Hướng dẫn soạn bài : Tác giả Nguyễn Đình Chiểu

NGUY N

Ì N H CHI U

I. KI N TH C C B N
Nguy n ì nh Chi u là ngôi sao sáng trên b u tr i v n h c Vi t Nam.
i u áng trân tr ng và làm nên giá tr c s c cho tác ph m c a ông
là m t t m lòng luôn thi t tha tình i , tình ng i và lòng yêu n c
th n g dân sâu s c. V n ch n g c a Nguy n ì nh Chi u là v n
ch n g ch o v i ngh thu t vi t m c m c, n gi n, ch t phác
nh ng d làm rung n g lòng ng i b i s chân thành.
Nguy n ì nh Chi u là m t nhà nho có t m lòng yêu n c , g n bó tha
thi t v i quê h n g, v i nhân dân. Ông ã có nh ng óng góp r t l n
cho nên v n h c dân t c: v n h c ch Nôm t
c nhi u thành t u,
hình t n g ng i nông dân c a vào v n h c m t v trí trang
tr ng, t t n g nho gia truy n th ng th ng nh t v i quy n l i nhân
dân lao n g .
II. RÈN K N N G
1. Nguy n ì nh Chi u (1822 - 1888) tên t là M nh Tr ch, hi u
Tr ng Ph . Ông sinh t i quê m , làng Tân Th i, ph Tân Bình, huy n
Bình D n g, t nh Gia n h . Thân ph ông là Nguy n ì nh Huy,
ng i Th a Thiên. M là Tr n g Th Thi t.
N m 1833, Nguy n ì nh Chi u c cha a ra Hu n h c. N m
1849, ra Hu thi thì c tin m m t. Ông tr v ch u tang m , ông
v a m n ng v a th n g khó m nên b mù c hai m t. Chi ti t này
l i d u n nhân v t L c Vân Tiên. Ông chuy n sang h c thu c. N m
1859, gi c Pháp tràn vào sông B n Nghé, Nguy n ì nh Chi u v C n
Giu c, r i B n Tre. ó là th i gian ông vi t Ch y gi c, V n t ngh a
s C n Giu c . Ông luôn gi thái kiên trung, không h p tác v i gi c.
Nh ng s ki n l n trong cu c i u nh h n g r t l n và l i d u

n m nét trong các tác ph m c a Nguy n ì nh Chi u.
2. Nguy n ì nh Chi u quan ni m v n ch n g có nhi m v
cao và
chi n u vì chính ngh a, ph i ng ý khen chê công b ng. V n ch n g
là nh ng sáng t o ngh thu t quý báu, tao nhã phát huy các giá tinh
th n. Tr c khi th c dân Pháp xâm l c n c ta, sáng tác c a Nguy n
ì nh Chi u t p trung ng h và ca ng i các t m g n g ng i t t. ó
là nh ng con ng i có ph m ch t tiêu bi u cho quan ni m o c
truy n th ng nh trung ngh a, thu chung, d ng c m. Sau khi th c dân
Pháp xâm l c n c ta, sáng tác c a Nguy n ì nh Chi u t p trung lên
án quân xâm l c , phê phán tri u ình nhu nh c , ca ng i tinh th n
ngh a khí và nh ng t m g n g chi n u c a nhân dân.
Tác ph m chính: Truy n L c Vân Tiên, D n g T - Hà M u, Ng
Ti u y thu t v n áp, V n t ngh a s càn Giu c, V n t Tr n g n h ,


V n t ngh a s tr n vong L c t nh và m t s bài th
n g lu t.
3. Hình t n g ng i ngh a s nông dân là hình t n g thành công n i
b t trong s nghi p sáng tác c a Nguy n ì nh Chi u c hai ph n g
di n n i dung và hình th c ngh thu t. Tr c Nguy n ì nh Chi u
ch a có nhà v n nào vi t riêng v ng i nông dân. Các nhà v n nhà
th trung i ch t p trung vào xây d ng các hình t n g các anh hùng
dân t c là các b c quân th n v i các chi n công l y l ng. Ng i nông
dân xu t hi n r t m nh t trong các tác ph m c a các nhà v n th i
phong ki n và ch a bao gi h tr thành hình t n g ngh thu t chính
c a tác ph m. Nh ng n Nguy n ì nh Chi u, ng i nông dân tr
thành hình t n g ngh thu t voi snh ng ph m ch t cao p c a
nh ng ng i anh hùng.
Tác gi xây d ng m t hình t n g ngh thu t hoàn ch nh, t ngu n g c

xu t thân, hình th c b ngoài, n i tâm, lí t n g, hành n g …
Ng i ngh a s xu t thân là nh ng ng i nông dân hi n lành, ch bi t
ch m ch v i công vi c n g áng, h “cui cút làm n, toan lo nghèo
khó”, h s ng an ph n sau l y tre làng bình yên. Ch a bao gi h ngó
n vi c quân s . Thê nh ng khi “súng gi c t r n”, nh ng ng i
nông dân v n hi n lành an ph n y l i là ng i u tiên n g lên ánh
gi c. H ánh gi c b ng nh ng th v khí m c m c, n gi n mà h
có c . Nh ng tinh th n qu c m, lòng yêu n c ã t o nên s c
m nh
h t ng chi n th ng k thù.
Th gi c m nh, s c ng i có h n, nên dù r t anh d ng, dù ã làm chi
gi c khi p s nh ng h v n không th ánh u i
c k xâm l ng.
Nh ng dù th t b i, nh ng ng i ngh a s qu c m y ã cho k thù
th y tinh th n b t khu t và lòng yêu n c n ng nàn, tinh th n trách
nhi m i v i t n c c a nhân dân lao n g . H ra i
l i ni m
ti c th n g vô h n cho gia ình, ng i thân và c dân t c song h ã
mang n ni m t hào dân t c cho th h sau.
Nguy n ì nh Chi u ã mang n cho v n h c Vi t Nam m t hình
t n g p v lòng yêu n c c a nhân dân Vi t Nam. ó là minh
ch ng hùng h n cho tinh th n và s c m nh Vi t Nam.
4. Giá tr th v n Nguy n ì nh Chi u
Dù là th
n g lu t, v n t hay truy n th , ngh sáng tác c a
Nguy n ì nh Chi u u có các c i m n i b t v n i dung là ca
ng i các ph m ch t o c truy n th ng theo quan i m c a nhà nho
nh trung ngh a, th y chung và th hi n lòng yêu n c sâu s c. Sáng
tác c a ông th hi n trách nhi m c a m t công dân i v i dân t c. Do
hoàn c nh, ông không th n g lên tr c ti p c m v khí ánh gi c,

nh ng nh ng trang v n c a c
Chi u có m t s c chi n u m nh
m . T m lòng tha thi t v i nhân dân t n c c a ông ã á nh th c
lòng yêu n c trong bi t bao ng i dân Vi t Nam khi h soi mình vào
trang v n c a nhà nho Nguy n ì nh Chi u.
V giá tr ngh thu t: ngôn ng và cách di n t bình d , m c m c,
g n g i v i l i n ti ng nói hàng ngày c a nhân dân; k t h p tính c
i n v i tính dân gian, bút pháp lý t n g hoá v i t th c; m à b n
s c dân t c, c bi t là b n s c a ph n g Nam B .


III. T LI U THAM KH O
“Con ng i ta n u có giáo d c khá thì th n g
c h n g d n trong s
x th b i nh ng nguyên t c o c nh t n h. Nh ng, th n g h n
h t là, trong s x th , ta c h n g d n b i nh ng m u ng i mà ta
ch n trong tâm trí c a ta. C Nguy n ì nh Chi u là m t trong nh ng
m u ng i u tiên mà tôi ch n
trong tâm trí c a tôi không bi t t
h i nào.
H c gi i, thi , không có gì áng ph c. á ng ph c là ã ui mù r i
mà không th i trí n n lòng, không c u an t a l c, mà l i quy t tâm h c
thu c th t gi i, không ph i
sinh s ng mà giúp i , kiên trì vi t
sách, không ph i
l y ti ng mà truy n bá nhân ngh a và c n g
lòng u qu c v dân. Chí y quý l m.
á ng ph c h n n a là, ã mang t t ui mù r i mà còn tích c c tham
gia cu c u tranh ch ng k xâm l ng. Ch c không ai n trách móc
m t ng i mù lòa ho c t i nhà, ho c t a r t xa, m t khi gi c Pháp

gi m chân lên thành Ph ng. Nh ng
Chi u c a chúng ta ã không
l i mà c ng không lánh xa;
Chi u v v i c binh là c m u
ngh a quân C n Giu c và giúp s c Tr n g n h d ng c kh i ngh a
t i Tân Hòa. Cái d ng y c a ng i mù là m t t m g n g x th trong
sáng, khi n m i ng i trai máu nóng không th nào i m nhiên t a th
tr c c nh ng a mình ng i ta c i , dân t c mình l qu giày xéo.
Thua cu c r i, Nguy n ì nh Chi u l ng v n th ng, u v n cao, ngay
k thù c ng ph i kính n . Pháp n h tr l i t nhà c a c
Gia n h
ch ng? C r ng: n c chung ã m t, nhà riêng còn âu! Pháp toan k
a ti n cho c ch ng, l y danh ngh a l c quyên giúp nhà th c n túng
thi u, ho c l y c tr ti n nhu n bút b n quy n, c r ng không c n
thi t vì ã s ng y
và vinh d trong lòng th n g c a môn và
n g bào! Ti t y, ai h n?
Su t i áo v i, tuy Gia n h , Ba Tri là nh ng x nuôi t m d t l a
nh ng m i lúc gi ng kinh truy n thì- kh n áo ch nh t . Trong nhà, th
sinh chen vai. Ngoài ngõ, n i nhau ng i n xem m nh b c thu c.
Chi u là l n g y c a c th xác và tâm h n. Mù lòa, c không ng i
n t n nhà con b nh. N u v sau có th y thu c n i ti ng dán câu i
tr c c a “ au ti c thân, lành ti c c a, thói i là th ; M t lòng tr c ,
c lòng sau, tr ti n m i h t” thì trái l i, Nguy n ì nh Chi u là
ng i l y âm c làm m c ích, quên cái au kh riêng c a mình
ch a cái au chung c a thiên h .
a n mày c ng tr i sinh,
B nh còn c u n g thu c dành cho không.
Vì v y, c xem vi c ch a b nh nh m t cu c chi n u :
Tr n

tám qu còn roi d u
Binh pháp n m mùi s n c cây.
Quý thay lòng
Chi u! Cho nên ngày a linh c , m t cánh n g
Ba Tri r p tr ng nh ng kh n tang; môn , b nh nhân, n g bào v nh
bi t m t con ng i mà cu c i tr n v n là t m g n g chí công mài
s t, ph c v không i u ki n, phò i c u dân, t m g n g ti t ngh a,
d ng c m!... Bi t bao v n s , ta ch thích h trong v n ch n g, mà


ch a c ph c h trong i s ng. Còn v i th y Nguy n ì nh Chi u,
v n v i i là m t, ch là m t”.
Tr n V n Giàu
(Vì sao tôi thích c Nguy n ì nh Chi u?
My vn
v cu c i và th v n
Nguy n ì nh Chi u, S d)
“Ch ngh a yêu n c trong v n ch n g th i k l ch s c n và hi n i
b t u v i Nguy n ì nh Chi u.
Có ng i b o: úng Nguy n ì nh Chi u khai sáng v n ch n g yêu
n c ; nh ng sau c còn bi t bao nhiêu nhà v n yêu n c khác, thì ch
ngh a yêu n c c a c có nh ng nét riêng bi t nào?
- Nguy n ì nh Chi u, yêu n c , tr c h t là th n g dân. Nguy n
ì nh Chi u nói nhi u n nhân dân, ít khi nói n xã t c. Ông Quán
nói v th n g ghét thì bao gi c ng i l p vua ác v i dân lành:
Ghét i Ki t, Tr mê dâm
dân n n i sa h m s y hang,
Ghét i U, L a oan,
Khi n dân lu ng ch u l m than muôn ph n.
Ghét i Ng Bá phân vân,

Chu ng b d i trá làm dân nh c nh n.
T Tr c khen r ng chùa t Ph t vàng và h i ông Quán Th n g dân
sao ch ng l p thân? Nói m t cách khác, vi c l p thân c a T Tr c,
Vân Tiên, H n Minh u vì l “th n g dân” v y. Trong tác ph m c a
Nguy n ì nh Chi u, “dân” chi m m t mi ng t khá l n. Mà “dân”
thì áng chú ý nh t là dân en, dân nghèo, dân p, dân lân. Ta ch a h
th y âu trong v n ch n g Vi t Nam tr c Nguy n ì nh Chi u, nói
n ng i dân, ng i dân nghèo v i m t lòng yêu m n, khâm ph c
nh trong v n ch n g c a Nguy n ì nh Chi u; ta ch a h th y ai nh
Nguy n ì nh Chi u xem dân p, dân lân nh nh ng ng i tiêu bi u
nh t cho tinh th n yêu n c , cho ý chí qu t c n g c a t n c trong
c n khói l a.
c i m n i b t c a ch ngh a yêu n c trong v n ch n g Nguy n
ì nh Chi u là ó.
M y ai v t kh i i u ki n l ch s ? Cho nên Nguy n ì nh Chi u v n
nói n chúa, mong vua. Nh ng, Nguy n ì nh Chi u d n g nh có
t i u ki n cho vi c trung quân: ph i là vua hi n, vua kháng chi n
thì m i c c tôn kính. Hãy nh nh ng cái ghét c a ông Quán. Hãy
nh r ng, thu y, h t l i ca t ng m t v t n g không nghe chi u thiên
t mà thu n theo b ng nhân dân, là m t thái can m phi th n g.
T m lòng yêu n c thi t tha c a Nguy n ì nh Chi u, h có d p thì
b c l r t c m n g . Ng Ti u v a g p nhau ã than th vì n c nhà
b xâm l ng, chia c t:
U, Yên m y qu n, c t b i Khi t a n.
Ng , Ti u, n g , Chu, b n ng i b n g p nhau vui m ng là vui
m ng vì th y c b n u trong s ch, không ch u phò quân c p n c .
Câu chuy n này h n là không nh t thi t ph i có m u cho vi c
trình bày y thu t, nh ng tác gi Ng Ti u y thu t v n áp là ng i

chi n s yêu n c , cho nên không tách r i d u m t phút “chuyên môn”
ra kh i “chính tr ”. Mà làm nh th có g n g g o gì âu? Trái l i h t
s c t nhiên nh thuy n chài trên n c . L c Vân Tiên là Nguy n ì nh
Chi u tr c 1859. Nhân S là Nguy n ì nh Chi u sau 1867. Vân Tiên
mù vì khóc m . Nhân S mù vì quy t gi ti t tháo v i non sông,
cho lòng o tròn g n g."
Tr n V n Giàu
(Vì sao tôi thích c Nguy n ì nh Chi u? S d, tr.58- 60)