pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.37 MB, 98 trang )

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
Niên khóa: 2010 – 2014

Đề tài:

PHÁP LUẬT VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
KINH DOANH VÀNG

Giảng viên hướng dẫn:

Sinh viên thực hiện:

Ths. Lê Huỳnh Phương Chinh

Đỗ Minh Trung

Bộ môn Luật Thương mại

MSSV: 5106020
Lớp: Luật TM1-K36

Cần Thơ, 11/2013

Đề tài: Pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng
NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................

GVHD: Ths. Lê Huỳnh Phương Chinh

SVTH: Đỗ Minh Trung

Đề tài: Pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng
NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................

DN

doanh nghiệp

Nghị định 24

Nghị định 24/2012/NĐ-CP ngày 03 tháng 4 năm 2012 về
quản lý hoạt động kinh doanh vàng

NHNN

Ngân hàng Nhà nước

NHNNVN

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam

NHTW

Ngân hàng Trung Ương

TCTD

tổ chức tín dụng
Thông tư 16/2012/TT-NHNN ngày 25 tháng 5 năm 2012

Thông tư 16

hướng dẫn một số điều của Nghị định số 24/2012/NĐ-CP

ngày 03 tháng 4 năm 2012 của Chính phủ về quản lý hoạt
động kinh doanh vàng

GVHD: Ths. Lê Huỳnh Phương Chinh

SVTH: Đỗ Minh Trung

Đề tài: Pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng

MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU ............................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài........................................................................................................ 1
2. Mục tiêu nghiên cứu .................................................................................................. 2
3. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................... 3
4. Phương pháp nghiên cứu........................................................................................... 3
5. Kết cấu đề tài ............................................................................................................. 3
CHƯƠNG 1 KHÁI QUÁT CHUNG VỀ THỊ TRƯỜNG VÀNG VÀ PHÁP LUẬT
QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH VÀNG ...................................................... 5
1.1. Khái quát chung về thị trường vàng ...................................................................... 5
1.1.1.Giới thiệu chung về vàng ................................................................................... 5
1.1.1.1. Khái niệm về vàng ...................................................................................... 5
1.1.1.2. Vai trò của vàng ......................................................................................... 7
1.1.2. Khái quát về thị trường vàng ............................................................................ 8
1.1.2.1. Khái niệm thị trường vàng .......................................................................... 8
1.1.2.2. Sơ lược diễn biến thị trường vàng tại Việt Nam .......................................... 9
1.1.2.3. Các yếu tố tác động tới thị trường vàng tại Việt Nam ............................... 10
1.2. Khái quát chung về pháp luật quản lý hoạt động kinh doanh vàng tại Việt Nam
...................................................................................................................................... 12
1.2.1. Giới thiệu sơ lược về các hoạt động kinh doanh vàng tại Việt Nam .............. 12

1.2.1.1. Hoạt động kinh doanh vàng giai đoạn trước năm 2012 ............................ 12
1.2.1.2. Hoạt động kinh doanh vàng từ năm 2012 đến nay .................................... 14
1.2.2. Sự cần thiết của pháp luật quản lý hoạt động kinh doanh vàng tại Việt Nam
...................................................................................................................................... 17
1.2.3. Mục tiêu của pháp luật trong việc quản lý hoạt động kinh doanh vàng ........ 19
1.2.4. Nội dung chủ yếu của pháp luật quản lý hoạt động kinh doanh vàng tại Việt
Nam .............................................................................................................................. 21
CHƯƠNG 2 QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG

KINH

DOANH VÀNG ........................................................................................................... 25
2.1. Quy định pháp luật về chủ thể tham gia quản lý hoạt động kinh doanh vàng .. 25
2.1.1. Cơ quan có thẩm quyền chung ....................................................................... 25
2.1.1.1. Quốc hội ................................................................................................... 25
GVHD: Ths. Lê Huỳnh Phương Chinh

SVTH: Đỗ Minh Trung

Đề tài: Pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng
2.1.1.2. Chính phủ ................................................................................................. 26
2.1.1.3. Ủy ban nhân dân các cấp ......................................................................... 29
2.1.2. Cơ quan có thẩm quyền chuyên môn ............................................................. 30
2.1.2.1. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam ................................................................ 30
2.1.2.2. Các Bộ có liên quan.................................................................................. 34
2.2. Quy định pháp luật về quản lý các loại vàng được phép kinh doanh................. 36
2.2.1. Vàng nguyên liệu ............................................................................................ 36
2.2.2. Vàng trang sức, mỹ nghệ ................................................................................ 36
2.2.3. Vàng miếng ..................................................................................................... 37

2.3. Quy định pháp luật về quản lý việc cấp, thu hồi giấy phép hoạt động kinh
doanh vàng ................................................................................................................... 38
2.3.1. Đối với hoạt động sản xuất, gia công và mua, bán vàng trang sức, mỹ nghệ 38
2.3.2. Đối với hoạt động mua, bán vàng miếng ........................................................ 41
2.3.3. Đối với hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu vàng nguyên liệu ........................... 42
2.4. Quy định pháp luật về các biện pháp can thiệp vào hoạt động kinh doanh vàng
nhằm mục tiêu quản lý ................................................................................................ 46
2.4.1. Đối với hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu vàng nguyên liệu ........................... 46
2.4.1.1. Nguyên tắc can thiệp ................................................................................ 46
2.4.1.2. Trình tự thực hiện ..................................................................................... 47
2.4.2. Đối với sản xuất vàng miếng .......................................................................... 47
2.4.2.1. Mục tiêu, nguyên tắc tổ chức sản xuất vàng miếng ................................... 47
2.4.2.2. Trình tự và thủ tục thực hiện ..................................................................... 50
2.4.3. Đối với hoạt động mua, bán vàng miếng trên thị trường trong nước............. 53
2.4.3.1. Nguyên tắc mua, bán vàng miếng ............................................................. 53
2.4.3.2. Trình tự và thủ tục thực hiện ..................................................................... 54
2.5. Quy định pháp luật về xử lý vi phạm hành chính trong hoạt động kinh doanh
vàng .............................................................................................................................. 59
2.5.1. Vi phạm về giấy phép hoạt động kinh doanh vàng ......................................... 60
2.5.2. Vi phạm về mua, bán, sử dụng vàng tại Việt Nam ......................................... 61
CHƯƠNG 3 THỰC TRẠNG THỰC HIỆN QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT QUẢN LÝ
HOẠT ĐỘNG KINH DOANH VÀNG – MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN..... 64

GVHD: Ths. Lê Huỳnh Phương Chinh

SVTH: Đỗ Minh Trung

Đề tài: Pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng
3.1. Thực trạng thực hiện quy định pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng

...................................................................................................................................... 64
3.1.1. Tác động tích cực của quy định pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh
vàng trong thực tiễn...................................................................................................... 64
3.1.1.1. Pháp luật quản lý hoạt động kinh doanh vàng thống nhất, có mục tiêu rõ
ràng ............................................................................................................................... 64
3.1.1.2. Hoạt động kinh doanh vàng đi vào trật tự................................................. 66
3.1.1.3. Tình trạng đầu cơ, nhập lậu vàng giảm đáng kể ....................................... 67
3.1.1.4. Tăng thu ngân sách nhà nước ................................................................... 69
3.1.1.5. Chấm dứt tình trạng dùng vàng làm phương tiện thanh toán .................... 70
3.1.2. Một số hạn chế của quy định pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng
...................................................................................................................................... 70
3.1.2.1. Chưa thực hiện tốt việc tuyên truyền và minh bạch thông tin .................... 70
3.1.2.2. Hoạt động sản xuất và kinh doanh vàng trang sức, mỹ nghệ chưa được
quan tâm đúng mực ....................................................................................................... 72
3.1.2.3. Chưa ban hành đầy đủ quy định để thực hiện tốt công tác quản lý hoạt
động kinh doanh vàng.................................................................................................... 74
3.1.2.4. Quy định độc quyền vàng miếng gây nhiều hệ lụy..................................... 76
3.2. Một số giải pháp hoàn thiện pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng 79
3.2.1. Phổ biến, công bố thông tin minh bạch .......................................................... 79
3.2.2. Quan tâm nhiều hơn đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh vàng trang sức,
mỹ nghệ ........................................................................................................................ 80
3.2.3. Nhanh chóng xây dựng đầy đủ quy định để quản lý tốt hoạt động kinh doanh
vàng .............................................................................................................................. 81
3.2.4. Đề xuất tiến tới bãi bỏ quy định về độc quyền vàng miếng............................. 82
KẾT LUẬN .................................................................................................................. 87
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

GVHD: Ths. Lê Huỳnh Phương Chinh

SVTH: Đỗ Minh Trung

Đề tài: Pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng

LỜI NÓI ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong suốt quá trình lịch sử, vàng luôn có một sức hấp dẫn đặc biệt. Vàng được sử
dụng rộng rãi cho mục đích đầu tư và là phương thức thanh toán thay thế tiền mặt trong
những giao dịch lớn. Trong những năm gần đây, vàng còn được sử dụng như một biện
pháp chống lại lạm phát và suy thoái kinh tế thế giới. Nhiều người coi vàng là một
phương tiện tích lũy đáng tin cậy, là một tài sản thể hiện sự giàu có và thịnh vượng, vì
thế vẫn tiếp tục mua vào mặc cho giá vàng biến động đầy bất ổn. Hiện nay, ở Việt Nam
chưa khảo sát được chính xác có bao nhiêu vàng đang nằm trong dân nhưng theo số liệu
từ NHNNVN, con số này ước đạt từ 250 đến 400 tấn vàng tùy thời kỳ. Nếu lấy mức
trung bình là 300 tấn vàng đang nằm trong dân thì theo tính toán của NHNN vào thời
điểm cuối năm 2012, ước lượng người dân đang sở hữu khối tài sản tương đương 150 tỷ
USD.1 Nói thế để cho thấy, nhu cầu về vàng của người dân là rất lớn và do đó, các hoạt
động kinh doanh vàng trên thị trường cũng diễn ra rất nhộn nhịp.
Thấy được vàng là một loại hàng hóa đặc biệt có ảnh hưởng lớn đến đời sống kinh
tế - xã hội, ngay từ năm 1979, Chính phủ đã có sự quản lý đối với các hoạt động kinh
doanh vàng thông qua Quyết định 38/CP ngày 09 tháng 02 năm 1979 về việc quản lý
vàng, bạc, bạch kim, kim cương đối với các xí nghiệp, cơ quan nhà nước. Qua từng thời
kỳ khác nhau và tùy theo quan điểm, cách nhìn nhận và điều kiện cụ thể mà cách thức
quản lý của nhà nước đối với hoạt động kinh doanh vàng thông qua ban hành các văn bản
pháp luật cũng khác nhau: lúc thì siết chặt, lúc lại nới lỏng. Thông qua pháp luật, nhà
nước thể hiện vai trò điều tiết hoạt động kinh doanh vàng và ở một chừng mực nào đó, sự
phát triển của các hoạt động kinh doanh vàng tại Việt Nam cũng gắn liền với sự tiến bộ
của pháp luật trong việc quản lý hoạt động kinh doanh vàng.
Từ năm 2008, trước sự khủng hoảng của kinh tế toàn cầu, vàng và hoạt động kinh
doanh vàng lại là một đề tài “nóng”. Đề tài về vàng không chỉ “nóng” bởi giá vàng nhảy

vọt và biến động không ngừng, mà còn “nóng” bởi các hoạt động kinh doanh vàng trong
thời gian này diễn ra rầm rộ và phát triển, thậm chí có các hoạt động kinh doanh chưa
từng được pháp luật quy định (các sàn giao dịch vàng), thu hút đông người tham gia. Bên
cạnh đó, đề tài về vàng còn “nóng” hơn với các chính sách được thể hiện thông qua các
1

Vũ Hạnh: Thống đốc trả lời chất vấn về thị trường vàng, [truy cập ngày 28/10/2013].

GVHD: Ths. Lê Huỳnh Phương Chinh

-1-

SVTH: Đỗ Minh Trung

Đề tài: Pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng
quy định pháp luật của các cơ quan quản lý có thẩm quyền, mà theo đánh giá của nhiều
người là chưa theo kịp thực tiễn và thiếu ổn định. Trước tình hình đó, một khuôn khổ
pháp lý đã được nghiên cứu xây dựng và ban hành, mà cột mốc quan trọng được đánh
dấu là từ năm 2012 với sự ra đời của Nghị định 24/2012/NĐ-CP ngày 03 tháng 4 năm
2012 về quản lý hoạt động kinh doanh vàng. Theo sau đó, hàng loạt các văn bản pháp
luật được ban hành, thể hiện quyết tâm của các cơ quan có thẩm quyền trong việc chấn
chỉnh lại thị trường vàng và hoạt động kinh doanh vàng, đưa hoạt động kinh doanh vàng
phát triển một cách lành mạnh và ổn định. Từ khi ban hành các chính sách mới quản lý
hoạt động kinh doanh vàng, cơ quan chịu trách nhiệm quản lý trực tiếp đối với hoạt động
này – NHNNVN – đã phải đối mặt với không ít chỉ trích, và cả nhận được những lời
khen ngợi từ người dân, các chuyên gia trong công tác quản lý hoạt động kinh doanh loại
hàng hóa đặc biệt này.
Trước thực tế trên, người viết đã chọn đề tài tìm hiểu “Pháp luật về quản lý hoạt
động kinh doanh vàng”. Việc tìm hiểu các quy định về quản lý hoạt động kinh doanh

vàng là điều cần thiết nhằm làm rõ một số vấn đề như: cơ quan nào chịu trách nhiệm
quản lý hoạt động kinh doanh vàng, những điểm mới của pháp luật về quản lý hoạt động
kinh doanh vàng hiện nay và sự khác biệt so với các quy định trước đây, đâu là những ưu
điểm và hạn chế của pháp luật, hướng khắc phục những hạn chế ấy nhằm góp phần hoàn
thiện hơn pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Các quy định của pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng vẫn chưa được
luật hóa và nằm rải rác trong các văn bản pháp luật khác nhau nên việc tập hợp các văn
bản pháp luật để nghiên cứu về các quy định là điều không hề dễ dàng. Do đó, mục tiêu
đầu tiên mà người viết muốn đặt ra khi lựa chọn đề tài “Pháp luật về quản lý hoạt động
kinh doanh vàng” là cố gắng tập hợp được các quy định của pháp luật về quản lý hoạt
động kinh doanh vàng, đặc biệt là cập nhật kịp thời các quy định mới để có cái nhìn thật
tổng quan về chính sách, quan điểm của nhà nước được thể hiện thông qua các quy định
pháp luật khi quản lý hoạt động kinh doanh vàng.
Bên cạnh đó, người viết mong muốn tìm ra những ưu điểm và hạn chế trong các
quy định pháp luật cũng như thực tiễn thực hiện. Từ đó, có thể đề xuất được các giải
pháp thích hợp để loại bỏ những hạn chế trong các quy định về quản lý hoạt động kinh

GVHD: Ths. Lê Huỳnh Phương Chinh

-2-

SVTH: Đỗ Minh Trung

Đề tài: Pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng
doanh vàng. Các đề xuất trên về lâu dài phải có tính thực tiễn, công tác quản lý hoạt động
kinh doanh vàng vì thế sẽ hoàn thiện hơn.
3. Phạm vi nghiên cứu
Hoạt động kinh doanh vàng được diễn ra dưới nhiều hình thức khác nhau, do đó các

quy định về quản lý hoạt động kinh doanh vàng cũng rất nhiều. Vì thế, đây là một đề tài
nghiên cứu rất rộng. Trong khuôn khổ phạm vi nghiên cứu của luận văn, người viết xin
được giới hạn phạm vi nghiên cứu theo hướng bám sát Nghị định 24 và các văn bản có
liên quan hướng dẫn Nghị định này, bởi Nghị định 24 được xem là cột mốc, là quan điểm
điều hành mới của nhà nước đối với hoạt động kinh doanh vàng. Ngoài ra, luận văn tập
trung đề cập đến những quy định có tính thời sự và phổ biến hiện nay, không đề cập đến
những quy định quản lý các hoạt động kinh doanh vàng ít phổ biến trong thực tiễn.
Các quy định pháp luật được người viết quan tâm nghiên cứu gồm:
- Chủ thể tham gia quản lý hoạt động kinh doanh vàng;
- Tiêu chuẩn các loại vàng đang lưu thông trên thị trường hiện nay;
- Hồ sơ và trình tự cấp, thu hồi giấy phép đối với một số hoạt động kinh doanh vàng
tiêu biểu;
- Các biện pháp can thiệp vào hoạt động kinh doanh vàng của NHNN;
- Quy định về xử lý vi phạm hành chính trong hoạt động kinh doanh vàng.
4. Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu, để có được các thông tin cần thiết và làm sáng rõ vấn
đề, người viết đã sử dụng nhiều phương pháp nghiên cứu khác nhau. Cụ thể, các phương
pháp nghiên cứu được người viết sử dụng gồm: phương pháp phân tích, tổng hợp;
phương pháp so sánh; phương pháp nêu số liệu, biểu đồ, lập sơ đồ.
5. Kết cấu đề tài
Ngoài phần Lời nói đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, phần nội dung
chính của đề tài gồm 2 chương với kết cấu bao gồm:
Chương 1: Khái quát chung về thị trường vàng và pháp luật quản lý hoạt động kinh
doanh vàng.
Chương 2: Quy định pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng.
Chương 3: Thực trạng thực hiện quy định pháp luật quản lý hoạt động kinh doanh
vàng – Một số giải pháp hoàn thiện.

GVHD: Ths. Lê Huỳnh Phương Chinh

-3-

SVTH: Đỗ Minh Trung

Đề tài: Pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng
Do đây là một đề tài mới cũng như kinh nghiệm từ thực tiễn đối với các hoạt động
kinh doanh vàng là không nhiều, do đó luận văn không tránh khỏi những sai sót. Vì thế,
người viết rất mong nhận được sự quan tâm và góp ý của Quý thầy cô và bạn đọc, nhằm
bổ sung và hoàn thiện hơn đề tài nghiên cứu của mình.
Xin chân thành cảm ơn!
Đỗ Minh Trung

GVHD: Ths. Lê Huỳnh Phương Chinh

-4-

SVTH: Đỗ Minh Trung

Đề tài: Pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng

CHƯƠNG 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ THỊ TRƯỜNG VÀNG VÀ PHÁP LUẬT QUẢN
LÝ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH VÀNG
1.1. Khái quát chung về thị trường vàng
1.1.1.Giới thiệu chung về vàng
1.1.1.1. Khái niệm về vàng
* Dưới góc độ kinh tế, vàng là một kim loại quý hiếm và có giá trị. Theo ước tính
của Claude B. Erb và Campbell R. Harvey trong báo cáo gần đây của tổ chức nghiên cứu

kinh tế phi lợi nhuận lớn nhất Hoa Kỳ, NBRE, thì giá trị của vàng chiếm tới 9% thị
trường vốn hóa của cổ phiếu, trái phiếu và vàng trên toàn thế giới.2
Hằng năm, nhu cầu về vàng trên thế giới rất lớn và có thể chia ra làm ba loại: nhu
cầu về trang sức, nhu cầu về công nghiệp và nhu cầu về đầu tư. Nhu cầu về vàng trang
sức cao nhất đến từ các nước Châu Á như Ấn Độ, Trung Quốc và cả Việt Nam, cao điểm
nhất là vào mùa lễ cưới. Vàng trang sức, mỹ nghệ chủ yếu phục vụ nhu cầu làm đẹp và là
của hồi môn đáng giá của các cặp mới cưới do có tính thẩm mỹ, độ tinh xảo cao. Các
trang sức bằng vàng còn là biểu tượng của sự giàu có và quyền lực. Ngoài ra, do có tính
dẻo và khả năng dẫn điện, dẫn nhiệt tốt nên vàng còn được sử dụng rộng rãi trong công
nghiệp. Trong lĩnh vực nha khoa, hợp kim vàng đã được các nha sĩ sử dụng để hàn răng
sâu, vỡ từ rất lâu. Trong lĩnh vực điện tử, vàng dùng để tích hợp vào trong các linh kiện
điện tử. Bên cạnh đó, vàng còn là một chất xúc tác công nghiệp, là thành phần không thể
thiếu của các sản phẩm ứng dụng nano công nghệ cao như điện thoại, laptop. Nhu cầu
trên thế giới dùng vàng để đầu tư đã có từ rất lâu do vai trò đặc biệt của nó: là vật trung
gian trao đổi, thước đo giá trị và tồn trữ sức mua. Các nhà đầu tư thích sử dụng vàng như
một kênh trú ẩn an toàn khi có lạm phát và bất ổn kinh tế. Theo tính toán của nhà kinh tế
học N. Gregory Mankiw thì hơn một nửa số vàng khai thác được hiện nay nằm dưới dạng
vàng trang sức, 20% nằm trong tay các NHTW và phần còn lại thuộc về các nhà đầu tư
cá nhân3.

2

Theo ttvn.vn, Đầu tư vàng qua con mắt của một nhà kinh tế, [truy cập ngày 31/7/2013].
3
Theo ttvn.vn, Đầu tư vàng qua con mắt của một nhà kinh tế, [truy cập ngày 31/7/2013].

GVHD: Ths. Lê Huỳnh Phương Chinh

-5-

SVTH: Đỗ Minh Trung

Đề tài: Pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng
* Khái niệm về vàng dưới góc độ luật học
Hiện nay, pháp luật tại Việt Nam không có quy định nào định nghĩa chung về vàng
mà chỉ phân loại và nêu định nghĩa về các loại vàng. Căn cứ theo những quy định hiện
hành, vàng có thể được chia làm hai nhóm: một loại là loại tài sản thuộc sở hữu hợp pháp
của người dân4 và một dạng khác là ngoại hối5.
Một là, khi xét dưới góc độ vàng là tài sản thuộc sở hữu hợp pháp của người dân, ta
nên hiểu vàng thuộc loại tài sản nào?
Điều 163 Bộ luật dân sự năm 2005 có quy định:
“Tài sản bao gồm vật, tiền, giấy tờ có giá và các quyền tài sản.”
Một số người cho rằng vàng như tiền, cũng mang bản chất của vật ngang giá chung.
Điều này phù hợp nếu xét đến tính chất tiền tệ của vàng trong lịch sử. Tuy nhiên, như
vậy sẽ không bao quát được hết bởi vàng miếng mới là loại gần hơn với tiền, được gọi là
“vàng tiền”, còn đối với vàng trang sức, mỹ nghệ lại gần hơn với tính chất của một loại
hàng hóa. Nhà nước công nhận và bảo vệ người dân trong việc sở hữu cả hai loại vàng
này. Tuy vậy, với những quan điểm gần đây từ cơ quan có thẩm quyền trong việc hạn
chế dùng vàng làm phương tiện thanh toán, xóa bỏ kinh doanh vàng miếng trên thị
trường tự do, có thể hiểu nhà nước thông qua việc ban hành chính sách và pháp luật
muốn hạn chế và triệt tiêu vai trò tiền tệ của vàng trong đời sống và trong nền kinh tế. Do
đó, theo quan điểm của người viết, hiện nay vàng thuộc sở hữu hợp pháp của người dân
dưới góc độ pháp luật nên hiểu là “vật” (vàng vật chất).
Hai là, khi vàng được xét dưới góc độ ngoại hối, vàng được xem như một phần của
dự trữ chính thức của quốc gia, nó có chức năng hoán đổi của ngoại hối. Chức năng này
được thể hiện qua việc ta có thể trao đổi vàng với quốc tế để thu về ngoại tệ. Để làm
được điều đó, loại vàng trao đổi phải phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế. Theo quy định của
pháp luật Việt Nam, vàng tiêu chuẩn quốc tế là là vàng khối, vàng thỏi có chất lượng từ
99,5% trở lên và khối lượng từ một kilogram trở lên, có nhãn hiệu của nhà sản xuất vàng

được Hiệp hội vàng, Sở giao dịch vàng quốc tế công nhận6. Như vậy, để được xem là
vàng tiêu chuẩn quốc tế thì vàng không thể tồn tại dưới dạng vàng nữ trang, mỹ nghệ mà

4

Khoản 1 điều 4 Nghị định 24/2012/NĐ-CP ngày 03 tháng 4 năm 2012 về quản lý hoạt động kinh doanh vàng.
Điểm d khoản 1 điều 4 Pháp lệnh ngoại hối năm 2005.
6
Khoản 5 điều 2 Quyết định 1165/2001/QĐ-NHNN ngày 12 tháng 9 năm 2001 về việc mang vàng của cá nhân khi
xuất cảnh, nhập cảnh.
5

GVHD: Ths. Lê Huỳnh Phương Chinh

-6-

SVTH: Đỗ Minh Trung

Đề tài: Pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng
phải là vàng khối, vàng thỏi có hàm lượng vàng cao (99,5% trở lên trong thành phần cấu
tạo là vàng).
Tuy nhiên, trong tương lai pháp luật Việt Nam sẽ không còn khái niệm “vàng tiêu
chuẩn quốc tế” do NHNNVN sẽ bỏ quy định này tại Thông tư hướng dẫn việc mang
vàng của cá nhân khi xuất cảnh, nhập cảnh7. Thông tư này đang trong quá trình soạn thảo
và việc bãi bỏ đã được NHNNVN khẳng định tại bản thuyết minh về dự thảo Thông tư
trên. Do đó, khi nhắc đến vàng với tư cách là ngoại hối, ta nên hiểu đó là “vàng thuộc dự
trữ ngoại hối nhà nước, trên tài khoản ở nước ngoài của người cư trú; vàng dưới dạng
khối, thỏi, hạt, miếng trong trường hợp mang vào và mang ra khỏi lãnh thổ Việt Nam”
theo quy định tại điểm d khoản 1 điều 4 Pháp lệnh Ngoại hối năm 2005.

1.1.1.2. Vai trò của vàng
* Vai trò hàng hóa của vàng
Với đặc tính đẹp và quý hiếm, vàng trước tiên có vai trò của một dạng hàng hóa,
được trao đổi ở dạng đồ thủ công, mỹ nghệ hoặc nguyên vật liệu. Người ta sử dụng vàng
để làm đồ trang sức, mỹ nghệ do vàng có màu sắc đẹp, dễ gia công và không bị ăn mòn.
Hơn bất kỳ một loại hàng hóa nào khác, vàng đã được biết đến và sử dụng rộng rãi từ
khoảng năm 4000 B.C tại một nền văn minh tập trung ở Đông Âu8. Từ đó, trong suốt
chiều dài lịch sử, cùng với sự phát triển của kỹ thuật luyện kim, vàng ngày càng được chế
tác thành các sản phẩm có mẫu mã phong phú và tinh xảo, thu hút nhiều khách hàng. Vì
thế, nhu cầu về vàng trang sức hiện nay vẫn ở mức cao.
Ngoài việc sử dụng vàng như một loại trang sức, vàng còn là nguyên liệu quan
trọng trong các ngành khác như y học, điện tử, cơ khí.. Nhu cầu sử dụng vàng lớn và
rộng rãi, trong khi trữ lượng khai thác được không nhiều càng chứng tỏ vàng là loại hàng
hóa quý hiếm và khó có thể bị thay thế.
* Vai trò tiền tệ và tích lũy của vàng
Lịch sử tiền tệ của vàng cũng đã kéo dài hàng nghìn năm và trải qua những giai
đoạn thăng trầm khác nhau. Các nhà kinh tế học ngày trước cho rằng tiền có năm chức
năng chính là: thước đo giá trị, làm phương tiện thanh toán, lưu thông, khả năng dự trữ
và làm tiền tệ quốc tế – và vàng cũng thỏa mãn các chức năng trên. Vàng xuất hiện với
vai trò tiền tệ từ năm 1500 B.C ở Ai Cập và Trung Đông. Từ các đồng vàng Shekel ban
7

Theo Dự thảo Thông tư hướng dẫn việc mang vàng của cá nhân khi xuất cảnh, nhập cảnh do NHNN thực hiện.
Hiệp hội khai thác mỏ quốc gia Hoa Kỳ: The history oí gold, , [truy
cập ngày 16/5/2013].
8

GVHD: Ths. Lê Huỳnh Phương Chinh

-7-

SVTH: Đỗ Minh Trung

Đề tài: Pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng
đầu, vàng đã được chấp nhận và sử dụng một cách rộng rãi như một loại tiền tệ mãi đến
năm 1971, khi chế độ chuyển đổi USD ra vàng của Hoa Kỳ sụp đổ9, các nước chuyển
sang chế độ tiền giấy bất khả hoán.
Với chế độ tiền giấy bất khả hoán, vàng không còn chức năng tiền tệ: là phương
tiện thanh toán, vật trung gian trao đổi, tồn trữ giá trị hay tồn trữ sức mua.
Dù vai trò tiền tệ của vàng đã biến mất, vàng vẫn còn vai trò là tài sản tích lũy.
Người dân nhiều nước (trong đó có Việt Nam) với thói quen lâu đời vẫn có nhu cầu nắm
giữ vàng để làm phương tiện cất trữ giá trị đề phòng thiên tai, lạm phát, chiến tranh…
Đặc biệt, giai đoạn năm 2008 khi kinh tế thế giới khủng hoảng, đã có làn sóng lớn người
dân và nhà đầu tư mua vàng như một phương tiện cất trữ, bảo toàn giá trị. Điều này đẩy
giá vàng lên cao do cung không đủ cầu và càng đề cao vai trò quan trọng của vàng trong
con mắt của nhiều người. Ngoài ra, khi đóng vai trò là ngoại hối, vàng có chức năng của
tiền tệ thế giới, được chấp nhận thanh toán tại các quốc gia.
1.1.2. Khái quát về thị trường vàng
1.1.2.1. Khái niệm thị trường vàng
Thị trường là tập hợp các điều kiện và thỏa thuận mà thông qua đó người mua và
người bán tiến hành sự trao đổi hàng hóa với nhau10. Nói đơn giản, theo Tiến sĩ Vũ Đình
Ánh, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Khoa học Thị trường giá cả (Bộ Tài chính) thì
thị trường là nơi có người mua và có người bán.
Từ định nghĩa trên, ta có thể rút ra kết luận thị trường vàng là nơi diễn ra các hoạt
động kinh doanh, mua bán vàng.
Theo đó, kinh doanh được hiểu là việc thực hiện liên tục một, một số hoặc tất cả các
công đoạn của quá trình đầu tư, từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc cung ứng dịch vụ
trên thị trường nhằm mục đích sinh lợi11. Khi tham gia vào thị trường vàng, các chủ thể
kinh doanh thực hiện việc mua bán, trao đổi hoặc sản xuất mặt hàng là vàng (vàng trang

sức, mỹ nghệ, vàng nguyên liệu, vàng miếng) với mục tiêu hướng đến là lợi nhuận. Tuy
nhiên, việc kinh doanh này phải bảo đảm theo đúng quy định của pháp luật, các chủ thể
kinh doanh không được thực hiện những điều mà pháp luật cấm như kinh doanh vàng
lậu, vàng không rõ nguồn gốc...
9

Hiệp hội khai thác mỏ quốc gia Hoa Kỳ: The history oí gold, , [truy
cập ngày 16/5/2013].
10
PGS.TS Phí Mạnh Hồng: Giáo trình kinh tế vi mô, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, 2010, trang 48.
11
Khoản 2 điều 4 Luật doanh nghiệp năm 2005 được sửa đổi, bổ sung năm 2009.

GVHD: Ths. Lê Huỳnh Phương Chinh

-8-

SVTH: Đỗ Minh Trung

Đề tài: Pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng
Điểm đặc biệt trên thị trường vàng là người mua vàng không phải lúc nào cũng là
người mua thông thường, chỉ sử dụng và tiêu thụ sản phẩm. Thông qua sự tăng giảm giá
vàng cũng như nhu cầu về vàng trong từng thời kỳ, người mua hoàn toàn có thể trở thành
người bán, hoặc ở quy mô lớn hơn là những tay đầu cơ vàng. Việc đầu cơ vàng có thể tác
động lớn đến chính sách tỷ giá, ngoại hối của đất nước, gây mất ổn định kinh tế và trật tự
xã hội. Do đó, pháp luật Việt Nam hiện nay có những quy định liên quan đến hoạt động
kinh doanh trên thị trường vàng như điều kiện để chủ thể được tham gia kinh doanh trên
thị trường vàng, kiểm soát chặt chẽ đối với vàng miếng – loại vàng thường được sử dụng
để thực hiện mục đích đầu cơ.

1.1.2.2. Sơ lược diễn biến thị trường vàng tại Việt Nam
Theo NHNNVN, thị trường vàng tại Việt Nam thời gian gần đây có thể được chia
làm 3 giai đoạn:12
* Giai đoạn từ năm 2007 đến năm 2009
Giai đoạn này nổi bật là việc hình thành nên các sàn giao dịch vàng. Dù pháp luật
chưa có quy định cũng như chưa được cấp phép, các sàn vàng này vẫn hình thành và phát
triển rất nhanh. Nét đặc trưng trong giai đoạn này là chênh lệch giá vàng trong nước và
giá thế giới rất thấp nhưng thị trường vàng vẫn rất bất ổn, thường xuyên có các đợt sốt
giá, hoạt động đầu cơ diễn ra mạnh làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến tỷ giá và ngoại hối,
bất ổn kinh tế - xã hội. Mỗi năm thị trường vàng nhập khẩu chính thức khoảng 40-60 tấn
vàng, và nhập lậu vàng vào Việt Nam cũng khoảng 50-60 tấn. Các sàn vàng đã thu hút
hàng triệu người tham gia, không tạo ra giá trị gia tăng cho xã hội mà ngược lại, chỉ
chiếm đoạt lẫn nhau và nếu thua lỗ còn làm cho đất nước mất đi một lượng không nhỏ
ngoại tệ. Vì thế, đến năm 2009, Chính phủ đã cấm và chấm dứt hoạt động của các sàn
vàng, hoạt động kinh doanh vàng trên tài khoản ở nước ngoài.
* Giai đoạn từ năm 2009 đến năm 2012
Giai đoạn này các sàn vàng đã ngừng hoạt động, kinh doanh vàng trên tài khoản ở
nước ngoài đã bị nghiêm cấm. Tuy vậy, chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới đã
cao hơn giai đoạn 2007 – 2009, những bất ổn và tiêu cực của thị trường vàng đối với tỷ
giá, kinh tế và xã hội vẫn diễn ra, nhưng ở mức độ thấp hơn. Mỗi năm thị trường nhập
khẩu từ 40 đến 60 tấn vàng, số lượng vàng nhập lậu cũng tương đương con số ấy.
12

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam: Báo cáo công tác quản lý nhà nước đối với thị trường vàng,
[truy cập ngày 15/7/2013].

GVHD: Ths. Lê Huỳnh Phương Chinh

-9-

SVTH: Đỗ Minh Trung

Đề tài: Pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng
* Giai đoạn từ năm 2012 đến nay
Đây là giai đoạn khuôn khổ pháp lý mới đã được xây dựng và có hiệu lực thi hành.
Trong giai đoạn này: sàn vàng và kinh doanh vàng trên tài khoản không được phép hoạt
động; nhà nước độc quyền nhập khẩu vàng và sản xuất vàng miếng. NHNN không cấp
phép cho bất kỳ đối tượng nào nhập khẩu vàng, hoạt động nhập lậu cũng bị kiểm soát
chặt chẽ, trên thị trường NHNN cũng mới chỉ bán can thiệp khoảng 20 tấn vàng. Nét đặc
trưng của giai đoạn này là: chênh lệch giữa giá vàng trong nước và thế giới ở mức cao và
cao hơn nhiều so với 2 giai đoạn trước đây. Tuy nhiên, thị trường vàng ổn định, hoạt
động đầu cơ bị đẩy lùi, không còn hiện tượng làm giá, tạo sóng để kiếm lời, không còn
cảnh người dân đổ xô đi mua vàng, hiện tượng ”vàng hóa” được kiềm chế và đầy lùi, thị
trường vàng không còn ảnh hưởng mạnh lên thị trường ngoại hối như trước đây, tỷ giá ổn
định, lạm phát được kiềm chế, kinh tế vĩ mô ổn định, ngoài ra NHNN đã mua lại được
của dân gần 100 tấn vàng.
1.1.2.3. Các yếu tố tác động tới thị trường vàng tại Việt Nam
Thị trường vàng tại Việt Nam rất nhạy cảm và chịu tác động bởi nhiều yếu tố:
* Ảnh hưởng từ chính sách về quản lý vàng của nhà nước
Chính sách về quản lý vàng của nhà nước có tác động mạnh mẽ đến thị trường
vàng. Như đã trình bày tại mục 1.1.2.2, trước khi chúng ta có được cơ sở pháp lý quan
trọng để điều chỉnh hoạt động kinh doanh trên thị trường vàng là Nghị định 24/2012/NĐCP ngày 03 tháng 4 năm 2012 về quản lý hoạt động kinh doanh vàng, thị trường vàng tại
Việt Nam hoạt động không ổn định, việc quản lý của nhà nước đối với thị trường vàng
cũng chưa cao. Cùng với những cơn sốt vàng do đầu cơ là tình trạng bất ổn về tỷ giá,
ngoại hối, nguy cơ “vàng hóa” nền kinh tế là rất lớn. Giải thích về điều này, nhiều người
cho rằng chính sách đã có độ trễ hơn nếu so với diễn biến nhanh chóng của thị trường.
Một luồn ý kiến khác lại cho rằng đó là do sự không ổn định của chính sách quản lý hoạt
động kinh doanh vàng, chỉ giải quyết với mục tiêu tình thế, chưa có bước đi dài hạn13.
Với vai trò là cơ quan thực thi chính sách tiền tệ quốc gia, NHNN đã có thái độ tiếp

thu nhiều luồn ý kiến, quan điểm để ban hành chính sách quản lý tác động đến thị trường
vàng. Trong ngắn hạn là dẹp bỏ sàn giao dịch vàng ảo, chấm dứt hoạt động kinh doanh

13

Hoàng Công Gia Khánh: Ổn định thị trường vàng miếng ở Việt Nam, Đánh thức nguồn lực vàng trong dân, 2013,
tr. 146-164, tr. 146-147.

GVHD: Ths. Lê Huỳnh Phương Chinh

- 10 -

SVTH: Đỗ Minh Trung

Đề tài: Pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng
vàng trên tài khoản ở nước ngoài và chính sách dài hạn chính là sự ra đời của Nghị định
24 nhằm hình thành nên một thị trường vàng mới.
Kết quả của việc tác động từ chính sách là thị trường vàng đã dần đi vào khuôn khổ,
ổn định hơn. Giá vàng tăng giảm đồng điệu với giá thế giới chứ không “nhảy múa” liên
tục như trước đây. Bên cạnh đó, chính sách cũng tác động đáng kể đến số lượng cửa hàng
được phép kinh doanh vàng miếng, cũng như liên quan đến tình trạng thua lỗ của các
ngân hàng trong hoạt động kinh doanh ngoại hối thời gian gần đây.
* Biến động cung – cầu vàng
Việt Nam không phải là nước khai thác vàng lớn, nguồn cung vàng của Việt Nam
chủ yếu đến từ nhập khẩu. Nếu các nước sản xuất vàng lớn trên thế giới giảm lượng sản
xuất, giá vàng tại thị trường trong nước cũng sẽ chịu ảnh hưởng tăng do khan hiếm
nguồn cung và ngược lại.
Có nguồn cung ắc phải có cầu và xét về quy mô, lượng cầu tại thị trường vàng Việt
Nam là rất lớn. Theo đánh giá của Hội đồng Vàng Thế giới, Việt Nam là nước tiêu thụ

vàng lớn thứ 8 thế giới vào năm 2011, với tổng nhu cầu vàng là 100,3 tấn14. Nhu cầu về
vàng tại Việt Nam không chỉ liên quan đến trang sức, tích lũy mà còn liên quan đến vấn
đề đầu tư. Vào cao điểm như mùa lễ cưới hoặc các nhà đầu tư đầu cơ tích trữ, thị trường
vàng sẽ bị ảnh hưởng với việc giá vàng tăng cao.
* Ảnh hưởng bởi biến động giá dầu và thị trường chứng khoán
Giá dầu và thị trường chứng khoán có tác động không nhỏ đến thị trường vàng tại
Việt Nam. Giá vàng và giá dầu từ lâu đã có quan hệ tỷ lệ thuận. Vàng được sử dụng như
một công cụ chống lạm phát do giá dầu tăng gây ra. Ngược lại, vì vàng được mua bán
nhằm mục đích tích trữ, trong khi thị trường chứng khoán được hình thành nhằm mục
đích huy động vốn đầu tư, do đó vàng và chứng khoán có tác động ngược chiều với nhau.
* Ảnh hưởng bởi lạm phát và yếu tố tâm lý
Nếu lạm phát ở mức cao, cùng với đó là sự sụt giảm mạnh của USD thì giá vàng có
thể tăng do tâm lý mua vàng tích trữ, xem vàng là vật bảo toàn giá trị tài sản, là kênh đầu
tư an toàn.
Bên cạnh đó, thị trường vàng tại Việt Nam còn chịu tác động mạnh bởi yếu tố tâm
lý đám đông: khi giá tăng thì người dân ào ạt mua vàng, đến khi giá giảm thì lại bán ra
14

An Huy: Việt Nam tiêu thụ vàng nhiều thứ 8 thế giới, [truy cập ngày 16/8/2013].

GVHD: Ths. Lê Huỳnh Phương Chinh

- 11 -

SVTH: Đỗ Minh Trung

Đề tài: Pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng
nhanh chóng, khác hẳn hoạt động đầu tư vàng trên thị trường thế giới: khi giá vàng tăng
thì lực bán ra tăng mạnh và ngược lại. Điều này được một số nhà kinh tế giải thích là do

trình độ của người dân còn hạn chế, chưa am hiểu thị trường vàng và việc cung cấp thông
tin trên thị trường vàng còn nhiều hạn chế.
1.2. Khái quát chung về pháp luật quản lý hoạt động kinh doanh vàng tại Việt Nam
1.2.1. Giới thiệu sơ lược về các hoạt động kinh doanh vàng tại Việt Nam
1.2.1.1. Hoạt động kinh doanh vàng giai đoạn trước năm 2012
Trước năm 2012, hoạt động kinh doanh vàng chịu sự quản lý của Nghị định
174/1999/NĐ-CP ngày 09 tháng 12 năm 1999 về quản lý hoạt động kinh doanh vàng và
Nghị định 64/2003/NĐ-CP ngày 11 tháng 6 năm 2003 sửa đổi, bổ sung Nghị định
174/1999/NĐ-CP ngày 09 tháng 12 năm 1999 về quản lý hoạt động kinh doanh vàng.
Trong bối cảnh vai trò của vàng trong nền kinh tế - đời sống xã hội ngày càng giảm,
Chính phủ đã có những chính sách thông thoáng hơn đối với thị trường vàng. Trên thị
trường đã xuất hiện đa dạng các hoạt động kinh doanh vàng khác nhau. Các hoạt động
kinh doanh vàng lúc này có thể được chia thành hai nhóm: hoạt động đầu tư vào vàng
của nhà đầu tư và hoạt động kinh doanh vàng của các tổ chức, cá nhân có đăng ký kinh
doanh theo quy định của pháp luật.
* Các hoạt động đầu tư vào vàng của nhà đầu tư
- Kinh doanh vàng vật chất: là việc nhà đầu tư mua và nắm giữ vàng vật chất dưới
dạng tiền vàng, vàng thỏi, vàng miếng nhằm bảo toàn giá trị hoặc bán ra khi có biến động
có lợi về giá. Ưu điểm của loại hình đầu tư này là nhà đầu tư có thể bảo toàn lượng vàng
vật chất nắm giữ và hạn chế rủi ro khi có biến động lớn về giá. Tuy nhiên, kênh đầu tư
này phát sinh các chi phí đáng kể cho việc giao nhận, bảo quản vàng, cũng như quy mô
không lớn do thiếu các đòn bẩy tài chính.
- Gửi tiết kiệm vàng: là việc nhà đầu tư gửi tiết kiệm bằng vàng tại các ngân hàng
có uy tín và được nhận lãi như các khoản tiền gửi thông thường khác. Đến kỳ đáo hạn,
nhà đầu tư có thể rút cả gốc lẫn lãi bằng vàng. Có lẽ, không nơi nào trên thế giới có kênh
đầu tư kiểu này như tại Việt Nam những năm trước đây. Lý do là theo lẽ thông thường,
vàng là một loại tài sản của người dân, khi người dân cần sự an toàn, đem tài sản đến
ngân hàng gửi thì người dân cần phải trả phí giữ vàng cho ngân hàng. Ấy vậy mà ngược
lại, người dân còn được hưởng lãi từ loại hình kinh doanh này. Lý do của vấn đề này là

GVHD: Ths. Lê Huỳnh Phương Chinh

- 12 -

SVTH: Đỗ Minh Trung

Đề tài: Pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng
do có chính sách huy động và cho vay vốn bằng vàng diễn ra trong một thời gian dài của
các TCTD.
- Cho vay vàng: là việc người nắm giữ vàng cho người có nhu cầu sử dụng hoặc
đầu tư vay trong kỳ hạn và với mức lãi suất nhất định được quy định tại hợp đồng vay.
Lợi ích của việc cho vay vàng cũng tương tự gửi tiết kiệm vàng. Tuy nhiên, tính thanh
khoản của hợp đồng cho vay vàng thường thấp hơn so với gửi tiết kiệm vàng.
Hoạt động gửi tiết kiệm và cho vay vàng là hoạt động kinh doanh phổ biến tại các
tổ chức tín dụng tại Việt Nam từ giai đoạn 2000-2010.
- Kinh doanh vàng trên tài khoản: là việc nhà đầu tư mở tài khoản tại các ngân
hàng hay tổ chức được phép kinh doanh vàng và tiến hành các giao dịch mua bán trên tài
khoản để đầu cơ chênh lệch giá. Kinh doanh vàng tài khoản không đi kèm với việc giao
nhận vàng trên thực tế, đơn thuần chỉ là hoạt động đầu cơ chênh lệch giá hay một công
cụ đầu tư tài chính phái sinh từ hoạt động kinh doanh vàng vật chất. Hoạt động này trở
nên phổ biến kể từ năm 2007, khi ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu mở sàn giao
dịch vàng Sài Gòn tại thành phố Hồ Chí Minh.
* Các hoạt động kinh doanh vàng của tổ chức, cá nhân có đăng ký kinh doanh
theo quy định của pháp luật15
- Hoạt động mua bán vàng, sản xuất, gia công vàng trang sức, mỹ nghệ: để được
tham gia hoạt động này, tổ chức, cá nhân phải có đăng ký kinh doanh theo quy định của
pháp luật; có cơ sở vật chất – kỹ thuật, trang thiết bị và có thợ đủ trình độ chuyên môn
đáp ứng yêu cầu hoạt động.
- Hoạt động sản xuất vàng miếng: Căn cứ vào mục tiêu chính sách tiền tệ trong

từng thời kỳ, NHNN cấp phép sản xuất vàng miếng cho các doanh nghiệp có đủ điều
kiện. Các điều kiện gồm: là doanh nghiệp đã đăng ký kinh doanh hoạt động sản xuất
vàng trang sức, mỹ nghệ; có cơ sở vật chất – kỹ thuật, trang thiết bị, cán bộ quản lý và
thợ có trình độ chuyên môn đáp ứng yêu cầu hoạt động sản xuất vàng miếng. Các doanh
nghiệp chuyên sản xuất vàng miếng thời kỳ này có thể kể đến Công ty SJC, Công ty
Vàng bạc đá quý Bảo Tín Minh Châu, Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu, Ngân
hàng thương mại cổ phần Phương Nam, Công ty Vàng bạc đá quý Phú Nhuận.

15

Điều 1 Nghị định 64/2003/NĐ-CP ngày 11 tháng 6 năm 2003 sửa đổi, bổ sung Nghị định 174/1999/NĐ-CP ngày
09 tháng 12 năm 1999 về quản lý hoạt động kinh doanh vàng.

GVHD: Ths. Lê Huỳnh Phương Chinh

- 13 -

SVTH: Đỗ Minh Trung

Đề tài: Pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng
- Hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu vàng: gồm xuất khẩu, nhập khẩu vàng trang sức,
mỹ nghệ; xuất khẩu, nhập khẩu vàng nguyên liệu, vàng miếng. Các hoạt động này nhằm
duy trì lượng cung vàng trong nước cũng như khi cần, có thể xuất khẩu vàng ra nước
ngoài để thu về ngoại tệ. Các DN hoạt động trong lĩnh vực này cần có đăng ký hoạt động
kinh doanh xuất nhập khẩu vàng trong giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh của DN, và
tùy vào quy định của Chính phủ về điều hành xuất khẩu, nhập khẩu.
1.2.1.2. Hoạt động kinh doanh vàng từ năm 2012 đến nay
Việc cho phép các cá nhân, tổ chức đầu tư vào vàng mà thiếu sự quản lý chặt chẽ từ
nhà nước đã gây nhiều hệ lụy cho nền kinh tế cũng như đời sống xã hội. Do đó, các cơ

quan có thẩm quyền đã ban hành nên một khuôn khổ pháp lý mới để điều hành thị trường
vàng, mà dấu ấn quan trọng là sự ra đời của Nghị định 24. Nghị định 24 cùng các văn
bản liên quan thể hiện mục tiêu “kiểm soát chặt chẽ hoạt động kinh doanh vàng” của nhà
nước, do đó đã gần như xóa bỏ vai trò của các nhà đầu tư theo kiểu đầu cơ tìm kiếm lợi
nhuận vào vàng nhiều hơn là có nhu cầu thực muốn sở hữu vàng. Các hoạt động kinh
doanh vàng theo quy định pháp luật hiện nay chỉ đơn thuần là kinh doanh vàng vật chất,
gồm16:
- Các hoạt động kinh doanh liên quan đến vàng trang sức, mỹ nghệ như: hoạt động
sản xuất, gia công vàng trang sức, mỹ nghệ; hoạt động kinh doanh, mua bán vàng trang
sức, mỹ nghệ; hoạt động mua, bán vàng nguyên liệu trong nước của doanh nghiệp sản
xuất vàng trang sức, mỹ nghệ và doanh nghiệp kinh doanh, mua bán vàng trang sức, mỹ
nghệ. Điểm đặc biệt là theo tinh thần tại Nghị định 24, các hoạt động trên được khuyến
khích phát triển và hướng đến xuất khẩu để thu về ngoại tệ nhưng thực tế hiện nay các
hoạt động này lại đang chịu sự quản lý chặt chẽ, không thể hiện sự khuyến khích phát
triển. Các cá nhân và tổ chức cần đáp ứng yêu cầu nhất định mới được cấp phép hoạt
động, chưa được nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất nữ trang nên nguồn vàng
nguyên liệu trong nước khan hiếm. Chúng ta cũng chưa có hệ thống chuẩn để kiểm định
chất lượng vàng nên vàng trang sức, mỹ nghệ khi xuất khẩu ra nước ngoài phải chịu
thêm phí kiểm định.
- Hoạt động kinh doanh mua, bán vàng miếng: hoạt động này là nguyên nhân chính
dẫn đến sự bất ổn kéo dài trên thị trường vàng thời gian qua, với sự tham gia đông đúc
của các nhà đầu cơ vào vàng, các hình thức kinh doanh trái pháp luật. Hiện nay, hoạt
16

Khoản 1 điều 1 Nghị định 24/2012/NĐ-CP ngày 03 tháng 4 năm 2012 về quản lý hoạt động kinh doanh vàng.

GVHD: Ths. Lê Huỳnh Phương Chinh

- 14 -

SVTH: Đỗ Minh Trung

Đề tài: Pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng
động kinh doanh mua, bán vàng miếng chịu sự quản lý chặt chẽ từ NHNN. Chỉ những
TCTD và DN được NHNN cấp Giấy phép kinh doanh mua, bán vàng miếng mới được
thực hiện. Ngoài ra, DN hoạt động trong lĩnh vực này phải chấp hành các quy định về
báo cáo định kỳ, kế toán, hóa đơn, chứng từ và thường xuyên được thanh tra. Kết quả là
từ khi có Nghị định 24 đến nay, từ trên 12.000 điểm giao dịch vàng miếng trước đây thì
hiện nay chỉ còn lại 38 TCTD và DN được phép kinh doanh vàng miếng, với gần 2.500
điểm giao dịch ở 63 tỉnh thành trong cả nước17.
- Hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu vàng, gồm: xuất khẩu, nhập khẩu vàng trang sức,
mỹ nghệ; xuất khẩu, nhập khẩu vàng nguyên liệu. Hiện nay, Chính phủ đã hạn chế việc
nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất vàng miếng của các tổ chức, cá nhân kinh doanh
mà việc này được thực hiện thông qua NHNN. Các hoạt động xuất nhập khẩu vàng hiện
nay của các DN chỉ phục vụ cho nhu cầu chế tác vàng trang sức, mỹ nghệ trong nước,
cũng như xuất khẩu vàng trang sức, mỹ nghệ để thu về ngoại tệ và phải được NHNN cấp
phép thực hiện.
Các con số từ hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu vàng từ lâu rất được quan tâm, do
nói lên được nhiều điều. Thứ nhất, đó là sự phát triển của các hoạt động kinh doanh vàng
tại Việt Nam, đặc biệt là hoạt động sản xuất vàng trang sức, mỹ nghệ xuất khẩu. Chỉ khi
hoạt động này phát triển, nền kinh tế mới được hưởng lợi từ việc xuất khẩu nữ trang, thu
về ngoại tệ. Thứ hai, các con số trên được quan tâm còn do vấn đề liên quan đến nhập lậu
vàng. Qua đối chiếu giữa kim ngạch xuất khẩu, nhập khẩu vàng và lượng vàng thực tế
tiêu thụ trong nước, các nhà hoạch định chính sách có thể dự đoán lượng vàng hàng năm
nhập lậu vào Việt Nam, từ đó có các giải pháp phù hợp cho vấn đề này. Cuối cùng, hoạt
động xuất khẩu, nhập khẩu vàng còn đóng vai trò quan trọng khi nói đến vấn đề dự trữ
ngoại hối. Việc nhập khẩu vàng làm đất nước phải tiêu tốn một lượng ngoại tệ nhất định
và ảnh hưởng đến tỷ giá. Tỷ giá bất ổn lại là nguyên nhân dẫn đến khó khăn cho các
ngành xuất, nhập khẩu khác.

- Hoạt động kinh doanh vàng trên tài khoản: Đây là hoạt động kinh doanh thuộc
danh mục hàng hóa, dịch vụ hạn chế kinh doanh do có quá nhiều rủi ro, chỉ được thực
hiện khi được Thủ tướng Chính phủ cho phép và được NHNN cấp giấy phép. Trước đây,
Chính phủ cho phép một số ngân hàng được kinh doanh vàng trên tài khoản ở nước ngoài
17

P.V (tổng hợp): Danh sách 38 đơn vị được kinh doanh vàng miếng, [truy cập ngày 6/9/2013].

GVHD: Ths. Lê Huỳnh Phương Chinh

- 15 -

SVTH: Đỗ Minh Trung

Đề tài: Pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng
nhằm bình ổn thị trường vàng trong nước18. Từ đó, trong nước hình thành nên các sàn
giao dịch vàng dù chưa được pháp luật điều chỉnh gây bất ổn kinh tế, xã hội. Cá biệt có
Ngân hàng Thương mại Cổ phần Á Châu trong quý 3/2012 đã lỗ 1.251 tỷ đồng từ kinh
doanh vàng tài khoản19. Điều này buộc Chính phủ ban hành các quy định đóng cửa các
sàn giao dịch vàng, bãi bỏ quyết định cho phép kinh doanh vàng tài khoản ở nước ngoài
của một số ngân hàng và buộc các ngân hàng tất toán trạng thái vàng trước ngày
30/6/2013. Do đó, hiện nay hoạt động kinh doanh vàng trên tài khoản đã bị chấm dứt
thực hiện và hoạt động này chỉ được thực hiện lại khi có chính sách mới trong quản lý thị
trường vàng.
- Hoạt động phái sinh về vàng của các ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân
hàng nước ngoài. Sản phẩm phái sinh là công cụ tài chính được định giá theo biến động
dự kiến về giá trị của một tài sản tài chính gốc (cụ thể ở đây là vàng).20 Các hoạt động
này chỉ được thực hiện khi được NHNN chấp thuận (theo Điều 105 Luật các tổ chức tín
dụng năm 2010). Bản chất của các sản phẩm phái sinh về vàng là nhà đầu tư chỉ cần bỏ

ra một số tiền rất nhỏ để thực hiện một khối lượng rất lớn giá trị giao dịch. Nhà đầu tư
tham gia giao dịch kiểu này nhằm nhiều mục đích khác nhau: phân tán, phòng ngừa rủi
ro và cả đầu cơ trên sự biến động giá vàng chứ không có nhu cầu sở hữu vàng vật chất.
Trước đây, cùng với sự hình thành các sàn vàng, các hoạt động phái sinh về vàng
phổ biến tại Việt Nam với sự tham gia của các Ngân hàng Thương mại lớn như Á Châu,
Sacombank, Techcombank. Hiện nay với việc dẹp bỏ sàn vàng, kinh doanh vàng tài
khoản, các hoạt động phái sinh về vàng cũng chịu sự quản lý chặt chẽ từ NHNN. Do đó,
các nghiệp vụ phái sinh về vàng cũng không còn phổ biến.
Có thể thấy, các hoạt động kinh doanh vàng rất đa dạng, lôi cuốn nhiều thành phần
tham gia, bao gồm các nhà đầu tư chuyên nghiệp và nhà đầu tư nhỏ lẻ. Vàng dù không
phải là mặt hàng thiết yếu nhưng hoạt động kinh doanh mặt hàng này luôn diễn ra sôi
nổi, đòi hỏi yêu cầu quản lý cao. Vì lẽ đó mà việc ban hành pháp luật để quản lý hoạt
động kinh doanh vàng luôn là điều cần thiết.

18

Quyết định 03/2006/QĐ-NHNN ngày 18 tháng 01 năm 2006 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước về việc kinh
doanh vàng trên tài khoản ở nước ngoài.
19
Minh Đức: Ngân hàng lỗ nghìn tỷ vì vàng, [truy cập ngày 15/8/2013].
20
Khoản 23 điều 4 Luật các tổ chức tín dụng năm 2010.

GVHD: Ths. Lê Huỳnh Phương Chinh

- 16 -

SVTH: Đỗ Minh Trung

Đề tài: Pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng
1.2.2. Sự cần thiết của pháp luật quản lý hoạt động kinh doanh vàng tại Việt Nam
Cùng với sự ra đời của nhà nước, pháp luật là một công cụ được nhà nước ban hành
và sử dụng để thực hiện quyền lực nhà nước, duy trì địa vị và bảo vệ lợi ích của giai cấp
thống trị21. Hoạt động kinh doanh vàng tại Việt Nam diễn ra nhộn nhịp với nhiều thành
phần tham gia, do đó quản lý hoạt động kinh doanh vàng là nhiệm vụ bắt buộc của nhà
nước nhằm tạo sự công bằng cho những người tham gia, cũng như đáp ứng yêu cầu quản
lý về mặt kinh tế - xã hội.
Qua các giai đoạn phát triển của thị trường vàng tại Việt Nam, pháp luật đã có
những tác động phù hợp đối với quản lý hoạt động kinh doanh vàng.
* Giai đoạn trước năm 1999:
Trước năm 1991, Chính phủ quản lý chặt chẽ các hoạt động kinh doanh vàng với
quan điểm coi đây là tài sản phục vụ mục tiêu thanh toán quốc tế nên trong thời kỳ này,
hoạt động kinh doanh vàng diễn ra không nhộn nhịp, các hình thức đầu tư vào vàng cũng
không nhiều.
Để có chính sách thích hợp, đảm bảo cơ sở pháp lý cho tổ chức cá nhân hoạt động
kinh doanh vàng, đồng thời tăng cường vai trò của NHNN trong việc điều tiết cung cầu
vàng, ổn định giá cả thực thi chính sách tiền tệ, Chính phủ đã ban hành Nghị định 63/CP
ngày 24 tháng 9 năm 1993 về quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh vàng. Kết
quả đạt được là số lượng các đơn vị kinh doanh, gia công chế tác vàng tăng gấp 3 lần so
với trước khi ban hành nghị định 63/CP. Bên cạnh đó, quyền sở hữu vàng hợp pháp của
người dân được nhà nước thừa nhận, cũng như cơ chế quản lý xuất nhập khẩu vàng được
thống nhất, nhà nước kiểm soát được luồng vàng ra, vào Việt Nam.
* Giai đoạn từ năm 1999 đến năm 2011
Trước những hạn chế trong chính sách quản lý tại Nghị định 63/CP, nhất là sự yếu
kém của hoạt động kinh doanh vàng trang sức, tỷ lệ dụng vàng trong cất trữ chưa giảm
triệt để, doanh nghiệp kinh doanh vàng có quy mô quá nhỏ, công nghệ lạc hậu, Chính
phủ tiếp tục ban hành Nghị định 174/1999/NĐ-CP ngày 09 tháng 12 năm 1999 về quản
lý hoạt động kinh doanh vàng và sau đó là định 64/2003/NĐ-CP ngày 11 tháng 6 năm
2003 sửa đổi, bổ sung Nghị định 174/1999/NĐ-CP ngày 09 tháng 12 năm 1999 về quản

lý hoạt động kinh doanh vàng. Hai Nghị định trên đã có tác động mạnh mẽ đến hoạt động
kinh doanh vàng tại Việt Nam. Với những quy định thông thoáng, giảm thiểu các biện
21

Trường đại học luật Hà Nội: Giáo trình Lý luận nhà nước và pháp luật, NXB Công an nhân dân – 2009, trang 44.

GVHD: Ths. Lê Huỳnh Phương Chinh

- 17 -

SVTH: Đỗ Minh Trung

Đề tài: Pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng
pháp hành chính đồng thời đề cao quyền tự do kinh doanh của DN, hoạt động kinh doanh
vàng đã trở thành hoạt động kinh doanh bình thường, vai trò của vàng trong đời sống
kinh tế - xã hội đã giảm đáng kể.
Do đó, NHNN đã ban hành Quyết định 432/2000/QĐ-NHNN1 ngày 3 tháng 10
năm 2000 về nghiệp vụ huy động vốn và sử dụng vốn bằng vàng, bằng đồng Việt Nam
bảo đảm giá trị theo giá vàng của các tổ chức tín dụng. Quyết định trên cho phép các
TCTD được huy động cho vay vốn bằng vàng và chuyển đổi 30% nguồn vốn huy động
bằng vàng sang VND22. Điều này đã giúp khai thác tốt nguồn vốn nhàn rỗi trong dân để
đáp ứng nhu cầu vốn cho đầu tư phát triển.
Tuy vậy, từ năm 2008, với cuộc khủng hoảng kinh tế tài chính toàn cầu, nền kinh tế
Việt Nam cũng phải chịu bất ổn, lạm phát gia tăng đã làm tăng nhu cầu nắm giữ vàng
trong nền kinh tế. Đồng thời, giá vàng thế giới giai đoạn 2008 – 2011 đã có nhiều biến
động mạnh, hoạt động kinh doanh vàng vì thế mà có nhiều bất ổn. Trong bối cảnh đó, vai
trò của pháp luật dường như không theo kịp thực tế thị trường, có nhiều hạn chế, bất cập.
Các hạn chế này gồm:23
- Không có các quy định quản lý, kiểm soát hoạt động kinh doanh mua bán vàng

miếng, vàng miếng được coi là hàng hóa thông thường. Do đó, hoạt động mua bán vàng
miếng được thực hiện tự do tại khoảng 12.000 DN kinh doanh vàng, dẫn đến vàng miếng
dần dần trở thành phương tiện thanh toán, khó quản lý. Trong nhiều thời kỳ, khi giá vàng
thế giới biến động mạnh, nhiều đối tượng có hành vi làm giá, đầu cơ gây khan hiếm cung
giả tạo, đồng thời tung tin đồn gây nên các “cơn sốt vàng” làm cho người dân đổ xô đi
mua vàng. Khi chênh lệch giữa giá vàng trong nước và giá vàng thế giới ở mức trên 400
nghìn đồng/lượng, trên thị trường thường xuất hiện tình trạng nhập khẩu vàng lậu. Để ổn
định thị trường trong giai đoạn này, hàng năm NHNN phải cho phép nhập khẩu bình
quân khoảng 50-60 tấn vàng nguyên liệu để sản xuất vàng miếng (nhập lậu cũng khoảng
50-70 tấn). Toàn bộ lượng ngoại tệ để nhập khẩu vàng được lấy từ nền kinh tế. Do vậy,

22

Khoản 2 điều 7 Quyết định 432/2000/QĐ-NHNN1 ngày 3 tháng 10 năm 2000 về nghiệp vụ huy động vốn và sử
dụng vốn bằng vàng, bằng đồng Việt Nam bảo đảm giá trị theo giá vàng của các tổ chức tín dụng.
23
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam: Báo cáo công tác quản lý nhà nước đối với thị trường vàng,
[truy cập ngày 15/7/2013].

GVHD: Ths. Lê Huỳnh Phương Chinh

- 18 -

SVTH: Đỗ Minh Trung

pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh vàng

Trích đoạn

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về