pháp luật việt nam về quyền của người chưa thành niên phạm tội

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (573.36 KB, 46 trang )

Pháp luật Việt Nam về quyền của người chưa thành niên phạm tội

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
----------

LUẬN VĂN TỐT

NGHIỆP CỬ NHÂN
LUẬT
NIÊN KHÓA 2011-2015
ĐỀ TÀI

PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ QUYỀN CỦA NGƢỜI
CHƢA THÀNH NIÊN PHẠM TỘI

Giảng viên hướng dẫn:
Ths.Nguyễn Tống Ngọc Nhƣ
Bộ môn Luật Thương mại

Sinh viên thực hiện:
Lý Thƣơl
MSSV: 5115851
Lớp: Luật Hành chính – K37

Cần Thơ, năm 2014

GVHD: Nguyễn Tống Ngọc Như

1

SVTH: Lý Thươl

Pháp luật Việt Nam về quyền của người chưa thành niên phạm tội

LỜI CẢM TẠ

Sau thời gian học tập, nghiên cứu và rèn luyện tại Khoa Luật - Trường Đại Học
Cần Thơ, với sự dạy bảo nhiệt tình của các thầy cô trong khoa cũng như các thầy cô bộ
môn đã giúp em có được nhiều kiến thức bổ ích và quan trọng trong lĩnh vực pháp luật.
Quá trình thu tập tài liệu, số liệu tại trung tâm học liệu, thư viện khoa luật, các cuốn sách
liên quan, các trang thông tin điện tử hữu ích cùng với sự chỉ bảo, hướng dẫn nhiệt tình
của các thầy cô đặc biệt là sự tận tình hướng dẫn của cô Nguyễn Tống Ngọc Như đã tạo
điều kiện thuận lợi cho em hệ thống lại những kiến thức đã được học ở trường và có thêm
những kinh nghiệm thực tế trong cuộc sống. Với lòng kính trọng sâu sắc em xin gửi lời
cám ơn chân thành đến cô đã hướng dẫn em trong suốt quá trình thực hiện việc nghiên
cứu một công trình luận văn tốt nghiệp cử nhân luật.
Tất cả sự nhiệt tình dạy bảo cũng như hướng dẫn của thầy, cô kết hợp với sự cố
gắng của chính bản thân mình đã tạo điều kiện cho em được nâng cao sự hiểu biết về
những kiến thức trong lý luận và thực tiễn. Tuy nhiên, với kiến thức, kinh nghiệm, khả
năng phân tích tìm hiểu còn hạn chế và thời gian thực hiện tương đối ngắn nên đề tài này
không thể hoàn hảo cũng như không thể tránh khỏi những thiếu sót ngoài ý muốn, mong
các thầy, cô là giáo viên hướng dẫn và giáo viên phản biện đóng góp ý kiến để bài viết
của em được hoàn thiện hơn.
Cuối cùng em xin kính chúc quý thầy, cô luôn dồi dào sức khỏe và thành công
trong công việc cũng như trong cuộc sống.
Cần Thơ, ngày 17 tháng 11 năm 2014
Họ và tên sinh viên

Lý Thƣơl

GVHD: Nguyễn Tống Ngọc Như

2

SVTH: Lý Thươl

Pháp luật Việt Nam về quyền của người chưa thành niên phạm tội

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƢỚNG DẪN
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
GVHD: Nguyễn Tống Ngọc Như

4

SVTH: Lý Thươl

Pháp luật Việt Nam về quyền của người chưa thành niên phạm tội

MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU.............................................................................................................. 01
1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 01
2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................... 01
3. Phƣơng pháp nghiên cứu ......................................................................................... 02
4. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................. 02
5. Bố cục đề tài ............................................................................................................. 02
CHƢƠNG 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ QUYỀN CỦA NGƢỜI CHƢA THÀNH
NIÊN VÀ QUYỀN CỦA NGƢỜI CHƢA THÀNH NIÊN PHẠM TỘI .................... 03
1.1. Khái quát chung quyền của ngƣời chƣa thành niên............................................ 03
1.1.1. Khái niệm “người chưa thành niên” .............................................................. 03
1.1.2. Khái niệm “quyền của người chưa thành niên” ............................................. 03
1.1.3. Nguồn luật điều chỉnh về quyền của người chưa thành niên .......................... 04
1.1.3.1. Nguồn luật quốc tế ............................................................................... 04
1.1.3.2. Nguồn luật quốc gia ............................................................................. 06
1.1.4. Nội dung quyền của người chưa thành niên ................................................... 09
1.2. Khái quát chung về quyền của ngƣời chƣa thành niên phạm tội ....................... 10
1.2.1. Khái niệm “người chưa thành niên phạm tội” ............................................... 10
1.2.2. Khái niệm “quyền của người chưa thành niên phạm tội” .............................. 11
1.2.3. Mối quan hệ giữa quyền của người chưa thành niên phạm tội và quyền con
người ............................................................................................................................. 13
1.2.4. Sự cần thiết điểu chỉnh về quyền của người chưa thành niên phạm tội ........... 14
1.2.5. Tính chất của quyền của người chưa thành niên phạm tội ............................. 15
1.2.5.1. Tính phổ biến (universal) ..................................................................... 15
1.2.5.2. Tính không thể tước bỏ (inalienable)..................................................... 15

1.2.5.3. Tính không thể phân chia (indivisible) .................................................. 15
1.2.5.4. Tính liên hệ và phụ thuộc lẫn nhau (interrelated, interdependent) ......... 16
1.2.6. Nguyên tắc xử lý đối với người chưa thành niên phạm tội .............................. 16
CHƢƠNG 2: PHÁP LUẬT ĐIỀU CHỈNH VỀ QUYỀN CỦA NGƢỜI CHƢA
THÀNH NIÊN PHẠM TỘI......................................................................................... 18
2.1. Quyền của ngƣời chƣa thành niên phạm tội khi bị bắt ....................................... 18
2.1.1. Quyền của người chưa thành niên phạm tội khi bị bắt để tạm giam ............... 18
2.1.2. Quyền của người chưa thành niên phạm tội bị bắt trong trường hợp khẩn cấp
...................................................................................................................................... 20
GVHD: Nguyễn Tống Ngọc Như

5

SVTH: Lý Thươl

Pháp luật Việt Nam về quyền của người chưa thành niên phạm tội
2.1.3. Quyền của người chưa thành niên phạm tội bị bắt trong trường hợp phạm tội
quả tang hoặc đang bị truy nã ....................................................................................... 21
2.2. Quyền của ngƣời chƣa thành niên phạm tội khi bị tạm giữ ............................... 23
2.3. Quyền của bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên khi bị tạm giam .................. 24
2.4. Quyền của ngƣời chƣa thành niên phạm tội khi bị hỏi cung .............................. 25
2.5. Quyền của ngƣời chƣa thành niên phạm tội khi bị khám xét ............................. 26
2.5.1. Khám người ................................................................................................... 26
2.5.2. Khám chỗ ở, chỗ làm việc, địa điểm............................................................... 27
2.6. Quyền của bị can là ngƣời chƣa thành niên đối với kết quả giám định ............. 27
2.7. Quyền bào chữa của ngƣời bị tạm giữ, bị can, bị cáo là ngƣời chƣa thành niên
...................................................................................................................................... 27
2.8. Quyền đƣợc trình bày lời khai, ý kiến trong quá trình tham gia tố tụng ........... 28
2.9. Quyền khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, ngƣời có thẩm quyền

tiến hành tố tụng .......................................................................................................... 28
CHƢƠNG 3: TÌNH HÌNH THỰC HIỆN QUYỀN CỦA NGƢỜI CHƢA THÀNH
NIÊN PHẠM TỘI VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP............................................................ 30
3.1. Những chủ thể có trách nhiệm bảo vệ quyền của ngƣời chƣa thành niên phạm
tội .................................................................................................................................. 30
3.2. Thực tiễn bảo vệ quyền của ngƣời chƣa thành niên phạm tội thông qua việc áp
dụng các quy định pháp luật ....................................................................................... 30
3.2.1. Vi phạm trong việc hỏi cung người chưa thành niên không có mặt của người
giám hộ .......................................................................................................................... 31
3.2.2. Vi phạm trong việc bắt giữ, tạm giam người chưa thành niên phạm tội ......... 32
3.2.3. Vi phạm trong khi áp dụng pháp luật xét xử đối với người chưa thành niên
phạm tội......................................................................................................................... 32
3.2.4. Vi phạm trong việc giam giữ người chưa thành niên ...................................... 33
3.3. Những vƣớng mắc, hạn chế .................................................................................. 34
3.4. Những đề xuất, kiến nghị ...................................................................................... 35
3.4.1. Hoàn thiện quy định pháp luật ....................................................................... 35
3.4.2. Cách thức tổ chức thực hiện .......................................................................... 35
KẾT LUẬN .................................................................................................................. 36

GVHD: Nguyễn Tống Ngọc Như

6

SVTH: Lý Thươl

Pháp luật Việt Nam về quyền của người chưa thành niên phạm tội
PHẦN MỞ ĐẦU
1.1 Lý do chọn đề tài
Người chưa thành niên thực hiện hành vi phạm tội là một hiện tượng thực tế tồn tại

trong xã hội. Trong những năm qua và nhất là thời điểm hiện nay, tình trạng người chưa
thành niên phạm tội ở Việt Nam diễn biến rất phức tạp. Việc giải quyết vấn đề trên là hết
sức cần thiết đễ giữ nghiêm ổn định chính trị và trật tự an toàn xã hội, nhưng theo đó cũng
là một vấn đề đang được nhiều nước trên thế giới đặc biệt chú ý. Trước hết, do xuất phát
từ đặc điểm tâm lý đang phát triển, nhân cách chưa được định hình, nhận thức chưa đầy
đủ dẫn đến một số em đã có hành vi phạm tội một cách không tự giác. Mặt khác, khi thực
hiện hành vi phạm tội có nghĩa là các em vừa là người phạm tội vừa là nạn nhân của sự
thiếu giáo dục, chăm sóc của gia đình, nhà trường và xã hội; hành động của các em ít
nhiều gì bị chi phối bởi hoàn cảnh khách quan hoặc bị xúi giục, lừa dối…
Chính vì vậy, quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về vấn đề giải quyết người chưa
thành niên phạm tội là vấn đề không phải đơn giản như xét xử một vụ án, trừng phạt một
tội phạm nào đó, điều quan trọng là phải tìm ra mọi cách để làm giảm bớt những hoạt
động phạm pháp và tốt hơn hết là ngăn ngừa đừng để các việc làm trái pháp luật xảy ra,
hơn thế là khi các em thực hiện tội phạm thì phải có những cơ chế nhất định để bảo vệ và
đảm bảo cho các em thực hiện được những quyền cơ bản của mình trong quá trình tham
gia tố tụng.
Tuy nhiên, trong thực tiễn áp dụng các quy định này đã nảy sinh những vướng
mắc, bất cập. cụ thể là việc xâm phạm những quyền cơ bản của người chưa thành niên
phạm tội trong một số giai đoạn tố tụng hình sự. Trước những đòi hỏi của cuộc đấu tranh
ngăn chặn, phòng chống tội phạm cũng như đảm bảo cho người chưa thành niên thực hiện
các quyền năng tố tụng cơ bản của mình khi phạm tội là hết sức cần thiết, việc nghiên cứu
sâu về những vấn đề đảm bảo quyền cơ bản của người chưa thành niên phạm tội trong
giai đoạn này có ý nghĩa sâu sắc cả về mặt lý luận cũng như thực tiễn áp dụng pháp luật.
Trên cơ sở những vấn đề như đã phân tích, đã đưa người viết đi đến quyết định chọn đề
tài: “Pháp luật Việt Nam về quyền của người chưa thành niên phạm tội” cho luận văn
tốt nghiệp cử nhân của mình.
1.2 Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đánh giá thực trạng của việc áp dụng
các quy định của pháp luật tố tụng hình sự đối với người chưa thành niên phạm tội người
viết mong muốn thông qua đó rút ra những hạn chế về quyền của người chưa thành niên

phạm tội, đồng thời mong muốn bảo vệ những quyền đó trên cơ sở đề xuất hướng giải
quyết.

GVHD: Nguyễn Tống Ngọc Như

7

SVTH: Lý Thươl

Pháp luật Việt Nam về quyền của người chưa thành niên phạm tội
1.3 Phƣơng pháp nghiên cứu
Trong luận văn người viết đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu như phương
pháp so sánh, phân tích, tổng hợp, tình hình thực tiễn áp dụng pháp luật tố tụng hình sự tại
các cơ quan tiến hành tố tụng đối với người chưa thành niên phạm tội để phục vụ cho quá
trình nghiên cứu luận văn.
1.4 Phạm vi nghiên cứu
Nội dung nghiên cứu chủ yếu với các vấn đề như sau: Văn bản quy phạm pháp luật
chính yếu trong công trình nghiên cứu này là Bộ luật hình sự Việt Nam 1999 sửa đổi bổ
sung 2009 và Bộ luật tố tụng hình sự Việt Nam năm 2003. Độ tuổi người chưa thành niên
ở đây chỉ đề cập đến những người từ đủ 14 tuổi đến dưới 18 tuổi. Trong các giai đoạn tố
tụng, người viết chỉ đề cập đến quyền của người chưa thành niên phạm tội ở các giai đoạn
điều tra, truy tố và xét xử.
1.5 Bố cục đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, đề tài được cấu trúc
thành 03 chương.
- Chương 1: Khái quát chung về quyền của người chưa thành niên và quyền người
chưa thành niên phạm tội.
- Chương 2: Pháp luật điều chỉnh về quyền của người chưa thành niên phạm tội.
- Chương 3: Tình hình thực hiện quyền của người chưa thành niên phạm tội và một

số giải pháp.

GVHD: Nguyễn Tống Ngọc Như

8

SVTH: Lý Thươl

Pháp luật Việt Nam về quyền của người chưa thành niên phạm tội
CHƢƠNG 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ QUYỀN CỦA NGƢỜI CHƢA THÀNH
NIÊN VÀ QUYỀN CỦA NGƢỜI CHƢA THÀNH NIÊN PHẠM TỘI
1.1 Khái quát chung quyền của ngƣời chƣa thành niên
1.1.1 Khái niệm “người chưa thành niên”
Người chưa thành niên là những người chưa hoàn toàn phát triển đầy đủ về nhân
cách, chưa có đầy đủ quyền lợi và nghĩa vụ của một công dân. Pháp luật ở mỗi quốc gia
quy định độ tuổi cụ thể của người chưa thành niên khác nhau.
Điều 1 Công ước quốc tế về quyền trẻ em được Đại hội đồng Liên hợp quốc thông
qua ngày 20/11/1989 có ghi: “Trong phạm vi Công ước này, trẻ em có nghĩa là người
dưới 18 tuổi, trừ trường hợp luật pháp áp dụng đối với trẻ em có quy định tuổi thành niên
sớm hơn”.
Ở Việt Nam, độ tuổi người chưa thành niên được xác định thống nhất là dưới 18
tuổi và quy định cụ thể là Điều 18 Bộ luật dân sự năm 2005 “Người từ đủ mười tám tuổi
trở lên là người thành niên. Người chưa đủ mười tám tuổi là người chưa thành niên”.
Khái niệm người chưa thành niên khác với khái niệm trẻ em. Theo Điều 1 Luật
Bảo vệ, Chăm sóc và Giáo dục trẻ em Việt Nam năm 2004: “Trẻ em là công dân Việt
Nam dưới 16 tuổi”. Tuy nhiên khái niệm người chưa thành niên lại đồng nghĩa với khái
niệm trẻ em trong Công ước quốc tế về quyền trẻ em, bởi lẽ đều là những người dưới 18
tuổi. Khái niệm người chưa thành niên được xây dựng dựa trên sự phát triển về mặt thể
chất và tinh thần của con người và được cụ thể hoá bằng giới hạn độ tuổi trong các văn

bản pháp luật của từng quốc gia. Theo đó, người ta quy định những quyền và nghĩa vụ cụ
thể của người chưa thành niên.
Như vậy, có thể khái niệm: Người chưa thành niên là người dưới 18 tuổi, chưa
phát triển hoàn thiện về thể chất và tinh thần, chưa có đầy đủ các quyền và nghĩa vụ pháp
lý như người đã thành niên.
1.1.2 Khái niệm “quyền của người chưa thành niên”
Để nắm được khái niệm về quyền của người chưa thành niên, trước tiên phải tìm
hiểu những khái niệm giản đơn ban đầu về quyền con người, bởi vì ở mỗi quốc gia, việc
bảo vệ quyền của người chưa thành niên sẽ không có ý nghĩa nếu như quyền con người
nói chung không được tôn trọng.
Quyền con người được hình thành và phát triển dần dần theo dòng lịch sử, được
khẳng định trong các bản tuyên ngôn của các nước, các văn kiện của Liên hợp quốc và
đến giai đoạn hiện nay quyền con người được hiểu là một chế định của pháp luật quốc tế
hiện đại, bao gồm đầy đủ các quyền về dân sự, chính trị, kinh tế, xã hội và văn hóa. Các
quyền này bao trùm trên phạm vi toàn thế giới, áp dụng cho nhiều đối tượng khác nhau.
GVHD: Nguyễn Tống Ngọc Như

9

SVTH: Lý Thươl

Pháp luật Việt Nam về quyền của người chưa thành niên phạm tội
Quyền con người là một khái niệm chung bao gồm các vấn đề chống phân biệt chủng tộc,
chống tội ác diệt chủng, bảo hộ nạn nhân chiến tranh, chống phân biệt đối xử với phụ nữ,
quyền trẻ em1. Do độ tuổi người chưa thành niên theo quy định của pháp luật nước ta
bằng với độ tuổi trẻ em theo công ước quốc tế về quyền trẻ em năm 1989 người viết xin
đưa ra khái niệm quyền của người chưa thành niên như sau:
Quyền của người chưa thành niên là một bộ phận hợp thành của quyền con người
nói chung, đồng thời là một loại quyền đặc biệt dành cho người chưa thành niên. Sở dĩ

đặc biệt là vì người chưa thành niên là lớp người còn non nớt về thể chất và trí tuệ, còn ở
trong độ tuổi thơ ngây, cần phải được cộng đồng nhân loại dành cho sự quan tâm đặc biệt
trước khi đến tuổi trưởng thành. Sự quan tâm này thể hiện trong việc ban hành pháp luật
và tổ chức hệ thống bộ máy thích hợp để đảm bảo quyền của người chưa thành niên được
chăm sóc, bảo vệ và giúp đỡ đặc biệt.
1.1.3 Nguồn luật điều chỉnh về quyền của người chưa thành niên
1.1.3.1 Nguồn luật quốc tế
a) Công ước quốc tế về quyền trẻ em năm 1989
Công ước quyền trẻ em là văn bản quốc tế đầu tiên đề cập đến quyền trẻ em theo
hướng tiến bộ, bình đẳng, toàn diện và mang tính pháp lý cao. Công ước được Đại Hội
đồng Liên hợp quốc chính thức thông qua ngày 20 tháng 11 năm 1989, theo Nghị định
44/25. Công ước có hiệu lực và trở thành Luật quốc tế từ ngày 2 tháng 9 năm 1990, khi đã
có 20 nước phê chuẩn. Nước đầu tiên trên thế giới phê chuẩn Công ước là Gana. Tính đến
năm 2002 đã có 191 nước ký và phê chuẩn, tham gia. Việt Nam là nước thứ hai trên thế
giới và là nước đầu tiên ở châu Á đã ký cam kết thực hiện. Ngay sau khi ký cam kết, Nhà
nước ta đã ban hành một hệ thống các văn bản pháp luật cũng như xây dựng hệ thống tổ
chức bộ máy từ trung ương đến cơ sở bảo đảm cho sự nghiệp bảo vệ, chăm sóc và giáo
dục trẻ em được thực hiện ngày càng có hiệu quả. Công ước gồm 54 điều khoản với nội
dung quy định các quyền dân sự, chính trị, kinh tế, văn hóa, nêu rõ các nguyên tắc, các
quyền khác nhau, các cơ chế theo dõi và thực hiện. Trong đó, 41 điều khoản đề ra các
quyền của tất cả trẻ em, các quyền đó là không thể chia tách. Các điều khoản bao gồm cả
những nội dung các quyền về tự do dân sự, môi trường gia đình và các biện pháp thay thế
trong chăm sóc sức khỏe, giáo dục, các hoạt động văn hóa giải trí, các biện pháp bảo
vệ đặc biệt2.

1

Trần Văn Thắng, Quyền trẻ em trong công ước Liên hợp quốc và pháp luật Việt Nam, Nxb Giáo dục,

34

GD  03

189/144-03, Trang 14.
2
Đinh Thị Minh, Giới thiệu chung Công ước quốc tế về quyền trẻ em, Báo chí với trẻ em, chidren and midia in
Vietnam, [24/11/2014].

GVHD: Nguyễn Tống Ngọc Như

10

SVTH: Lý Thươl

Pháp luật Việt Nam về quyền của người chưa thành niên phạm tội
b) Công ước La Hay về bảo vệ trẻ em và hợp tác trong vấn đề nuôi con nuôi
Công ước La Hay 1993 là Công ước có tính toàn cầu về vấn đề nuôi con nuôi được
cộng đồng quốc tế và các quốc gia có liên quan đánh giá cao. Công ước gồm lời nói đầu,
7 chương và 48 điều với những nội dung cơ bản: mục đích và phạm vi áp dụng của Công
ước, những điều kiện nuôi con nuôi giữa các nước, những yêu cầu về thủ tục cho – nhận
nuôi con nuôi nước ngoài, công nhận và hậu quả của việc nuôi con nuôi, cơ chế hợp tác
giữa các nhà chức trách trung ương. Công ước là một tài liệu pháp lý quan trọng cho trẻ
em, gia đình sinh ra các em và những người nhận con nuôi nước ngoài. Công ước quy
định các nghĩa vụ của các cơ quan có thẩm quyền của các nước cho con nuôi và các nước
nhận con nuôi. Công ước này nhằm đảm bảo tính đạo đức mà minh bạch của quá trình
cho và nhận con nuôi. Công ước chủ yếu tính đến lợi ích tốt đẹp nhất của trẻ như đã được
quy định trong Công ước quốc tế về quyền trẻ em. Công ước đảm bảo rằng việc cho và
nhận con nuôi nằm trong thẩm quyền của những cơ quan có thẩm quyền và dựa trên sự
hiểu biết thấu đáo và đồng thuận của các bên liên quan. Công ước cũng nhằm đảm bảo
việc cho và nhận con nuôi giữa các quốc gia được bảo vệ và tuân theo những tiêu chuẩn

được áp dụng cho việc cho và nhận con nuôi ở trong nước, việc cho và nhận con nuôi
không phải vì mục đích tài chính của các bên liên quan. Điều này trước tiên là để bảo vệ
trẻ em và cũng có tác dụng bảo vệ quyền của cha mẹ đẻ và đảm bảo cho các cha mẹ nuôi
rằng trẻ mình nhận nuôi không phải là kết quả của một quá trình phạm pháp.
c) Công ước điều chỉnh vấn đề lao động trẻ em
Hiện nay, cộng đồng quốc tế và nhiều quốc gia rất coi trọng việc ban hành pháp
luật nhằm kiểm soát, điều chỉnh vấn đề lao động trẻ em. Điều này bảo đảm cho các em có
thể tham gia quan hệ lao động; mặt khác, nó bảo vệ tốt nhất quyền lợi cho trẻ em.
Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) từ khi thành lập năm 1919 đến nay đã thông qua
gần 200 công ước và cũng gần 200 khuyến nghị, trong đó có gần 30 công ước đề cập đến
việc bảo vệ trẻ em khỏi các hình thức bóc lột và lạm dụng sức lao động. Nổi bật trong số
đó là hai công ước cơ bản trực tiếp đề cập đến vấn đề ngăn ngừa, cấm và xoá bỏ lao động
trẻ em là Công ước số 138 về Độ tuổi lao động tối thiểu năm 1973 (kèm theo Khuyến
nghị số 146) và Công ước số 182 về Cấm và hành động ngay lập tức để xoá bỏ các hình
thức lao động trẻ em tồi tệ nhất năm 1999 (kèm theo Khuyến nghị số 190). Từ khi thông
qua cho đến nay, đã có 155 quốc gia phê chuẩn Công ước số 138 và 171 quốc gia phê
chuẩn Công ước số 1823.

3

Trần Thắng Lợi, Pháp luật quốc tế về tuyển dụng, sử dụng lao động trẻ em, Bài viết, Cổng thông tin điện tử Tòa án
nhân dân tối cao,
/>[ngày truy cập 22/10/2014].

GVHD: Nguyễn Tống Ngọc Như

11

SVTH: Lý Thươl

Pháp luật Việt Nam về quyền của người chưa thành niên phạm tội
1.1.3.2 Nguồn luật quốc gia
a) Hiến pháp nước CHXHCN Việt Nam
Với tính cách là một đạo luật cơ bản của Nhà nước, Hiến pháp quy định những vấn
đề quan trọng như bản chất Nhà nước, cách thức tổ chức quyền lực Nhà nước, nguyên tắc
tổ chức và hoạt động của cơ quan Nhà nước, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân...
mang tính nguyên tắc và làm cơ sở cho các ngành luật khác trong hệ thống pháp luật Việt
Nam. Trong lĩnh vực Hiến pháp, người chưa thành niên được xem như một công dân, hơn
thế là một công dân đặc biệt. Và vấn đề bảo vệ người chưa thành niên được điều chỉnh
dưới góc độ là phạm trù của quyền con người. Do vậy, Hiến pháp bảo vệ quyền người
chưa thành niên bằng việc quy định các quyền cơ bản nhất của người chưa thành niên, bao
gồm quyền được bảo vệ, chăm sóc và giáo dục. Đồng thời, Hiến pháp cũng quy định trách
nhiệm của gia đình, Nhà nước và xã hội trong việc bảo đảm thực hiện các quyền cơ bản
này, cụ thể là tại khoản 1 Điều 37: “Trẻ em được Nhà nước, gia đình, xã hội bảo vệ, chăm
sóc và giáo dục, được tham gia vào các vấn đề về trẻ em. Nghiêm cấm xâm hại, hành hạ,
ngược đãi, bỏ mặc, lạm dụng, bóc lột sức lao động và những hành vi khác vi phạm quyền
trẻ em”. Tại khoản 2 Điều 58 đã quy định: “Nhà nước, xã hội và gia đình có trách nhiệm
bảo vệ, chăm sóc sức khoẻ người mẹ, trẻ em, thực hiện kế hoạch hoá gia đình”. Như vậy,
trong Hiến pháp 2013 chăm sóc, bảo vệ trẻ em nói riêng cũng như người chưa thành niên
nói chung đã được quan tâm sâu sắc hơn.
b) Luật Quốc tịch
Luật Quốc tịch Việt Nam là một ngành luật thuộc hệ thống luật công, điều chỉnh
mối quan hệ giữa Nhà nước và dân cư sinh sống trên lãnh thổ Việt Nam. Mối quan hệ này
xác định địa vị pháp lý của cá nhân bao gồm quyền, nghĩa vụ và những đảm bảo pháp lý
để thực hiện quyền và nghĩa vụ đó. Như vậy, quốc tịch là trạng thái pháp lý xác định mối
quan hệ giữa một cá nhân với một Nhà nước nhất định. Người có quốc tịch chịu sự tài
phán tuyệt đối của Nhà nước, đồng thời được hưởng đầy đủ mọi năng lực pháp lý với sự
bảo hộ của Nhà nước, không phân biệt phạm vi cư trú. Do vậy, người chưa thành niên với
tư cách là một cá nhân, nên quyền có quốc tịch là một trong những quyền cơ bản và thiêng

liêng nhất của người chưa thành niên.. Rõ ràng, Luật Quốc tịch có ý nghĩa rất quan trọng
trong việc bảo vệ quyền của người chưa thành niên.
c) Luật Hành chính
Luật Hành chính là một ngành luật về quản lý nhà nước, điều chỉnh các quan hệ xã
hội phát sinh trong lĩnh vực quản lý nhà nước. Tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội đều
ít nhiều chịu sự quản lý của Nhà nước. Quản lý nhà nước nhằm cho các quan hệ xã hội
được tồn tại trong một trật tự, có định hướng, tạo sự nhất quán và nhịp nhàng trong cơ chế
hoạt động của chúng. Người chưa thành niên với tư cách là một chủ thể xã hội, cũng là
GVHD: Nguyễn Tống Ngọc Như

12

SVTH: Lý Thươl

Pháp luật Việt Nam về quyền của người chưa thành niên phạm tội
đối tượng của luật Hành chính. Mọi lĩnh vực mà khi người chưa thành niên tham gia như
hoạt động học tập, vui chơi, giải trí hay các hoạt động chăm sóc sức khỏe, y tế, giáo dục
đều chịu sự quản lý của Nhà nước. Ngoài ra, luật Hành chính còn quy định trách nhiệm
hành chính đối với người chưa thành niên đều có quy định riêng áp dụng đối với họ khi vi
phạm cụ thể là giáo dục tại xã, phường, thị trấn; đưa vào trường giáo dưỡng và các tổ
chức, cơ sở4,… nhằm giáo dục người chưa thành niên, đưa họ trở lại cuộc sống bình
thường. Như vậy, có thể nói luật Hành chính cũng góp phần quan trọng vào việc bảo vệ
quyền của người chưa thành niên dưới góc độ quản lý Nhà nước, một đặc thù riêng của
luật Hành chính.
d) Luật Hình sự Việt Nam và luật Tố tụng Hình sự Việt Nam
Luật Hình sự là một ngành luật điều chỉnh mối quan hệ xã hội phát sinh giữa nhà
nước và người phạm tội, khi người này thực hiện tội phạm5. Người chưa thành niên là một
chủ thể đặc biệt của pháp luật hình sự. Do đó, Pháp luật hình sự có nguyên tắc xử lý riêng
đối với người chưa thành niên nhằm bảo vệ người chưa thành niên khi họ là đối tượng bị

tội phạm xâm hại, đồng thời cũng quy định trách nhiệm hình sự nhưng theo hướng giảm
nhẹ đối với người chưa thành niên khi họ chính là người thực hiện tội phạm. Bên cạnh đó,
luật Tố tụng hình sự - ngành luật hình thức quy định trình tự, thủ tục thực hiện các quy
định của luật Hình sự - cũng bảo vệ quyền của người chưa thành niên theo tính chất đặc
thù riêng của mình. Đó là trao cho người chưa thành niên các quyền tố tụng để họ tự bảo
vệ hoặc nhờ người khác bảo vệ quyền lợi của mình.
e) Luật Dân sự Việt Nam và Luật Tố tụng Dân sự Việt Nam
Luật Dân sự với đối tượng điều chỉnh là các quan hệ tài sản và các quan hệ nhân
thân phát sinh trong quá trình sản xuất, phân phối, lưu thông, tiêu dùng các sản phẩm hàng
hóa nhằm thỏa mãn nhu cầu hằng ngày của các thành viên trong xã hội. Luật Dân sự coi
người chưa thành niên như một thành viên của đời sống dân sự và có những quy định
riêng nhằm xác định địa vị pháp lý của họ trong lĩnh vực dân sự, gồm quyền, nghĩa vụ và
những đảm bảo pháp lý bảo vệ quyền của người chưa thành niên và được thực hiện ở các
quy định về giám hộ đối với người chưa thành niên, về năng lực chủ thể dân sự của người
chưa thành niên, về thừa kế,... Luật dân sự cũng có một ngành luật hình thức tương ứng,
đó là Luật Tố tụng Dân sự. Luật Tố tụng Dân sự cũng bảo vệ quyền của người chưa thành
niên thông qua các quy định liên quan đối với họ khi tham gia các quan hệ tố tụng dân
sự6.
4

Phần thứ 3, Chương I của Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012.
Phạm Văn Beo, Luật hình sự Việt Nam, Quyển 1 (phần chung), Nxb Chính trị Quốc gia Hà nội 2009, trang 76.
6
Xem thêm Trần Đức Long, tư cách tham gia tố tụng của NCTN trong vụ án bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng,
/>&article_details=1, [25/11/2014].
5

GVHD: Nguyễn Tống Ngọc Như

13

SVTH: Lý Thươl

Pháp luật Việt Nam về quyền của người chưa thành niên phạm tội
f) Luật Lao động Việt Nam
Luật Lao động điều chỉnh các quan hệ lao động giữa người lao động và người sử
dụng lao động, pháp điển hóa các quyền và nghĩa vụ của người lao động, người sử dụng
lao động, các tiêu chuẩn lao động, các nguyên tắc sử dụng lao động và quản lý lao động.
Luật lao động coi người chưa thành niên là một đối tượng đặc biệt và đặt ra các quy định
riêng đối với người lao động chưa thành niên 7 nhằm đảm bảo quá trình thực hiện quan hệ
lao động của người chưa thành niên diễn ra bình thường, tránh khỏi các công việc quá
sức, độc hại, lạm dụng sức lao động của người chưa thành niên, đảm bảo cho quá trình
phát triển bình thường của họ trong môi trường lao động.
g) Luật Hôn nhân và Gia đình
Luật Hôn nhân và Gia đình bao gồm tổng thể các quy phạm pháp luật nhằm điều
chỉnh các quan hệ hôn nhân gia đình. Đó là: các quan hệ nhân thân, quan hệ tài sản giữa
vợ - chồng, giữa cha me – con cái, giữa các thành viên khác trong gia đình. Với phạm vi
điều chỉnh đặc thù của mình, luật Hôn nhân và Gia đình xem người chưa thành niên như
là một thành viên đặc biệt của gia đình cần có sự bảo hộ pháp lý đặc biệt. Vấn đề bảo vệ
quyền của người chưa thành niên thể hiện trong các quy định của luật Hôn nhân và Gia
đình về quyền nhân thân và quyền tài sản, quyền được khai sinh,...
h) Luật bảo vệ chăm sóc và giáo dục trẻ em Việt Nam
Trong hệ thống pháp luật về trẻ em, đã có hẳn một đạo luật chuyên ngành điều
chỉnh các quan hệ xã hội cơ bản liên quan đến trẻ em - Luật Bảo vệ chăm sóc và giáo dục
trẻ em năm 2004. Phạm vi điều chỉnh của pháp luật về trẻ em rộng lớn, liên quan đến các
quyền, bổn phận của trẻ em, trách nhiệm của nhà nước, gia đình, xã hội, trong việc bảo
vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em, trách nhiệm pháp lý đối với hành vi vi phạm quyền trẻ
em và đối với hành vi vi phạm của trẻ em. Đây chính là cơ sở pháp lý thể chế hóa chính
sách của Đảng, Nhà nước ta về bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em phù hợp với Công

ước về quyền trẻ em 1989 mà Nhà nước ta đã phê chuẩn.
=> Qua phân tích những nét khái quát về sự điều chỉnh của một số ngành luật
thuộc hệ thống pháp luật Việt Nam về quyền của người chưa thành niên, có thể nhận thấy
rằng rất nhiều ngành luật đều coi người chưa thành niên là một chủ thể đặc biệt và dành
cho họ những quy định riêng theo đặc thù của ngành luật mình. Điều này xuất phát trước
tiên từ những đặc điểm riêng về độ tuổi cũng như sự phát triển chưa đầy đủ về tâm sinh
lý. Sau nữa, xuất phát từ những quan niệm, tư tưởng nhân đạo, dân chủ, thấm nhuần nét
tinh hoa của văn hóa, đạo lý truyền thống của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta. Tất cả các
quy định của pháp luật đều hướng tới bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người chưa

7

Chương XI, Mục 1, Bộ luật Lao động năm 2012.

GVHD: Nguyễn Tống Ngọc Như

14

SVTH: Lý Thươl

Pháp luật Việt Nam về quyền của người chưa thành niên phạm tội
thành niên, đảm bảo cho họ phát triển bình thường trong sự đầy đủ về tình cảm và vật
chất, trong một môi trường trong sạch, lành mạnh.
1.1.4 Nội dung quyền của người chưa thành niên
Theo hệ thống pháp luật của nước ta thì chưa có một ngành luật cụ thể nào điều
chỉnh về quyền của người chưa thành niên, tuy nhiên đã có hẳn một ngành luật cụ thể
điều chỉnh về quyền của trẻ em cụ thể là luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em năm
2004 nhưng những quy định này chỉ điều chỉnh giới hạn độ tuổi của người dưới 16 tuổi
mà người chưa thành niên là người dưới 18 tuổi. Vì vậy dựa trên công ước về quyền trẻ

em 1989 có thể đưa ra nội dung cơ bản quyền của người chưa thành niên thành bốn nhóm
quyền như sau:
Nhóm quyền sống còn: Quyền sống còn là quyền cơ bản của mỗi cá nhân, tiền đề
cho việc bảo vệ tất cả các quyền khác của con người. Bảo vệ quyền này của người chưa
thành niên cần dựa trên nguyên tắc vì lợi ích tốt nhất của người chưa thành niên. Cần phải
được thực hiện ngay không chậm trễ vì trẻ rất dễ bị tổn thương. Khi những nguy cơ đe
dọa quyền sống còn của người chưa thành niên như: gây ra những tai nạn thương tích,
những tổn thương do người đã thành niên đem lại, thiếu sự chăm sóc yêu thương và hỗ
trợ của gia đình, bị phân biệt đối xử. Những nguy cơ đe dọa tới sự sống còn của người
chưa thành niên là rất nhiều và có thể xảy ra ở bất cứ nơi nào, cộng đồng và quốc gia nào,
kể cả ngay tại gia đình. Tất cả chúng ta phải có trách nhiệm đảm bảo quyền được sống ở
mức cao nhất có thể được.
Nhóm quyền bảo vệ: Quyền được bảo vệ là bảo vệ người chưa thành niên khỏi bị
phân biệt đối xử, thoát khỏi sự bóc lột về kinh tế, sự lạm dụng, xâm hại về thể xác và tinh
thần, bị lơ là và bỏ rơi, bị đối xử tàn tệ, các em phải được bảo vệ trong tình trạng khẩn
cấp, khủng hoảng. Nghiêm cấm lạm dụng, bóc lột sức lao động của người chưa thành
niên, bất kỳ một hành vi, hoặc yếu tố tình huống có chủ ý của cá nhân, tổ chức hay của
cộng đồng như xâm phạm đến thể chất, tình cảm, nhân cách, lạm dụng tình dục, ngược
đãi, xao nhãng, bỏ rơi, sử dụng quá mức sức lao động, hoặc khai thác thương mại, tước
đoạt quyền và sự tự do của người chưa thành niên, gây nguy hại đến sự phát triển thể
chất, tinh thần của người chưa thành niên. Khi người chưa thành niên bị lâm vào tình
trạng khủng hoảng khẩn cấp như tình trạng rối loạn, thiếu hụt, mất thăng bằng nghiêm
trọng do những yếu tố bên ngoài tác động có ảnh hưởng xấu đến sự phát triển thể chất,
tinh thần của người chưa thành niên.
Nhóm quyền phát triển: Bao gồm mọi hình thức giáo dục (chính quy và không
chính quy) và quyền được có mức sống đầy đủ cho sự phát triển về thể lực, trí tuệ, tinh
thần, đạo đức và xã hội của người chưa thành niên. Quyền được chăm sóc sức khoẻ, được

GVHD: Nguyễn Tống Ngọc Như

15

SVTH: Lý Thươl

Pháp luật Việt Nam về quyền của người chưa thành niên phạm tội
học tập và phát triển năng khiếu. Quyền vui chơi, giải trí, hoạt động văn hóa, nghệ thuật,
thể dục thể thao, du lịch.
Nhóm quyền tham gia: Bao gồm quyền được bày tỏ ý kiến trong mọi vấn đề có liên
quan tới bản thân, quyền được lắng nghe và được kết giao hội họp. Quyền được tiếp cận
thông tin, bày tỏ ý kiến và tham gia hoạt động xã hội8.
1.2 Khái quát chung về quyền của ngƣời chƣa thành niên phạm tội
1.2.1 Khái niệm “người chưa thành niên phạm tội”
Luật hình sự của Nhà nước Cộng hòa XHCN Việt Nam đề cập người chưa thành
niên dưới hai phương diện. Một mặt, họ là đối tượng cần được bảo vệ đặc biệt bằng luật
hình sự khỏi những hành vi bị coi là tội phạm. Mặt khác, người chưa thành niên còn là
chủ thể của tội phạm. Khái niệm người chưa thành niên phạm tội trong pháp luật hình sự
Việt Nam chỉ bao gồm những người đã đủ 14 tuổi nhưng chưa đủ 18 tuổi. Điều 12 Bộ luật
hình sự (BLHS) 1999 sửa đổi bổ sung 2009 quy định:“1. Người từ đủ 16 tuổi trở lên phải
chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm; 2. Người từ đủ 14 tuổi trở lên, nhưng chưa đủ
16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng do cố ý hoặc tội phạm
đặc biệt nghiêm trọng”9.
Ngoài ra còn có một khái niệm dễ bị nhầm lẫn đó là khái niệm tội phạm người
chưa thành niên, khái niệm này xuất phát từ khái niệm tội phạm mà khái niệm tội phạm
trong BLHS10 được các nhà nghiên cứu luật học khái niệm một cách khái quát như sau:
“Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội, trái pháp luật hình sự, có lỗi và phải chịu
hình phạt”11. Vậy dựa vào khái niệm tội phạm trong BLHS cũng như quan điểm của các
nhà nghiên, có thể hiểu khái niệm tội phạm người chưa thành niên là hành vi nguy hiểm
cho xã hội được quy định trong Bộ luật hình sự do người từ đủ 14 tuổi đến dưới 18 tuổi
có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý và người đó phải chịu

trách nhiệm hình sự tương ứng với hành vi và lỗi của mình theo phán xét của Tòa án.
So sánh hai khái niệm chúng ta thấy khái niệm tội phạm người chưa thành niên
không đồng nhất với khái niệm người chưa thành niên phạm tội nhưng hai khái niệm này
có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Khái niệm người chưa thành niên phạm tội là khái niệm
dùng để chỉ một dạng chủ thể đặc biệt (người chưa thành niên) thực hiện hành vi phạm
tội, còn khái niệm tội phạm là người chưa thành niên là khái niệm dùng để chỉ tội phạm
đã được thực hiện bởi một dạng chủ thể đặc biệt (người chưa thành niên) 12. Trường hợp
8

Nguyễn Thị Thu Hương, Các quyền của trẻ em và việc bảo vệ trẻ em Việt Nam, [25/11/2014].
9
Nguyễn Ngọc Hòa, Giáo trình luật hình sự Việt Nam, tập 1, Nxb CAND Hà Nội 2010, trang 317.
10
Điều 8 BLHS 1999 sửa đổi bổ sung 2009.
11
Phạm Văn Beo, Luật hình sự Việt Nam, quyển 1, Nxb Chính trị quốc gia Hà nội, 2009, trang 113.
12
Trường Đại học cảnh sát nhân dân, Khái niệm người chưa thành niên và khái niệm tội phạm do người chưa thành
niên gây ra – cơ sở có tính pháp lí quan trọng để phòng ngừa, điều tra tội phạm và xử lý người chưa thành niên

GVHD: Nguyễn Tống Ngọc Như

16

SVTH: Lý Thươl

Pháp luật Việt Nam về quyền của người chưa thành niên phạm tội
được gọi là tội phạm là khi người đó đã có đủ các yếu tố cấu thành tội phạm, nếu xét về
mặt chủ thể thì người chưa thành niên phạm tội chưa được xác định là có năng lực chịu

trách nhiệm hình sự, tuy nhiên tội phạm là người chưa thành niên mặc nhiên đã được xem
là có năng lực trách nhiệm hình sự. “Năng lực trách nhiệm hình sự là khả năng của một
người khi thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội, nhận thức được tính nguy hiểm cho xã
hội của hành vi của mình và điều khiển được hành vi ấy, nếu một người thực hiện hành vi
nguy hiểm cho xã hội, nhưng họ không nhận thức được hành vi đó là nguy hiểm cho xã
hội hoặc nhận thức được nhưng không đều khiển được hành vi đó là người không có năng
lực trách nhiệm hình sự”13, tình trạng không có năng lực trách nhiệm hình sự được quy
định cụ thể tại Điều 13 BLHS 1999 sửa đổi bổ sung 2009. Hơn nữa được gọi là tội phạm
thì phải có tính chịu hình phạt, đây là dấu hiệu của tội phạm bởi nó là một thuộc tính
khách quan của tội phạm. thuộc tính này chúng ta có thể hiểu rằng việc không áp dụng
hình phạt trong trường hợp được miễn trách nhiệm hình sự hay miễn hình phạt là không
áp dụng hình phạt đối với người phạm tội, chứ không phải là tội phạm đó không có kèm
theo hình phạt14.
1.2.2 Khái niệm “quyền của người chưa thành niên phạm tội”
Theo Điều 40 của Công ước về quyền trẻ em yêu cầu các quốc gia thành viên phải
thúc đẩy việc thành lập một hệ thống tư pháp người chưa thành niên riêng và đặc biệt là
ban hành các đạo luật quy định trình tự, thủ tục, các cơ quan và thể chế áp dụng riêng cho
người chưa thành niên vi phạm pháp luật hình sự. Công ước đưa ra các quy định đảm bảo
tối thiểu cho người chưa thành niên (các quy định đảm bảo tranh tụng) vào thời điểm bị
bắt giữ, xét xử và kết án. Công ước yêu cầu các quốc gia thành viên quy định độ tuổi tối
thiểu chịu trách nhiệm hình sự, và các biện pháp xử lý người chưa thành niên vi phạm
pháp luật hình sự mà không phải áp dụng thủ tục tố tụng (xử lý chuyển hướng, thay thế).
Các quốc gia thành viên cũng cần có nhiều biện pháp xử lý khác nhau đối với người chưa
thành niên nhằm đảm bảo các em được xử lý một cách phù hợp với sự phát triển ở độ tuổi
này. Đồng thời có nêu ra một nguyên tắc chung định hướng hành động có liên quan tới
người chưa thành niên phạm tội như sau: “Mọi trẻ bị cáo buộc, buộc tội hoặc bị coi là vi
phạm luật hình sự đều có quyền được đối xử phù hợp với sự phát triển ý thức về nhân
phẩm và phẩm chất của trẻ. Sự phát triển ý thức đó giúp tăng thêm ý thức tôn trọng các
quyền con người và quyền tự do cơ bản của người khác; giúp xem xét khía cạnh lứa tuổi

phạm tội, [21/11/2014].
13
Mai Thị Thu Hà, Bàn về năng lực trách nhiệm hình sự của bị can bị cáo,
[25/11/2014].
14
Phạm Văn Beo, Luật hình sự Việt Nam, Quyển 1, Nxb Chính trị Quốc gia Hà nội, năm 2009. Trang 125.

GVHD: Nguyễn Tống Ngọc Như

17

SVTH: Lý Thươl

Pháp luật Việt Nam về quyền của người chưa thành niên phạm tội
của trẻ và mong muốn của chúng về sự tái hoà nhập cộng đồng” 15. Nguyên tắc chung này
cần được coi là kim chỉ nam cho việc tiến hành xây dựng, áp dụng pháp luật đối với
người chưa thành niên phạm tội. Quyền lợi cơ bản nhất của người chưa thành niên phải
trở thành một yếu tố quan trọng trong các quyết định tố tụng đối với họ.
Bên cạnh đó, Điều 37 của Công ước quy định người chưa thành niên phải được
bảo vệ tránh khỏi bị tra tấn, phân biệt đối xử hoặc trừng phạt tồi tệ, vô nhân đạo cũng như
những hành vi làm mất phẩm giá. Người chưa thành niên chỉ bị bắt, bị giam giữ và áp
dụng hình phạt khi không thể áp dụng các biện pháp thay thế. Trong trường hợp bị giam
giữ, các em phải được đối xử nhân đạo và việc giam giữ theo chế độ riêng phù hợp với sự
phát triển của lứa tuổi về cả tâm lý và sinh lý.
Hiện nay, trong pháp luật hình sự Việt Nam, hàng loạt các chế định pháp luật
mang tính cá biệt nhằm bảo đảm quyền của người chưa thành niên phạm tội. Đó là các
quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của người chưa thành niên; nghĩa vụ của các
cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng,… đối với người chưa thành niên phạm
tội. Toàn bộ những quy định đó thể hiện những tư tưởng, nguyên tắc của Đảng và Nhà

nước ta mang tính nhân đạo và hướng tới mục tiêu chung bảo đảm cho quyền của người
chưa thành niên không bị hạn chế hoặc tước bỏ một cách trái pháp luật.
Do đặc điểm của người chưa thành niên mà pháp luật nước ta cũng đã quy định
nguyên tắc khi xử lý người chưa thành niên phạm tội nhằm bảo đảm “tính đặc biệt” của
nhóm đối tượng này như sau: Việc xử lý người chưa thành niên phạm tội chủ yếu nhằm
giáo dục, giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh và trở thành công dân có ích
cho xã hội. Trong mọi trường hợp điều tra, truy tố, xét xử hành vi phạm tội của người
chưa thành niên các cơ quan có thẩm quyền phải xác định khả năng nhận thức của họ về
tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội, nguyên nhân, điều kiện gây ra tội
phạm16...
Tóm lại, quyền của người chưa thành niên phạm tội là quyền mà khi người chưa
thành niên thực hiện hành vi phạm tội được pháp luật bảo vệ những quyền cơ bản của
mình theo những nguyên tắc nhất định và được đảm bảo thực hiện thông qua các quy định
của pháp luật về nội dung lẫn hình thức cũng như trình tự thủ tục “đặc biệt” trong hoạt
động tố tụng hình sự nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người chưa thành niên.

15

Khoản 1 Điều 40 Công ước quốc tế về quyền trẻ em được Đại hội đồng Liên Hợp Quốc thông qua ngày
20/11/1989.
16
Khoản 1 Điều 69 Bộ luật Hình sự nước Cộng hòa XHCN Việt Nam năm 1999 sửa đổi bổ sung 2009.

GVHD: Nguyễn Tống Ngọc Như

18

SVTH: Lý Thươl

Pháp luật Việt Nam về quyền của người chưa thành niên phạm tội
1.2.3 Mối quan hệ giữa quyền của người chưa thành niên phạm tội và quyền con
người
Theo nghĩa rộng, cả thuật ngữ “quyền con người” và “quyền của người chưa thành
niên phạm tội” đều là những phạm trù triết học dùng để biểu thị mối quan hệ của cá nhân
con người với cộng đồng nhân loại (quyền con người) và với một hệ thống pháp luật riêng
biệt điều chỉnh quan hệ xã hội về lĩnh vực hình sự mà đối tượng là người chưa thành niên
khi thực hiện hành vi phạm tội (quyền của người chưa thành niên phạm tội). Quyền con
người và quyền của người chưa thành niên phạm tội đều xoay quanh một chủ thể chung
của quyền, đó là con người, và một chủ thể chung khác có nghĩa vụ là các cộng đồng
nhân loại mà thể chế chính trị - pháp lý trung tâm của nó là Nhà nước. Thêm vào đó,
quyền con người và quyền của người chưa thành niên phạm tội, về bản chất đều là những
gì mà một cá nhân con người được phép làm và được thừa nhận, tôn trọng, bảo vệ bởi các
chủ thể khác. Chính vì thế mà quyề n con người và quyề n của người chưa thành niên
phạm tội là hai pha ̣m trù rấ t gầ n gũi .
Các quyền con người, quyền của người chưa thành niên phạm tội, được pháp điển
hóa vào Hiến pháp, các ngành luật khác của các nước trên thế giới theo những cách thức
nhất định. Tuy là hai phạm trù khác nhau, nhưng quyền con người và quyền của người
chưa thành niên phạm tội hầu như không mâu thuẫn mà ngược lại, có sự thống nhất, bổ
sung, hỗ trợ lẫn nhau.
Không chỉ quyền của người chưa thành niên phạm tội mà cả quyền con người cũng
chịu sự quy định của sự giới hạn quyền, giới hạn của quyền nhằm bảo đảm sự hài hòa
giữa các quyền của cá nhân và các quyền của tập thể (cộng đồng, quốc gia, dân tộc…),
cũng như việc thụ hưởng quyền giữa các cá nhân với nhau. Luật nhân quyền quốc tế quy
định giới hạn áp dụng của một số quyền (limitation of rights) trong một số điều ước quốc
tế về quyền con người. Bản chất của các quy định này là cho phép các quốc gia thành viên
áp đặt một số điều kiện với việc thực hiện, hưởng thụ một số quyền con người nhất định
nhằm các mục đích như thúc đẩy phúc lợi chung của cộng đồng, bảo vệ an ninh quốc gia
(national security), để bảo đảm an toàn cho cộng đồng (public safety), để bảo vệ sức khỏe
hay đạo đức của cộng đồng (public health or moral), và để bảo vệ các quyền, tự do hợp

pháp của người khác (rights and freedoms of others). Chẳng hạn Điều 4 của Công ước
quốc tế về các quyền dân sự, chính trị (ICCPR, 1966) quy định rằng: trong những bối
cảnh khẩn cấp đe dọa sự sống còn của đất nước (state of emergency), các quốc gia có thể
áp dụng những biện pháp hạn chế việc thực hiện các quyền nêu trong Công ước này
(derogation of rights). Về bản chất, những quy định này là sự tạm đình chỉ thực hiện một
số quyền dân sự, chính trị trong một thời gian nhất định do bối cảnh khẩn cấp của quốc
gia, thông qua một số biện pháp cụ thể như: thiết quân luật (trên cả nước, ở một khu vực
GVHD: Nguyễn Tống Ngọc Như

19

SVTH: Lý Thươl

Pháp luật Việt Nam về quyền của người chưa thành niên phạm tội
hay một địa phương); cấm biểu tình, hội họp đông người; cấm hoặc hạn chế hoạt động
của một số cơ quan thông tin đại chúng như truyền hình, phát thanh, báo,…; cấm đi lại ra,
vào một khu vực hoặc xuất, nhập cảnh (với một số cá nhân hay nhóm),…
1.2.4 Sự cần thiết điểu chỉnh về quyền của người chưa thành niên phạm tội
Ở tất cả các quốc gia trên thế giới, người chưa thành niên đang phải trực tiếp tham
gia các quan hệ pháp luật trong lĩnh vực tố tụng hình sự. Quan hệ này diễn ra vào thời
điểm mà người chưa thành niên vốn rất dễ bị tổn thương đang cần được giúp đỡ và hướng
dẫn nhất. Các thủ tục, các kỹ năng tố tụng đặc biệt hết sức quan trọng để bảo đảm rằng sự
tiếp xúc với các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng thì các em được đối xử
một cách công bằng, được tạo cơ hội và hướng dẫn để chịu trách nhiệm đối với hành vi
của mình và hơn thế nữa, được tạo một cơ hội tránh mắc phải những sai phạm như vậy
trong tương lai để lớn lên thành những người có trách nhiệm. Từ nhiều năm nay, vấn đề
điều chỉnh về quyền của người chưa thành niên phạm tội ở Việt Nam đã được quan tâm,
nghiên cứu và cho đến thời điểm hiện nay việc hoàn thiện pháp luật về quyền của người
chưa thành niên phạm tội là thực sự cần thiết, xuất phát từ các lý do sau đây:

Một là, nhằm triển khai có hiệu quả các chủ trương, quan điểm của Đảng và pháp
luật của Nhà nước về bảo vệ, phát triển gia đình; bảo vệ, chăm sóc, giáo dục trẻ em nói
chung và xử lý người chưa thành niên vi phạm pháp luật nói riêng, góp phần thực hiện
những mục tiêu đề ra trong các văn kiện, nghị quyết của Đảng về cải cách tư pháp, đặc biệt
là Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02-6-2005 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư
pháp đến năm 2020, trong đó có yêu cầu về đổi mới, hoàn thiện tổ chức và hoạt động của
hệ thống Tòa án, hoạt động tư pháp mà trọng tâm là hoạt động xét xử được tiến hành có
hiệu quả và hiệu lực cao.
Hai là, xuất phát từ những đặc thù về tâm sinh lý của người chưa thành niên đòi
hỏi phải có những biện pháp xử lý và những thủ tục tố tụng riêng biệt. Mặc dù Bộ luật tố
tụng hình sự nước ta có một chương riêng quy định thủ tục tố tụng đặc biệt đối với người
chưa thành niên phạm tội nhưng nhìn chung thủ tục đó thiếu toàn diện, nhiều quy định
vẫn còn chưa rõ ràng hoặc còn mang tính hình thức, chưa mang lại hiệu quả như mong
muốn. Trên thực tế, từ tình hình người chưa thành niên phạm tội vẫn chiếm tỷ lệ cao, tái
phạm và nghiêm trọng. Bên cạnh đó vẫn còn có một số cơ quan tiến hành tố tụng, người
tiến hành tố tụng lợi dụng sơ hở của pháp luật mà xâm phạm đến các quyền cơ bản của
người chưa thành niên phạm tội.
Ba là, nhằm thúc đẩy việc xây dựng hệ thống thu thập, lưu trữ các thông tin và số
liệu về các vụ việc liên quan đến gia đình và người chưa thành niên, giúp cho các cơ quan
xây dựng pháp luật và hoạch định chính sách có những thông tin chính xác để đề ra những
biện pháp thích hợp trong đấu tranh phòng ngừa người chưa thành niên vi phạm pháp
GVHD: Nguyễn Tống Ngọc Như

20

SVTH: Lý Thươl

Pháp luật Việt Nam về quyền của người chưa thành niên phạm tội
luật, công tác chăm sóc, bảo vệ các quyền lợi chính đáng của người chưa thành niên cũng

như công tác bảo vệ và phát triển gia đình Việt Nam.
Bốn là, chính là bước đi cụ thể để thực hiện các cam kết quốc tế của Việt Nam về
bảo vệ các quyền của trẻ em, quyền người chưa thành niên đã được ghi nhận trong các
văn kiện quốc tế mà Việt Nam là thành viên cũng như phù hợp với thông lệ của nhiều
nước trên thế giới.
Như vậy, việc điều chỉnh về quyền của người chưa thành niên phạm tội là hết sức
cần thiết bởi vì nó giúp cho chúng ta nhận thức ngày càng sâu sắc hơn về sự phát triển của
người chưa thành niên. Từ đó, đảm bảo những nhu cầu của người chưa thành niên phạm
tội để các em đạt được tối đa quyền năng tố tụng của mình, đảm bảo cho sự phát triển
bình thường của trẻ em cả về thể chất lẫn tinh thần, đảm bảo an toàn và cuộc sống tốt đẹp
trong tương lai cho người chưa thành niên phạm tội - “Trẻ em hôm nay, thế giơi ngày
mai”. Đó chính là sự cần thiết phải xây dựng một hệ thống pháp luật điều chỉnh quyền của
người chưa thành niên phạm tội tại Việt Nam.
1.2.5 Tính chất của quyền của người chưa thành niên phạm tội
1.2.5.1 Tính phổ biến (universal)
Tính phổ biến của quyền của người chưa thành niên phạm tội thể hiện ở chỗ quyền
của ngươi chưa thành niên phạm tội là những gì bẩm sinh vốn có của con người. Quyền
này chỉ dành riêng cho đối tượng là người chưa thành niên phạm tội và phải chịu sự điều
chỉnh của pháp luật hình sự. Tuy nhiên vẫn được đối xử sao cho có thể nâng cao nhận
thức của các em về nhân cách và phẩm giá cá nhân.
1.2.5.2 Tính không thể tước bỏ (inalienable)
Tính không thể tước bỏ của quyền của người chưa thành niên phạm tội thể hiện ở
chỗ khi người chưa thành niên phạm tội rất nghiêm trọng do cố ý hoặc đặc biệt nghiêm
trọng thì sẽ bị hạn chế một số quyền tự do. Tuy nhiên, quyền của người chưa thành niên
phạm tội không bị tước quyền tự do mãi mãi và không bị tước bỏ quyền được sống. Cụ
thể là không được xử phạt tù chung thân hoặc tử hình đối với người chưa thành niên
phạm tội17.
1.2.5.3 Tính không thể phân chia (indivisible)
Tính không thể phân chia của quyền của người chưa thành niên phạm tội thể hiện
ở chỗ người chưa thành niên phạm tội có quyền được miễn trách nhiệm hình sự, nếu

người đó phạm tội ít nghiêm trọng hoặc tội nghiêm trọng, gây hại không lớn, có nhiều
tình tiết giảm nhẹ và được gia đình hoặc cơ quan, tổ chức nhận giám sát, giáo dục18. Điều
này không có nghĩa là bởi các quyền được miễn trách nhiệm hình sự này được ưu tiên
17
18

Khoản 5 Điều 69 BLHS 1999 sửa đổi bổ sung 2009.
Khoản 2 Điều 69 BLHS 1999 sửa đổi bổ sung 2009.

GVHD: Nguyễn Tống Ngọc Như

21

SVTH: Lý Thươl

Pháp luật Việt Nam về quyền của người chưa thành niên phạm tội
thực hiện có giá trị cao hơn các quyền khác như quyền bào chữa…, mà là bởi quyền đó
trong thực tế đang bị đe dọa hoặc vi phạm nhiều hơn so với các quyền khác.
1.2.5.4 Tính liên hệ và phụ thuộc lẫn nhau (interrelated, interdependent)
Tính liên hệ và phụ thuộc lẫn nhau của quyền của người chưa thành niên phạm tội
thể hiện ở chỗ quyền của người chưa thành niên phạm tội khi bị khám xét, tất nhiên sẽ
hạn chế đi quyền được đảm bảo danh dự, nhân phẩm, tự do thân thể… là một điều tất yếu.
Ngược lại quyền được áp dụng hình phạt có mức án nhẹ hơn mức án áp dụng đối với
người đã thành niên phạm tội tương ứng thì sẽ đảm bảo được sự phù hợp với đặc điểm
tâm sinh lý của người chưa thành niên tác động tích cực đến quyền được phát triển của
người chưa thành niên.
1.2.6 Nguyên tắc xử lý đối với người chưa thành niên phạm tội
Người chưa thành niên, việc xác định một trường hợp cụ thể là họ thực hiện hành
vi phạm tội có thể trở thành tội phạm hay không phải căn cứ vào những quy định tại điều

69 BLHS.
Một là, việc xử lý người chưa thành niên phạm tội chủ yếu nhằm giáo dục, giúp đỡ
họ sữa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh và trở thành công dân có ích cho xã hội.
Nguyên tắc này thể hiện tính nhân đạo XHCN, các biện pháp áp dụng với người chưa
thành niên phạm tội chủ yếu nhằm giáo dục họ, làm cho họ thấy được tính chất của tội
phạm, sự nghiêm minh của pháp luật, bản chất nhân đạo của các biện pháp áp dụng. Chỉ
trong những trường hợp phạm tội có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội cao, ý
thức phạm tội của người chưa thành niên sâu sắc mới cần thiết phải áp dụng các biện pháp
trừng trị đối với họ.
Hai là, người chưa thành niên có thể được miễn trách nhiệm hình sự (TNHS) nếu
người đó phạm tội ít nghiêm trọng hoặc phạm tội nghiêm trọng, gây hại không lớn, có
nhiều tình tiết giảm nhẹ và được gia đình hoặc cơ quan, tổ chức nhận giám sát, giáo dục.
Đây là nguyên tắc miễn TNHS đối với người chưa thành niên phạm tội. So sánh với quy
định về miễn TNHS ở người thành niên 19 ta thấy quy định trên đây có phạm vi rộng hơn.
Người chưa thành niên được miễn TNHS khi thỏa mãn bốn điều kiện sau 20:
- Tội phạm thực hiện là tội ít nghiêm trọng hoặc tội nghiêm trọng;
- Chưa gây thiệt hại hoặc gây thiệt hại không lớn;
- Có nhiều tình tiết giảm nhẹ;
- Được gia đình hoặc cơ quan, tổ chức nhận giám sát, giáo dục.
Ba là, việc truy cứu TNHS người chưa thành niên phạm tội và áp dụng hình phạt
đối với họ được thực hiện chỉ trong trường hợp cần thiết và phải căn cứ vào tính chất của
19
20

Điều 25 BLHS năm 1999 sửa đổi bổ sung 2009.
Nguyễn Ngọc Hòa, Giáo trình luật hình sự Việt Nam, tập 1, Nxb CAND Hà Nội 2010, trang 320.

GVHD: Nguyễn Tống Ngọc Như

22

SVTH: Lý Thươl

Pháp luật Việt Nam về quyền của người chưa thành niên phạm tội
hành vi phạm tội, vào những đặc điểm về nhân thân và yêu cầu của việc phòng ngừa tội
phạm. Nếu thấy không cần thiết phải áp dụng hình phạt đối với người chưa thành niên
phạm tội thì Tòa án áp dụng một trong các biện pháp tư pháp là giáo dục tại xã, phường,
thị trấn hoặc đưa vào trường giáo dưỡng. Nguyên tắc này cũng thể hiện tính nhân đạo sâu
sắc. Không phải mọi trường hợp người chưa thành niên phạm tội đều bị truy cứu TNHS.
Việc truy cứu TNHS chỉ đặt ra khi nó thực sự cần thiết và phải xuất phát từ yêu cầu
phòng ngừa tội phạm. Kể cả khi người chưa thành niên phạm tội và bị truy cứu TNHS thì
họ vẫn có khả năng không bị áp dụng hình phạt. Thay vào vị trí của hình phạt họ có thể
được áp dụng các biện pháp tư pháp nếu biện pháp tư pháp này đủ tác dụng cải tạo họ
thành công dân có ích cho xã hội21.
Bốn là, không xử phạt tù chung thân hoặc tử hình đối với người chưa thành niên
phạm tội. Hạn chế áp dụng hình phạt tù. Khi xử phạt tù có thời hạn, Tòa án cho người
chưa thành niên phạm tội được hưởng mức án nhẹ hơn mức án áp dụng đối với người đã
thành niên phạm tội tương ứng. Không áp dụng hình phạt tiền đối với người chưa thành
niên phạm tội ở độ tuổi từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi. Không áp dụng hình phạt bổ sung
đối với người chưa thành niên phạm tội. Nguyên tắc này không cho phép áp dụng các
hình phạt nghiêm khắc đối với người chưa thành niên phạm tội thể hiện nội dung nhân
đạo, Điều 69 BLHS quy định: Không áp dụng hình phạt tiền đối với người ở độ tuổi từ đủ
14 tuổi đến dưới 16 tuổi là do độ tuổi này có thể chưa tạo ra thu nhập hoặc chưa có tài sản
riêng22, không áp dụng các hình phạt bổ sung đối với người chưa thành niên phạm tội.
Trong trường hợp người chưa thành niên phạm tội tương đương với người đã thành niên
và bị xử phạt tù có thời hạn thì mức án áp dụng đối với họ phải thấp hơn so với người đã
thành niên23.
Năm là, án đã tuyên đối với người chưa thành niên phạm tội khi chưa đủ 16 tuổi,
thì không tính để xác định tái phạm hoặc tái phạm nguy hiểm. Theo quy định tại Điều 49

BLHS năm 1999 sửa đổi bổ sung 2009, tái phạm là trường hợp đã bị kết án, chưa được
xoá án tích mà lại phạm tội do cố ý hoặc phạm tội rất nghiêm trọng, tội đặc biệt nghiêm
trọng do vô ý; tái phạm nguy hiểm là trường hợp đã bị kết án về tội rất nghiêm trọng, tội
đặc biệt nghiêm trọng do cố ý, chưa được xoá án tích mà lại phạm tội rất nghiêm trọng,
tội đặc biệt nghiêm trọng do cố ý hoặc đã tái phạm, chưa được xoá án tích mà lại phạm tội
do cố ý. Nguyên tắc này được quy định nhằm đảm bảo sự phát triển bình thường, không
thành kiến đối với người chưa thành niên phạm tội ở độ tuổi là trẻ em.

21

Nguyễn Ngọc Hòa, Giáo trình luật hình sự Việt Nam, tập 1, Nxb CAND Hà Nội 2010, trang 321.
Nguyễn Thúy Hiền, Sổ tay pháp luật đối với người chưa thành niên, Nxb Tư pháp Hà Nội năm 2012, trang 119.
23
Điều 74 BLHS 1999 sửa đổi bổ sung 2009.
22

GVHD: Nguyễn Tống Ngọc Như

23

SVTH: Lý Thươl

Pháp luật Việt Nam về quyền của người chưa thành niên phạm tội
Ngoài những nguyên tắc đặt ra trong BLHS theo đó Bộ luật tố tụng hình sự
(BLTTHS) năm 2003 cũng có quy định một số nguyên tắc đảm bảo quyền và lợi ích hợp
pháp áp dụng đối với người phạm tội nói chung và người chưa thành niên nói riêng cụ thể
là các nguyên tắc quy định tại các Điều 4, 5, 7, 8, 9, 11, 19, 24, 29, 30, 31. Các nguyên tắc
này nhằm hướng đến bảo vệ các quyền tự do cơ bản của công dân trong đó có người chưa
thành niên phạm tội, là những giá trị xã hội có ý nghĩa to lớn về mọi mặt cần phải được

tôn trọng và bảo vệ một cách có hiệu quả.
Tóm lại, từ những quy định của BLHS và BLTTHS Việt Nam cho thấy chính sách
của Đảng và Nhà nước ta trong pháp luật hình sự đối với bị can, bị cáo là người chưa
thành niên mang tính nhân đạo rõ nét, quy định theo hướng bảo vệ tốt nhất các quyền và
lợi ích hợp pháp của người chưa thành niên, về mức độ trách nhiệm hình sự của bị can, bị
cáo chưa thành niên giảm nhẹ hơn so với bị can, bị cáo đã thành niên. Như vậy, những
quy định trong pháp luật Hình sự Việt Nam không chỉ thống nhất với hệ thống văn bản
pháp luật trong nước mà còn phù hợp với các văn bản pháp luật quốc tế mà Nhà nước ta
đã tham gia, ký kết, tạo ra một hành lang pháp lý an toàn để bảo vệ quyền lợi và sự phát
triển của người chưa thành niên trong trường hợp họ là người thực hiện hành vi phạm tội.

GVHD: Nguyễn Tống Ngọc Như

24

SVTH: Lý Thươl

Pháp luật Việt Nam về quyền của người chưa thành niên phạm tội
CHƢƠNG 2: PHÁP LUẬT ĐIỀU CHỈNH VỀ QUYỀN NGƢỜI CHƢA THÀNH
NIÊN PHẠM TỘI
2.1. Quyền của ngƣời chƣa thành niên phạm tội khi bị bắt
2.1.1. Quyền của người chưa thành niên phạm tội khi bị bắt để tạm giam
Bắt người chưa thành niên (NCTN) phạm tội để tạm giam là bắt người sau khi có
lệnh tạm giam hoặc quyết định của cơ quan có thẩm quyền hoặc người có thẩm quyền
theo quy định của pháp luật24. Cụ thể được quy định tại Điều 80 và Điều 303 BLTTHS
năm 2003.
Theo quy định, bắt NCTN từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi để tạm giam thì trước hết
phải có lệnh tạm giam, hai là chỉ trong những trường hợp phạm tội rất nghiêm do cố ý
hoặc phạm tội đặc biệt nghiêm trọng và không được bắt vào ban đêm. Để bắt người chưa

thành niên phạm tội từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi cũng phải có đủ các điều kiện cần và
đủ nêu trên: trong đó, điều kiện thứ nhất là phải có lệnh tạm giam, hai là chỉ trong trường
hợp phạm tội nghiêm trọng do cố ý hoặc phạm tội rất nghiêm trọng hoặc phạm tội đặc
biệt nghiêm trọng và không được bắt người vào ban đêm. Điều 80 quy định là không
được bắt người phạm tội vào ban đêm, “trừ trường hợp bắt khẩn cấp, phạm tội quả tang
hoặc bắt người đang bị truy nã quy định tại Điều 81 và 82 của BLTTHS”, nhưng người
viết cho rằng trường hợp bắt NCTN phạm tội vào ban đêm thì không cần phải quy định
thêm trường hợp ngoại lệ, bởi vì Điều 303 BLTTHS quy định mặc dù có đủ căn cứ tại
Điều 81, 82 nhưng vẫn phải kèm theo điều kiện25. Ngoài ra cơ quan có thẩm quyền hoặc
người có thẩm quyền ra lệnh bắt NCTN phạm tội để tạm giam phải thông báo cho gia
đình, người đại diện hợp pháp của họ biết ngay sau khi bắt người để tạm giam.
Quyền của NCTN phạm tội thể hiện ở chỗ: Thứ nhất, nếu ở độ tuổi từ đủ 14 tuổi
đến dưới 16 tuổi mà phạm tội ít nghiêm trọng, phạm tội nghiêm trọng, phạm tội rất
nghiêm trọng do vô ý thì có quyền không bị bắt để tạm giam và không bị bắt vào ban đêm
trừ trường hợp phạm tội rất nghiêm trọng do cố ý hoặc đặc biệt nghiêm trọng. Thứ hai,
nếu ở độ tuổi từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi mà phạm tội ít nghiêm trọng, phạm tội
nghiêm trọng do vô ý thì có quyền không bị bắt để tạm giam và không được bắt người
vào ban đêm trừ trường hợp phạm tội nghiêm trọng do cố ý hoặc phạm tội rất nghiêm
trọng hoặc phạm tội đặc biệt nghiêm trọng. Thứ ba, được thông báo cho gia đình, người
đại diện hợp pháp của mình biết ngay sau khi bị bắt.

24

Trường Đại học Kiểm sát Hà nội, Áp dụng biện pháp đối với người chưa thành niên phạm tội, Tạp chí kiểm sát số
06/2007.
25
Vấn đề này sẽ được trình bày rõ ở phân 2.1.2. và 2.1.3. chương này.

GVHD: Nguyễn Tống Ngọc Như

25

SVTH: Lý Thươl

pháp luật việt nam về quyền của người chưa thành niên phạm tội

Trích đoạn

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về