pháp luật về bồi thường về đất khi nhà nước thu hồi đất

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN
BỘ MÔN: LUẬT HÀNH CHÍNH

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 37 (NĂM 2011- 2015)
Đề tài:
PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƯỜNG VỀ ĐẤT KHI
NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT

Giảng viên hướng dẫn

Sinh viên thực hiện
Nguyễn Văn An
MSSV: 5117368
Lớp: Luật Hành Chính – K37

TS. Phan Trung Hiền
Bộ Môn: Luật Hành Chính

Cần Thơ 12/2014


Pháp luật về bồi thường về quyền sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất

Lời Tri Ân
Bốn năm nơi giảng đường đại học thể gọi là khoảng thời
gian dài nhưng cũng không quá ngắn. Nhưng trong khoảng thời
gian ấy, em được sống trong tình yêu thương của gia đình, sự dìu
dắt, chỉ dẫn tận tình của quý thầy cô Khoa Luật.
Em xin được gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất đến

quý Thầy Cô Khoa Luật - Trường Đại học cần Thơ đã tận tình
giảng dạy, trang bị cho em những kiến thức quý báo trong suốt
quãng thời gian 4 năm học tại trường. Đặc biệt em xin cảm được
gửi lời tri ân sâu sắc nhất đến Thầy Phan Trung Hiền, người lái
đò đưa em đến bờ tri thức đã tận tình hướng dẫn và chỉ bảo, hỗ
trợ tài liệu…. để em có thể hoàn thành tốt luận văn tốt nghiệp.
Bên cạnh đó em xin gửi lời cảm ơn đến các cố, các chú khi em
đến khảo sát người dân thì các cô, chú đã hết lòng giúp đỡ em, để
em có những tư liệu thực tế để em hoàn thành đề tài tốt nghiệp
của mình.
Chân thành tri ân.
Sinh viên

Nguyễn Văn An


Pháp luật về bồi thường về quyền sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất

NHẬN XÉT THÀNH VIÊN HỘI ĐỒNG
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................


Pháp luật về bồi thường về quyền sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất
1. Lí do chọn đề tài .............................................................................................iv
2. Mục đích nghiên cứu ...................................................................................... v

3. Phương pháp nghiên cứu ...............................................................................v
4. Kết cấu luận văn ............................................................................................. v

CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ BỒI THƯỜNG THIỆT
HẠI QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ......... 1
1.1 Một số khái niệm về thu hồi đất, bồi thường hỗ trợ tái định cư, khi Nhà
nước thu hồi đất trong quy hoạch ................................................................................1
1.1.1 Khái niệm về thu hồi đất ......................................................................1
1.1.2 Khái niệm bồi thường...........................................................................2
1.1.3 Khái niệm hỗ trợ ...................................................................................4
1.1.4 Khái niệm tái định cư ...........................................................................4
1.1.5 Khái niệm bồi thường tài sản .................................................................5
1.2. Điều kiện bồi thường thiệt hại của hộ gia đình, cá nhân ......................... 5
1.2.1 Giai đoạn trước ngày 15 tháng 10 năm 1993 ........................................6
1.2.2 Giai đoạn từ ngày 15 tháng 10 năm 1993 trở về sau: ........................... 7
1.3 Mục đích ý nghĩa của việc thu hồi bồi thường hỗ trợ tái định cư ..........10
1.3.1 Mục đích thu hồi đất và bồi thường hỗ trợ tái định cư....................... 10
1.3.2 Ý nghĩa thu hồi hồi đất và bồi thường hỗ trợ tái định cư ................... 11
1.3.3 Mục đích không thu hồi đất trong bồi thường hỗ trợ ......................... 12
1.3.4 Ý nghĩa bồi thường khi Nhà nước không thu hồi đất......................... 13
1.4. Khái quát quyền sử dụng đất ...................................................................13
1.4.1. Khái niệm thiệt hại quyền sử dụng đất ...............................................14
1.4.2 Quyền chuyển đổi quyền sử dụng đất ..................................................14
1.4.3 Chuyển nhượng quyền sử dụng đất: ................................................... 14
1.4.4 Cho thuê, thuê lại quyền sử dụng đất: .................................................15
1.4.5 Thế chấp quyền sử dụng đất: ............................................................... 15
1.4.6 Thừa kế quyền sử dụng đất ..................................................................16
1.4.7 Góp vốn bằng quyền sử dụng đất ......................................................... 17
1.5 Khái quát bồi thường quyền sử dụng đất qua các giai đoạn lịch sử ......17

GVHD: Phan Trung Hiền

i

SVTH: Nguyễn Văn An


Pháp luật về bồi thường về quyền sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất
1.5.1 Giai đoạn trước năm 1993....................................................................17
1.5.2 Giai đoạn từ năm 1993 đến nay ........................................................... 18
1.6. Khái quát chung về bồi thường thiệt hại khi Nhà nước thu đất ...........20
1.6.1 Nguyên tắc bồi thường .........................................................................20
1.6.2 Bồi thường thiệt hại về đất ...................................................................20
1.6.3 Bồi thường thiệt hại về tài sản ............................................................. 21

CHƯƠNG 2: LÝ LUẬN VỀ BỒI THƯỜNG QUYỀN SỬ DỤNG
ĐẤT KHI BỊ THU HỒI ĐẤT ............................................................. 22
2.1 Điều kiện bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất ........................... 22
2.1.1 Bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi .............................................22
2.1.2 Những trường hợp Nhà nước thu hồi đất không được bồi thường. ..23
2.2 Quy định pháp luật về bồi thường đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá
nhân trong nước ...........................................................................................................25
2.3. Quy định của pháp luật về bồi thường đất phi nông nghiệp là đất ở của
hộ gia đình ..................................................................................................................... 27
2.4 Bồi thường đối với diện tích đất phi nông nghiệp không phải là đất ....29
2.5. Phân tích những quy định của pháp luật về định giá đất cụ thể...........31
2.5.1. Khái niệm về giá đất cụ thể .................................................................31
2.5.2. Định giá đất cụ thể...............................................................................31
2.5. Những trường hợp về bồi thường thiệt hại do Nhà nước không thu hồi
đất ..................................................................................................................................36

2.5.1 Những trường hợp hạn chế khả năng sản xuất ..................................36
2.4.1.1 Bồi thường đất cây trồng ảnh hưởng ..............................................36
2.5.1.2 Bồi thường đất sản xuất nông nghiệp khi bị hạn chế khả năng sử
dụng........................................................................................................................ 37
2.5.1.3 Bồi thường hành lang khi bị hạn chế khả năng sử dụng ................37
2.5.1.4 Bồi thường đất khi thay đổi mục đích sử dụng............................... 39
2.5.1.5 Bồi thường do hạn chế khả năng sử dụng và ảnh hưởng sinh hoạt 41
2.6.2 Những trường hợp bị ảnh hưởng trực triếp của công trình ..............42
2.6.2.1 Bồi thường nhà ở công trình nằm trong đường điện cao thế ..........42
2.6.2.2 Bồi thường đối với đường điện cao thế ..........................................44

GVHD: Phan Trung Hiền

ii

SVTH: Nguyễn Văn An


Pháp luật về bồi thường về quyền sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất
2.7 Chính sách bồi hỗ trợ người dân khi bị thu hồi đất ................................ 47

CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG, GIẢI PHÁP CỦA PHÁP LUẬT VỀ
BỔI THƯỜNG THIỆT HẠI CHO BỊ THIỆT HẠI ......................... 52
3.1 Thực trạng ...................................................................................................53
3.1.1 Diện tích đất nông nghiệp ngày càng bị thu hẹp ................................ 53
3.1.2. Những ảnh hưởng khi diện tích nông nghiệp bị thu hẹp ..................54
3.1.2.1. Nạn thất nghiệp khi bị thu hồi đất nông nghiệp: ........................... 54
3.1.2.2 Các tệ nạn xã hội ngày càng tăng cao .............................................56
3.1.3 Giải pháp khi diện tích đất nông nghiệp bị thu hẹp ............................ 56
3.2 Chính sách bồi thường của Nhà nước trong thu hồi đất......................... 59

3.3 Thực trạng về an toàn lưới điện hiện nay.................................................60
3.4 Những thuận lợi khó khăn trong công tác đảm bảo an toàn lưới điện
hiện nay ......................................................................................................................... 62
3.5 Ảnh hưởng của ánh đèn điện đối với đất nông nghiệp của các công
trình trong hành lang an toàn lộ giới .........................................................................64
3.6 Một số ý kiến góp phần hoàn thiệt pháp luật về bồi thường thiệt hại khi
Nhà nước thu hồi và những trường hợp Nhà nước không thu hồi đất ................... 65
3.6.1 Bảo vệ diện tích đất nông nghiệp ........................................................ 65
3.6.2 Thiệt hại vô hình phải được bồi thường ..............................................66
3.6.3 Hoàn thiệt pháp luật về giá đất ............................................................ 67
3.6.4 Bồi thường khi Nhà nước không thu đất, nhà ở bị ảnh công trình
trong hành lang an toàn lộ giới ...............................................................................69

KẾT LUẬN ........................................................................................... 73
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................. i
PHIẾU KHẢO SÁT NGƯỜI DÂN BỊ ẢNH HƯỞNG NẰM TRONG
................................................................................................................ v

GVHD: Phan Trung Hiền

iii

SVTH: Nguyễn Văn An


Pháp luật về bồi thường về quyền sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất

LỜI NÓI ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư là một chính sách quan trọng, có ảnh

hưởng rất lớn đến đời sống người dân khi họ bị thu hồi đất, một khi thực hiện không tốt
chính sách này sẽ tạo ra những hậu quả khó lường. Vì vậy, bên cạnh một hệ thống pháp
luật đồng bộ, cần có những người nghiên cứu khoa học nghiêm túc về bồi thường thiệt hại
cho người bị thu hồi đất để đảm bảo cho người bị thu hồi đất cuộc sống ổn định sau khi bị
thu hồi đất.
Bồi thường thiệt hại về quyền sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất chỉ là một mảng
trong tổng thể chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi thu hồi đất. Do đó, bồi
thường quyền sử dụng đất cũng là một vấn đề cần lưu ý vì quyền sử dụng đất là một quyền
rất quan trọng khi Nhà nước thu hồi đất thì người sử dụng đất hầu như đã mất hoàn toàn
quyền này, cũng như trường hợp Nhà nước không thu hồi nhưng cũng làm hạn chế quyền
sử dụng đất của người dân. Điều này đã thúc đẩy người viết chọn đề tài:
“Pháp luật về Bồi thường quyền sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất”
Để viết đề tài này trên cơ sở áp dụng những quy định của pháp luật để làm rõ những
quy định về bồi thường thiệt hại cho người bị thu hồi đất, cũng như những trường hợp mà
Nhà nước không thu hồi đất cũng bị ảnh hưởng một cách trực tiếp hay gián tiếp đến quyền
sử dụng đất của người dân. Song song người viết còn đánh giá phân tích những thiệt hại
và những chính bồi thường quyền sử dụng đất đồng thời người viết cũng đưa ra một số
đóng góp, góp phần làm hoàn thiện hơn vấn đề bồi thường quyền sử dụng đất. Mặc dù
chính sách bồi thường giá trị quyền sử dụng đất hiện luôn hướng đến việc bồi thường theo
hướng có lợi cho người sử dụng đất với mục tiêu có cuộc sống bằng hoặc tốt hơn trước.
Nhưng thực chất chúng ta có làm được điều đó chưa khi chính sách bồi thường chưa thật
sự chú trọng quyền lợi của người dân, vẫn chưa có quy định cụ thể nào về cuộc sống của
người dân sau khi bị thu hồi đất, chủ yếu là bồi thường cho người sử dụng đất như cho
xong để có được đất. Vẫn còn những hành vi tùy tiện, áp đặt và lạm dụng do chưa đảm bảo
hài hòa lợi ích của của các bên trong việc thu hồi đất, dẫn đến việc bồi thường giải phóng
mặt bằng chậm và công tác tái định cư vẫn còn gặp nhiều vướn mắt.
Ngoài ra người viết còn đề cập đến những trường hợp mà Nhà nước không thu hồi
đất của người dân nhưng người dân bị ảnh hưởng của hành lang an toàn công trình. Đến
nay vẫn chưa có một quyết định nào giải quyết thỏa đáng quyền lợi của người dân khi bị
ảnh hưởng của hành lang an toàn, chưa có quy định nào cụ thể về việc bị ảnh hưởng như

thế nào trong hành lang an toàn sẽ được bồi thường, bồi thường như thế nào đó là những
bức xúc của người dân khi họ phải chịu.

GVHD: Phan Trung Hiền

iv

SVTH: Nguyễn Văn An


Pháp luật về bồi thường về quyền sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất
2. Mục đích nghiên cứu
Nhằm bảo về quyền của người sử dụng đất khi bị Nhà nước thu hồi đất trong những
dự án phục vụ cho việc phát triển kinh tế, những công trình an ninh quốc gia, những khu
công nghiệp… Đặc biệt là bảo về quyền lợi của người sử dụng đất khi bị thu hồi đất, những
chính sách bồi thường hỗ trợ cho người dân một cách thỏa đáng nhất khi người sử dụng
đất bị thiệt hại do việc thu hồi đất cũng như bị ảnh hưởng hành lang an toàn của công trình.
Đồng thời góp phần làm hoàn thiện chính sách bồi thường hỗ trợ cho người bị thu hồi đất,
nâng cao trách nhiệm của Nhà nước đối với người dân hơn để đảm bảo lợi ích của người
dân.
3. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện luận văn này người viết đã vận dụng những kiến thức đã có kết hợp
với thu thập, tổng hợp các tài liệu liên quan đến “bồi thường quyền sử dụng đất khi Nhà
nước thu hồi”. Ngoài ra người viết còn khảo sát ý kiến của người dân về quyền lợi của
người dân bị ảnh hưởng của hành lang an toàn, sử dụng những phương pháp phân tích, so
sánh, tổng hợp, kết hợp với những lý luận thực tiễn để làm rõ vấn đề tài này.
4. Kết cấu luận văn
Luận văn “Pháp luật bồi thường quyền sử dụng đất khi bị thu hồi” gồm ba phần:
Chương 1: Khái quát chung về bồi thường thiệt hại quyền sử dụng đất khi Nhà nước
thu hồi

Mục đích của chương này là mang đến cho người đọc những hiểu biết chung về bồi
thường quyền sử dụng đất khi bị thu hồi. Cho nên chương 1 bao gồm những nội dung như:
các khái niệm cơ bản, các quyền sử dụng đất của người dân, nguyên tắc bồi thường, lược
sử về chính sách bồi thường……
Chương 2: Lý luận bồi thường quyền sử dụng đất khi bị thu hồi
Trên cơ sở những kiến thức chung của chương 1, chương này người viết đi vào phân
tích đánh giá chính sách bồi thường quyền sử dụng đất khi bị thu hồi.
Chương 3: Thực trạng, giải pháp của pháp luật về bồi thường thiệt hại cho người
bị thu hồi đất
Ở chương này người viết nêu lên thực trạng diện tích đất bị thu hồi, đặc biệt là diện
tích đất nông nghiệp ngày giảm, ảnh hưởng không nhỏ đối với người nông dân, đồng thời
còn bảo vệ quyền lợi của người dân khi bị ảnh hưởng hành lang công trình và một số giải
pháp để hoàn thiện hệ thống pháp luật nhằm bảo vệ quyền của người dân.

GVHD: Phan Trung Hiền

v

SVTH: Nguyễn Văn An


Pháp luật về bồi thường về quyền sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất
CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI
QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI
Nước ta là một nước chủ yếu là phát triển nông nghiệp, ngày nay với mục tiêu phát
triển kinh tế theo định hướng kinh tế thị trường. Do đó nhu cầu xây dựng ngày càng một
nhiều những công trình công cộng, công trình quốc gia, các khu công nghiệp, thì cần diện
tích đất rất lớn cho nhu cầu xây dựng các công trình. Thế nhưng đất thuộc sở hữu toàn dân,
với tư cách là người quản lý, nhằm bảo vệ quyền lợi Nhà nước, lợi ích nhân dân. Khi đó ra
quyết định thu hồi đất của người dân do đó làm ảnh hưởng đến quyền lợi người sử dụng

đất.
Trong phạm vi chương 1, người viết trình bày một số vấn đề chung về bồi thường
thiệt hại đối với người sử dụng đất ảnh hưởng đến các quyền sử dụng đất, tổng thể chính
sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất.
1.1 Một số khái niệm về thu hồi đất, bồi thường hỗ trợ tái định cư, khi Nhà
nước thu hồi đất trong quy hoạch
1.1.1

Khái niệm về thu hồi đất

Đất đai là địa điểm, mặc bằng xây dựng cơ sở sản xuất kinh doanh, là nơi để người
dân sản xuất ra của cải, xây dựng các công trình cơ sở hạ tầng… Nói cách khác, đất đai là
nơi diễn ra các hoạt động phát triển kinh tế ngày nay trở nên khan hiếm so với nhu cầu phát
triển kinh tế, do đó cuộc đấu tranh nội bộ để giành quyền sử dụng đất phù hợp với lợi ích
của một nhóm người ngày càng trở nên căng thẳng. Trong bối cảnh quyền sử dụng đất trở
thành hình thức cất trữ tài sản của người dân ngày một lớn hiện nay.
Dưới góc độ pháp lý thì chúng ta có thể thấy “Đất đai thuộc sở hữu toàn dân do
Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý”1
Đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước thống nhất quản lý – đại diện chủ sở
hữu, người dân có quyền sử dụng. Theo đó, Nhà nước luôn là chủ thể một bên có thẩm
quyền thu hồi đất “Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước quyết định thu lại quyền sử dụng
đất của người được Nhà nước trao quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất của người sử dụng
đất vi phạm pháp luật về đất đai”2, chủ thể bị thu hồi đất là người sử dụng đất. Như vậy
thu hồi đất là việc Nhà nước lấy lại đất với tư cách là chủ sở hữu đất đang do người dân
chiếm giữ, khai thác và sử dụng.
Xét về bản chất pháp lý thì, thu hồi đất là một quyết định hành chính chấm dứt quan
hệ đất đai và các quy phạm do luật đất đai điều chỉnh.

1

Điều 4, Luật đất đai năm 2013.

2

Khoản 11, Điều 3, Luật đất đai năm 2013.

GVHD: Phan Trung Hiền

1

SVTH: Nguyễn Văn An


Pháp luật về bồi thường về quyền sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất
Dưới góc độ pháp lý thì thu hồi đất là một quyết định hành chính, thì thu hồi đất là
Nhà nước thu lại quyền sử dụng đất của người dân3.
Từ khái niệm này ta có thể rút ra một số đặc điểm của hoạt động thu hồi đất đó là:
Về mặc chủ thể, quan hệ thu hồi đất luôn bao gồm hai chủ thể: Nhà nước và người
dân bị thu hồi đất, Nhà nước là đại diện là chủ sở hữu, là người thực hiện việc thu hồi đất
do đó người bị thu hồi đất luôn bị động trong quá trình sử dụng đất làm cho người dân
không an tâm vào mục đích sản xuất. Như vậy, khi Nhà nước có nhu cầu thu hồi đất thì
cần có một chính sách phù hợp để ổn định cuộc sống người dân.
Chủ thể là người bị thu hồi đất, đó là người sử dụng đất hoặc người quản lý đất theo
quy định pháp luật của luật đất đai họ được, Nhà nước trao quyền sử dụng đất khi có nhu
cầu cầu sử dụng đất thì Nhà nước thu hồi lại đất mà đã giao cho người dân đồng thời cũng
bồi thường hỗ trợ cho người bị thu hồi.
Thu hồi đất thực chất là quan hệ chuyển dịch quyền sử dụng đất tương tự như quan
hệ chuyển giao đất từ Nhà nước đến người người sử dụng đất. Tuy nhiên đây là quan hệ
chuyển dịch quyền sử dụng đất đặc biệt, trong đó người bị thu hồi đất không có nhu cầu
chuyển nhượng quyền sử dụng đất, việc chuyển dịch quyền sử dụng đất trong trường hợp

này là một quan hệ bắt buộc xuất phát từ nhu cầu Nhà nước, cho dù xuất phát từ quan hệ
chuyển dịch nào đi nữa thì quyền lợi của người có đất bị thu hồi cần được bảo vệ.
Như vậy, ta có thể thấy thu hồi đất là một bên có quyền còn bên thu hồi còn một
bên thì tuân theo, do đó thì người dân họ bị thiệt thòi khi mà Nhà nước muốn thu hồi đất
thì người dân phải phục tùng trả lại quyền sử dụng đất cho Nhà nước. Vậy ta có thể thấy
thiệt thòi luôn lúc nào cũng thuộc về người dân, tuy nhiên những chính sách đền bù mà
Nhà nước khi thu hồi đất cũng không đáp ứng nhu cầu của của người bị thu hồi, với những
chính sách hỗ trợ thì Nhà thì chỉ đáp ứng một phần nhu cầu. Vì đất là tư liệu sản xuất mà
Nhà nước thu hồi thì người dân không có tư liệu sản xuất cuộc sống của người dân không
đáp ứng, đời sống người dân kém phát triển do đó nó phát sinh nhiều vấn đề.
1.1.2

Khái niệm bồi thường

Trong đời sống hằng ngày, “bồi thường” là thuật ngữ được sử dụng trong trường
hợp một người có hành vi gây thiệt hại cho người khác và họ có trách nhiệm bồi thường
cho người bị thiệt hại do hành vi mình gây ra.
Theo tự điển tiếng việt thông dụng “bồi thường”4 là đền bù những tổn hại do mình
gây ra cho người bị thiệt hại.

3

Điều 66, Luật đất đai năm 2013.

4

Nguyễn Như ý chủ biên Đại tự điển tiếng việt, NXB Văn hóa – thông tin, Hà Nội, trang 1456

GVHD: Phan Trung Hiền

2

SVTH: Nguyễn Văn An


Pháp luật về bồi thường về quyền sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất
Pháp luật quy định về luật Đất đai hiện hành quy định: Nhà nước thu hồi đất đang
sử dụng để phục vụ cho muc đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích xã hội,
đồng thời tái định cư cho người có đất bị thu hồi để giải phóng mặt bằng.
Như vậy, bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước trả lại giá trị quyền
sử dụng đất xác định trong thời hạn sử dụng nhất định.
Theo quy định pháp luật thì “Bồi thường về đất là việc Nhà nước trả lại giá trị quyền
sử dụng đất đối với diện tích đất thu hồi cho người sử dụng đất”5 bồi thường có một số
đặc trưng sau:
Thứ nhất, bồi thường là trách nhiệm của Nhà nước nhằm bù đắp những tổn thất về
quyền và lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất do hành vi thu hồi đất của Nhà nước gây
ra.
Thứ hai, bồi thường là hậu quả pháp lý trực tiếp do hành vi thu hồi đất của Nhà
nước gây ra, điều này có nghĩa là phát sinh sau khi có quyết định hành chính về thu hồi đất
của cơ quan có thẩm quyền thu hồi.
Thứ ba, bồi thường được thực hiện trong mối quan hệ song phương giữa một bên là
cơ quan Nhà nước (chủ thể có hành vi thu hồi đất) với bên kia là người bị thiệt hại về quyền
và nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp do hành vi thu hồi đất gây ra.
Thứ tư, căn cứ xác để xác định bồi thường là diện tích thực tế bị thu hồi, thiệt hại
thực tế về tài sản, cây cối, hoa màu trên đất và khung giá đất của nhà nước quy định 6.
Thứ năm, người bị Nhà nước thu hồi không chỉ được bồi thường về đất mà còn được
bồi thường về cây trồng tài sản gắn liền trên đất và được hưởng những chính sách hỗ trợ,
tái định cư của Nhà nước Nhằm nhanh chóng ổn định vào sản xuất.
Nhưng trên thực tế Nhà nước chưa xác định chính xác được sự mất mát của người
dân khi, Nhà nước thu hồi đất họ chỉ thấy được một phần thiệt hại vật chất mà họ thấy còn

những thiệt hại khác thì người bị thu hồi họ phải gánh chịu những thiệt hại vô hình, theo
đó bồi thừơng thì chỉ là tài sản gắn liền với đất chỉ xác định những thiệt hại thực tế cho
người sử dụng đất khi thu hồi đất, còn những thiệt hại sau khi bị thu hồi đất thì Nhà nước
chưa có chính hỗ trợ hay bồi thường cho người dân.
Trong khi đó, Bộ luật Dân sự cho phép thỏa thuận của các chủ thể khi tham gia vào
các mối quan hệ luật Đất đai đã dung hòa được các lợi ích, bồi thường là bù đắp những
thiệt hại vật chất lẫn tinh thần trên cơ sở cho tương xứng, theo đó thường là có thể nhiều
hơn hoặc ít hơn giá trị thiệt hại tài sản nhưng chỉ chấp nhận ở phần giới hạn chập nhận
được. Bồi thường trong giải phóng mặt bằng không chỉ dừng lại ở việc chỉ bù đắp những
tổn thất, hư hao do việc thu hồi đất, tức là những hành vi thu hồi đất gây ra mà bồi thường

5

Khoản 12, Điều 3, Luật Đất đai năm 2013

6

Xem thêm Điều 6, Nghị định 44/2014 ND-CP

GVHD: Phan Trung Hiền

3

SVTH: Nguyễn Văn An


Pháp luật về bồi thường về quyền sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất
cả các trường hợp không thu hồi đất, đã trực tiếp ảnh hưởng lên tác động tài sản hoặc gián
tiếp làm ảnh hưởng đến tài sản của người bị thiệt hại “gây thiệt hại thì phải bồi thường”7.
1.1.3

Khái niệm hỗ trợ

Hỗ trợ là nhằm bù đắp lại những thiệt hại cho người đang sử đất “hỗ trợ khi Nhà
nước thu hồi đất là việc Nhà nước trợ giúp cho người có đất thu hồi để ổn định đời sống,
sản xuất và phát triển.”8 có nhiều hình thức hỗ trợ: hỗ trợ di chuyển, hỗ trợ tái định cư, hỗ
trợ ổn định đời sống và sản xuất, hỗ trợ đào tạo dạy nghề chuyển đổi việc làm, hỗ trợ khi
thu hồi vườn, ao không được công nhận là đất ở và đất nông nghiệp và các hỗ trợ khác.
Tuy nhiên, hỗ trợ chủ yếu được quy thành tiền và hỗ trợ một lần. Nhự vậy, chính
sách hỗ trợ bằng tiền cho người dân bị thiệt hại thường họ không muốn nhận tiền, thay vì
hỗ trợ bằng một chính khác phù hợp hơn một công ăn việc làm mà họ có thể có được những
thu nhập hàng tháng để có cuộc sống ổn định, việc Nhà nước hỗ trợ bằng tiền mà một lần
thì họ sẻ không đầu tư vào phát triển kinh tế mà họ chi nghỉ cuộc sống hiện tại sau, cuộc
sống của họ không được ổn định, nếu Nhà nước có chính sách hỗ trợ phù hợp thì góp phần
làm cho cuộc sống người dân ổn định.
1.1.4

Khái niệm tái định cư

Bên cạnh thuật ngữ bồi thường, trong các văn bản pháp luật hiện hành còn đề cập
đến khái niệm hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất. Hỗ trợ tái định cư là một trong
những chính sách nhân đạo của Nhà nước và biểu hiện bản chất Nhà nước “của dân, do
dân và vì dân” nhằm hỗ trợ, chia sẽ khó khăn với người bị thu hồi đất và giúp họ nhanh
chóng ổn định cuộc sống.
Tái định cư đặc ra với các chủ thể không còn đất ở và phải chuyển toàn bộ đến nơi
ở khác sau khi bi Nhà nước thu hồi đất nhằm tạo lập cuộc sống mới “bằng hoặc tốt hơn
nơi ở cũ”9 điều kiện phải có giấy tờ hợp lệ 10 hoặc không thì phải có đủ điều kiện được bồi
thường khi thu hồi đất11, ngoài ra tái định cư còn áp dụng với các trường hợp có nhà ở đất
bị thu hồi và phải chuyển toàn bộ đến nơi ở khác.
Theo quy định pháp luật nghị định số 47/2014 NĐ-CP

Người sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất theo quy định nghị định này12 mà còn
phải di chuyển chỗ ở thì được bố trí tái định cư bằng một trong các hình thúc sau:
Bồi thường bằng nhà ở
Bồi thường bằng giao đất mới
Bồi thường bằng tiền mặc để tự lo chỗ mới

7

Điều 604 Bộ Luật dân sự năm 2005.

8

Khoản 14, Điều 3, Luật Đất đai năm 2013

9

Điều 70, Luật Xây dựng năm 2003.

10

Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà và quyền sử dụng đất.

11

Điều 18, Nghị Định 44/2013, NĐ-CP

12

Xem Nghị định 47/2014, NĐ-CP

GVHD: Phan Trung Hiền

4

SVTH: Nguyễn Văn An


Pháp luật về bồi thường về quyền sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất
1.1.5 Khái niệm bồi thường tài sản
Tài sản là một vấn đề trung tâm cốt lõi của mọi sự việc của mối liên hệ xã hội nói
chung và quan hệ pháp luật nói riêng. Khái niệm tài sản đã được đề cập từ rất lâu trong
thực tiễn cũng như trong khoa học pháp lý. Tài sản trên thực tế tồn tại ở nhiều dạng khác
nhau, vô cùng phong phú và đa dạng. Tuy nhiên mỗi lại tài sản lại có đặc tính khác biệt
cần thiết phải có những quy định chế định pháp lý đều chỉnh riêng. Khái niệm tài sản được
đề cập tại Bộ Luật Dân sự 2005 “tài sản bao gồm vật, tiền, giấy tờ có giá trị tài sản”13. Tuy
nhiên đây là cách định nghĩa tài sản theo cách liệt kê chứ không mang tính khái quát, như
vậy khi xã hội phát triển đến một hình thái xã hội củ nó sẽ không còn phù hợp so với hiện
tại, do vậy biện pháp liệt kê sẽ ảnh hưởng định giá tài sản như thế nào phù hợp cho nên cần
phải có cách định giá tài sản một cách khái quát hơn mang tính ổn định lâu dài hơn.
Theo góc độ pháp lý về đất đai thì tài sản gắn liền với đất được tạo lập trước khi có
quyết định thu hồi đất. Như vậy tài sản theo luật đất đai thì là những gì có trên đất khi Nhà
nước có quyết định thu hồi đất bao gồm là: Nhà ở, công trình, cây trồng, vật nuôi khi bị
thiệt hại khi Nhà nước thu hồi đất, người bị thu hồi sẽ được nhận phần bồi thường tương
xứng với những gì mà họ bị thiệt hại khi Nhà nước thu hồi đất.
1.2. Điều kiện bồi thường thiệt hại của hộ gia đình, cá nhân
Nhà nước thu hồi đất vì mục đích quốc phòng an ninh quốc gia cũng như việc phát
triển kinh tế - xã hội của đất nước để phục vụ cho lợi ích chung của xã hội, thì Nhà nước
thu hồi đất do vậy cần phải đảm bảo quyền lợi của người dân khi bị thu hồi đất. Nhà nước
vẫn cho phép có sự trao đổi, thỏa thuận khi xây dựng các phương án bồi thường nhưng
không phải trường hợp thu hồi đất nào thì người sử dụng đất cũng được bồi thường, mà

người bị thu hồi đất phải thỏa mãn một số điều kiện theo quy định pháp luật thì mới được
bồi thường, các trường hợp khác nhau sẽ có những điều kiện bồi thường khác nhau.
Điều kiện bồi thường của hộ gia đình, cá nhân
Hộ gia đình cá nhân là chủ thể phần lớn được Nhà nước giao đất vì họ chiếm tỷ lệ
lớn trong xã hội khi Nhà nước giao đất cho người dân do đó khi tiến hành bồi thường khi
thu hồi đất và bồi thường hỗ trợ tái định cư, họ là những đối tượng có thể gây khó khăn,
phức tạp. Người dân có thể có những giấy tờ chứng minh nguồn gốc đất thì có thể được
bồi thường hoặc không được bồi thường theo quy định. Như vậy đối với hộ gia đình cá
nhân có thể họ có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hoặc không có giấy chứng nhận
quyền sử dụng đất chứng minh nguồn gốc đất.

13

Điều 163, Bộ Luật dân sự năm 2005.

GVHD: Phan Trung Hiền

5

SVTH: Nguyễn Văn An


Pháp luật về bồi thường về quyền sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất
1.2.1 Giai đoạn trước ngày 15 tháng 10 năm 1993
Đối với nhóm đất không có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hoặc các giấy tờ
khác mà không có tranh chấp trong quá trình sử dụng hoặc canh tác thì được xác định như
như sau;
Thứ nhất, nhóm đất nông nghiệp đối với nhóm đất này người đang sử dụng vào mục
đích nông nghiệp người đang sử dụng là hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp
thì được bồi thường, hỗ trợ tái định cư đối với diện tích thực tế mà họ đang sử dụng phù

hợp với những quy định pháp luật hiện hành trong quá trình sử dụng đất, những phần đất
mà vượt ngoài hạn mức thì họ không được bồi thường.
Đối với trường hợp không được bồi thường, người sử dụng đất có những hành vi vi
phạm pháp luật, người sử dụng đất sử dụng diện tích đất vượt hạn mức sử dụng tại các khu
vực quy định thì không được bồi thường, đối với trường hợp mà người bị thu hồi đất mà
không có chỗ ở khác thì được hỗ trợ một phần để họ có thể có chỗ ở khác.
Thứ hai nhóm, đối với đất ở có nhà trên thực tế thì được bồi thường trên phần diện
tích đất ở của người đang sử dụng đất phần diện tích đất sử dụng đó không được vượt hạn
mức quy định của pháp luật. Đối với những phần diện tích đất vượt hạn mức giao đất ở và
phần diện tích tích đất vườn, ao trên cùng một thửa đất có nhà ở mà không được bồi thường
thì sẽ được hỗ trợ theo quy định pháp luật xem như là đất nông nghiệp xen với đất khu dân
cư.
Thứ ba nhóm, đối với đất phi nông nghiệp: đất đang sử dụng là nhóm đất được sử
dụng vào mục đích phi nông nghiệp không phải là đất ở, thì người sử dụng đất sẽ được bồi
thường đối với diện tích đất đang sử dụng trên thực tế. Trường hợp trên thực tế có phần đất
sử dụng vào mục đích nông nghiệp thì sẽ được bồi thường theo đất nông nghiệp.
Trong trường hợp có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hợp pháp
Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất là “giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền
sử hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất là giấy chứng thư pháp lý để Nhà nước xác
nhận quyền sử dụng đất và các tài sản khác …vv”. Như vậy giấy chứng nhận quyền sử
dụng đất và quyền sở hữu nhà ở thể hiện ý chí của Nhà nước và người sử dụng đất trong
quá trình quản lý và sử dụng đất đai. Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất là để xác định
quyền hạn và nghĩa vụ của mỗi người sử dụng đất như mục đích sử dụng, thời hạn sử dụng,
diện tích sử dụng ….vv
Cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất thể hiện ý chí của Nhà nước đối với chức
năng là cơ quyền lực Nhà nước quản lý về đất đai đồng thời đảm bảo quyền sử dụng sở
hữu toàn dân về đất đai, tạo điều kiện cho người sử dụng đất yên tâm đầu tư, cải tạo, nâng
cao hiệu quả sử dụng đất trong quá trình sản xuất. Chúng ta cần phân biệt ý nghĩa pháp lý
của giấy chứng nhận quyền sử dụng đất với quyết định giao đất. Quyết định giao đất là cơ
sở làm phát sinh quyền sử dụng đất của người sử dụng, còn giấy chứng nhận quyền sử

GVHD: Phan Trung Hiền

6

SVTH: Nguyễn Văn An


Pháp luật về bồi thường về quyền sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất
dụng đất là chứng thư pháp lý thể hiện mối quan hệ hợp pháp giữa Nhà nước và người sử
dụng đất.
Cá nhân hộ gia đình muốn được bồi thường thì phải có các giấy tờ như sau: có giấy
chứng nhận quyền sử dụng đất, có quyết định giao đất của cơ quan Nhà nước có thẩm
quyền.
Đây là hai loại giấy tờ cơ bản phải có để được xem xét bồi thường, nếu hộ gia đình
cá nhân không có hai loại giấy này mà đất đang sử dụng ổn định lâu dài và cơ quan Nhà
nước xác định là không có tranh chấp thì phải có các loại giấy tờ sau;
Các loại giấy tờ sử dụng đất đai trước ngày 15 tháng 10 năm 1993 do cơ quan Nhà
nước có thẩm quyền cấp cho người sử dụng đất với các loại giấy như sau;
Giấy tờ hợp pháp về thừa kế, tặng cho quyền sử dụng đất hoặc tài sản gắn liền với
đất cấp hoặc có tên trên sổ địa chính.
Giấy tờ chuyển nhượng quyền sử dụng đất, mua bán nhà ở gắn liền với đất hoặc có
tài sản gắn liền với đất ở trước ngày 15 tháng 10 năm 1993, nay được Ủy ban nhân xã xác
nhận là đất sử dụng trước ngày 15 tháng 10 năm 1993.
Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất tạm thời được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền
cấp giấy chứng nhận.
Giấy chứng nhận do cơ quan có thẩm quyền cấp mà thuộc chế độ cũ cấp cho người
sử dụng đất. Nếu các loại giấy tờ này ghi tên người khác, kèm theo giấy tờ về việc chuyển
nhượng quyền sử dụng đất, nhưng đến thời điểm có quyết định thu hồi đất chưa thực hiện
thủ tục chuyển quyền sử dụng đất theo quy định pháp luật, nay được xem là hợp pháp khi

không có tranh chấp.
Đất đang sử dụng mà trước đây Nhà nước đã có quyết định quản lý trong quá trình
thực hiện chính sách đất đai của Nhà nước, nhưng thế thực tế nhà nước chưa quản lý, mà
hộ gia đình, cá nhân vẫn đang sử dụng.
Có hộ khẩu thường trú tại địa phương và trực tiếp sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp,
nuôi trồng thủy hải sản, làm muối tại vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn ở miền
núi, hải đảo, nay xác nhận là người đã sử dụng ổn định, không có tranh chấp.
1.2.2 Giai đoạn từ ngày 15 tháng 10 năm 1993 trở về sau:
Trường hợp thu hồi đất đối với đất đã sử dụng trong khoảng thời gian từ ngày 15
tháng 10 năm 1993 đến trước ngày 01 tháng 7 năm 2004 nhưng không xác định định được
chứng minh nguồn gốc đất và xác nhận đất đó không có tranh chấp thì việc bồi thường hỗ
trợ tái định cư về đất sẽ được bồi thường theo quy củ sử dụng trước ngày 15 tháng 10 năm
1993, tuy nhiên cũng có một số điểm khác nhau như sau;
Thứ nhất nhóm đất ở, là đất đang sử dụng là đất có nhà ở thì có giá trị bồi thường
phải trừ đi tiền sử dụng đất đã phải nộp, theo mức tiền sử dụng bằng 50% tiền sử dụng đất
GVHD: Phan Trung Hiền

7

SVTH: Nguyễn Văn An


Pháp luật về bồi thường về quyền sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất
đối với diện tích trong hạn mức, lần giao đất sau thu 100% tiền sử dụng đất. Đối với những
diện tích đất ở ngoài hạn mức đất ở và phần đất ở và phần diện tích đất vườn, ao trên cùng
một diện tích mà không công nhận là đất ở thì sẽ được bồi thường, hỗ trợ theo quy định
đối với nhóm đất phi nông nghiệp.
Thứ hai nhóm phi nông nghiệp, Trường hợp đất đang sử dụng vào mục đích phi
nông nghiệp (không phải là đất ở) thì giá trị bồi thường phải trừ đi tiền sử dụng đất phải
nộp. Như vậy, giá đất tính thu tiền sử dụng đất là giá sử dụng vào các nhóm đất phi nông

nghiệp cùng loại. Trường hợp đối với nhóm đất phi nông nghiệp mà không sử dụng vào
mục đích phi nông nghiệp thì sẽ được bồi thường, hỗ trợ giống như đất nông nghiệp theo
quy đinh pháp luật.
Thứ ba, đối với nhóm đất nông nghiệp: đối với nhóm đất này người đang sử dụng
vào mục đích nông nghiệp người đang sử dụng là hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất
nông nghiệp thì được bồi thường, hỗ trợ tái định cư đối với diện tích thực tế mà họ đang
sử dụng phù hợp với những quy định pháp luật hiện hành trong quá trình sử dụng đất,
những phần đất mà vượt ngoài hạn mức thì họ không được bồi thường.
Trường hợp không thu hồi được bồi thường người sử dụng đất thuộc các trường hợp
không thu hồi đất được bồi thường giống như giai đoạn trước ngày 15 tháng 10 năm 1993,
trong quá trình sử đất ở mà có đất bị thu hồi không có chỗ ở khác thì được Ủy ban nhân
dân các cấp có thẩm quyền xem xét giải quyết để có chỗ ở ổn định Nhà nước sẽ xem xét
cho thuê nhà, mua nhà hoặc nộp tiền sử dụng đất đúng theo quy định.
Đất do lấn chiếm hoặc được giao, cho thuê không đúng thẩm quyền kể từ ngày 01
tháng 7 năm 2004 trở về sau thì có hành vi lấn chiếm hoặc không được giao đất, thuê đất
không đúng thẩm quyền khi bị thu hồi đất người sử dụng đất họ sẽ không được bồi thường.
Giao đất không đúng thẩm quyền trước ngày 01/7/2004
Đất được giao không đúng thẩm quyền trước ngày 01 tháng 7 năm 2004 nhưng
người đang sử dụng đất đã nộp tiền sử dụng đất có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất sẽ
được bồi thường theo quy định “Trường hợp người sử dụng đất từ ngày 15 tháng 10 năm
1993 đến trước ngày 1 tháng 7 năm 2004 thì người sử dụng đất sẽ được hỗ trợ”14. Tuy
nhiên, việc được Nhà nước giao đất trước ngày 01/7/2004 có hai thời điểm xác định giao
đất là thời điểm trước ngày 15/10/1993 và trời điểm sau ngày 15/10/1993 do đó người sử
dụng đất ở hai thời điểm khác nhau có chính sách bồi thường khác nhau;
Trước ngày 15/10/1993
Giai đoạn này luật đất đai 1993 chưa có hiệu lực nên cơ chế bồi thường chưa quy
định rõ về hạn mức diện tích sử dụng đất nông nghiệp hay đất phi nông nghiệp, do đó người
sử dụng đất không bị hạn chế về diện tích sử dụng đất. Khi đó người sử dụng đất được Nhà

14

Xem thêm điều 11, Nghị định số 47/2014.

GVHD: Phan Trung Hiền

8

SVTH: Nguyễn Văn An


Pháp luật về bồi thường về quyền sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất
nước giao đất không có hạn chế về diện tích khi đó nếu người sử đất bị thu hồi đất thì người
sử dụng đất sẽ được bồi thường tất cả diện tích đất mà họ đang sử dụng.
Sau ngày 15/10/1993
Đây là giai đoạn mà Luật Đất đai năm 1993 đã có hiệu lực, chính sách bồi thường
quản lý đất đai chặt chẽ hợp lý hơn, nhưng việc bồi thường cho người sử dụng đất có được,
giao không đúng thẩm quyền cũng tương đối giống như trước ngày 15/10/1993. Sự khác
nhau giữa hai thời điểm này là chính sách bồi thường đất phi nông nghiệp là đất ở sau ngày
15/10/1993 chính sách bồi thường còn phải căn cứ vào hạn mức giao đất của từng địa
phương.
Nếu nằm trong hạn mức thì được bồi thường bằng đất ở, diện tích bồi thường là toàn
bộ diện tích đang sử dụng.
Nếu ngoài hạn mức sử dụng thì mức phần nằm ngoài vẫn được bồi thường nhưng
phải trừ đi tiền sử dụng đất đã phải nộp.
Như vậy, theo từng giai đoạn thì chính sách bồi thường hỗ trợ cho người bị thu hồi
khác nhau nhưng, Nhà nước cũng đã làm đảm bảo quyền lợi của người dân trên hết để
người sử dụng đất không bị ảnh hưởng trong quá trình thu hồi đất, để xây dựng các mục
đích quốc quốc phòng an, kinh tế xã hội. Nhà nước đã đang cố gắn hoàn thiện Luật đất đai
để đảm bảo quyền lợi cho người dân, do đó Nhà nước đã từng đưa ra các luật đất đai năm
1987, 1993, 2003 và mới đây nhất là Luật Đất đai 2013. Để đảm bảo quyền lợi cho người

bị thu hồi không bị ảnh hưởng trong quá trình thu hồi và có những chính sách bồi thường
hỗ trợ cho người dân tốt hơn. Nhà nước ngày càng thể chế hóa người dân có thể tham gia
vào các hoạt động bồi thường hỗ trợ tái định cư để người sử dụng đất không bị ảnh hưởng
đến quyền lợi, Nhà nước mở rộng quyền cho người dân đảm bảo tính dân chủ trong xã hội.
Đối với trình tự thu hồi đất, Luật đã quy định theo hướng tăng cường hơn sự tham
gia trực tiếp của nhân dân trong việc đo đạc, kiểm kê đất đai, tài sản gắn liền với đất và
xây dựng phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư; trách nhiệm đối thoại và giải trình
của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền khi người dân chưa có ý kiến đồng thuận.15

15
Bình Minh, quy định mới về phương án bồi thường hỗ trợ tái định cư,
/>[Truy cập ngày 23-7-2014].

GVHD: Phan Trung Hiền

9

SVTH: Nguyễn Văn An


Pháp luật về bồi thường về quyền sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất
1.3 Mục đích ý nghĩa của việc thu hồi bồi thường hỗ trợ tái định cư
1.3.1 Mục đích thu hồi đất và bồi thường hỗ trợ tái định cư
Mục tiêu thứ nhất, của chính sách bồi thường hỗ trợ tái định cư đối với người bị thu
hồi đất
Vì đây, là điều kiện để xây dựng kết cấu hạ tầng xây dựng khu đô thị, là điều kiện
để thực hiện các dự án kinh tế, xã hội, quốc phòng nên chính sách bồi thường hỗ trợ tái
định cư phải hướng đến người bị thu hồi đất.
Trên thực tế, người dân không muốn giao đất vì việc mất đất ảnh hưởng đến cuộc
sống của họ. Để người dân tự nguyện giao đất cần phải có một chính sách bồi thường, hỗ

trợ, hợp lý, phải tổ chức tốt công việc tái định cư, mà còn phải cung cấp cho người mất đất
đầy đủ thông tin trung thực để họ tự quyết định.
Ngoài ra chính sách bồi thường hỗ trợ tái định cư phải được hoạch định và thực hiện
nhất quán, tránh mâu thuẫn, xung đột trong quá trình triển khai. Nếu chính sách bồi thường,
hỗ trợ tái định cư không đáp ứng mục tiêu này thì quá trình thu hồi đất sẽ rất nhiều khó
khăn không đáng có như điều kiện, chống đối, chậm tiến độ trong thu hồi đất.
Thứ hai, của chính sách bồi thường hỗ trợ tái định cư là ổn định cuộc sống, ổn định
việc là cho người bị thu hồi đất
Việc thu hồi đất ở nước ta không hoàn toàn mang tính thị trường nên quan tâm đến
cuộc sống người dân bị mất đất là một mục tiêu quan trọng. Để ổn định cuộc sống người
bị mất đất cần xây dựng khư tái định cư đồng bộ, có cơ sở hạ tầng kinh tế, xã hội văn hóa,
ít nhất không được thấp hơn địa điểm cũ, nhất là các dịch vụ thiết yếu như giao thông, điện,
nước, y tế, giáo dục, hành chính…
Ở nước ta, mục tiêu này khó khăn phần lớn do kinh phí của Nhà nước cấp eo hẹp
và do tổ chức chưa chặt chẽ. Nếu khu tái định cư không được xây dựng tốt thì người dân
sẽ bất mãn, hậu quả là họ không di dời thì nó ảnh hướng đến quá thu hồi đất.
Để ổn định lâu dài cho người dân bị mất đất, cần tạo điều kiện cho họ có việc làm
thông qua các chương trình đào tạo, hỗ trợ đầu tư, lập nghiệp hoặc xúc tiến việc làm. Trên
thực tế các cơ quan do Nhà nước thực hiện chính sách tái định cư không phù hợp với nhu
cầu của người dân do đó người bị thu hồi đất bị ảnh hưởng rất lớn đến cuộc sống của người
dân, họ thường không có việc làm do không chuyển đổi ngành nghề phù hợp cho người
dân, người bị thu hồi đất thường là những người làm nông do đó Nhà nước không có chính
sách phù hợp ảnh hưởng rất lớn đến người dân.
Thứ ba, chính sách bồi thường tái định cư là góp phần thực hiện quy hoạch xây
dựng, kế hoạch sử dụng đất đai, xây dựng và phát triển nhà ở, phát triển kinh tế - xã hội.
Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất là công cụ Nhà nước bố trí, sắp xếp các loại đất
và nhà ở cho đối tượng sử dụng theo không gian và thời gian phù hợp với mục tiêu sử dụng
đất hiệu quả và thực hiện thành công chiến lược phát triển kinh tế của đất nước. Quy hoạch,
GVHD: Phan Trung Hiền

10

SVTH: Nguyễn Văn An


Pháp luật về bồi thường về quyền sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất
kế hoạch sử dụng đất sau khi đã được xây dựng có căn cứ khoa học và phù hợp với quy
hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội của đất nước là phương án sử dụng đất tốt nhất
để Nhà nước và nhân dân thực hiện.
Có những chính sách bồi thường, hỗ trợ tái định cư phù hợp, đồng thời chủ động
hoạch định chính sách cụ thể cho các khu đất ở, các dự án xây dựng vùng, phát triển các
ngành nghề khác nhau như nông nghiệp, công nghiệp, xây dụng, dịch vụ hoặc là việc
chuyển các loại đất khác nhau sang các mục đích sử dụng khác nhau để tạo điều kiện thuận
lợi cho thực hiện. Nói cách khác, trước khi mở rộng một con đường xây dựng một khu đô
thị mới hay xây dựng khu công nghiệp, xây dựng khu chung cư cao tầng...vv cần tuân thủ
quy hoạch xây trong việc lựa chọn sử dụng các khu đất mới lấy, các khu đất đang sử dụng
vào mục đích cụ thể nào đó để sử dụng cho các mục đích khác trên cơ sở đó xây dựng các
định mức, phương thức bồi thường, hỗ trợ tái định cư thích hợp. Không nên xây dựng chính
sách bồi thường, hỗ trợ tái định cư một cách tùy tiện. Khi tính đến tiền bù đắp thiệt hại cho
người sử dụng đất do bị thu hồi đất để sử dụng vào các mục đích quốc phòng, an ninh, lợi
ích quốc gia, lợi ích công cộng và phát triển kinh tế, các cơ quan liên quan phải căn cứ vào
quy hoạch để xem xét tính hợp lý của khu tái định cư cũng như để điều hòa lợi ích phát
sinh theo quy định.
1.3.2 Ý nghĩa thu hồi hồi đất và bồi thường hỗ trợ tái định cư
Hiện nay, Nhà nước đang từng bước hoàn thiện cơ chế bồi thường hỗ trợ tái định
cư khi người dân bị thu hồi đất, sau khi bị thu hồi đất thì người dân không còn tư liệu sản
xuất nên Nhà nước phải có chính sách phù hợp để người dân có thể ổn định cuộc sống.
Thứ nhất, Đối tượng bồi thường hỗ trợ tái định cư ngày càng được xác định đầy đủ
chính xác được quy định cụ thể tại Điều 2, 47 NĐ/CP16phù hợp với tình hình thực tế phát
triển kinh tế - xã hội của cả nước, đồng thời tạo cơ sở pháp lý rõ ràng hơn trong việc quản

lý đất đai của Nhà nước đối với hộ gia định, cá nhân và cũng làm cho người bị thu hồi đất
được đền bù phần nào cảm thấy thỏa đáng hơn khi Nhà nước thu hồi đất.
Thứ hai, mức bồi thường hỗ ngày càng cao đã tạo điều kiện cho người bị thu hồi đất
có thể phục hồi lại tài sản bị thu hồi. Ví dụ UBND TP. Hà Nội áp giá đền bù 81 triệu
đồng/m2. Ngoài ra, trong trường hợp người dân bị thu hồi đất mà Nhà nước giao hoặc cho
thuê đất, tổ chức phát triển quỹ đất thỏa thuận được với người bị thu hồi bồi thường hỗ trợ
theo quy định của luật đất đai.
Thứ ba, là trình tự thủ tục tiến hành bồi thường hỗ trợ tái định cư, cũng đã được đơn
giản hóa nhằm giải quyết những khúc mắc trong công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư,
giúp cho cơ quan Nhà nước có thẩm quyền thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ tái định
cư đạt hiệu quả. Để thực hiện các dự án phát triển kết cấu hạ tầng kỹ thuật, cơ sơ hạ tầng
xã hội phát triển kinh tế.

16

Xem thêm, Điều 2, NĐ 47/2014, NĐ-CP

GVHD: Phan Trung Hiền

11

SVTH: Nguyễn Văn An


Pháp luật về bồi thường về quyền sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất
Thứ tư, người bị thu hồi đất, khi Nhà nước thực hiện tốt chính sách bồi thường hỗ
trợ tái định cư sẽ giúp cho họ và các thành viên trong gia đình nhanh chóng ổn định cuộc
sống, tập trung sản xuất góp phần cải thiện và nâng cao mức sống. Hơn nữa điều này còn
giúp củng cố niềm tin của người dân bị thu hồi đất vào đường lối chủ chương, chính sách,
pháp luật, của Đảng và Nhà nước, đồng thời loại trừ cơ hội để kể xấu lợi dụng, tuyên

truyền, kích động quần chúng nhân dân kiếu kiện, đối đầu với chính quyền nhằm gây mất
ổn định tình hình trật tự an toàn xã hội.
Thứ năm, đa dạng hóa các hình thức bồi thường trên cơ sở nâng cao đồng thuận xã
hội. Hình thức bồi thường theo pháp luật hiện hành còn thiếu sự đồng thuận của người dân
dẫn đến việc kiếu kiện về đất đai ngày càng nhiều. Trên cơ chế điển hình, các nước có
nhiều phương thức bồi thường linh hoạt để đạt được sự đồng thuận xã hội cao, hai cơ chế
điển hình là “chia sẻ lợi ích” và “góp đất” thường được áp dụng17, để tạo ra sự đồng thuận
của người dân đối với các phương án bồi thường hỗ trợ tái định cư, phù hợp cho người dân
được đảm bảo quyền lợi, hỗ trợ một cách kịp thời để người bị thu hồi không bị ảnh hướng
đến quyền lợi của họ.
1.3.3 Mục đích không thu hồi đất trong bồi thường hỗ trợ
Để tạo ra một chính sách phù hợp hơn thì Nhà nước đã đưa ra những chính sách hỗ
trợ cho người dân khi bị ảnh hưởng của các công trình. Khi Nhà nước thực hiện các dự án
quy hoạch xây dựng cho dù không ảnh hưởng trực tiếp nhưng nó cũng ảnh hưởng phần nào
khi thực hiện các dự án. Nhằm khắc phục những ảnh hưởng đến người dân, cho dù Nhà
nước không thu hồi đất thì Nhà nước cũng bồi thường hỗ trợ cho họ18.
Thứ nhất, khi Nhà nước không thu hồi đất mà diện tích đất đó bị ảnh hưởng đến quá
trình sản xuất của người dân, thì Nhà nước hỗ trợ cho họ an tâm sản xuất phục vụ đời sống
hằng ngày.
Thứ hai, khi xây dựng công trình Nhà nước tiến hành giải phóng mặt bằng, họ chỉ
giải phóng những phần quy hoạch xây dựng, còn những phần không nằm trong quy hoạch
thì không được bồi thường. Điều đó góp phần đẩy nhanh tiến độ của công trình thi công,
nhưng nó cũng bị hưởng một cách gián tiếp ảnh hưởng về mặc kinh tế, ảnh hưởng đến đời
sống, nhu cầu sinh hoạt, ảnh hưởng đến quá trình sản xuất.
Thứ ba, Nhà nước không thu hồi đất tạo điều kiện sản xuất cho người dân nhưng
cũng bị một chỉ hạn chế khả năng sản xuất của họ, do đó Nhà nước có chính sách hỗ trợ
cho người dân. Nếu Nhà nước thu hồi đất mà trong quy hoạch không sử dụng hết thì lãng
phí, vì đất là tư liệu sản xuất của người dân khi bị thu hồi thì người dân không còn đất để

Nguyễn Thảo, chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cho người bị thu hồi đất, Nxb, Ban nội chính

Trung ương, 2013, [ truy cập, ngày 4-6-2014].
17

18

Điều 10, Nghị định, 47/2014/NĐ-CP

GVHD: Phan Trung Hiền

12

SVTH: Nguyễn Văn An


Pháp luật về bồi thường về quyền sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất
sản xuất. Phần diện tích đó chỉ bị ảnh hưởng một phần trong quá trình sản xuất thì người
dân có thể sản xuất.
1.3.4 Ý nghĩa bồi thường khi Nhà nước không thu hồi đất
Hiện nay chính sách bồi thường hỗ trợ tái định đã phần nào góp phần làm ổn định
đời sống của người khi bị thu hồi đất. Tuy nhiên, trong quá trình thu hồi đất cũng làm ảnh
hưởng một phần diện tích đất không còn sử dụng vào mục đích trước hay bị hạn chế một
phần diện tích đó. Nhà nước đã có những chính hỗ trợ khi người dân bị ảnh hưởng một
cách trực tiếp hoặc gián tiếp. Do đó khi Nhà nước thu hồi đất mà những phần đất không bị
thu hồi nhưng bị ảnh thì Nhà nước có những chính bồi thường hỗ trợ.
Nhằm hạn chế thiệt hại cho người dân khi bị Nhà nước thu hồi đất vì đất đai là tư
liệu di nhất của người dân sử dụng. Do đó, Nhà nước đã không thu hồi những diện tích đất
chỉ bị ảnh hưởng của hàng làng an toàn bảo vệ. Khi đó người dân vẫn có thể sử dụng đất
vào các mục đích phát triển kinh tế của đảm bảo nhu cầu cuộc sống của những người bị
ảnh hưởng của thu hồi đất.
1.4. Khái quát quyền sử dụng đất

Sẽ là thiếu sót lớn khi nghiên cứu địa vị pháp lý của người sử dụng đất mà không
đề cập đến quyền sử dụng đất. Hơn nữa quyền của người sử dụng đất là một chế định cơ
bản của pháp luật đất đai. Đề cập đến vấn đề quyền của người sử dụng đất tức là xem xét
người sử dụng đất thực hiện các quyền gì.
Theo lý luận Nhà nước pháp luật quyền của chủ thể được hiểu “là cách xử sự cho
phép chủ thể tiến hành. Nói cách khác, quyền của chủ thể là khả năng của chủ thể xử sự
theo cách theo cách nhất định mà pháp luật cho phép”19
Nhà nước là chủ sở hữu toàn bộ đất đai vi phạm cả nước, có đầy đủ các quyền năng
của một chủ thể sở hữu đó là quyền chiếm hữu, định đoạt và quyền sử dụng đất đai. Tuy
nhiên, trên thực tế Nhà nước không trực tiếp sử dụng đất mà giao cho các tổ chức, hộ gia
định, cá nhân sử dụng, đồng thời quy định cho họ các quyền và phải gánh vác những nghĩa
vụ nhất định trong quá trình sử dụng đất của Nhà nước. Việc quy định các quyền này là
một mặc biểu hiện ý chí của Nhà nước với tư cách là chủ sở hữu, mặc khác còn biểu hiện
ý chí với tư cách là người nắm quyền lực chính trị trong tay, trực tiếp ban hành pháp luật
nên các quyền và nghĩa vụ đó đã được được quy phạm hóa ở mức độ cụ thể, chặt chẽ và
được coi là cơ sở pháp lý để người sử dụng đất nhằm tuân thủ sử dụng vốn đất đai của Nhà
nước một cách hợp lý, hợp pháp, tiết kiệm, đạt hiệu quả kinh tế cao.

Trường Đại học Luật Hà Nội, giáo trình lý luận Nhà nước và pháp luật, Nxb, Công an nhân dân, Hà nội
2000. tr. 448.
19

GVHD: Phan Trung Hiền

13

SVTH: Nguyễn Văn An


Pháp luật về bồi thường về quyền sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất

Quyền sử dụng đất là toàn bộ các quy phạm pháp luật do Nhà nước ban hành trong
đó quy định việc bảo vệ các quyền và nghĩa vụ của các tổ chức, cá nhân và hộ gia đình
được Nhà nước giao đất sử dụng.
1.4.1. Khái niệm thiệt hại quyền sử dụng đất
Khái niệm Thiệt hại theo luật dân sự: là một hành vi gây thiệt hại cho người khác
xuất phát từ ý chí chủ quan hay khách quan của người gây thiệt hại cho người bị thiệt hại.
Khái niệm thiệt hại quyền sử dụng đất:
Thiệt hại quyền sử dụng đất là việc Nhà nước thu hồi quyền sử dụng đất của người
được Nhà nước giao đất hoặc thuê đất, họ bị tước đi các quyền sử dụng đất bao gồm những
quyền như sau: quyền sử dụng đất, quyền chuyển nhượng, quyền cho đất hoặc cho thuê
lại, quyền thừa kế quyền sử dụng đất, quyền thế chấp bảo lãnh quyền sử dụng đất.
1.4.2 Quyền chuyển đổi quyền sử dụng đất
Chuyển đổi quyền sử dụng đất là một hình thức chuyển quyền sử dụng đất, theo đó
các bên giao quyền sử dụng đất, chuyển nhượng quyền sử dụng đất cho nhau theo một điều
kiện hình thức nhất định.
Hộ gia đình được quyền chuyển đổi quyền sản xuất trong những điều kiện pháp luật
cho phép, theo Điều 700 Bộ Luật dân sự quy định cá nhân, hộ gia đình sử dụng đất nông
nghiệp, đất lầm nghiệp để trồng rừng, để đất có thể chuyển nhượng cho nhau thì phải có
những đủ điều kiện sau đây:
Thuận tiện cho sản xuất đời sống, sau khi chuyển đổi quyền sử dụng đất phải có
mục đích sử dụng, thời hạn trong từng hạn mức loại đất, trong thời hạn sử dụng đất được
pháp luật quy định khi Nhà nước giao đất.
Hộ gia đình cá nhân chuyển đổi quyền sử dụng đất thông qua các hình sau: Việc
chuyển đổi quyền sử dụng đất phải thông qua hợp đồng chuyển đổi quyền sử dụng đất.
Hợp đồng chuyển đổi quyền sử dụng đất là sự thỏa thuận giữa các bên về việc chuyền đổi
quyền sử dụng đất cho nhau. Nội dung thỏa thuận không trái với bộ luật dân sự và pháp
luật đất đai đã quy định. Hợp đồng chuyển đổi quyền sử dụng đất phải thông qua được cơ
quan có thẩm quyền ký.
1.4.3 Chuyển nhượng quyền sử dụng đất:
Nếu chuyển đổi quyền sử dụng đất, đối tượng được chuyển giao là đất thì quan hệ

chuyển nhượng quyền sử dụng đất là để lấy tiền. Vì người chuyển nhượng do những
nguyên nhân mà họ không còn nhu cầu sử dụng đất nữa, do đó họ chuyển nhượng cho
người khác có nhu cầu. Ở đây, sẽ có một bên chấm dứt quan hệ đất đai là (bên chuyển
nhượng) và một bên thiết lập một mối quan hệ đất đai mới là (bên nhận chuyển nhượng).
Vì vậy, các quy định về chuyển nhượng quyền sử dụng đất rất chặt chẽ thể hiện ở các điểm
sau đây:

GVHD: Phan Trung Hiền

14

SVTH: Nguyễn Văn An


Pháp luật về bồi thường về quyền sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất
Thứ nhất, giống như các hình thức chuyển quyền khác, việc chuyển nhượng phải
tuân theo điều kiện nhất định. Điều kiện quy định ở Luật đất đai về việc chuyển nhượng vì
chuyển nhượng quyền sử dụng đất là hành vi pháp lý rất quan trọng và gây ra hậu quả pháp
lý khác nhau. Ở đây một bên vì những lý do và hoàn cảnh nhất định mà chấm dứt quan hệ
đất đai, còn bên nhận quyền sử dụng đất phải bỏ ra một khoảng tiền để có được quyền sử
dụng đất và phát sinh quyền và nghĩa vụ do luật đất đai quy định.
Thứ hai, Điều kiện chuyển nhượng đối với từng loại đất khác nhau. Nhìn chung,
điều kiện chuyển nhượng đất ở thoáng hơn, người chuyển nhượng chỉ cần không có nhu
cầu sử dụng và di chuyển nơi ở khác thì họ có thể chuyển nhượng nếu được cơ quan có
thẩm quyền cho phép.
Hình thức chuyển nhượng: Về mặc hình thức chuyển nhượng phải được lập thành
văn bản và thực hiện thông qua hợp đồng, về nguyên tắc hợp đồng chuyển nhượng do bên
chuyển nhượng lập. Hợp đồng chuyển nhượng và giấy tờ chứng quyền sử dụng đất phải
hợp pháp.
1.4.4 Cho thuê, thuê lại quyền sử dụng đất:

Thuê đất là, một trong những quyền của người sử dụng đất được Nhà nước bảo vệ.
Tuy nhiên, nhằm để ngăn chặn tình trạng một số người chuyên cho thuê đất để kiếm tiền.
Nhà nước không khuyến khích cho thuê cho thuê lại đất, đặc biệt là việc cho thuê lại đất.
Do đó, việc thuê các tài sản thì đơn giản, còn việc thuê quyền sử dụng đất thì rất chặt chẽ.
Khi thực hiện việc thuê quyền sử dụng đất, bên thuê và bên cho thuê phải cam kết bằng
văn bản.
Thuê quyền sử dụng đất là việc một bên (có quyền sử dụng đất) cho phép đối tác
(bên thuê) được sử dụng đất thuộc quyền sử dụng đất của mình, trong một thời gian nhất
định, với việc trả một khoảng tiền tương ứng trong thời gian thuê. Bên cho thuê có trách
nhiệm chuyển đất thuộc quyền sử dụng đất củ mình cho bên thuê, bên thuê đất phải sử
dụng đất đúng mục đích, trả tiền thuê và trả lại đất khi hết thời hạn thuê đất.
1.4.5 Thế chấp quyền sử dụng đất:
Thế chấp quyền sử dụng đất là việc hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất, dùng giá trị
quyền sử dụng đất để đảm bảo việc thực hiện nghĩa dụ dân sự, cụ thể là việc cho vay vốn
phát triển kinh tế sản xuất kinh doanh và phục vụ cho đời sống xã hội.
Trong hợp đồng dân sự, thông thường các bên đều thực hiện nghĩa vụ như đã thỏa
thuận. Nhưng trên thực tế, không phải nghĩa vụ nào cũng được thực hiện một cách đầy đủ
và nghiêm túc. Do vậy, một trong những giải pháp bảo đảm cho việc thực hiện nghĩa vụ
dân sự, cũng đồng thời tạo điều kiện cho hộ gia đình, cá nhân vay vốn tính dụng để đầu tư
sản xuất và nâng cao năng lực của người sử dụng đất là việc pháp luật cho phép người sử
dụng đất được thuế chấp để vay vốn sản xuất, đáp ứng nhu cầu cần thiết chính đáng của
người lao động.

GVHD: Phan Trung Hiền

15

SVTH: Nguyễn Văn An

Pháp luật về bồi thường về quyền sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất
Đặc điểm của thế quyền sử dụng đất như sau:
Thứ nhất, trong mọi trường hợp, sau khi làm đầy đủ thủ tục pháp lý về thế chấp
quyền sử dụng đất thì người thế chấp đất vẫn có thể sử dụng đất trong thời hạn thế chấp.
Thứ hai, điều kiện thế chấp cũng đơn giản hơn nhiều so với việc chuyển đổi, chuyển
nhượng và cho thuê quyền sử dụng đất. Một trong những điều kiện cơ bản là hộ gia đình
phải có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Người thế chấp không phải xin phép, cũng
như không phải trình bày các lý do để chờ đợi sự xét duyệt từ phía ngân hàng, sở dĩ các
điều kiện không khắt khe như vậy vì hai lý do:
Thực tế, người thế chấp vẫn đang sử dụng đất, người nhận thế chấp là các ngân
hàng hoặc là các tổ chức tín dụng chỉ lưu giữ giấy tờ chứng minh gốc chứng mình quyền
sử dụng đất hợp pháp của người thế chấp mà chưa có sự chuyển giao quyền sử dụng đất từ
người này sang người khác.
Nhà nước không cần phải can thiệp quá sâu vào việc này vì thực ra thế chấp quyền
sử dụng đất chỉ là một hợp đồng cho vay vốn, là hình thức chuyển quyền sử dụng đất có
điều kiện, tức là việc xử lý thế chấp chỉ xảy ra khi hộ gia đình và cá nhân không trả nợ cho
người nhận thế chấp.
Thứ ba, việc thế chấp các loại đất nào là sự phân biệt đối với chủ thể nhận thế chấp.
Vì rằng hộ gia đình và cá nhân đang sử dụng đất nông nghiệp, đất lâm nghiệp thì được thế
chấp ngân hàng hoặc các tổ chức tính dụng được Nhà nước thành lập. Đối với đất ở của hộ
gia đình và cá nhân thì không chỉ có thể thế chấp vay vốn của ngân hàng, tổ chức tính dụng
của Nhà nước mà còn được vay vốn của các tổ chức tính dụng quyền sử dụng đất ở để thế
chấp vay vốn các tổ chức kinh tế và cá nhân người Việt Nam.
1.4.6 Thừa kế quyền sử dụng đất
Thừa kế quyền sử dụng đất là việc Nhà nước thừa nhận một quyền năng dân sự, đáp
ứng được yêu cầu thực tế, có ý nghĩa và tầm quan trọng đặc biệt, là cơ sở pháp lý để cá
nhân, hộ gia đình thực hiện triệt để quyền sử dụng đất của mình và cũng là cơ sở pháp lý
để tòa án giải quyết các tranh chấp phát sinh việc chuyển quyền sử dụng đất.
Thừa kế quyền sử dụng đất là một trong những hình thức chuyển quyền sử dụng đất
từ người này sang người khác, nhưng đây là hình thức chuyển quyền đặc biệt. Nói thừa kế

sử dụng đất là một hình thức chuyển quyền đặc biệt, bởi vì thừa kế quyền sử dụng đất là
việc chuyển quyền sử dụng đất của người đã chết sang cho người thừa kế theo di chúc hoặc
theo pháp luật phù hợp với quy định của Bộ luật dân sự và pháp luật đất đai.
Việc thừa kế quyền sử dụng đất chỉ được thực hiện trong thời hạn người được thừa
kế quyền sử dụng đất được Nhà nước giao, cho thuê đất. Khi hết thời hạn, nếu người thừa
kế quyền sử dụng đất có nhu cầu tiếp tục sử dụng và trong quá trình sử dụng đất chấp hành
đúng pháp luật về đất đai thì Nhà nước giao đất, cho thuê đất đó tiếp tục sử dụng.

GVHD: Phan Trung Hiền

16

SVTH: Nguyễn Văn An


Pháp luật về bồi thường về quyền sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất
1.4.7 Góp vốn bằng quyền sử dụng đất
Góp vốn bằng quyền sử dụng đất là sự thỏa thuận giữa các bên tuân theo điều kiện,
nội dung, hình thức góp vồn bằng quyền sử dụng đất mà pháp luật quy định. Theo pháp
luật quy định, người sử dụng đất đưa phần giá trị quyền sử dụng đất của mình vào tài sản
chung để hợp tác sản xuất kinh doanh.
Như vậy, người sử dụng đất có các quyền khi được Nhà nước giao, cho thuê đất để
bảo quyền lợi của người sử dụng đất không bị thiệt thòi. Trong quá trình sử dụng đất đảm
bảo cho việc sản xuất cũng như phát triển kinh tế một cách có hiệu quả nhất. Nhằm đảm
bảo quyền lợi cho người sản xuất thì Nhà nước ngày càng nâng cao các quyền của người
sử dụng đất.
Bồi thường quyền sử dụng đất cũng giống như bồi thường về đất. Khi người dân bị
thu hồi đất thì những quyền sử dụng đất đó cũng mất, vì quyền sử dụng đất gắn liền với
đất, khi Nhà nước thu hồi đất tức là thu hồi hết các quyền năng sử dụng đất. Do đó Nhà
nước phải có những chính hỗ trợ cho người bị thu hồi đất một cách hợp lý hơn, để đảm bảo

quyền lợi của người sử dụng đất.
1.5 Khái quát bồi thường quyền sử dụng đất qua các giai đoạn lịch sử
1.5.1 Giai đoạn trước năm 1993
Trước năm 1987, do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan, ở nước ta pháp
luật đất đai chưa phát triển. Trong thời kỳ này chỉ có một số văn bản quy pham pháp luật
về đất đai tiêu biểu là Nghị định số 151/TTg ngày 14/01/1959 của Hội đồng Chính phủ quy
định về thể lệ tạm thời về trưng dụng ruộng đất, tại Chương II đã đề cập đến việc “bồi
thường cho người có ruộng đất bị trưng dụng”. Tiếp đến Thông tư số 1792/TTg ngày
11/01/1970 của Chính phủ quy định một số điểm tạm thời về bồi thường nhà cửa, đất đai
cây cối lâu năm, các loại hoa màu cho nhân dân ở những vùng xây dựng kinh tế mở rộng
thành phố đề cập vấn đề bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất. Quyết định số 201/CP ngày
1/7/1980 của Hội động chính phủ về tăng cường công tác quản lý ruộng đất trong cả nước.
Các quy định về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất mặc dù được ban hành, song chưa
đầy đủ, thống nhất.
Ngày 29/12/1987, Quốc hội khóa VIII kỳ hợp thứ hai đã thông qua Luật đất đai,
trong đó quy định Khoản 5, Điều 49, Luật đất đai năm 1987 “khi đất đang sử dụng bị thu
hồi vì nhu cầu của Nhà nước”. Tuy nhiên quy định này mới dừng lại ở mức độ khái quát
chưa nêu cụ thể các trường hợp được bồi thường hay không được bồi thường, mức độ bồi
thường như thế nào…vv cụ thể quy định này Luật đất đai năm 1987, quyết định số
186/HĐBT ngày 31/05/1990 của Hộ đồng bộ trưởng (nay là Chính phủ) quy định về vấn
đề bồi thường thiệt hại khi Nà nước thu hồi đất trong trường hợp chuyển mục đích từ nông
nghiệp, lâm nghiệp sang sử dụng vào mục đích khác. Theo đó, người được Nhà nước cho
phép chuyển mục đích sử dụng đất phải nộp một khoảng tiền vào ngân sách Nhà nước.

GVHD: Phan Trung Hiền

17

SVTH: Nguyễn Văn An