh. Như vậy thẩm quyền giải thích pháp luật thuộc về
Ủy ban thường vụ Quốc hội và Ủy ban thường vụ Quốc hội thực hiện nhiệm vụ của
mình thông qua việc ban hành nghị quyết với nội dung giải thích Hiến pháp, luật và

pháp lệnh. Vì vậy văn bản sau khi ban hành phải kiểm tra xem nội dung văn bản Ủy
ban thường vụ Quốc ban hành có phù hợp với thẩm quyền mà pháp luật đã quy định
cho Ủy ban thường vụ Quốc hội.
- Sự thống nhất giữa văn bản quy phạm pháp luật hiện hành với văn bản quy
phạm pháp luật mới được ban hành của cùng một cơ quan.26 Ngoài việc văn bản quy
phạm pháp luật của cấp dưới khi ban hành phải thống nhất tránh tình trạng mâu thuẫn,
23
24

Khoản 1, điều 88 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008.
Khoản 2, điều 88 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008.

25

Khoản 3, điều 88 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008.

26

Khoản 4, điều 88 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008.

GVHD: Ths. Huỳnh Thị Sinh Hiền

Trang 19

SVTH: Nguyễn Thị Phƣợng


Cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ở trung ương
chồng chéo với văn bản quy phạm pháp của cơ quan cấp trên, mà còn phải thống nhất,
phù hợp với các văn bản đang có hiệu lực do chính Ủy ban thường vụ Quốc hội ban

hành.
2.2.3. Kết quả xử lý sau khi kiểm tra
Sau khi cơ quan có trách nhiệm thẩm định dự án, dự thảo nghị quyết của Ủy
ban thường vụ Quốc hội do Chính phủ trình đóng góp ý kiến thẩm định thì cơ quan
soạn thảo có trách nhiệm nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của cơ quan thẩm định.27
Sau khi xem xét kết quả giám sát văn bản quy phạm pháp luật do Ủy ban
thường vụ Quốc hội ban hành có dấu hiệu trái với Hiến pháp, luật, nghị quyết của
Quốc hội:
Nếu văn bản được xem xét trái với văn bản quy phạm pháp luật của Quốc hội
thì Ủy thường vụ Quốc hội phải sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ hoặc bãi bỏ bằng
một văn bản quy phạm pháp luật khác theo quy định tại khoản 1, điều 9 Luật ban hành
văn bản quy phạm pháp luật năm 2008, hoặc Quốc hội có quyền bãi bỏ một phần hoặc
toàn bộ văn bản quy phạm pháp luật trái luật đó28.
Nếu văn bản được xem xét không trái với văn bản quy phạm pháp luật của
Quốc hội thì “Quốc hội ra nghị quyết về việc văn bản quy phạm pháp luật không trái
với Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội”29.
Thông qua việc thực hiện quyền giám sát của mình thì khi phát hiện văn bản
quy phạm pháp luật của Uỷ ban thường vụ Quốc hội có dấu hiệu trái với Hiến pháp,
luật, nghị quyết của Quốc hội thì đại biểu Quốc hội đề nghị Uỷ ban thường vụ Quốc
xử lý văn bản mà mình ban hành trái đó theo quy định của pháp luật và có trách nhiệm
xem xét, trả lời đại biểu Quốc hội. Trong trường hợp Ủy ban thường vụ Quốc hội
không thực hiện đề nghị sửa đổi hoặc hủy một phần hoặc toàn bộ văn bản quy phạm
pháp luật trái với hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội theo yêu cầu của Đại biểu
Quốc hội thì yêu cầu Uỷ ban thường vụ Quốc hội trình Quốc hội xem xét, quyết định
tại kỳ họp gần nhất.30
Như vậy mặc dù Đại biểu Quốc hội được quyền đề nghị việc sửa đổi hoặc hủy
bỏ văn bản quy phạm pháp luật nhưng việc thực hiện hay không thì còn phụ thuộc vào
Ủy ban thường vụ Quốc hội, Quốc hội quyết định.

27

28

Điều 33 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008.
Điều 10 Luật hoạt động giám sát của Quốc hội năm 2003.

29

Điểm c, khoản 2, điều 10 Luật hoạt động giám sát của Quốc hội năm 2003.

30

Đoạn 2, khoản 1, điều 10 Luật hoạt động giám sát của Quốc hội năm 2003.

GVHD: Ths. Huỳnh Thị Sinh Hiền

Trang 20

SVTH: Nguyễn Thị Phƣợng


Cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ở trung ương
2.3. Kiểm tra văn bản của Chủ tịch nƣớc
Khác với văn bản quy phạm pháp luật của Ủy ban thường vụ Quốc hội, văn bản
quy phạm pháp luật của Chủ tịch nước chỉ quy định cơ chế kiểm tra sau khi ban hành,
không quy định cơ chế kiểm tra trong quá trình soạn thảo văn bản.
2.3.1. Chủ thể thực hiện việc kiểm tra
Kiểm tra văn bản sau khi được ban hành được quy định thông qua việc giám sát
của Quốc hội và đại biểu Quốc hội.
Quốc hội, đại biểu Quốc hội giám sát văn bản quy phạm pháp luật của chủ tịch
nước.31 Tuy nhiên luật không quy định cụ thể Quốc hội giám sát khi soạn thảo hay khi

văn bản được ban hành, hoặc cả từ khi soạn thảo cho đến khi văn bản được ban hành
và có hiệu lực.
2.3.2. Nội dung kiểm tra
Theo điều 88 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008, nội dung
giám sát, kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật được quy định chung cho tất cả các văn
bản quy phạm pháp luật trong đó có văn bản quy phạm pháp luật của Chủ tịch nước
bao gồm: Sự phù hợp của văn bản Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội và văn
bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước cấp trên; Sự phù hợp của hình thức văn
bản với nội dung của văn bản đó; Sự phù hợp của nội dung văn bản với thẩm quyền
của cơ quan ban hành văn bản; Sự thống nhất giữa văn bản quy phạm pháp luật hiện
hành với văn bản quy phạm pháp luật mới được ban hành của cùng một cơ quan.
Mỗi văn bản quy phạm pháp luật đều có tên gọi khác nhau phù hợp với nội
dung văn bản được quy định tại điều 11 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật
năm 2008. Ví dụ: Văn bản quy phạm pháp luật do Chủ tịch nước ban hành có nội dung
công bố Hiến pháp, luật, pháp lệnh thì văn bản đó được ban hành dưới hình thức là
Lệnh. Văn bản có nội dung công bố hiến pháp, luật, pháp lệnh; tuyên bố tình trạng
chiến tranh; tổng động viên hoặc động viên cục bộ, công bố bãi bỏ tình trạng khẩn cấp
thì thuộc thẩm quyền của Chủ tịch nước, và chỉ có Chủ tịch nước mới có thẩm quyền
ban hành văn bản có nội dung trên.
2.3.3. Kết quả xử lý sau khi kiểm tra
Sau khi văn bản quy phạm pháp luật có hiệu lực mà Chủ tịch nước tự kiểm tra
văn bản quy phạm pháp luật mình ban hành, nếu nhận thấy trái với Hiến pháp, luật,
nghị quyết của Quốc hội thì Chủ tịch nước tự mình sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ
hoặc bãi bỏ văn bản quy phạm pháp luật bằng một văn bản quy phạm pháp luật khác.32

31

Điều 3, Luật hoạt động giám sát của Quốc hội năm 2003.

32

Điều 9, Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008.

GVHD: Ths. Huỳnh Thị Sinh Hiền

Trang 21

SVTH: Nguyễn Thị Phƣợng


Cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ở trung ương
Trong quá trình xem xét văn bản quy phạm pháp luật của Chủ tịch nước, khi
phát hiện văn bản quy phạm pháp luật của Chủ tịch nước có dấu hiệu trái với văn bản
quy phạm pháp luật của Quốc hội, thì Quốc hội tiến hành kiểm tra. Nếu văn bản được
kiểm tra có sai trái thì Quốc hội xử lý bằng việc bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ văn bản,
còn nếu không trái thì Quốc hội ra nghị quyết về việc văn bản kiểm tra đó không trái
với văn bản quy phạm pháp luật của Quốc hộ. 33
Ngoài Quốc hội là chủ thể có thẩm quyền giám sát văn bản quy phạm pháp luật
của Chủ tịch nước, đại biểu Quốc hội có quyền giám sát và nếu phát hiện văn bản quy
phạm pháp luật của Chủ tịch nước có dấu hiệu trái với Hiến pháp, luật, nghị quyết của
Quốc hội thì đại biểu Quốc hội đề nghị Chủ tịch nước sửa đổi hoặc huỷ bỏ một phần
hoặc toàn bộ văn bản đó và Chủ tịch nước có trách nhiệm xem xét, trả lời đại biểu
Quốc hội.34
2.4. Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật của Chính phủ, Thủ tƣớng
Chính phủ, Toà án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao
2.4.1. Chủ thể thực hiện việc kiểm tra
Trong quá trình soạn thảo văn bản quy phạm pháp luật để ban hành, công tác
kiểm tra văn bản được quy định bằng việc thẩm định như sau:
Bộ Tư pháp có trách nhiệm thẩm định dự thảo nghị định, dự thảo quyết định
của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ.35 Bộ Tư pháp là cơ quan của Chính phủ thực

hiện chức năng quản lý nhà nước về công tác xây dựng và thi hành pháp luật, kiểm tra
văn bản quy phạm pháp luật. Do đó Bộ Tư pháp là cơ quan có trách nhiệm thực hiện
việc thẩm định dự thảo nghị định, dự thảo quyết định Chính phủ, Thủ tướng chính
phủ.36
Luật không quy định trong quá trình soạn thảo văn bản quy phạm pháp luật của
Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao phải tiến hành kiểm tra văn
bản. Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao là cơ quan hoạt động
thực hiện nhiệm vụ tư pháp, các văn bản quy phạm pháp luật mà Chánh án Tòa án
nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao ban hành dựa theo các
văn bản quy phạm pháp luật về tố tụng. Cho nên trong quá trình soạn thảo ban hành
văn bản không quy định việc kiểm tra.
Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật sau khi ban hành được quy định thông
qua hoạt động giám sát:
33

Điều 10 Luật hoạt động giám sát của Quốc hội năm 2003.

34

Điều 10 Luật hoạt động giám sát của Quốc hội năm 2003.
Điều 63, 67 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008.

35
36

Điều 1, Nghị định số 22/2013/NĐ-CP ngày 13 tháng 3 năm 2013 của Chính phủ Quy định chức năng, nhiệm

vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Tư pháp.

GVHD: Ths. Huỳnh Thị Sinh Hiền

Trang 22

SVTH: Nguyễn Thị Phƣợng


Cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ở trung ương
Quốc hội, Uỷ ban thường vụ Quốc hội giám sát và xem xét văn bản quy phạm
pháp luật của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Toà án nhân dân tối cao, Viện kiểm
sát nhân dân tối cao có dấu hiệu trái với văn bản quy phạm pháp luật của Quốc hội và
Ủy ban thường vụ Quốc hội.37
Ngòai Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội thì Hội đồng dân tộc, Uỷ ban của
Quốc hội cũng được pháp luật trao cho thẩm quyền xem xét văn bản quy phạm pháp
luật của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Toà án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát
nhân dân tối cao có dấu hiệu trái với văn bản quy phạm pháp luật của Quốc hội, của cơ
quan nhà nước cấp trên.38
2.4.2. Nội dung kiểm tra
Nội dung kiểm tra trước khi ban hành văn bản được quy định thông qua nội
dung thẩm định dự thảo nghị định, dự thảo quyết định của Chính phủ, Thủ tướng
Chính phủ được quy định tại khoản 3 Điều 36 của Luật ban hành văn bản quy phạm
pháp luật năm 2008. Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ban hành văn bản quy phạm
pháp luật nhằm quy định chi tiết thi hành luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh,
nghị quyết của Ủy ban thường vụ Quốc hội, lệnh, quyết định của Chủ tịch nước, và
thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước trên tất cả các ngành, lĩnh vực do Quốc hội giao.
Do đó những văn bản quy phạm pháp luật do Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ ban
hành có tính chất quyết định đến sự phát triển của đất nước, cho nên trong quá trình
soạn thảo để ban hành cần phải tiến hành việc thẩm định thật chặt chẽ nội dung văn
bản.
Nội dung kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật do Chính phủ, Thủ tướng Chính
phủ, Chánh án Toà án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao

ban hành theo điều 88 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008.
Hiến pháp là đạo luật cơ bản của Nhà nước, có hiệu lực pháp lý cao nhất. Vì
vậy các văn bản quy phạm pháp luật của các chủ thể trên ban hành phải phù hợp với
văn bản quy phạm pháp luật của Quốc hội, của cơ quan nhà nước cấp trên, đúng thứ
bậc hiệu lực pháp lý trong hệ thống pháp luật.
Mỗi văn bản quy phạm pháp luật đều có tên gọi khác nhau phù hợp với nội
dung văn bản được quy định tại điều 11 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật
năm 2008. Ví dụ: Văn bản quy phạm pháp luật do Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao
ban hành có nội dung quản lý các Tòa án nhân dân địa phương và Tòa án quân sự về tổ
chức thì văn bản được ban hành đó phải có tên gọi là Thông tư.

37

Điều 3, 18 Luật hoạt động giám sát của Quốc hội năm 2003.

38

Điều 27 Luật hoạt động giám sát của Quốc hội năm 2003.

GVHD: Ths. Huỳnh Thị Sinh Hiền

Trang 23

SVTH: Nguyễn Thị Phƣợng


Cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ở trung ương
Chủ thể có thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật chỉ được ban
hành các văn bản có nội dung phù hợp với thẩm quyền của mình được quy định trong
Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Ví dụ: Văn bản quy phạm pháp luật có nội

dung quy định các biện pháp cụ thể để thực hiện chính sách kinh tế, xã hội, quốc
phòng, an ninh, tài chính, tiền tệ, ngân sách, thuế, dân tộc, tôn giáo, văn hóa, giáo dục,
y tế, khoa học, công nghệ, môi trường, đối ngoại, chế độ công vụ, cán bộ, công chức,
quyền, nghĩa vụ của công dân và các vấn đề khác thuộc thẩm quyền quản lý, điều hành
của Chính phủ thì chỉ có Chính phủ mới có thẩm quyền ban hành loại văn bản thể hiện
các vấn đề nêu trên.
Khi ban hành văn bản quy phạm pháp luật thì ngòai việc phải thống nhất với
văn bản quy phạm pháp luật của cấp trên, còn phải thống nhất với các văn bản quy
phạm pháp luật do mình đã ban hành đang có hiệu lực nhằm thống nhất trong việc
thực thi pháp luật.
2.4.3. Kết quả xử lý sau khi kiểm tra
Dự thảo nghị định của Chính phủ, dự thảo quyết định của Thủ tướng Chính phủ
sau khi Bộ Tư pháp, cơ quan hữu quan, nhà khoa học thẩm định và đóng góp ý kiến,
cũng như ý kiến của các chủ thể khác đóng góp thì cơ quan soạn thảo dự thảo có trách
nhiệm nghiên cứu ý kiến để chỉnh lý dự thảo phù hợp với quy định của Hiến pháp,
luật, nghị quyết của Quốc hội và văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước
cấp trên.39 Tuy nhiên luật chỉ quy định nghiên cứu chứ không bắt buộc cơ quan soạn
thảo phải sửa dự thảo theo ý kiến của cơ quan thẩm định và ý kiến của các cơ quan
khác.
Căn cứ vào kết quả giám sát các văn bản quy phạm pháp luật do Chính phủ,
Thủ tướng Chính phủ, Toà án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao ban
hành có dấu hiệu trái với văn bản quy phạm pháp luật của Quốc hội, Ủy ban thường vụ
Quốc hội:
Nếu văn bản quy phạm pháp luật đang được xem xét trái với quy định của văn
bản quy phạm pháp luật do Quốc hội ban hành thì: Quốc hội tự mình hoặc theo đề
nghị của Ủy ban thường vụ Quốc hội quyết định bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ văn
bản, Ủy ban thường vụ Quốc hội đình chỉ việc thi hành một phần hoặc toàn bộ văn bản
quy phạm pháp luật sai trái đó; quyết định hủy bỏ một phần hoặc toàn bộ văn bản trái
với văn bản quy phạm pháp luật do mình ban hành40; hoặc yêu cầu các cơ quan đã ban
hành các văn bản quy phạm pháp luật đó có trách nhiệm sửa đổi, bổ sung, thay thế,

39

Điều 63, 67 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008.

40

Điều 14, 26 Luật hoạt động giám sát của Quốc hội năm 2003.

GVHD: Ths. Huỳnh Thị Sinh Hiền

Trang 24

SVTH: Nguyễn Thị Phƣợng


Cơ chế kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật ở trung ương
hủy bỏ hoặc bãi bỏ bằng một văn bản quy phạm pháp luật khác theo quy định tại
khoản 1 điều 9 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008.
Nếu văn bản quy phạm pháp luật được xem xét không trái với văn bản quy
phạm pháp luật của Quốc hội thì Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội ra nghị quyết
về việc văn bản quy phạm pháp luật không trái với văn bản quy phạm pháp luật do
Quốc hội ban hành; Ủy ban thường vụ Quốc hội ra nghị quyết về việc văn bản quy
phạm pháp luật không trái với văn bản quy phạm pháp luật do Ủy ban thường vụ Quốc
hội ban hành.41
Như vậy ngoài cơ quan ban hành văn bản quy phạm pháp luật có quyền hủy bỏ
hoặc bãi bỏ văn bản quy phạm pháp luật trái với Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc
hội, còn có duy nhất Quốc hội mới có quyền hủy bỏ các văn bản quy phạm pháp luật
do các cơ quan khác ban hành trái với Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội.
Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ giám sát văn bản quy phạm pháp luật do

các chủ thể trên ban hành phát hiện văn bản quy phạm pháp luật đó có dấu hiệu trái
với văn bản quy phạm pháp luật của Quốc hội, của Uỷ ban thường vụ Quốc hội thì Hội
đồng dân tộc, Uỷ ban của Quốc hội trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có
quyền yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét, sửa đổi, bổ sung,
đình chỉ việc thi hành hoặc bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ văn bản đó.42
Ngoài ra Hội đồng dân tộc, Ủy ban của Quốc hội có thể đề nghị Uỷ ban thường
vụ Quốc hội xem xét, quyết định việc đình chỉ thi hành văn bản quy phạm pháp luật
của các chủ thể này có dấu hiệu trái với Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội và
trình Quốc hội xem xét, quyết định; hoặc đề nghị Uỷ ban thường vụ Quốc hội xem xét,
quyết định huỷ bỏ một phần hoặc toàn bộ văn bản quy phạm pháp luật có dấu hiệu trái
với pháp lệnh, nghị quyết của Uỷ ban thường vụ Quốc hội.43
Ta thấy quy định này không được phù hợp với tinh thần tự kiểm tra và xử lý
văn bản quy phạm pháp luật do chính Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Toà án nhân
dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao ban hành khi nhận được yêu cầu của chủ
thể thực hiện quyền kiểm tra, giám sát. Thiết nghĩ nên quy định nếu Chính phủ, Thủ
tướng Chính phủ, Toà án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao nhận được
yêu cầu của Hội đồng dân tộc, Ủy ban của Quốc hội xem xét, sửa đổi, bổ sung, đình
chỉ việc thi hành hoặc bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ văn bản quy phạm pháp luật có
dấu hiệu trái với các văn bản quy phạm pháp luật của Quốc hội, Ủy ban thường vụ
Quốc hội mà không tiến hành xem xét, kiểm tra hoặc đã kiểm tra nhưng Hội đồng dân

41

Điều 10, 18 Luật hoạt động giám sát của Quốc hội năm 2003

42

Điểm a, khoản 3, điều 30 Luật hoạt động giám sát của Quốc hội năm 2003.

43

Điều 30 Luật hoạt động giám sát của Quốc hội năm 2003.

GVHD: Ths. Huỳnh Thị Sinh Hiền

Trang 25

SVTH: Nguyễn Thị Phƣợng