Mối quan hệ giữa pháp luật và kinh tế

Tiểu luận Pháp luật Đại cươngu luận Pháp luật Đại cươngn Pháp luận Pháp luật Đại cươngt Đại cươngi cươngng

2010

ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HCM
KHOA CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

TIỂU LUẬN
Đề tài: Mối quan hệ giữa pháp luật và kinh tế

Học sinh:

Nguyễn Thị Bích Trâm

Trần Thị Lành
Phan Thị Yến Nhi
Phan Thị Thuận
Giáo viên hướng dẫn:
Lời mở đầu

Page | 1


Tiểu luận Pháp luật Đại cươngu luận Pháp luật Đại cươngn Pháp luận Pháp luật Đại cươngt Đại cươngi cươngng

2010

PLĐC là một mơn học rất có ích cho các sinh viên khối
ngành Kinh Tế-Tài Chính-Ngân hàng. Đến với bộ mơn này
chúng ta hiểu rõ hơn về mối quan hệ giữa pháp luật với các
lĩnh vực xã hội: mối quan hệ giữa pháp luật với kinh tế, mối

quan hệ giữa pháp luật với đạo đức, mối quan hệ giữa pháp
luật với nhà nước,….
Trong các mối quan hệ trên thì nhóm chúng tơi đi sâu vào
phân tích mối quan hệ giữa pháp luật với kinh tế nhằm làm
rõ sự tác đông qua lại giữa kinh tế với pháp luật đặc biệt
trong thực tiễn nước ta.Đồng thời hiều rõ về vai trò và sức
ảnh hưởng của các chình sách của pháp luật trong nền kinh
tế Việt Nam.
Nhóm chúng tơi rất mong nhận được sự góp ý để hồn
thiện bài tiểu luận này.Trong q trình làm bài sẽ khơng
tránh khỏi những thiếu sót.Mong q thầy cơ thơng cảm đề
nhóm có thể làm bài lần sau tốt hơn nữa.
Xin chân thành cảm ơn

Page | 2


Tiểu luận Pháp luật Đại cươngu luận Pháp luật Đại cươngn Pháp luận Pháp luật Đại cươngt Đại cươngi cươngng

2010

Mục lục:
I.

Khái quát về pháp luật và kinh tế

4

II.

Quan hệ giữa pháp luật và kinh tế

4

III. Sự tác động qua lại của kinh tế và pháp luật
1. Sự tác động của pháp luật với kinh tế
7
2. Sự tác động của kinh tế đối với pháp luật
8
IV. Mối liên hệ thực tế giữa pháp luật với kinh tế nước
ta
9
V. Vai trò của pháp luật đối với nền kinh tế nước ta
1. Vai trị của pháp luật xã hội chủ nghĩa
10
2. Những chính sách pháp luật trong nền kinh tế 13
VI. Kết luận
15

Page | 3


Tiểu luận Pháp luật Đại cươngu luận Pháp luật Đại cươngn Pháp luận Pháp luật Đại cươngt Đại cươngi cươngng

I.

2010

Khái quát về pháp luật và kinh tế:
1. Pháp luật:

Pháp luật là hệ thống quy tắc xử sự mang tính bắt buộc chung, do
nhà nước ban hành và đảm bảo thực hiện, thể hiện ý chí của giai cấp
thống trị và phụ thuộc vào các điều kiện kinh tế xã hội, là nhân tố điều
chỉnh các quan hệ xã hội.
Pháp luật xuất hiện từ khi chế độ tư hữu về tài sản và sự phân hóa xã
hội thành giai cấp xuất hiện, giữa các giai cấp có lợi ích đối kháng
khơng thể điều hòa được. Trong khi giai cấp thống trị bao giờ cũng
muốn hướng hành vi của mọi người vào lợi ích riêng của họ. Do đó
khi nắm trong tay các phương tiện quyền lực, giai cấp thống trị chọn
lọc giữ lại, thừa nhận các trật tự chuẩn mực phù hợp với lợi ích của họ
và biến chúng thành các trật tự xã hội, các quy tắc xử sự chung bắt
buộc mọi thành viên trong xã hội phải tuân theo nhằm phục vụ lợi ích
riêng của giai cấp thống trị.
2. Kinh tế:
Kinh tế là tổng hòa các mối quan hệ tương tác lẫn nhau của con
người và xã hội liên quan trực tiếp đến việc sản xuất, trao đổi, phân
phối, tiêu dùng các loại sản phẩm hàng hóa và dịch vụ, nhằm thỏa
mãn nhu cầu ngày càng cao của con người trong một xã hội với một
nguồn lực có giới hạn.
Kinh tế là tổng thể các yếu tố sản xuất, các điều kiện sống của con
người, các mỗi quan hệ trong quá trình sản xuất và tái sản xuất xã hội.
Nói đến kinh tế suy cho cùng là nói đến vấn đề sở hữu và lợi ích.
Nguyên nghĩa của khái niệm này là "kinh bang tế thế" là các công
việc mà một vị vua phải đảm nhiệm: chăm lo đời sống vật chất của bề
tôi, chăm lo đời sống tinh thần của cộng đồng. KINH trong KINH
BANG- trị nước và TẾ trong TẾ THẾ- giúp đời! (do vua Minh Trị
của Nhật đã yêu cầu dịch ra từ tiếng Latinh, nhờ chữ này mà Minh
Hồng lơi kéo được tầng lớp tri thức Nho giáo đi kinh doanh, buôn
bán và làm giàu)
Nghĩa hẹp của từ này chỉ "hoạt động sản xuất và làm ăn của cá nhân

hay hộ gia đình" như trọng câu: Gia đình tơi chuyển đi xây dựng vùng
kinh tế mới.
Nghĩa rộng của từ này chỉ "toàn bộ các hoạt động sản xuất, trao đổi,
phân phối, lưu thông" của cả một cộng đồng dân cư, một quốc gia

Page | 4


Tiểu luận Pháp luật Đại cươngu luận Pháp luật Đại cươngn Pháp luận Pháp luật Đại cươngt Đại cươngi cươngng

2010

trong một khoảng thời gian, thường là một năm. Thí dụ câu: Kinh tế
Việt Nam dự kiến đạt mức độ tăng trưởng là 8,2% năm 2006.
Khái niệm kinh tế đề cập đế các hoạt động của con người có liên
quan đến sản xuất, phân phối, trao đổi, và tiêu thụ hàng hóa và dịch
vụ. Tuy nhiên định nghĩa về kinh tế đã thay đổi theo lịch sử các hoạt
động kinh tế. Nói đơn giản kinh tế có nghĩa là:" Dựa vào nguồn tài
nguyên sẵn có và hạn hẹp, con người và xã hội lồi người tìm cách trả
lời 3 câu hỏi:" Sản xuất cái gì? Sản xuất như thế nào? và Sản xuất cho
ai?"
3. Quan hệ giữa pháp luật và kinh tế:

- Pháp luật là yếu tố thượng tầng xã hội, còn kinh tế thuộc về yếu tố của
cơ sở hạ tầng.
- Pháp luật sinh ra trên cơ sở hạ tầng và bị quy định bởi cơ sở hạ tầng
của pháp luật. Cơ sở hạ tầng là nguyên nhân trực tiếp quyết định sự ra
đời của phTrong mối liên hệ với kinh tế, pháp luật phụ thuộc vào kinh
tế; mặt khác, pháp luật lại có sự tác động ngược trở lại một cách mạnh
mẽ đối với kinh tế.

Trước hết, các quan hệ kinh tế không chỉ là nguyên nhân trực tiếp
quyết định sự ra đời của pháp luật, mà còn quyết định tồn bộ nội
dung, hình thức, cơ cấu và sự phát triển của nó. Như Mác đã viết : “
Trong thời đại nào cũng thế, chính là vua chúa phải phục tùng những
điều kiện kinh tế, chứ không bao giờ vua chúa lại ra lệnh cho những
điều kiện kinh tế được. Chẳng qua chế độ pháp luật về chính trị, cũng
như về dân sự chỉ là cái việc nói lên, ghi chép lại quyền lực của những
quan hệ kinh tế”.
Sự lệ thuộc của pháp luật vào kinh tế thể hiện ở những mặt chủ yếu
sau:
Thứ nhất: cơ cấu nền kinh tế, hệ thống kinh tế quyết định thành
phần cơ cấu hệ thống các ngành luật.
Thứ hai: tính chất nội dung của các quan hệ kinh tế, của cơ chế
kinh tế quyết định tính chất, nội dung của các quan hệ pháp luật, tính
chất phương pháp điều chỉnh cua pháp luật.
Thứ ba: chế độ kinh tế, thành phần kinh tế tác động quyết định tới
sự hình thành, tồn tại các cơ quan, tổ chức và thể chế pháp lý, phương
thức hoạt động của các cơ quan bảo vệ pháp luật và thủ tục pháp lý.
Bên cạnh đó, pháp luật cũng có tác động trở lại đối với kinh tế theo
những xu hướng tích cực hoặc tiêu cực khác nhau:

Page | 5


Tiểu luận Pháp luật Đại cươngu luận Pháp luật Đại cươngn Pháp luận Pháp luật Đại cươngt Đại cươngi cươngng

2010

Tác động tích cực: nếu pháp luật được ban hành phù hợp với các
quy luật kinh tế - xã hội thì nó tác động tích cực đến sự phát triển các

q trình kinh tế, cũng như cơ cấu của nền kinh tế, ở đây, sự tác động
cùng chiều giữa pháp luật và các quá trình kinh tế xã hội (chẳng hạn
khi pháp luật thừa nhận nền kinh tế nhiều thành phần, vận động theo
cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, có sự quản lí của nhà
nước tạo điều kiện giải phóng mọi năng lực sản xuất xã hội…).
Khi pháp luật thề hiện phù hợp với nền kinh tế: Pháp luật thể hiện ý
chí của giai cấp thống trị là lực lượng tiến bộ trong xã hội, phản ánh
đúng trình độ kinh tế dẫn tới kinh tế phát triển, pháp luật tạo hành
lang tốt cho kinh tế phát triển
Ví Dụ: Pháp luật tư sản thời kì đầu, sau thắng lợi của cách mạng tư
sản đã thể hiện rõ nội dung tiến bộ so với pháp luật phong kiến và có
tác động tích cực góp phần xóa bỏ những quan hệ kinh tế - xã hội lỗi
thời lạc hậu, cũng cố và thúc đẩy sự phát triển của những quan hệ
kinh tế - xã hội mới hình thành trong xã hội tư bản chủ nghĩa. Nhưng
đến thời kì đế quốc chủ nghĩa nó đã tác động tiêu cực đến các q
trình kinh tế, chính trị, xã hội gây nhiều phản ứng mạnh mẽ, đe dọa
trật tự xã hội tư bản. Để khắc phục nhược điểm đó các nhà nước tư
bản đã nhiều lần điều chỉnh, phải thay đổi đường lối để pháp luật thích
ứng được tình hình. Pháp luật xã hội chủ nghĩa thể hiện ý chí của giai
cấp cơng nhân và đông đảo nhân dân lao động dưới sự lảnh đạo của
Đảng cộng sản, phản ánh đúng đắn trình độ phát triển của chế độ kinh
tế xã hội chủ nghĩa. Cho nên pháp luật xã hội chủ nghĩa có nội dung
tiến bộ và giữ vai trị tích cực trong việc tác động tới sự phát triển
kinh tế - xã hội.
Tác động tiêu cực: khi pháp luật không phù hợp với các quy luật
pháp triển kinh tế - xã hội được ban hành do ý chí chủ quan của con
người thì nó sẽ kìm hãm tồn bộ nền kinh tế.,hoặc một bộ phận của
nền kinh tế (cơ chế tập trung quan liêu bao cấp, bằng các mệnh lệnh,
quy định hành chính đối với các hoạt động kinh tế, đã làm nền kinh tế
bị trì trệ dẩn đến khủng hoảng)

Tuy nhiên; trong bước quá độ chuyển từ cơ chế kinh tế này sang cơ
cấu kinh tế khác, các quan hệ kinh tế cũ chưa hoàn toàn mất đi, quan
hệ kinh tế mới đang hình thành và phát triển nhưng chưa ổn định thì
pháp luật có thể tác động kích thích sự phát triển kinh tế ở những mặt,
lỉnh vực này nhưng lại kìm hãm sự phát triển kinh tế ở những mặt,
lỉnh vực khác.

Page | 6


Tiểu luận Pháp luật Đại cươngu luận Pháp luật Đại cươngn Pháp luận Pháp luật Đại cươngt Đại cươngi cươngng

2010

Ví Dụ: pháp luật của xã hội phong kiến trong thời kì cuối lạc hậu,
khơng phù hợp với nền sản xuất công nghiệp
4. Sự tác động qua lại giữa kinh tế và pháp luật:
Giữa pháp luật và kinh tế có mối liên hệ thưc tế với nhau, chúng tác
động lẫn nhau. Pháp luật thể hiện vai trị của mình lên kinh tế và
ngược lại.
1. Sự tác động của pháp luật đối với kinh tế:
Trong mối liên hệ với kinh tế pháp luật có vai trị chung nhất là sự
biểu hiện về mặt pháp lí các mối quan hệ sản xuất thành một hệ thống
các quan hệ pháp luật tạo nên trật tự pháp luật về kinh tế cho một nhà
nước.
Nhìn lại pháp luật trong cơ chế hành chính quan liêu bao cấp, có
thể thấy rằng sự tồn tại của pháp luật như một nhu cầu chủ quan bắt
nguồn trực tiếp từ những đòi hỏi của các quan hệ kinh tế. Pháp luật
lúc đó được quan niệm như là phương tiện trong tay nhà nước nhằm
để đẩy nhanh hay kìm hảm xóa bỏ một quan hệ kinh tế nào đó một

cách duy ý chí. Ngược lại, trong cơ chế thị trường có sự quản lí của
nhà nước, pháp luật trước hết tồn tại vì kinh tế, sinh ra trực tiếp từ
những địi hỏi của các quan hệ ki nh tế. Chỉ trong mối quan hệ
khơng tách rời khỏi địi hỏi và nhu cầu của kinh tế, pháp luật đến lượt
mình trở thành phương tiện hàng đầu trong quản lí nhà nước về kinh
tế, pháp luật trước hết tạo lập các khung hay cịn gọi là hành lang
pháp lí cho người quan xuất kinh doanh thuộc mọi thành phần kinh tế
bình đẳng trong cách chơi, đồng thời Nhà nước là chủ thể quản lí cũng
dựa vào chuẩn mực đó điều khiển cách chơi.
Các quan hệ kinh tế thị trướng rát đa dạng phong phú, năng động
và phức tạp nhưng trong điều kiện nước ta lịa phải định hướng xã hội
chủ nghĩa. Điều đó lại cành nảy sinh nhu cầu điều chỉnh để loại bỏ các
yếu tố ngẫu nhiên, tùy tiện ngăn ngừa rối loạn, khủng hoảng, thiết lập
trật tự ổn định. Chính vì thế Mac đã viết: “Tính được điều chỉnh và
trật tự chính là hình thức cũng cố về mặt xã hội một phương thức sản
xuất nhất định và do đó có sư giải phóng tương đối phương thức sản
xuất đó khỏi sự ngẫu nhiên và tùy tiện thuần túy”. Một trong những
phương tiện điều chỉnh hữu hiệu là pháp luật. Bằng sự điều chỉnh
pháp luật mà tạo ra môi trương thuận lợi tin cậy và chính thức cho sự
tồn tại và phát triển các quan hệ kinh tế.
Tron thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội, khi mà của cải vật chất
chưa thực sự dồi dào, pháp luật chính là phương tiện thực hiện tốt
nhất nguyên tắc làm theo năng lực hưởng theo lao động. Cùng với
điều kiện đó, pháp luật là phương tiện thể chế hóa các quan hệ tiền -

Page | 7


Tiểu luận Pháp luật Đại cươngu luận Pháp luật Đại cươngn Pháp luận Pháp luật Đại cươngt Đại cươngi cươngng

2010

hàng, hoạch toán kinh tế, hợp đồng kinh tế, các quan hệ về lợi ích và
đặc biệt là thể chế hóa và hồn thiện cơ chế quản lí về mặt tổ chức và
hoạt động, làm cho nó có hiệu lực thực thi trong quy mơ tồn xã hội.
2. Sự tác động của kinh tế đối với pháp luật:
Trước tiên, phải khẳng định kinh tế là yếu tố quyết định pháp luật.
Trong quá trình phát triển của xã hội, lực lượng sản xuất dư thừa lam
cho năng suất lao đông tăng lên, xã hội co cua cải dư thừa hình thành
giai cấp, các tập quán trở nên bất lực trong việc điều chỉnh các quan
hệ xã hội. Sự hình thành giai cấp và đấu tranh giai cấp khơng điều hịa
được thì cùng với nhà nước pháp luật cũng ra đời. Như vậy, hình thái
kinh tế thay đổi dẫn đến sự ra đời của pháp luật. Theo Anghen chỉ đến
một giai đoạn phát triển nhất định của xã hội, do sự phát triển của lực
lượng sản xuất của của phân công lao động va năng suất lao động mà
đã:…phát sinh nhu cầu phải tập hợp, dưới những quy tắc chung hành
vi sản xuất, phân phối và trao đổi sản phẩm, những hành vi này tái
diễn hang ngày và phải làm sao để mọi người phải phục tùng những
quy định chung của sản xuất và trao đổi. Quy tắc đó thoạt nhiên là
thói quen, sau thành pháp luật. Mặt khác, cũng từ những nguyên nhân
kinh tế mà sự phát triển của nó đến một điều kiện nhất định đã phá vở
những cơ sở tồn tại của chế độ thị tộc, làm cho chế độ ngun thủy từ
chổ khơng có mâu thuẫn dẫn đến một xã hội đầy tính đối kháng.
5. Mối liên hệ thực tế giữa pháp luật và kinh tế ở nước ta:
Ở nước XHCN trong đó có nước ta, hệ thống pháp luật được chia
thành các ngành luật khác nhau trong đó có nganh luật kinh tế. Theo
nghĩa truyền thống thì luật kinh tế là tập hợp các quy phạm pháp luật
điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong quá trình hoạt động sản
xuất kinh doanh giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp và giữa doanh
nghiệp với các cơ quan Nhà nước về quản lí kinh tế.

Trong khoa học pháp lí khái niệm trên được hiểu là khái niệm luật
kinh tế theo nghĩa hẹp. Theo nghĩa này thì luật kinh tế là một ngành
luật có đối tượng điều chỉnh và phương pháp điều chỉnh riêng.
Từ khi pháp lệnh hợp đồng kinh tế hết hiệu lực và hợp đồng kinh tế
(hợp đồng kinh doanh, thương mại) được điều chỉnh bằng nhiều văn
bản quy phạm pháp luật thuộc nhiều ngành luật khác nhau như luật
dân sự, luật thương mại, luật đầu tư…Do ngành luật kinh tế cần được
hiểu theo nghĩa rộng hơn là “pháp luật kinh tế”. Theo nghĩa này thì
luật kinh tế bao gồm tất cả các ngành luật không những điều chỉnh
mối quan hệ giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp, giữa doanh nghiệp
với cơ quan Nhà nước mà còn điều chỉnh các quan hệ xã hội khác,
liên quan mật thiết với kinh doanh, thương mại như luật thương mại,
luật dân sự, luật đầu tư, luật phá sản…Mặt khác trong thời gian gần

Page | 8


Tiểu luận Pháp luật Đại cươngu luận Pháp luật Đại cươngn Pháp luận Pháp luật Đại cươngt Đại cươngi cươngng

2010

đây, để phù hợp với việc VN gia nhập WTO, tổ chức thương mại thế
giới, thì pháp luật cho hoạt động kinh doanh, thương mại phải tiếp tục
phát triển để phù hợp với pháp luật và thong lệ quốc tế. Với tinh than
trên thì khái niệm kinh doanh va hoạt động thương mại được quy định
trong luật kinh doanh và thương mại được hiểu theo nghĩa rộng: kinh
doanh là việc thực hiện liên tục một, một số hay tất cả các cơng đoạn
của q trình đầu tư, từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hay cung ứng
dịch vụ/thị trường nhằm mục đích sinh lợi.
Về việc hình thành các tổ chức kinh tế đại diện cho các doanh

nghiệp theo tưng giới, ngành là cần thiết, song do khâu quản lý nhà
nước còn bất cập, chưa chặt chẽ nên nhiều vấn đề tiêu cực nảy sinh.
Các hiện tượng tiêu cực như mạo đăng tài khoản, chiếm dụng trụ sở,
chủ doanh nghiệp lợi dụng kẻ hở của pháp luật và những yếu kém
trong công tác quản lý nhà nước về kinh tế để thao túng khơng phải là
cá biệt. Có những tổ chức pháp nhân tự ý lập doanh nghiệp trái phép,
thậm chí lập ra các doanh nghiệp “ma”. Một số doanh nghiệp nhất là
doanh nghiệp nhà nước, sau khi chạy được tư cách pháp nhân hồn
chỉnh thì lại khơng kinh doanh theo đăng kí pháp nhân, “vượt rào”
trong sản xuất kinh doanh, hoặc thiếu năng động, tự chủ trong hoạch
toán kinh tế, tổ chức sản xuất kinh doanh theo kiểu “lãi thì hưởng, lỗ
thì nhà nước chịu”.
Hoạt dộng sản xuất kinh doanh của các tổ chức kinh tế, các doanh
nghiệp do tách rời sự quản lý của pháp luật hoặc do sự phân định chức
năng chưa rõ rang nên có những bước chệch choạng nhất định. Việc
thực hiện dân chủ về kinh tế trong nội bộ từng doanh nghiệp còn
nhiều mặt yếu lớn, bất cập như thiếu công bằng, không bằng phẳng
trong ăn chia, nhập nhằng giữa nguyên tắc phân phối lao động với
phân phố theo vốn đầu tư nên dẫn đến tình trạng người lao động thiếu
quan tâm đến sản xuất kinh doanh, đến sự phát triển và vị thế doanh
nghiệp.
Việc giải quyết mối quan hệ giữa lợi ích cá nhân với lợi ích tập thể
và lợi ích xã hội cịn nhiều mặt chưa hài hòa chưa thỏa đáng, nên chưa
thực sự nâng cao tính tích cực, tự giác của chế định xã hội kinh tế
nhằm xây dựng, bảo vệ tổ quốc nói chung và xây dựng hệ tống chính
trị vững mạnh nói riêng trong điều kiện nền kinh tế thị trường.
Trở ngại lớn nhất là vấn đề hoạch toán kinh tế, nhất là đối với các
doanh nghiệp nhà nước tình trạng “lãi giả, lỗ thật” hồnh hành, vì cơ
chế tực hiện vẫn cịn nhiều điểm chưa hồn tồn đoạn tuyệt với cơ chế
quan liêu bao cấp. Hơn nữa, hệ thống văn bản pháp luật trong lĩnh vực

này chưa thực sự định hình, nhất là các bộ luật đang hình thành hoặc
mới hình thành như luật đầu tư chứng khốn, Luật phá sản, Luật đình

Page | 9


Tiểu luận Pháp luật Đại cươngu luận Pháp luật Đại cươngn Pháp luận Pháp luật Đại cươngt Đại cươngi cươngng

2010

công…đang là vấn đề nhạy cảm, chưa được hiểu và chấp hành nhất
quán, đầy đủ. Đặc biệt, việc đăng kí tư cách pháp nhân và chịu sự
kiểm soát của pháp nhân trước cơ quan nhà nước có thẩm quyền của
một số tổ chức kinh tế và doanh nghiệp, kể cả doanh nghiệp nhà nước
cũng có sự bất cập, thậm chí coi nhẹ.
6. Vai trò của pháp luật trong nền kinh tế Việt Nam:
1. Vai trò của pháp luật đối với kinh tế xã hội chủ nghĩa:
Trước hết cần phải khẳng định bất cứ sự đánh giá thấp nào về vai
trò pháp luật XHCN đều không những đối lập với kinh nghiệm lịch sử
mà cịn khơng phù hợp quan điểm chủ nghĩa Mac – Lê nin và quan
điểm của Đảng ta. Dự báo khoa học về pháp luật xã hội chủ nghĩa đã
được C.Mac đề cập trong tác phẩm phê phán cương lĩnh Gơta. Sau đó
Lê nin trong tác phẩm Nhà Nước Cách mạng đã chứng minh rằng
dưới chủ nghĩa xã hội địi hỏi khách quan pháp luật trước hết trong
chính đặc điểm của kinh tế. Người viết: “Nếu không muốn rơi vào
khơng tưởng thì sau khi lật đổ chủ nghĩa tư bản chớ nên nghĩ rằng
người ta có thể tức khắc làm việc cho xã hội mà cần phải có một tiêu
chuẩn pháp lí nào cả, vả chăng việc xóa bỏ chủ nghĩa tư bản không
thể đem lại ngay lập tức cho những tiền đề kinh tế như vậy”. Pháp luật
dưới chủ nghĩa xã hội với tư cách là người điều chỉnh việc phân phối

sản phẩm và phân phối lao động giữa các thành viên trong xã hội.
Như vậy theo V.I Lênin sự tồn tại của pháp luật xã hội chủ nghĩa do
tính chất của lao động và phân phối sản phẩm. Chính vì thế Lênin viết
tiếp: “ Ở giai đoạn đầu của mình chủ nghĩa cộng sản chưa thể chin
muồi về mặt kinh tế”… do đó cịn phải giữ lại chân trời hẹp của pháp
luật tư sản, lấy trạng thái kinh tế để đi đến khẳng định nhu cầu phải có
pháp luật và tính chất của nó. Pháp luật trong chủ nghĩa xã hội tồn tại
trước hết vì địi hỏi kinh tế đến lượt mình nó sẽ trở thành phương tiện
quản lý Nhà nước, chỉ khi Nhà nước nhận thức được nhu cầu phải
điều chỉnh bằng pháp luật, và ban hành pháp luật một cách khách
quan phù hợp với nhu cầu phát triển tiến bộ của xã hội hồn tồn
khơng được quan điểm một cách đơn giản thuần túy pháp luật là
phương tiện của Nhà nước trong tay Nhà nước có quyền ban hành
theo ý chủ quan của mình.
Thực tiển xây dựng chủ nghĩa xã hội trong 70 năm qua ngày càng
làm sáng rõ luận điểm của chủ nghĩa Mac – Lênin. Đảng ta từng bước
khắc phục những thiếu sót và sai lầm về việc thực hiện pháp luật và
khẳng định quản lí đất nước bằng pháp luật chứ khơng chỉ bằng đạo lí.
Nước ta, trong tiến trình đổi mới, chủ động hội nhập kinh tế trong
điều kiện toàn cầu hóa đang diễn ra mạnh mẽ trước bối cảnh lịch sử
mới chúng ta có những thời cơ mới song phải đối mặt với những thách

Page | 10


Tiểu luận Pháp luật Đại cươngu luận Pháp luật Đại cươngn Pháp luận Pháp luật Đại cươngt Đại cươngi cươngng

2010

thức cực kì to lớn. Con đường phải vượt qua là phát huy sức mạnh

toàn dân tộc; tiếp tục đổi mới đẩy mạnh cơng nghiệp hóa hiện đại hóa;
xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; lấy chủ
nghĩa Mac – Lênin tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng và kim chỉ
nan cho hành động nâng cao hiệu lực quản lí của bộ máy nhà nước
trên mọi mặt của đời sống kinh tế - xã hội; tiếp tục bảo vệ các giá trị
chuẩn mực và các giá trị văn hóa dân tộc
Pháp luật đảm bảo cho việc thực hiện có hiệu quả chức năng tổ
chức và quản lí kinh tế xã hội chủ nghĩa.
Chức năng tổ chức và quản lí kinh tế có pham vi rộng và phức tạp
bao gồm nhiều mối quan hệ, nhiều vấn đề mà Nhà nước cần xác lập,
điều tiết và giải quyết như: hoạch định các chính sách kinh tế, xác
định chỉ tiêu kế hoạch, quy định các chế độ tài chính, tiền tệ, giá cả…
tồn bộ các q trình tổ chức và quản lý từ hoạch định các chính sách
kinh tế, xác định chỉ tiêu kế hoạch cho tới tổ chức thực hiện trên thực
tế, kiểm tra giám sát tổng kết và đánh giá kết quả… đều đòi hỏi sự
hoạt động tích cực của Nhà nước tạo ra một cơ chế đồng bộ, thúc đẩy
quá trình phát triển đúng hướng của nền kinh tế và mang lại hiệu quả
thiết thực. Do tính chất phức tạp (nhiều vấn đề, nhiều quan hệ cần giải
quyết) và phạm vi rộng (trên quy mô tồn quốc) của chức năng quản lí
kinh tế, Nhà nước khơng thể tham gia váo q trình quản lý cụ thể mà
chỉ thực hiện việc quản lý hành chính – kinh tế. q trình đó khơng
thể thực hiện nếu như không dựa vào pháp luật. Chỉ pháp luật với
những đặc thù của nó mới là cơ sở để đảm bảo cho Nhà nước thực
hiện chức năng của mình trong lĩnh vực kinh tế
Quá trình tổ chức và quản lý kinh tế ở Việt Nam những năm qua đã
là một thực tiển sinh động khẳng định vai trò của pháp luật. Tình
trạng thiếu hệ thống quy phạm pháp luật kinh tế, cũng như sự tồn tại
quá lâu những văn bản quy phạm pháp luật kinh tế của cơ chế tập
trung quan liêu bao cấp đã làm giảm hiệu lực quản lý của Nhà nước,
kìm hãm sự phát triển của nền kinh tế Việt Nam và làm phát sinh

nhiều hiện tượng tiêu cực như tham ơ, lãng phí…Từ sau đại hội Đảng
lần thứ VI, nhiều văn bản pháp luật kinh tế được ban hành kịp thời
phù hợp tình hình mới đã có tác dụng thiết thực tăng cường hiệu lực
của Nhà nước, thúc đẩy sự phát triển của kinh tế mang lại những
thành tựu bước đầu quan trọng. Đại hội Đảng lần thứ XI đã xác định
nền kinh tế nước ta hiên nay là: “Kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa có sự quản lý của Nhà nước…bằng pháp luật, chiến lược,
kế hoạch, quy hoạch, chính sách sử dụng cơ chế thị trường, áp dụng
hình thức kinh tế và phương pháp quản lý của cơ chế thị trường để
kích thích sản xuất, giải phóng sức sản xuất, phát huy mặt tích cực,

Page | 11


Tiểu luận Pháp luật Đại cươngu luận Pháp luật Đại cươngn Pháp luận Pháp luật Đại cươngt Đại cươngi cươngng

2010

hạn chế mặt tiêu cực của cơ chế thị trường, bảo vệ lợi ích của nhân
dân lao động, của tồn thể nhân dân”. Đại hội cũng khẳng định phải
tiếp tục “ đổi mới và hoàn thiện khung pháp lý, tháo gở mọi trở ngại
về cơ chế chính sách và thủ tục hành chính để huy động tối đa mọi
nguồn lực, tạo sức bật mới cho phát triển sản xuất, kinh doanh của
mọi thành phần kinh tế với các hình thức sở hữu khác nhau. Mọi
doanh nghiệp, mọi công dân đầu tư kinh doanh theo các hình thức do
luật định và pháp luật bảo vê”.
Với cơ mới, hoạt động kinh tế diễn ra hết sức phức tạp với sự đa
dạng của các quan hệ kinh tế, các chủ thể, lợi ích, hình thức tổ chức
sản xuất kinh doanh. Nhà nước có nhiệm vụ bảo đảm cho nền kinh tế
ổn định, phát triển, có tính tổ chức cao và theo định hướng đã chọn.

Không thể quản lý theo lối cũ bằng các biện pháp hành chính mệnh
lệnh mà phải đổi mới cơ chế quản lý.
Điều 26 Hiến pháp quy định “Nhà nước thống nhất quản lý nền
kinh tế quốc dân bằng pháp luật, kế hoạch, chính sách, phân cơng
trách nhiệm và phân cấp quản lý nhà nước giữa các ngành các cấp”.
Quản lý kinh tế bằng pháp luật là nguyên tắc hết sức quan trọng
trong bối cảnh nền kinh tế thị trường. Với những thuộc tính vốn có,
pháp luật bảo đảm xác lập mối quan hệ kinh tế phức tạp nảy sinh
trong cơ chế thị trường bảo đãm vận hành cơ chế để ngăn chặn và xử
lý những trường hợp vi phạm trong quản lý kinh doanh.
Trước u cầu đó cần hồn thiện hệ thống pháp luật kinh tế nước ta
để tạo ra một môi trường pháp lý phù hợp cho sự phát triển kinh tế thị
trường. Hiến pháp mới ban hành là văn bản cơ bản khẳng định những
nguyên tắc nền tảng trên lĩnh vực kinh tế.
Trước mắt cần khẩn trương sữa đổi, bổ sung và ban hành mới một
hệ thống văn bản pháp luật kinh tế phù hợp với yêu cầu mới. Để đãm
bảo thực sự sự bình đẳng giữa các thành phần kinh tế, bảo đảm long
tin giữa các nhà doanh nghiệp trong và ngoài nước với pháp luật, cần
phải ban hành các văn bản luật do cơ quan quyền lực cao nhất là Quốc
hội ban hành. Trước mắt cần phải sớm ban hành bộ luật dân sự và một
số luật khác liên quan đến vấn đề sở hữu.
Phát triển nền kinh tế có kế hoạch là đặc điểm nổi bật của nền kinh
tế xã hội chủ nghĩa. Trong điều kiện kinh tế thị trường cần kết hợp kế
hoạch với thị trường, bảo đảm sự thống nhất giữa lợi ích kinh tế tồn
dân với lợi ích kinh tế của các tổ chức sản xuất kinh doanh. Các đơn
vị kinh tế của các địa phương được quyền chủ động trong hoạt động
sản xuất kinh doanh và chịu trách nhiệm kết quả hoạt động của mình,
bảo đảm hồn thành nghĩa vụ đối với nhà nước.

Page | 12

Tiểu luận Pháp luật Đại cươngu luận Pháp luật Đại cươngn Pháp luận Pháp luật Đại cươngt Đại cươngi cươngng

2010

Để quản lý kinh tế hiệu quả Nhà nước cần xây dựng và khơng
ngừng hồn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật kinh tế, bộ
máy quản lý kinh tế đã chuyển trọng tâm từ quản lý trực tiếp sang
quản lý hành chính kinh tế ở tầm vĩ mơ với những nội dung mới:
- Định hướng và tạo môi trường thuận lợi để nền kinh tế phát triển;
- Xây dựng một hệ thống pháp luật kinh tế đầy đủ để tạo ra tự do và
bình đẳng trong hoạt động kinh tế của mọi thành phần kinh tế;
- Tổ chức cung cấp thông tin, dịch vụ cho các chủ thể tham gia kinh
tế;
- Điều tiết kinh tế thị trường, hạn chế những khuyết tật của nền kinh
tế thị trường;
- Chăm lo phúc lợi xã hội cho mọi thành viên xã hội, chú ý quan tâm
đến các đối tượng xã hội
2. Pháp luật kinh tế :
Mục tiêu tối hậu của công việc hoạch định chính sách và ban hành
luật pháp là ổn định xã hội và phát triển kinh tế. Nền pháp lý quốc gia
nào cũng phải bảo đảm đạt mục tiêu đó.
Luật pháp thốt thai từ nhu cầu thực tế hiện hữu. Chẳng hạn ngân
sách quốc gia cần tiền để chi tiêu nên việc thu thuế là một nhu cầu.
Tuy nhiên, đối tượng và phạm vi áp dụng luật phải hợp lý nhằm tránh
tạo ra bất công và bất ổn xã hội. Không thỏa mãn một nhu cầu thực tế
chắc chắn sẽ dẫn đến bất ổn, nhưng nếu để thỏa mãn nhu cầu đó mà
tạo ra sự bất cơng thì cái giá phải trả cho sự bất ổn khác có khi cao
hơn rất nhiều.

Luật pháp thiết lập nền tảng giải quyết vấn đề tương lai thông qua
cách thỏa mãn nhu cầu hiện tại. Chẳng hạn, luật cần phải qui định một
hệ thống thu thuế như thế nào để người dân vui lịng nộp thuế. “Con
người lý trí” sẽ cân nhắc giữa cái giá phải trả cho rủi ro từ việc trốn
thuế với số tiền bỏ ra để nộp thuế.
Tất nhiên, trốn thuế sẽ bị trừng phạt, nhưng nếu người dân cảm
thấy nộp thuế theo cách luật ấn định là bất hợp lý, thì thà họ chọn rủi
ro hơn là phải nộp thuế vì khơng muốn mất tiền cho sự bất hợp lý của
chính phủ. Một đạo luật về thuế sẽ được xem là có hiệu quả nếu người
dân, sau khi cân nhắc như vậy, chọn giải pháp nộp thuế thay vì trốn
thuế.
Những thập kỷ gần đây, nền học thuật pháp lý tại các quốc gia Âu Mỹ đã phát triển một hướng nghiên cứu mới gọi là law and economics
(tạm dịch là kinh tế - luật) kết hợp giữa kinh tế học vi mô và luật học

Page | 13


Tiểu luận Pháp luật Đại cươngu luận Pháp luật Đại cươngn Pháp luận Pháp luật Đại cươngt Đại cươngi cươngng

2010

để trở thành ngành khoa học độc lập, ứng dụng các phân tích kinh tế
vào mơi trường pháp lý.
Một trong những thành tựu của kinh tế - luật là giúp các nhà hoạch
định chính sách và soạn thảo luật pháp tính được phí tổn mà xã hội có
thể phải gánh chịu khi áp dụng chính sách hoặc đạo luật cụ thể trong
tương lai. Khơng cần phải nói, ai cũng biết bộ máy hành chính quan
liêu gây thiệt hại như thế nào cho nền kinh tế quốc gia, vì chi phí xã
hội phải trả cho sự bê trễ các hoạt động kinh tế là khơng thể tính hết.
Chi phí xã hội rất đa dạng, chẳng hạn, liên quan đến luật thuế, có

thể bao gồm cả giá trị thất thu khi người dân trốn thuế và cả số tiền
cần thiết để xây dựng bộ máy chống và trừng phạt hành vi trốn thuế
của người vi phạm.
Một ví dụ khác: để giải quyết những vấn đề liên quan đến cạnh
tranh thương mại không lành mạnh, thay vì dựa vào hệ thống tịa án
hoặc cơ quan cơng quyền hiện hữu, có nơi người ta lại thành lập hai
cơ quan mới là hội đồng cạnh tranh và cơ quan quản lý cạnh tranh.
Hẳn nhiên, bộ máy hành chính nhà nước phải phình to hơn và chỉ để
phục vụ riêng một lĩnh vực hoạt động kinh tế - xã hội.
Đây chắc chắn sẽ là mục tiêu chỉ trích của các nhà kinh tế - luật vì
ngân sách quốc gia phải chịu đựng những khoản chi không cần thiết
hoặc có thể giảm thiểu được. Kết quả tính tốn mà kinh tế - luật đạt
được chắc chắn sẽ có tác dụng khuyến cáo cơ quan hành pháp, chẳng
hạn Bộ Kế hoạch và đầu tư hoặc những cơ quan cấp phép kinh doanh
khác, tuân thủ tuyệt đối thời hạn luật định khi cấp phép.
Mọi sự chậm trễ, vì bất cứ lý do gì, cũng khiến xã hội gánh chịu
thêm phí tổn do nhà đầu tư mất tiền bạc, công sức, thời gian và cơ hội
kinh doanh. Sự hành hạ người dân bằng những thủ tục hành chính
nhiêu khê và vơ lý tuy thỏa mãn cảm giác thích uy quyền của các
quan chức, song lại gây nhiều tổn hại tính thành tiền cho xã hội và nền
kinh tế.
Kinh tế - luật xem việc giảm thiểu chi phí xã hội là cơ sở đánh giá
tính hợp lý và hiệu quả của các đạo luật được ban hành. Những quốc
gia Âu - Mỹ đã hùng mạnh càng hùng mạnh hơn vì họ biết tiết kiệm
và kiểm sốt chi phí xã hội. Nước ta nghèo nhưng lại không quan tâm
vấn đề này nên ngày càng nghèo thêm, đó là chưa nói đến tác hại của
nạn tham nhũng bất trị.
Việc cai trị quốc gia, nếu cứ giữ theo lề lối và tập quán cũ như hiện
tại, mà khơng nhanh chóng áp dụng những thành tựu khoa học hiện

Page | 14


Tiểu luận Pháp luật Đại cươngu luận Pháp luật Đại cươngn Pháp luận Pháp luật Đại cươngt Đại cươngi cươngng

2010

đại về kinh tế học và luật học, thì khơng thể nào tạo được sức bật cho
nền kinh tế quốc gia trong cuộc cạnh tranh toàn cầu khốc liệt sắp tới.
Trong quá trình xây dựng và phát triển của Việt Nam, Đại hội Đảng
CSVN lần thứ VI họp vào tháng 12 – 1986 như một mốc son lịch sử
đánh dấu sự chuyển hướng co ý nghĩa quyết định đối với sự hình
thành mơ hình kinh tế vĩ mơ của Việt Nam. Đặc trưng cơ bản của mơ
hình kinh tế mới được Đại hội VI đề ra là: phát triển nền kinh tế hàng
hóa nhiều thành phần bằng pháp luật và các công cụ khác theo định
hướng xã hội chủ nghĩa. Đường lối đổi mới kinh tế này lại tiếp tục
khẳng định và hoàn thiện thêm vào Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam
lần thứ VII họp vào cuối tháng 6 – 1991.
Cho đến nay, đường lối đổi mới kinh tế đã triển khai được 10 năm
với 2 kế hoạch 5 năm 1986 – 1990 và 1kinh 991 – 1995. Mặc dù hiện
nay trong nền kinh tế Việt Nam còn tồn tại nhiều khó khăn và thách
đố so với thời kì trước khi tiến hành đổi mới thì đã có sự chuyển biến
về chất, khơng chỉ có ý nghĩa kinh tế mà cịn có ý nghĩa chính trị, xã
hội sâu sắc.
Những thành tựu dã đạt được trong 10 năm đổi mới vừa qua, nhất
là trong 5 năm gần đây đã đưa Việt Nam thoát khỏi khủng hoảng kinh
tế- xã hội. Đồng thời tạo thêm nhiều thế và lực để bước vào thời kì
phát triển mới, đẩy tới một bước cơng nghiệp hóa hiện đại hóa đất
nước, thực hiện dân giàu nước mạnh xã hội công bằng dân chủ văn
minh.

Đại hội Đảng lần thứ VI tiến hành vào tháng 12/1986 đac đưa ra
đường lối đổi mới kinh tế với nội dung cơ bản là: phát triển hàng hóa
với sự tham gia của nhiều thành phần kinh tế, dưới sự quản lí của nhà
nước bằng pháp luật và các công cụ khác theo định hướng xã hội chủ
nghĩa.
Đại hội Đảng lần thứ VII. Qua 10 năm triển khai đường lối đổi mới,
tình hình kinh tế- xã hội nước ta đã có nhiều chuyển biến tích cực
nhưng đồng thời cũng khơng cịn ít khó khăn, có thể đánh giá, phân
tích một cách khái qt động thái, thực trạng kinh tế- xã hội 10 năm
đổi mới vừa qua với những thành tựu và hạn chế như sau:
Những thành tựu đạt được:
Động lực chủ yếu thực hiện nhiệm vụ xây dựng và phát triển kinh
tế- xã hội trong kế hoạch kế hoạch 5 năm 1986-1990 không phải là
đẩy mạnh đầu tư như trước đây mà là đổi mới cơ chế quản lí kinh tế.

Page | 15


Tiểu luận Pháp luật Đại cươngu luận Pháp luật Đại cươngn Pháp luận Pháp luật Đại cươngt Đại cươngi cươngng

2010

Để đổi mới cơ chế quản lí cũ trong những năm 1987-1989 đã ban
hành hàng loạt chỉ thị, nghị quyết nhằm từng bước xác lập cơ chế
quản lí mới.
5/4/1988 Bộ chính trị đã ban hành nghị quyết 10 về đổi mới quản lí
trong nơng nghiệp, chuyển từ khốn theo khâu sang khốn theo hộ
trong cơng nghiệp.
Hiện nay, đã hình thành hệ thống luật pháp thích hợp với kinh tế thị
trường thề hiện trên các văn bàn pháp lí hiến pháp được sửa đồi và

ban hành nhiều luật mới:Bộ luật hình sự, luật đầu tư nước ngoài, luật
đầu tư trong nước, luật thương mại, luật doanh nghiệp, các luật về
thuế, luật phá sản,...và hàng ngàn nghi định, thơng tư… của chính phủ
và các bộ các ngành.Có thể nói rằng cho đến nay hệ thống lật pháp về
kinh tế thị trường ở Việt Nam đã hình thành về cơ bản tuy cịn có
những thiếu sót và hạn chế.
Những luật này để bảo vệ quyền sở hữu của mọi thành phần kinh tế
kể cả các doanh nghiệp nước ngoài, bảo đảm quyền kinh doanh cho
mọi doanh nghiệp, đảm bảo thực hiện các nguyên tắc của thị trường,
thực hiện các cam kết của chính phủ Việt Nam với nước ngồi.
7. Kết luận:
Tóm lại kinh tế và pháp luật có mối liên hệ mật thiết với nhau, tác
động lẫn nhau. Chúng không thể tách rời nhau. Nếu kinh tế mà khơng
có sự quản lý của pháp luật sẽ dẫn tới rối loạn và lệch hướng về kinh
tế. Ngược lại, pháp luật sinh ra từ nhu cầu chủ quan, bắt nguồn trực
tiếp từ những đòi hỏi kinh tế. Vì vậy, muốn nền kinh tế phát triển thì
cần phải vận dụng tốt mối quan hệ này tức là pháp luật phải phù hợp
với sự phát triển của kinh tế.

Page | 16


Tiểu luận Pháp luật Đại cươngu luận Pháp luật Đại cươngn Pháp luận Pháp luật Đại cươngt Đại cươngi cươngng

2010

Tư liệu tham khảo
1.
2.
3.

4.

Pháp luật đại cương (PGS. TS. Đinh Văn Mậu)
Giáo trình luật kinh tế
Kinh tế xã hội Việt Nam – Thực trạng, xu thế và giải pháp
Pháp luật Đại cương (TS. Lê minh Toàn)

5. />
Page | 17