lỗ chuyển lỗ trong thuế thu nhập doanh nghiệp lý luận và thực tiễn

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN



LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 37 NĂM 2011 - 2015
ĐỀ TÀI

LỖ - CHUYỂN LỖ TRONG THUẾ THU NHẬP
DOANH NGHIỆP
LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

Giáo viên hướng dẫn:
TS. Lê Thị Nguyệt Châu
Sinh viên thực hiện:
Trang Văn Tâm
MSSV: 5117427
Lớp: Luật Thương Mại

Cần Thơ, 9 - 2014


NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................


NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN
.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
BĐS

Bất động sản

FDI

Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài

HTX

Hợp tác xã

NSNN

Ngân sách Nhà nước

TNDN

Thuế Thu nhập doanh nghiệp

WTO

Tổ chức Thương mại thế giới

GTGT

Thuế Giá trị gia tăng


MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU ...........................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài ...............................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu .........................................................................................1
3. Phạm vi nghiên cứu ...........................................................................................2
4. Phƣơng pháp nghiên cứu ..................................................................................2
5. Bố cục .................................................................................................................2
CHƢƠNG 1.MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ LỖ VÀ CHUYỂN LỖ TRONG
THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP ...................................................................3
1.1 Khái quát chung về Thuế thu nhập doanh nghiệp.......................................3
1.1.1 Khái niệm Thuế thu nhập doanh nghiệp ....................................................3
1.1.2 Đặc điểm Thuế thu nhập doanh nghiệp .....................................................4
1.1.3 Vai trò của Thuế thu nhập doanh nghiệp ...................................................5
1.2 Khát quát chung về lỗ và chuyển lỗ...............................................................7
1.2.1 Khái niệm về lỗ và chuyển lỗ .....................................................................7
1.2.1.1 Khái niệm lỗ ........................................................................................7
1.2.1.2 Khái niệm chuyển lỗ ............................................................................7
1.2.2 Ý nghĩa của chuyển lỗ trong hoạt động sản xuất, kinh doanh. ..................8
1.2.3 Sự hình thành và phát triển của quy định chuyển lỗ trong thuế TNDN ...9
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ........................................................................................16
CHƢƠNG 2.CÁC QUY ĐỊNH VỀ LỖ VÀ CHUYỂN LỖ TRONG PHÁP
LUẬT THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP HIỆN HÀNH ............................17
2.1 Về lỗ ................................................................................................................17
2.1.1 Căn cứ xác định lỗ....................................................................................17
2.2.1.1. Thu nhập chịu thuế ...........................................................................17
2.2.1.2. Thu nhập miễn thuế ..........................................................................31

2.1.2 Lỗ từ hoạt động chuyển nhượng bất động sản, chuyển nhượng dự án đầu
tư, chuyển nhượng quyền tham gia dự án đầu tư .............................................33
2.1.3 Lỗ từ hoạt động chuyển nhượng quyền thăm dò, khai thác khoáng sản..34
2.1.4. Lỗ trong một số trường hợp khác ............................................................36


2.2 Về chuyển lỗ ..................................................................................................38
2.2.1 Điều kiện để doanh nghiệp chuyển lỗ ......................................................38
2.2.2 Phương pháp chuyển lỗ ............................................................................38
2.2.3. Đối tượng chuyển lỗ ................................................................................41
2.2.4 Chuyển lỗ trong hoạt động chuyển nhượng bất động sản, chuyển nhượng
dự án đầu tư, chuyển nhượng quyền tham gia dự án đầu tư .............................41
2.2.5 Chuyển lỗ trong hoạt động chuyển nhượng quyền thăm dò, khai thác
khoáng sản. ........................................................................................................42
2.3 Phƣơng pháp xác định lỗ và chuyển lỗ của một số quốc gia .....................42
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ........................................................................................45
CHƢƠNG 3.THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ, GIẢI PHÁP HOÀN
THIỆN PHÁP LUẬT VỀ LỖ VÀ CHUYỂN LỖ Ở QUẬN NINH KIỀU TP.
CẦN THƠ NÓI RIÊNG VÀ VIỆT NAM NÓI CHUNG .....................................46
3.1 Khát quát tình hình lỗ của các doanh nghiệp ............................................46
3.1.1 Thực trạng vấn đề thua lỗ của doanh nghiệp ...........................................46
3.1.1.1. Tình hình chung cả nước ..................................................................46
3.1.1.2. Tình hình trên phạm vi Quận Ninh Kiều Tp. Cần Thơ ....................50
3.1.2 Thành tựu và khó khăn .............................................................................51
3.1.2.1 Thành tựu ..........................................................................................51
3.1.2.2. Khó khăn ..........................................................................................52
3.1.3 Những vấn đề tồn tại ................................................................................53
3.1.3.1.Về phía đối tượng nộp thuế ...............................................................53
3.1.3.2. Về phía Nhà nước .............................................................................53
3.2. Giải pháp hoàn thiện lỗ và chuyễn lỗ trong Thuế TNDN ........................55

3.3 Kiến nghị ........................................................................................................59
KẾT LUẬN ..............................................................................................................62
DANH SÁCH TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC


Lỗ - Chuyển Lỗ Trong Thuế Thu Nhập Doanh Nghiệp Lý Luận Và Thực Tiễn
LỜI NÓI ĐẦU


1. Lý do chọn đề tài
Từ xa xưa thuế đã được biết đến như là một công cụ thể hiện quyền lực của Nhà
nước, là nguồn thu tài chính chủ yếu, đáng tin cậy để phục vụ cho nhu cầu chi tiêu của
mỗi quốc gia. Ngày nay, cùng với tốc độ phát triển nhanh chóng và đa dạng của mỗi
quốc gia thì thuế có một vai trò vô cùng quan trọng không những đảm bảo nguồn thu
cho NSNN mà còn có vai trò điều tiết vĩ mô nền kinh tế, thúc đẩy phát triển kinh tế.
Việt Nam chính thức gia nhập, trở thành thành viên của tổ chức WTO vào cuối năm
2006 và Quốc hội Mỹ thông qua Quy chế thương mại bình thường vĩnh viễn (PNTR),
những sự kiện này đã góp phần mang lại cho Việt Nam nhiều cơ hội và cả những thách
thức không hề nhỏ. Muốn tận dụng tốt cơ hội này, Nhà nước ta đã có nhiều nỗ lực ở
nhiều mặt, trong đó việc hoàn thiện chính sách thuế mà đặc biệt là ưu đãi về TNDN để
thu hút nguồn vốn đầu tư trong và ngoài nước vào từng ngành, từng lĩnh vực và từng
vùng kinh tế. Trong bối cảnh tình hình nền kinh tế có nhiều bất ổn, lạm phát tăng cao,
nhiều doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh không thật sự có hiệu quả dẫn đến xuất hiện
các khoản lỗ hoặc lỗ kéo dài. Trong tình hình đó, chuyển lỗ xuất hiện như một ưu đãi
mà Nhà nước sử dụng để điều tiết các khoản lỗ của các doanh nghiệp, giúp doanh
nghiệp giảm gánh nặng lỗ, ổn định, yên tâm hơn trong quá trình tái đầu tư sản xuất,
kinh doanh.
Tuy nhiên, bên cạnh đó lại cũng kéo theo những hệ lụy, nhiều doanh nghiệp tận
dụng sự ưu đãi này để trục lợi, tiến hành kê khai lỗ để không phải đóng thuế TNDN.

Mà nổi trội nhất đó là hoạt động chuyển giá từ các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài,
làm thất thu NSNN ngày càng lớn, gây nên sự bất bình đẳng trong hoạt động sản xuất
kinh doanh của các doanh nghiệp ở Việt Nam.
Xuất phát từ thực tiễn trên mà người viết đã chọn đề tài “ Lỗ - chuyển lỗ trong thuế
thu nhập doanh nghiệp, lý luận và thực tiễn” để nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của đề tài nhằm làm sáng tỏ những vấn đề lý luận cơ bản về lỗ
và chuyển lỗ trong thuế TNDN. Thông qua việc tìm hiểu và nghiên cứu này người viết
sẽ đề ra một số giải pháp đóng góp để hoàn thiện hơn các quy định về lỗ và chuyển lỗ
cũng như thuế TNDN.

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

1

SVTH: Trang Văn Tâm


Lỗ - Chuyển Lỗ Trong Thuế Thu Nhập Doanh Nghiệp Lý Luận Và Thực Tiễn
3. Phạm vi nghiên cứu
Ở đề tài này người viết tập trung nghiên cứu về các quy định về lỗ và chuyển lỗ
trong thuế TNDN.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Sử dụng tổng hợp các biện pháp nghiên cứu như phương pháp phân tích, tổng hợp,
so sánh, thống kê và khảo sát thực tế.
5. Bố cục
Bố cục luận văn gồm 3 chương
Chƣơng 1: Một số vấn đề lý luận lỗ và chuyển lỗ trong Thuế thu nhập doanh
nghiệp.
Chƣơng 2: Các quy định lỗ và chuyển lỗ trong Thuế thu nhập doanh nghiệp

hiện hành.
Chƣơng 3: Thực trạng và một số kiến nghị, giải pháp hoàn thiện pháp luật
về lỗ và chuyển lỗ ở quận Ninh Kiều TP. Cần Thơ nói riêng và Việt Nam nói
chung.

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

2

SVTH: Trang Văn Tâm


Lỗ - Chuyển Lỗ Trong Thuế Thu Nhập Doanh Nghiệp Lý Luận Và Thực Tiễn
CHƢƠNG 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ LỖ VÀ CHUYỂN LỖ TRONG THUẾ THU
NHẬP DOANH NGHIỆP
1.1 Khái quát chung về Thuế thu nhập doanh nghiệp
1.1.1 Khái niệm Thuế thu nhập doanh nghiệp
Trong hệ thống luật thực định về thuế ở Việt Nam, có rất nhiều loại thuế với những
tên gọi khác nhau. Nhưng khi xét về bản chất thì các loại thuế này đều nhắm vào thu
nhập của người nộp thuế người nộp thuế. Vì vậy, để hiểu rõ hơn nữa về thuế TNDN
thì trước hết cần phải hiểu rõ thu nhập và thuế thu nhập là gì.
Có rất nhiều cách định nghĩa khác nhau về thu nhập như số lượng, tiền, hàng hóa
hoặc dịch vụ mà một cá nhân hay một công ty nào đó nhận được trong một khoản thời
gian nhất định theo tháng, quý hoặc năm1 hay thu nhập được hiểu là tổng các giá trị
mà một chủ thể nào đó trong nền kinh tế- xã hội nhận được, thu được thu qua quá trình
phân phối thu nhập quốc doanh trong một thời gian nhất định, không phân biệt nguồn
gốc hình thành từ BĐS, từ tài sản hay đầu tư.2 Ở khía cạnh kinh tế vĩ mô, thu nhập chỉ
là một bộ phận tài sản tăng thêm trong một thời gian nhất định. Tuy nhiên, các thu
nhập này luôn gắn với một chủ thể nhất định nào đó trong nền kinh tế- xã hội như: thu

nhập của một công ty, một cá nhân…Còn xét về khía cạnh pháp lý, thì không phải
toàn bộ tất cả các thu nhập đều phải chịu thu nhập. Mà ở đây thu nhập chịu thuế là thu
nhập thực tế phát sinh của một chủ thể nào đó sau khi đã trừ các khoản chi phí hợp lý.
Như vậy, chung quy lại ta có thể hiểu, thu nhập là những khoản thu dưới dạng tiền
tệ hoặc hiện vật của các tổ chức hoặc cá nhân nhận được từ các hoạt động sản xuất
kinh doanh dịch vụ, từ lao động, từ quyền sở hữu quyền sử dụng về tài sản, tiền vốn
mà có hoặc các khoản thu nhập khác mà xã hội dành cho trong một thời kỳ nhất định
thường là một năm. Qua những khái niệm cơ bản trên, chúng ta có thể hiểu thuế thu
nhập là một loại thuế trực thu đánh vào thu nhập thực tế của cá nhân và công ty. Theo
Giáo trình Luật Thuế của Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh năm 2012 thì thuế thu nhập
được định nghĩa như sau: “ Thuế thu vào thu nhập được xem là loại thuế mà Nhà nước
đánh vào thu nhập thực tế của các chủ thể nhằm điều tiết một phần thu nhập của tổ
chức, cá nhân vào Ngân sách Nhà nước với mục đích tạo nguồn thu cho ngân sách
Nhà nước và thực hiện công bằng xã hội”. Cũng như nhiều nước, ở Việt Nam, thuế
thu nhập là nhóm thuế giữ vai trò quan trọng trong việc tạo nguồn thu cho NSNN, qua
1

Tử điển Bách khoa Việt Nam tập 4, NXB Tử điển Bách Khoa Hà Nội 2005.

2

Giáo trình Thuế, Trường Đại học Tài chính- Kế toán Hà Nội.

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

3

SVTH: Trang Văn Tâm

Lỗ - Chuyển Lỗ Trong Thuế Thu Nhập Doanh Nghiệp Lý Luận Và Thực Tiễn
các năm thì tỷ trọng thuế trực thu trong tổng số thuế không ngừng tăng cao, tỷ lệ này
năm 2012 chiếm 52%.3
Ở các nước trên thế giới cũng như ở Việt Nam, căn cứ vào những tiêu thức khác
nhau mà có thể chia thuế thu nhập thành các khoản thu khác nhau như thu nhập của
công ty, thu nhập cá nhân, thu nhập thường xuyên, thu nhập không thường xuyên, thu
nhập từ lao động và các thu nhập khác nhằm đáp ứng các yêu cầu trong công tác quản
lý.
Từ những lý luận đã phân tích ở trên, ta đưa ra khái niệm Thuế TNDN như sau:
“Thuế thu nhập doanh nghiệp là một loại thuế trực thu đánh vào thu nhập chịu thuế
của cơ sở sản xuất kinh doanh trong kỳ”. Tuy nhiên, không phải toàn bộ thu nhập của
cơ sở sản xuất kinh doanh đều là đối tượng điều chỉnh của thuế TNDN. Thuế TNDN
chỉ điều chỉnh phần thu nhập chịu thuế. Vì việc đánh thuế vào loại thu nhập nào, đánh
nặng hay đánh nhẹ vào từng loại thu nhập là tuỳ thuộc vào quan điểm của mỗi Nhà
nước về điều tiết thu nhập qua thuế thu nhập, phụ thuộc vào khả năng quản lý thuế, chi
phí quản lý thuế cũng như mục tiêu của thuế thu nhập phải đạt được để góp phần thực
hiện các chính sách kinh tế, chính trị, xã hội của mỗi quốc gia trong từng thời kỳ nhất
định.
1.1.2 Đặc điểm Thuế thu nhập doanh nghiệp
Thuế TNDN cũng là một loại thuế thu nhập nên thuế TNDN cũng có đầy đủ các đặc
điểm của thuế thu nhập:
- Thứ nhất, thuế TNDN là thuế trực thu, ngoài mục tiêu tạo nguồn thu cho NSNN,
thuế TNDN còn có mục tiêu điều tiết kinh tế, điều hòa thu nhập xã hội nên thường gắn
với các chính sách kinh tế xã hội của Nhà nước. Bởi vậy, pháp luật thuế thu nhập ở các
nước thường có những chế độ ưu đãi, miễn, giảm thuế để đảm bảo chức năng khuyến
khích của thuế thu nhập hoặc thực hiện việc áp dụng đánh thuế theo biểu thuế lũy tiến
từng phần đối với một số khoảng thu nhập chịu thuế để thực hiện các mục tiêu điều
tiết.
- Thứ hai, thuế TNDN là một loại phức tạp nhưng có tính ốn định cao, việc quản lý
thuế, thu thuế tương đối khó khăn, chi phí quản lý thường lớn hơn so với các loại thuế

khác. Ngoài việc xác định các khoản thu nhập chịu thuế còn phải xác định nguồn gốc
thu nhập, địa điểm phát sinh thu nhập. Trong phần xác định thu nhập chịu thuế phải
xác định thu nhập chịu thuế, xác định được các khoản khấu trừ hợp lý để tiến hành
3

TS. Đặng Thị Việt Đức, Chính sách và Thực trạng thu thuế tại Viêt Nam, />
dan-khoa-hoc/Chinh-sach-va-thuc-trang-thu-thue-tai-Viet-Nam/50910.tctc [Ngày truy cập 25/07/2014].

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

4

SVTH: Trang Văn Tâm


Lỗ - Chuyển Lỗ Trong Thuế Thu Nhập Doanh Nghiệp Lý Luận Và Thực Tiễn
khấu trừ khi tính thuế nhằm đảm bảo mục tiêu công bằng và khuyến khích đối với đối
tượng nộp thuế.
- Thứ ba, nguồn luật điều chỉnh quan hệ thuế TNDN bao gồm các văn bản quy
phạm pháp luật quốc gia và các văn bản quy phạm pháp luật quốc tế. Bởi thuế TNDN
là thuế trực thu nên nó có thể là đối tượng điều chỉnh bởi Hiệp định tránh đánh thuế
hai lần. Với Hiệp định tránh đánh thuế hai lần này nhằm tránh tình trạng đánh thuế
trùng nhau đối với các khoản thu đồng thời tạo điều kiện phân định quyền đánh thuế
và giảm tình trạng trốn thuế.
- Thứ tư, cũng giống như các nước đang phát triển khác, ở Việt Nam thuế TNDN dễ
thu hơn so với thuế thu nhập cá nhân, việc quản lý thuế đối với doanh nghiệp có thể
dựa trên hồ sơ kinh doanh và số lượng doanh nghiệp bao giờ cũng ít hơn số lượng cá
nhân trong một quốc gia nên dễ dàng quản lý. Ở các quốc gia khác, thuế TNDN được
xem như là một loại thuế thu trước thuế thu nhập cá nhân. Ở đây, hầu hết các doanh
nghiệp điều là doanh nghiệp tư nhân hoặc công ty cổ phần nên người chịu thuế trên

thực tế là chủ doanh nghiệp tư nhân hoặc cổ động của công ty cổ phần, bởi lẽ những
người này chỉ nhận được lợi tức từ hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp sau khi
doanh ngiệp đã hoàn thành nghĩa vụ nộp thuế cho Nhà nước. Khoản lợi tức nhận được
từ thu nhập của doanh nghiệp sẽ được tính vào khoản thu nhập chịu thuế thu nhập cá
nhân. Để tránh tình trạng “thuế chồng thuế” các quốc gia đã cho phép khấu trừ phần
thuế TNDN đã đóng hoặc đánh thuế thu nhập cá nhân trên phần lợi tức này với mức
thuế suất thấp.4
1.1.3 Vai trò của Thuế thu nhập doanh nghiệp
Khi nhắc đến vai trò của thuế TNDN tức là chúng ta đang nói đến sự biểu hiện một
cách cụ thể các chức năng của thuế TNDN trong điều kiện kinh tế- xã hội nhất định,
mà ở đây là nền kinh tế thị trường. Trong điều kiện đó, ở nhiều nước đặt biệt là một
nước đang trong giai đoạn phát triển như Việt Nam thì sự tồn tại của thuế TNDN lại là
một điều tất yếu với những vai trò hết sức quan trọng đối với quá trình phát triển của
đất nước.
- Thuế TNDN là khoản thu quan trọng của NSNN. Thuế nói chung và thuế TNDN
nói riêng thường là một trong những nguồn thu lớn, chủ yếu của mỗi quốc gia và ở
Việt Nam cũng vậy, trong giai đoạn 2009- 2012, khoản thu từ thuế TNDN (không kể
thu từ dầu thô) đạt mức bình quân hàng năm khoảng trên 20%.5 Mức động viên các
4

Ts. Lê Thị Nguyệt Châu, Giáo trình luật tài chính 2, năm 2009, Trường Đại học Cần Thơ, tr38.

5

Hùng Phạm, Xu hướng cải cách Thuế Thu nhập doanh nghiệp, [Ngày truy cập 25/07/2014].

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

5

SVTH: Trang Văn Tâm


Lỗ - Chuyển Lỗ Trong Thuế Thu Nhập Doanh Nghiệp Lý Luận Và Thực Tiễn
nguồn thu từ thuế vào NSNN lớn gắn liền với tổng số chỉ tiêu của Nhà nước vì các
khoản này bù đấp chủ yếu vào các khoản chi ngân sách. Nhà nước sử dụng nguồn thu
này nhằm đảm bảo cho hoạt động quản lý nhà nước và việc chi ngược lại đầu tư vào
các hình thức khác như: y tế, giáo dục, xây dựng...Việc các chủ thể nộp thuế, thực hiện
nghĩa vụ về thuế theo quy định của pháp luật đã tạo ra nguồn tài chính quan trọng,
chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu nguồn thu của NSNN. So với các loại thuế khác thì
việc thu thuế TNDN dễ hơn, ít tốn kém chi phí để thu thuế nên hiệu quả cũng cao
hơn.6
- Thuế TNDN là công cụ quan trọng để Nhà nước điều tiết vĩ mô nền kinh tế. Nhà
nước ban hành một hệ thống pháp luật về thuế TNDN áp dụng chung cho các cơ sở
sản xuất kinh doanh thuộc mọi thành phần kinh tế, tạo sự bình đẳng trong cạnh tranh,
góp phần thúc đẩy sản xuất phát triển. Như vậy, với các doanh nghiệp cùng sản xuất
một mặt hàng như nhau, cùng bán giá bán trên thị trường như nhau, nếu cơ sở sản xuất
nào càng hạ thấp được giá thành sản phẩm, càng thu được nhiều lợi nhuận thì càng
phát triển mạnh, ngược lại thì dễ dẫn tới bị phá sản. Thông qua việc xác định phạm vi
thu thuế và không thu thuế, Nhà nước thể hiện sự ưu đãi của mình đối với một số đối
tượng trong xã hội không phải nộp thuế hoặc thể hiện sự khuyến khích của Nhà nước
đối với việc phát triển của một lĩnh vực ở một vùng nào đó.
Ngoài việc quy định thuế suất chung cho các cơ sở sản xuất, kinh doanh Nhà nước
cũng đưa ra thuế suất ưu đãi để áp dụng đối với từng ngành nghề, mặt hàng, lĩnh vực
thể hiện mức độ khuyến khích hay không khuyến khích của Nhà nước đối với những
ngành nghề, mặt hàng, lĩnh vực đó trong nền kinh tế.
Không những chỉ khuyến khích đầu tư bằng việc định ra một thuế suất hợp lý, mà
thuế TNDN còn được sử dụng như là một biện pháp khuyến khích bỏ vốn đầu tư vào
các ngành nghề, mặt hàng, các vùng mà Nhà nước cần tập trung khuyến khích đẩy
mạnh sản xuất, khai thác tiềm năng về vốn trong dân cư và của các nhà đầu tư nước

ngoài, hỗ trợ các doanh nghiệp khắc phục khó khăn, rủi ro để phát triển sản xuất bằng
việc sử dụng biện pháp miễn, giảm thuế TNDN theo mức độ khác nhau.
- Thuế thu nhập doanh nghiệp là công cụ để Nhà nước thực hiện chức năng phân
phối, đảm bảo công bằng xã hội. Một trong những mục tiêu của thuế TNDN là điều
tiết thu nhập, đảm bảo sự công bằng trong phân phối thu nhập xã hội. Thuế TNDN
được áp dụng cho các loại hình doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế, không
những đảm bảo bình đẳng, công bằng về chiều ngang mà còn cả công bằng về chiều
6

Ts. Lê Thị Nguyệt Châu, Giáo trình luật tài chính 2,Năm 2009,Trường Đại học Cần Thơ, tr39

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

6

SVTH: Trang Văn Tâm


Lỗ - Chuyển Lỗ Trong Thuế Thu Nhập Doanh Nghiệp Lý Luận Và Thực Tiễn
dọc. Về chiều ngang, bất kể một doanh nghiệp nào kinh doanh bất cứ hình thức nào
nếu có thu nhập chịu thuế thì phải nộp thuế TNDN. Về chiều dọc, cùng một ngành
nghề không phân biệt quy mô kinh doanh nếu có thu nhập chịu thuế thì đều phải nộp
thuế TNDN. Với mức thuế suất thống nhất, doanh nghiệp nào có thu nhập cao thì phải
nộp thuế nhiều hơn (theo số tuyệt đối) doanh nghiệp có thu nhập thấp.
1.2 Khát quát chung về lỗ và chuyển lỗ
1.2.1 Khái niệm về lỗ và chuyển lỗ
1.2.1.1 Khái niệm lỗ
Mỗi doanh nghiệp trong hoạt động sản xuất, kinh doanh không phải lúc nào cũng
gặp được thuận lợi, phải có lãi và lỗ. Trong nền kinh tế thị trường, doanh nghiệp luôn
phải chịu mọi yếu tố rủi ro từ môi trường vĩ mô lẫn môi trường vi mô như giá cả, sự

cạnh tranh, thị trường, quy định pháp luật…nếu như doanh nghiệp không thích ứng
được trước những thay đổi đó thì tất nhiên việc thua lỗ là hoàn toàn có thể xảy ra.
Về mặt kinh tế, doanh nghiệp phát sinh lỗ khi trong quá trình sản xuất, kinh doanh
chi phí đầu tư vào hoạt động sản xuất, kinh doanh như nguyên vật liệu, lao động,
quảng cáo…bỏ ra quá lớn so với những gì mà doanh nghiệp thu lại được. Còn trên
thực tế, nói một cách dễ hiểu lỗ là một con số âm. Tuy nhiên, để hoàn chỉnh về mặt
ngữ nghĩa chúng ta có thể đưa ra một khái niệm cơ bản về lỗ như sau: “Lỗ (loss) là
một khoản tài chính (tài sản) bị thâm hụt hoặc mất đi mà nhà đầu tư đã bỏ vào đó để
đầu tư hoạt động sản xuất, kinh doanh.”7
1.2.1.2 Khái niệm chuyển lỗ
Chuyển lỗ là một chính sách ưu đãi mà Đảng và Nhà nước đưa ra để quy định
trường hợp doanh nghiệp hoạt động kinh doanh bị lỗ nhằm hỗ trợ cho các doanh
nghiệp này trong việc khắc phục khó khăn, giảm gánh nặng lỗ, tích lũy được nguồn
vốn để tái đầu tư cho hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, góp phần điều tiết vĩ mô
nền kinh tế.
Doanh nghiệp được ví như là tế bào của nền kinh tế thị trường, một tế bào khỏe thì
cơ thể đó sẽ phát triển mạnh mẽ, ngược lại tế bào kém yếu kém thì cơ thể sẽ suy
nhược, dễ phát bệnh. Sự phát triển của doanh nghiệp còn lại một nguồn sức mạnh vật
chất vô cùng lý tưởng để Nhà nước thực hiện điều tiết nền kinh tế phát triển theo
hướng thị trường xã hội chủ nghĩa nên Nhà nước đã khuyến khích, hỗ trợ doanh
nghiệp tăng sức mạnh cạnh tranh và hoạt động có hiệu quả hơn. Cụ thể, chuyển lỗ
7

Từ điển Thuật ngữ tài chính doanh nghiệp, NXB Từ điển Bách khoa, tr11

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

7

SVTH: Trang Văn Tâm

Lỗ - Chuyển Lỗ Trong Thuế Thu Nhập Doanh Nghiệp Lý Luận Và Thực Tiễn
cũng là một trong các hình thức đó. Đối với doanh nghiệp, trong kinh doanh không
phải lúc nào cũng đều có lãi hết mà đan xen vào trong các khoản lãi đó vẫn có các
khoản lỗ phát sinh. Trường hợp doanh nghiệp lỗ mà Nhà nước còn tận thu thuế thì
doanh nghiệp sẽ mất đi một khoản vốn để tái đầu tư sản xuất, lỗ mà kéo dài thì doanh
nghiệp không có con đường nào khác là giải thể, phá sản từ đó Nhà nước sẽ mất đi
nguồn thu vào NSNN và các doanh nghiệp sẽ rất lo ngại khi sản xuất, kinh doanh. Do
đó với chính sách chuyển lỗ, Nhà nước đã tạo điều kiện cho các doanh nghiệp sống lại
trong các khoản lỗ đó.
1.2.2 Ý nghĩa của chuyển lỗ trong hoạt động sản xuất, kinh doanh.
Trong nhiều năm qua, bên cạnh các loại hình ưu đãi như miễm giảm thuế, khấu hao,
thuế suất ưu đãi…thì chuyển lỗ cũng đã góp phần không nhỏ vào trong việc thực hiện
chính sách điều tiết vĩ mô nền kinh tế, khuyến khích thu hút đầu tư, tạo động lực cho
các doanh nghiệp phát triển, phần nào giúp cho các doanh nghiệp khắc phục khó khăn.
- Giảm gánh nặng về lỗ: việc quy định số lỗ của các doanh nghiệp có thể phân bổ
khấu trừ vào các năm tiếp theo để giảm thu nhập tính thuế - giảm số thuế TNDN mà
các doanh nghiệp phải nộp. Đây là hình thức hỗ trợ vốn cho các doanh nghiệp và có
lợi cho những dự án lớn đầu tư vào sản xuất.8
- Cơ sở để tạo môi trường đầu tư. Trước khi muốn đầu tư vào một lĩnh vực hay một
môi trường kinh doanh mới thì các nhà đầu tư thường xem xét rất kỹ lưỡng các chính
sách ưu đãi mà họ sẽ được hưởng từ những chính sách mà Nhà nước mang lại. Mặt
khác, trong điều kiện kinh tế thị trường hiện nay, các doanh nghiệp thường phải chịu
rất nhiều sự cạnh tranh từ đối thủ trong ngành cũng như ngoài ngành và các rủi ro
trong quá trình sản xuất, kinh doanh. Chính sự cạnh tranh, rủi ro đó không ít các doanh
nghiệp kinh doanh thua lỗ. Việc thua lỗ này sẽ gặp khó khăn nếu không có chính sách
chuyển lỗ, nhờ có chính sách này mà các doanh nghiệp có thể vượt qua giai đoạn khó
khăn nhất thời để có thể cơ cấu lại doanh nghiệp để tiếp tục tham gia vào sản xuất,
kinh doanh. Điều này đã tạo tâm lý thỏa mái cho các nhà đầu tư trong và ngoài nước,

từ đó giúp họ không có sự e ngại trong việc đầu tư vào các lĩnh vực mới cũng như các
lĩnh vực đã và đang phát triển.
- Khuyến khích sản xuất và tái đầu tư sản xuất. Doanh nghiệp vừa là chủ thể quan
trọng trong việc đóng góp vào NSNN vừa là chủ thể tạo ra một khối lượng lớn việc

8

PGS.TS.Nguyễn Thị Thương Huyền, TS.Lý Phương Duyên, Ưu đãi thuế - giải pháp tài chính hỗ trợ, phát triển

doanh nghiệp vừa và nhỏ, />[Ngày truy cập 20/08/2014]

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

8

SVTH: Trang Văn Tâm


Lỗ - Chuyển Lỗ Trong Thuế Thu Nhập Doanh Nghiệp Lý Luận Và Thực Tiễn
làm cho người lao động. Nếu trong trường hợp doanh nghiệp bị thua lỗ, kéo dài và có
nguy cơ phá sản thì Nhà nước sẽ mất đi khoản thu vào Ngân sách, còn người lao động
thì thất nghiệp, xã hội phải chi tiêu cho người lao động thất nghiệp đó. Do đó, chuyển
lỗ được xem là một giải pháp cứu cánh kịp thời mà Nhà nước dành cho doanh nghiệp
và chính việc đó giúp doanh nghiệp tái sản xuất, mở rộng, nuôi dưỡng nguồn thu sau
này trong những năm tiếp theo.
1.2.3 Sự hình thành và phát triển của quy định chuyển lỗ trong thuế TNDN
Thế giới đang đứng trước ngưỡng cửa của sự toàn cầu hóa, hứa hẹn nhiều biến
chuyển. Những ảnh hưởng ngày càng lan rộng của nền kinh tế cùng với phát triển như
vũ bão của khoa học công nghệ đã thúc đẩy cả xã hội cùng chạy đua trên con đường
phát triển. Để có thể hội nhập chung với nền kinh tế thế giới, chúng ta cũng phải có

những sự chuyển mình để không bị gạt ra khỏi vòng quay của sự phát triển. Trong bối
cảnh đó, để có thể thu hút đầu tư của các tổ chức, cá nhân nước ngoài, ngày
19/12/1987 Quốc hội đã thông qua Luật đầu tư nước ngoài. Luật đã tạo khung pháp lý
vững chắc để thu hút đầu tư nước ngoài tại Việt Nam. Trong luật nhiều quy định ưu
đãi đã được Nhà nước dành cho các tổ chức, cá nhân đầu tư và lần đầu tiên chuyển lỗ
đã được đề cập đến.
Luật cho phép trong quá trình hoạt động, xí nghiệp liên doanh được chuyển lỗ của
bất kỳ năm thuế nào sang năm tiếp theo và được bù trừ số lỗ đó bằng lợi nhuận của
những tiếp theo, nhưng không quá 05 năm.9 Còn doanh nghiệp 100% vốn đầu tư nước
ngoài thì không được chuyển lỗ như trên. Nên đây là hạn chế của Luật, có sự phân biệt
đối xử giữa các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài.
Đến khi Luật thuế lợi tức đã được thông qua ngày 30/06/1990 tại kỳ họp thứ 7,
Quốc hội khóa VIII. Chuyển lỗ đã được mở rộng đối tượng hơn, cả những tổ chức
kinh doanh trong nước khi phát sinh lỗ trong quá trình kinh doanh thì sẽ được chuyển
lỗ. Nhưng Luật thuế vẫn có hạn chế đối tượng, không phải đối tượng nào cũng được
chuyển lỗ. Chỉ có các các tổ chức kinh doanh mới thành lập ở miền núi hoặc trong một
số ngành nghề kinh doanh cần khuyến khích đầu tư. Mục đích mà Nhà nước muốn
hướng tới trong quy định này là nhằm điều tiết, đẩy mạnh phát triển kinh tế ở vùng
kinh tế còn nhiều khó khăn như Tây Bắc, Tây Nguyên.., những ngành nghề cần ưu tiên
phát triển từ đó tạo nên sự cân bằng phát triển kinh tế giữa các vùng với nhau, mở rộng
và đa dạng hóa các ngành nghề kinh doanh. Về thời hạn chuyển lỗ, luật thuế đã không
khống chế thời gian chuyển lỗ, nếu trong năm đầu tiên kinh doanh mà phát sinh lỗ, tổ
9

Điều 27, Luật Đầu tư nước ngoài 1987.

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

9

SVTH: Trang Văn Tâm


Lỗ - Chuyển Lỗ Trong Thuế Thu Nhập Doanh Nghiệp Lý Luận Và Thực Tiễn
chức kinh doanh sẽ được chuyển số lỗ sang năm tiếp theo để trừ vào lợi tức chịu thuế
trước khi tính Thuế lợi tức.10 Khi Luật thuế lợi tức được sửa đổi, bổ sung, quy định về
chuyển lỗ đã có sự thay đổi nhưng vẫn giới hạn đối tượng chuyển lỗ. Luật quy định, cơ
sở sản xuất kinh doanh gặp khó khăn do thiên tai, địch hoạ tai nạn, rủi ro bất ngờ hoặc
lý do khách quan bất khả kháng mà kết quả kinh doanh bị lỗ vốn nhưng phải được cơ
quan trực tiếp quản lý thu thuế kiểm tra xác nhận do yếu tố khách quan gây nên tình
trạng lỗ thì mới được chuyển lỗ của năm kinh doanh sang năm kế tiếp để trừ vào lợi
tức chịu thuế trước khi tính thuế lợi tức. Một điểm mới trong Luật thuế lợi tức sửa đổi,
bổ sung 1993 là đã khống chế thời gian chuyển lỗ của các cơ sở kinh doanh phát sinh
lỗ do yếu tố khách quan, thời gian được chuyển lỗ để tính thuế lợi tức không quá 2
năm.11
Qua thời gian 8 năm thực thi nhiệm vụ của mình, Luật thuế lợi tức đã không còn
phù hợp với tình hình phát triển kinh tế của đất nước, xuất hiện những nhược điểm. Để
khắc phục những nhược điểm trên Luật thuế lợi tức, đảm bảo cho sự hài hòa của chính
sách thuế đối với sự phát triển kinh tế, xã hội của nước ta trong giai đoạn mở cửa hội
chung với hệ thống thuế của các nước trong khu vực và trên thế giới, tại kỳ họp thứ 1,
Quốc hội khóa IX từ ngày 02/04 đến ngày 10/05 năm 1997 đã thông qua Luật thuế
TNDN có hiệu lực từ ngày 01/01/1999. Hòa chung vào những thay đổi của Luật thuế
TNDN, chính sách chuyển lỗ đã cũng có sự thay đổi. Quy định chuyển lỗ trong Luật
thuế TNDN 1997 đã thông thoáng hơn so với quy định Luật thuế lợi tức trước đây.
Thứ nhất, không còn hạn chế đối tượng chuyển lỗ, phân còn sự phân biệt giữa
doanh nghiệp trong nước với doanh nghiệp đầu tư nước ngoài. Trong quá trình kinh
doanh, doanh nghiệp quyết toán thuế mà bị lỗ thì được chuyển lỗ, số lỗ phát sinh này
sẽ được trừ vào thu nhập chịu thuế.
Thứ hai, thời gian chuyển lỗ cũng đã được mở rộng hơn lên thời hạn không quá 05
năm.

Tuy nhiên, đối với các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài vẫn như các luật trước đây
chỉ cho phép doanh nghiệp liên doanh mới được chuyễn lỗ.
Để thay đổi theo hướng hoàn thiện hơn, tạo nên sự công bằng giữa các doanh
nghiệp, trong Luật thuế TNDN 2003 đã mở rộng đối tượng được phép chuyển lỗ trong
trường hợp doanh nghiệp kinh doanh trong nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước
ngoài (kể cả doanh nghiệp 100% vốn đầu tư nước ngoài). Thời gian chuyển lỗ không
10

Điều 23, Luật thuế Lợi tức 1990.

11

Mục C, Phần IV, Thông tư 75A-TC/TCT.

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

10

SVTH: Trang Văn Tâm


Lỗ - Chuyển Lỗ Trong Thuế Thu Nhập Doanh Nghiệp Lý Luận Và Thực Tiễn
quá 05 năm, kể từ năm tiếp sau năm phát sinh lỗ và số lỗ phát sinh sẽ được trừ vào thu
nhập chịu thuế. Chính quy định thông thoáng trên đã tạo điều kiện thuận lợi hơn cho
doanh nghiệp bị lỗ trong việc duy trì hoạt động sản xuất, kinh doanh. Bên cạnh đó,
cũng đã góp phần tạo ra môi trường cạnh tranh công bằng hơn, không có sự phân biệt
giữa các doanh nghiệp.
Có một điểm hạn chế ở đây là để thực hiện được chuyển lỗ thì doanh nghiệp phải có
kế hoạch chuyển lỗ và đăng ký với cơ quan thuế, không đăng ký và thực hiện chuyển
lỗ ngoài kế hoạch thì sẽ không được chuyển lỗ.12 Đến khi Nghị định 24/2007/NĐ-CP

hướng dẫn thi hành Luật thuế TNDN 2003 có hiệu lực, quy định của chuyển lỗ đã
hoàn thiện hơn rất nhiều, khắc phục được những điểm bất cập trước đây mở rộng đối
tượng hơn (kể cả doanh nghiệp 100% vố đầu tư nước ngoài) trong chuyển lỗ. Cơ sở
kinh doanh quyết toán thuế bị lỗ thì được chuyển lỗ, thời gian chuyển lỗ không quá 05
năm kể từ năm tiếp theo phát sinh lỗ, quá thời hạn mà số lỗ vẫn chưa bù trừ hết thì sẽ
không được giảm trừ vào năm sau. Điểm mới là bắt đầu năm 2008, doanh nghiệp vẵn
được chuyển lỗ không quá 05 năm kể từ khi phát sinh lỗ nhưng doanh nghiệp không
cần phải đăng ký chuyển lỗ như trước đây.
Dựa trên nền tảng quy định của Luật thuế TNDN 2003, chuyển lỗ được quy định
trong Luật thuế TNDN 2008 có sự giống nhau. Thời gian chuyển lỗ vẫn là không quá
05 kể từ năm tiếp sau năm phát sinh lỗ, số lỗ vẫn được trừ vào thu nhập chịu
thuế…Lần đầu tiên, doanh nghiệp có số lỗ giữa các Quý trong cùng một năm tài chính
thì được bù trừ số lỗ của quý trước vào các quý tiếp theo của năm tài chính đó. Khi
quyết toán thuế TNDN doanh nghiệp xác định số lỗ của cả năm và chuyển toàn bộ và
liên tục số lỗ vào thu nhập chịu thuế của những năm tiếp sau năm phát sinh lỗ theo quy
định nêu trên. Trước đây, chỉ cho phép doanh nghiệp chuyễn lỗ giữa các năm tài chính
với nhau. Qua thời gian dài có những sửa đổi và bổ sung để phù hợp với tình hình phát
triển kinh tế cũng như tình hình phát triển thực tế của doanh nghiệp, chuyển lỗ trong
Luật thuế TNDN 2013 đã kế thừa những quy định các Luật thuế TNDN trước đây.
Vẫn dựa trên những quy định như khung thời gian chuyển lỗ không quá 05 năm, quyết
toán lỗ sẽ được trừ vào thu nhập chịu thuế, chuyển lỗ giữa các quý trong năm…Nhưng
chuyển lỗ trong Luật thuế TNDN 2013, vẫn có điểm nhấn riêng.
Việc tìm hiểu sâu hơn về những quy định chuyển lỗ trong Luật thuế TNDN 2013 sẽ
được người viết giới thiệu ở phần sau.

12

Điểm 8, Mục III, Thông tư 128/2003/TT-BTC

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

11

SVTH: Trang Văn Tâm


Lỗ - Chuyển Lỗ Trong Thuế Thu Nhập Doanh Nghiệp Lý Luận Và Thực Tiễn

SO SÁNH QUY ĐỊNH CHUYỂN LỖ
Quá trình
Luật đầu tƣ nƣớc
ngoài 1987

Đối tƣợng chuyển lỗ
Xí nghiệp liên doanh.

Thời gian chuyển lỗ

Điểm nhấn

Được chuyển lỗ của bất kỳ
năm thuế nào sang năm tiếp
theo và được bù số lỗ đó bằng
lợi nhuận của những năm tiếp
theo, nhưng không được quá 05
năm.

Luật Thuế lợi tức
1990

Tổ chức kinh doanh mới Năm đầu kinh doanh bị lỗ, thì
thành lập ở miền núi hoặc được chuyển số lỗ kinh doanh
trong một số ngành nghề cần sang năm kế tiếp để trừ vào lợi
khuyến khích đầu tư.
tức chịu thuế trước khi tính thuế
lợi tức.

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

12

SVTH: Trang Văn Tâm


Lỗ - Chuyển Lỗ Trong Thuế Thu Nhập Doanh Nghiệp Lý Luận Và Thực Tiễn

Luật Thuế lợi tức
sửa đổi, bổ sung

Cơ sở sản xuất kinh doanh
Được chuyển lỗ của năm kinh
gặp khó khăn do thiên tai, doanh lỗ sang năm kế tiếp để

1993

địch hoạ tai nạn, rủi ro bất trừ vào lợi tức chịu thuế trước
ngờ hoặc lý do khách quan khi tính thuế lợi tức. Thời gian
bất khả kháng mà kết quả được chuyển lỗ để tính thuế lợi
kinh doanh bị lỗ vốn, được tức không quá 02 năm.
cơ quan trực tiếp quản lý thu

thuế kiểm tra xác nhận.

Luật thuế TNDN
1997

Cơ sở kinh doanh trong
Được chuyển lỗ sang năm
nước và doanh nghiệp liên sau, số lỗ này được trừ vào thu
doanh sau khi đã quyết toán nhập chịu thuế. Thời gian được
thuế với cơ quan thuế mà bị chuyển lỗ không quá 05 năm.
lỗ.

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

13

SVTH: Trang Văn Tâm


Lỗ - Chuyển Lỗ Trong Thuế Thu Nhập Doanh Nghiệp Lý Luận Và Thực Tiễn

Luật thuế TNDN
2003

Cơ sở kinh doanh phát sinh
Được chuyển lỗ sang năm
Cơ sở kinh doanh phát sinh lỗ phải có kế
lỗ. Không có sự phân biệt sau, số lỗ này được trừ vào thu hoạch chuyển lỗ và đăng ký kế hoạch chuyển lỗ
trong và ngoài nước.

nhập chịu thuế. Thời gian được với cơ quan thuế, không được chuyển lỗ nếu
chuyển lỗ không quá 05 năm.

không đăng ký với cơ quan thuế hoặc chuyển lỗ
ngoài kế hoạch chuyển lỗ đã đăng ký với cơ
quan thuế.
Bổ sung chuyển lỗ thêm trong một số trường
hợp như chuyển đổi loại hình doanh nghiệp, sáp
nhập, hợp nhất, chia, tách, giải thể, phá sản, cơ
sở kinh doanh liên doanh.

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

14

SVTH: Trang Văn Tâm


Lỗ - Chuyển Lỗ Trong Thuế Thu Nhập Doanh Nghiệp Lý Luận Và Thực Tiễn

Luật thuế TNDN
2008

Doanh nghiệp phát sinh lỗ

Được chuyển số lỗ sang năm
Doanh nghiệp có lỗ từ hoạt động chuyển
sau; số lỗ này được trừ vào thu nhượng bất động sản chỉ được chuyển số lỗ vào
nhập tính thuế. Thời gian được thu nhập tính thuế của hoạt động này.
chuyển lỗ không quá 05 năm,

Doanh nghiệp có số lỗ giữa các Quý trong
kể từ năm tiếp theo năm phát cùng một năm tài chính thì được bù trừ số lỗ của
sinh lỗ.
quý trước vào các quý tiếp theo của năm tài
chính đó.

Luật thuế TNDN
2013

Doanh nghiệp phát sinh lỗ

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

Được chuyển số lỗ sang năm
sau; số lỗ này được trừ vào thu
nhập tính thuế. Thời gian được
chuyển lỗ không quá 05 năm,
kể từ năm tiếp theo năm phát
sinh lỗ.

15

Doanh nghiệp lỗ từ chuyển nhượng dự án
BĐS, chuyển nhượng dự án đầu tư chuyển
nhượng quyền tham gia dự án đầu tư được
chuyển lỗ vào thu nhập của hoạt động sản xuất,
kinh doanh.

SVTH: Trang Văn Tâm

Lỗ - Chuyển Lỗ Trong Thuế Thu Nhập Doanh Nghiệp Lý Luận Và Thực Tiễn
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1
Thuế nói chung và thuế TNDN nói riêng có vai trò đặt biệt quan trọng đối với mỗi
quốc gia. Ở Việt Nam cũng vậy, thuế là khoản thu chủ yếu của NSNN, hằng năm
chiếm tới hơn 90% số thu cho NSNN mà quan trọng hơn nó là công cụ để Nhà nước
quản lý, điều tiết vĩ mô nền kinh tế - xã hội. Chính sự quan trọng của thuế nên trong
thời gian qua hệ thống luật thuế của nước ta đã có nhiều thay đổi theo xu hướng phù
hợp với tình hình phát triển kinh tế ở từng thời kỳ. Chung xu hướng đó, thuế TNDN
cũng đã có những thay đổi lớn vừa để đảm bảo nguồn thu cho NSNN vừa đem lại mọi
điều kiện thuận lợi để thu hút doanh nghiệp đầu tư và phát triển. Bên cạnh những thay
đổi của thuế TNDN, chính sách ưu đãi chuyển lỗ từ khi hình thành cho đến hiện tại đã
từng bước hoàn thiện dần, quy định từng trường hợp cụ thể, đối tượng chuyễn lỗ đã
được mở rộng, khung thời gian chuyển lỗ từ đó đã phần nào giúp các doanh nghiệp cắt
giảm được các khoản lỗ, giảm gánh nặng về thuế, doanh nghiệp có nguồn tài chính để
tái đầu tư sản xuất kinh doanh để duy trình hoạt động trong điều kiện nền kinh tế có
nhiều biến động như hiện nay.

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

16

SVTH: Trang Văn Tâm


Lỗ - Chuyển Lỗ Trong Thuế Thu Nhập Doanh Nghiệp Lý Luận Và Thực Tiễn
CHƢƠNG 2
CÁC QUY ĐỊNH VỀ LỖ VÀ CHUYỂN LỖ TRONG PHÁP LUẬT THUẾ THU
NHẬP DOANH NGHIỆP HIỆN HÀNH
2.1 Về lỗ

2.1.1 Căn cứ xác định lỗ
Các khoản lỗ thường được xác định dựa trên lĩnh vực và hình thức hoạt động phát
sinh lỗ, từ đó hạn chế được việc bù trừ cho nhau và áp dụng mức thuế suất cho phù
hợp sau khi hết lỗ. Việc xác định lỗ theo quy định hiện nay đã được cụ thể hóa tại
Thông tư 78/2014/TT-BTC như sau: lỗ phát sinh trong kỳ tính thuế là số chênh lệch
âm về thu nhập tính thuế chưa bao gồm các khoản lỗ chuyển từ các năm trước chuyển
sang.
Tư định nghĩa này ta có thể suy ra lỗ là khi:
Thu nhập chịu
thuế

-

Thu nhập được
miễn thuế

<

0

Doanh nghiệp trong cùng năm tài chính mà có các số lỗ giữa các quý với nhau thì
sẽ được bù trừ số lỗ của quý trước vào các quý tiếp theo của năm tài chính đó. Trước
đây, thì việc bù trừ lỗ giữa các quý với nhau không được quy định mà chỉ có quy định
trong năm tài chính.13 Dựa trên quy định này nếu doanh nghiệp có phát sinh lỗ của
năm trước được kết chuyển ngay cho Quý I của năm sau. Sau kết chuyển mà còn lỗ thì
tiếp tục thực việc kết chuyển cho Quý II, III, IV.
Đối với các doanh nghiệp tự xác định số lỗ của mình thì được trừ vào thu nhập theo
các nguyên tắc quy định của pháp luật.
Doanh nghiệp chuyển đổi, sáp nhập, hợp nhất có số lỗ phát sinh trước khi thực hiện
hoạt động chuyển đổi, sáp nhập, hợp nhất phải được theo dõi chi tiết theo năm phát

sinh lỗ và bù trừ vào thu nhập cùng năm của doanh nghiệp sau khi chuyển đổi, sáp
nhập, hợp nhất.
2.2.1.1. Thu nhập chịu thuế
Vấn đề xác định thu nhập chịu thuế là một trong những vấn đề quan trọng để làm
căn cứ xác định thu nhập tính thuế. Việc xác định thu nhập chịu thuế được xác định
bởi các thành phần như doanh thu, chi phí, khoản thu nhập khác…

13

Thông tư 130/2008/TT-BTC

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

17

SVTH: Trang Văn Tâm


Lỗ - Chuyển Lỗ Trong Thuế Thu Nhập Doanh Nghiệp Lý Luận Và Thực Tiễn
Thu nhập
=

Chi phí được

Doanh thu

-

chịu thuế

Các khoản thu
+

trừ

nhập khác

Thu nhập từ hoạt động sản xuất kinh doanh hàng hóa, dịch vụ bằng doanh thu của
hoạt động sản xuất kinh doanh hàng hóa, dịch vụ trừ chi phí được trừ của hoạt động
sản xuất kinh doanh hàng hóa, dịch vụ đó.
Trong trường hợp, doanh nghiệp thực hiện nhiều hoạt động kinh doanh thì thu nhập
chịu thuế từ hoạt động sản xuất, kinh doanh là tổng thu nhập của tất cả các hoạt động
kinh doanh. Nếu trong trường hợp có một hoạt động kinh doanh nào bị lỗ thì doanh
nghiệp sẽ được bù trừ số lỗ vào thu nhập chịu thuế của các hoạt động kinh doanh khác
có thu nhập và việc lựa chọn này thì sẽ do chính doanh nghiệp quyết định lựa chọn bù
trừ. Với quy định này đã giúp cho các doanh nghiệp tháo gỡ phần nào gánh nặng về
thuế mà doanh nghiệp phải nộp cho cơ quan thuế, phù hợp với tình hình thực tế như
hiện nay khi đa số các doanh nghiệp đều kinh doanh trên nhiều lĩnh vực.
 Doanh thu
Doanh thu là một nhân tố quan trọng cấu thành nên thu nhập chịu thuế, một yếu tố
để đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh, sản xuất.
Về mặt lý luận kinh tế, doanh thu được hiểu là tổng thể các giá trị lợi ích mà cơ sở
kinh doanh thu được trong kỳ tính thuế, phát sinh từ hoạt động sản xuất, kinh doanh
thông thường của doanh nghiệp, góp phần làm tăng vốn chủ sở hữu không bao gồm
góp vốn của cổ đông hoặc chủ sở hữu.14
Còn về pháp lý, việc xác định doanh thu để tính thu nhập chịu thuế được xác định
như sau:
Doanh thu để tính thu nhập chịu thuế là toàn bộ tiền bán hàng hóa, tiền gia công,
tiền cung cấp dịch vụ bao gồm các khoản trợ giá, phụ gia, phụ trội mà doanh nghiệp
được hưởng không phân biệt đã thu được tiền hay chưa thu được tiền.

- Trong trường hợp doanh nghiệp nộp thuế giá trị gia tăng theo phương pháp khấu
trừ thuế là doanh thu chưa bao gồm thuế GTGT.
Ví dụ: Cơ sở A là đối tượng nộp thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ thuế. Hóa
đơn giá trị gia tăng bao gồm các chỉ tiêu như sau:
Giá bán:

14

100.000 đồng

Từ Điển Thuật ngữ Tài chính doanh nghiệp

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

18

SVTH: Trang Văn Tâm


Lỗ - Chuyển Lỗ Trong Thuế Thu Nhập Doanh Nghiệp Lý Luận Và Thực Tiễn
Thuế GTGT (10%):

10.000 đồng

Giá thanh toán:

110.000 đồng

Doanh thu để tính thu nhập chịu thuế là 100.000 đồng.
- Đối với trường hợp doanh nghiệp nộp thuế GTGT theo phương pháp trực tiếp trên

GTGT là doanh thu bao gồm cả thuế GTGT.
Ví dụ: Doanh nghiệp A là đối tượng nộp thuế GTGT theo phương pháp trực tiếp
trên GTGT. Hóa đơn bán hàng chỉ ghi giá bán là 110.000 đồng (giá đã có thuế GTGT).
Doanh thu để tính thu nhập chịu thuế là 110.000 đồng.
- Trường hợp doanh nghiệp có hoạt động kinh doanh dịch vụ mà khách hàng trả tiền
trước cho nhiều năm thì các doanh nghiệp phải tính thu nhập chịu thuế được phân bổ
cho số năm trả tiền trả tiền trước hoặc được xác định theo doanh thu trả tiền một lần.
Trong trường hợp doanh nghiệp đang trong thời gian hưởng ưu đãi thuế việc xác định
số thuế được ưu đãi phải căn cứ vào tổng số thuế TNDN phải nộp của số năm thu tiền
trước chia cho số năm thu tiền trước.
 Xác định doanh thu trong một số trường hợp cụ thể như sau:
- Doanh thu để tính thu nhập chịu thuế đối với hàng hóa, dịch vụ bán theo hình
thức trả góp, trả chậm là tiền bán hàng hóa, dịch vụ trả tiền một lần, không bao gồm
tiền lãi trả góp, tiền lãi trả chậm.
- Doanh thu để tính thu nhập chịu thuế đối với hàng hóa, dịch vụ dùng để trao đổi,
tiêu dùng nội bộ (không bao gồm hàng hóa, dịch vụ sử dụng để tiếp tục quá trình sản
xuất, kinh doanh của doanh nghiệp) được xác định theo giá bán của sản phẩm, hàng
hóa, dịch vụ cùng loại hoặc tương đương trên thị trường tại thời điểm tiêu dùng, trao
đổi nội bộ.
- Doanh thu để tính thu nhập chịu thuế đối với hoạt động gia công hàng hóa là tiền
thu về hoạt động gia công bao gồm cả tiền công, chi phí về nhiên liệu, động lực, vật
liệu phụ và chi phí khác phục vụ cho việc gia công hàng hóa.
- Doanh thu để tính thu nhập chịu thuế đối với hàng hóa của các đơn vị giao đại lý,
ký gửi và nhận đại lý, ký gửi theo hợp đồng đại lý, ký gửi bán đúng giá hưởng hoa
hồng được xác định như sau:
+ Doanh nghiệp giao hàng hóa cho các đại lý kể cả đại lý bán hàng đa cấp, ký gửi là
tổng số tiến bán hàng.

GVHD: TS. Lê Thị Nguyệt Châu

19

SVTH: Trang Văn Tâm