NGHỆ THUẬT BIỂU DIỄN VIỆT NAM

ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
KHOA VĂN HÓA HỌC

NGHỆ THUẬT HÁT
XOAN Ở PHÚ THỌ
GV: NGÔ ANH ĐÀO

SV: NGUYỄN THỊ VÂN
MSSV: 1056140060
Lớp: Văn hóa học k04
TPHCM, Tháng1 Năm 2013


MỤC LỤC

2


Mục lục hình ảnh

3


A. PHẦN DẪN NHẬP
1. Lí do chọn đề tài
Việt Nam có rất nhiều loại hình nghệ thuật truyền thống, mỗi loại hình lại
có nét đặc sắc riêng. Tuy nhiên, những năm gần đây một số loại hình nghệ thuật
đang bị mai một dần đi Hát xoan là một trong những trường hợp như thế.
Có lịch sử hình thành rất lâu đời và mang bản sắc rất riêng, tuy nhiên Hát
Xoan lại chưa được nhiều người biết đến. Hát Xoan xuất hiện đầu tiên và phát

triển nhất là ở Phú Thọ
Bời vậy trong bài viết này tôi muốn đi sâu vào tìm hiểu loại hình nghệ
thuật đã có từ lâu đời này ở vùng đất Phú Thọ .
2. Mục đích nghiên cứu
Cung cấp thêm cho người đọc một số kiến thức về nghệ thuật Hát Xoan ở
Phú Thọ.
Từ đó góp phần kêu gọi người đọc gìn giữ loại hình nghệ thuật đặc sắc
nhưng còn khá lạ lẫm với nhiều người này.
3. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Để nghiên cứu về nghệ thuật Hát Xoan ở Phú Thọ Có nhiều nhà nghiên cứu
đã viết về vấn đề này như :
Hát Xoan: dân ca lễ nghi -phong tục,tác giả Tú Ngọc (xb1997) Hát
Xoan: dân ca lễ nghi -phong tục, nxb Viện Âm Nhạc . Trong cuốn sách này nhà
nghiên cứu có nói về nghệ thuật Hát Xoan chung của nước ta, cũng như một số
nơi Hát Xoan nổi tiếng.Nhưng Hát Xoan trong cuốn sách này chưa được nhắc
đến nhiều.
Hát xoan - hát ghẹo dấu ấn một chặng đường, tác giả Nguyễn Khắc Thùy
(NXB Âm Nhạc- 2011)
4


Cuốn sách này tác giả Nguyễn khắc Thùy chủ yếu nghiên cứu về Hát
Xoan, về cách thức cũng như các chặng đường phát triển của Hát Xoan. Thêm
vào đó tác giả còn đề cập đến một số biện pháp nhằm gìn giữ nghệ thuật Hát
Xoan hiện nay.
Hát Xoan Phú Thọ, tác giả Nguyễn Khắc Xương nhà xuất bản sở văn hóa
thể thao và du lịch (xb 2008).
Đây là cuốn sách nghiên cứu Hát Xoan ở Phú Thọ một cách đầy đủ, và khái
quát nhất về quá trình hình thành, phát triển và đặc điểm của Hát xoan ở Phú
Thọ. Đây cũng chính là tài liệu tham khảo chính của tôi khi thực hiện bài tieur

luận này .
4. Đối tượng phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Nghệ thuật Hát Xoan
Thời gian : Từ lúc hình thành đến khi phát triển như hiện nay
Không gian: Tỉnh Phú Thọ
Chủ thể : Từ các nghệ nhân hát Xoan cho tới đối tượng nghe Hát xoan
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
Ý nghĩa khoa học: Xuất hiện từ thời Hùng Vương và được người dân
Phú Thọ gìin giữ cho đến hiện nay, là một loại hình nghệ thuật đặc sắc nhưng
Hát Xoan vẫn chưa được biết tới nhiều. Bởi vậy, bài tiểu luận này nhằm làm tư
liệu tham khảo cho những người quan tâm tới nghệ thuật hát Xoan.
Ý nghĩa thực tiễn: Góp phần thể hiện niềm tự hào đối với một đất nước
Việt nam giàu bản sắc dân tộc với nhiều loại hình nghệ thuật đặc sắc.
6. Phương pháp nghiên cứu và nguồn tư liệu
Sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích, phân loại, liệt kê, hệ thống cấu
trúc để làm rõ về những nét khái quát nhất của Hát Xoan Ở Phú Thọ .
Nguồn tư liệu bản văn là chủ yếu, Internet, các bài đăng tải trên tạp chí, các
công trình nghiên cứu.

5


7. Bố cục
Ngoài phần dẫn nhập thì bài tiểu luận gồm có 3 chương :
CHƯƠNG I. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
Khái niệm Hát Xoan
Lịch sử hình thành
Phân loại
CHƯƠNG II. MỘT SỐ NÉT KHÁI QUÁT VỀ HÁT XOAN
Cơ cấu tổ chức và thành viên trong sinh hoạt Hát Xoan

Giao tiếp ứng xử và địa điểm diễn xướng
Mục đích ca hát và trang phục, đạo cụ, nhạc cụ khi hát
Diễn xướng và trình tự cuộc Hát Xoan
Phần lời
Âm nhạc
CHƯƠNG III. HÁT XOAN HIỆN NAY, VÀ CÁCH THỨC XÂY DỰNG,
GIỮ GÌN VÀ PHÁT TRIỂN
Hiện trạng
Kết Luận

6


B. NỘI DUNG
CHƯƠNG I. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1.1. Khái niệm Hát Xoan
“Hát Xoan - một loại hình nghệ thuật truyền khẩu đặc sắc, còn có tên gọi
khác là Hát Lãi Lèn, Hát Đúm, Hát Thờ, Hát Cửa đình, bắt nguồn từ hình thức
hát thờ các Vua Hùng ở nước ta. Đến nay, Hát Xoan đã trở thành một trong
những nét sinh hoạt văn hóa độc đáo ở tỉnh Phú Thọ.
Hát xoan là loại hình dân ca lễ nghi phong tục hát thờ thần, thành
hoàng với hình thức nghệ thuật đa yếu tố: có nhạc, hát, múa; thường được biểu
diễn vào dịp đầu xuân, phổ biến ở vùng đất tổ Hùng Vương - Phú Thọ, một tỉnh
thuộc vùng trung du Việt Nam. Ngày 24/11/2011, tại Hội nghị lần thứ 6 của Ủy
ban liên chính phủ về Bảo tồn Di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO tổ chức
tại Bali - Indonesia, Hồ sơ Hát Xoan - Phú Thọ của Việt Nam đã được công
nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.
Hồ sơ hát xoan Phú Thọ đã
hội đủ các yêu cầu cần thiết
của UNESCO để

được

công

nhận là:Tính giá trị, tính cộng
đồng trong việc sáng tạo và
truyền dạy từ đời này qua đời
khác;Sức sống mạnh mẽ của hát
xoan cũng như các cam kết bảo
vệ nghệ thuật này không bị

Hình 1: Hát Xoan ở Phú Thọ (vhttdlhd.vn)

biến mất trong đời sống hiện
đại”1. Đây là một số ít những hồ sơ nhận được toàn bộ sự ủng hộ của hội đồng
tư vấn khoa học xét duyệt sơ khảo trước đó.
1 />
7


Hát Xoan là một di sản văn hóa phi vật thể quý giá của vùng đất Tổ Hùng
Vương. Hát Xoan Phú Thọ thuộc loại hình dân ca lễ nghi phong tục, là hát cửa
đình, hội tụ đa yếu tố nghệ thuật như nhạc, hát, múa... Nguồn gốc của Hát Xoan
gắn với những giai thoại của thời đại Vua Hùng dựng nước. Các làng xoan gốc
đều là những ngôi làng cổ nằm trên địa bàn trung tâm nước Văn Lang, vì vậy
hát xoan còn bảo lưu được nhiều yếu tố văn hóa cổ của thời đại bình minh dựng
nước...
“Hát xoan được vinh danh góp phần tôn vinh các giá trị, đạo lý của Việt
Nam, khẳng định vị thế dân tộc Việt Nam trong thời kỳ hội nhập. Ngày

24/11/2011, Hát Xoan được chính thức công nhận là di sản văn hóa phi vật
thể là một thành công rất lớn.Thường vào mùa xuân sẽ có các phường hát Xoan
sẽ khai Xuân ở đình, miếu làng.Vào ngày mùng 5 âm lịch thường hát ở hội đền
Hùng.Thời điểm hát được quy định tại một điểm nhất định, mỗi "phường" chọn
một vị trí cửa đình. Hát cửa đình giữ cửa đình mục đích nhân dân địa phương
kết nghĩa với nhau.Theo lệ dân tại chỗ là vai anh, họ (làng khác) là vai em. Khi
kết nghĩa rồi cấm trai gái hai bên dân và họ kết hôn với nhau do là anh em”.
Phường hát xoan là một tổ chức văn nghệ của làng, phần lớn là những
người có quan hệ họ hàng với nhau. Hát Xoan là tiếng hát dâng thần linh, cầu
chúc, khấn nguyện thần linh ban phúc cho dân làng...
1.2. Lịch sử hình thành
Gốc của hát xoan ở vùng Phú Thọ, sau lan tỏa tới các làng quê đôi bờ sông
Lô, sông Hồng, qua cả tỉnh Vĩnh Phúc. Bốn phường xoan cổ là An Thái, Phù
Đức, Kim Đới và Thét nằm ở hai xã Kim Đức và Phương Lâu (Phú Thọ) từ xưa
được cộng đồng của 30 làng, 18 xã của tỉnh Phú Thọ, Vĩnh Phúc mời đến biểu
diễn. Vì thế hát xoan mới ghi dấu tại nhiều làng quê ngoài vùng Phú
Thọ và Vĩnh Phúc.

8


Theo khảo sát của tỉnh Phú Thọ, hiện còn khoảng 70 nghệ nhân hát xoan,
nhưng chỉ có khoảng 10 người có khả năng truyền dạy, toàn tỉnh có khoảng gần
100 người tham gia các phường xoan, nhưng chỉ khoảng 50 người biết hát. Các
di tích như đình, miếu, nơi diễn ra các sinh hoạt hát xoan từ xa xưa nay chỉ còn
khoảng hơn 10 di tích.2
Tương truyền: Một lần vào mùa xuân, ba anh em Hùng Vương đi tìm đất
dựng thành, nhân lúc nghỉ chân ở ven rừng, vua trông thấy lũ trẻ chăn trâu đùa
nghịch và hát đồng dao. Vua cho gọi chúng đến trò chuyện và bảo chúng hát
cho nghe. Nghe xong, vua truyền dạy cho lũ trẻ những điệu hát múa của người

Lạc Việt trên đất Văn Lang. Để tưởng nhớ ơn vua, nhân dân quanh vùng đã
dựng ngôi miếu trên đất đó để thờ vua, tục gọi là miếu Lãi Lèn. Miếu ấy nay ở
xã Kim Đức, thành phố Việt Trì, Phú Thọ.
Từ khi có miếu Lãi Lèn, cứ đến ngày 30 tháng Chạp hằng năm, dân các
làng lại làm cỗ cúng vua. Từ sáng mùng 1 đến hết ngày mùng 5 tháng Giêng,
dân làng tiếp tục tổ chức những canh hát nghi lễ để thờ vua - trình diễn lại
những điệu hát múa được vua trao truyền, với mục đích cầu mong vua giáng
phúc cho dân làng một năm an hoà. Nghệ thuật Hát Xoan bắt nguồn từ đó.
Xưa kia, Hát Xoan được gọi là Hát Xuân, sau từ Xuân được đổi thành từ
Xoan. Tương truyền, vì ở xã Hương Nha, huyện Tam Nông có đình thờ nàng
Xuân, tức nữ tướng Xuân nương; ở Hương Nộn, huyện Tam Nông có đình thờ
Thánh mẫu Lê Xuân Lan; ở Hữu Bổ, huyện Lâm Thao có đình thờ Thánh mẫu
Xuân Dung. Hàng năm, các làng mở hội đình, có lệ mời phường Hát Xuân sang
hát thờ. Vì Thành hoàng làng có tên là Xuân nên các phường phải đổi từ Xuân
thành từ Xoan.Vì vậy, có tên gọi Hát Xoan và phường Xoan.
Tới thế kỷ XVII, nhiều làng xã ở Phú Thọ đã dựng đình làm nơi thờ tự
thánh/thần, hội họp làng xã, vui chơi hội hè... Sau đó, phường Xoan phải
2 />
9


chuyển lối trình diễn tại đền miếu sang lối trình diễn tại cửa đình..Sự thay đổi
này buộc các phường Xoan phải tìm ra các giải pháp nghệ thuật phù hợp để hoà
nhập và thích nghi với nơi trình diễn mới (Hát Cửa đình).
Tới thế kỷ XVIII, hầu hết làng xã ở Phú Thọ đều đã có đình.Cứ đến mùa
hội đình, các làng thường mời phường Xoan về hát thờ. Có hiện tượng này, bởi
hầu hết các đình làng ở Phú Thọ đều thờ hoặc phối thờ những nhân vật lịch sử
và thần thoại có liên quan tới thời đại Hùng Vương. Dân gian quan niệm, Hát
Xoan do vua Hùng truyền dạy, để hát thờ tổ tông người Lạc Việt. Vì vậy, đối
với người dân trên đất Văn Lang thuở xưa và người dân Phú Thọ ngày nay,

không có nghệ thuật hát thờ nào linh thiêng và quyến rũ họ bằng nghệ thuật Hát
Xoan.
1.3. Phân loại
“Có 3 hình thức hát xoan: hát thờ cúng các Vua Hùng và thần thành hoàng
làng, hát nghi lễ cầu mùa tốt tươi, cầu sức khỏe và hát lễ hội là hình thức để
nam nữ hát trao duyên. Hát xoan có hát đối giao duyên nam nữ giữa đào xoan
và trai làng, Hát múa mời rượu, hát tiều ngư canh mục - Còn gọi là mò cá, điệu
múa hát của ước vọng sinh sôi”3.
Thông thường, nghệ thuật Hát Xoan khi được trình diễn đầy đủ sẽ diễn ra
theo các chặng sau:
-

Hát Thờ - tưởng nhớ các Vua Hùng, các vị thần, những người có công với dân,

-

với nước và tổ tiên của các dòng họ.
Hát Nghi lễ - ca ngợi thiên nhiên, con người, đời sống sản xuất, sinh hoạt của
cộng đồng, qua 14 làn điệu khác nhau, gọi là 14 Quả cách.

3 />
10


-

Hát Hội (trong đó có Hát Giao
duyên) - bày tỏ khát vọng cuộc
sống, tình cảm, tình yêu nam nữ
và phục vụ nhu cầu văn hóa của

cộng đồng, với những làn điệu
đậm chất trữ tình, vui nhộn,
được thể hiện qua hình thức hát
đối đáp giữa trai, gái làng sở tại
và các Đào, Kép của phường

Hình 2: Hát Thờ (laodong.com.vn)

Xoan…
Tuy nhiên, tùy theo hoạt động hội lệ ở các địa phương, nhiều trường hợp
Hát Xoan chỉ trình diễn một hoặc hai trong ba chặng hát nêu trên.

11


CHƯƠNG II. MỘT SỐ NÉT KHÁI QUÁT VỀ HÁT XOAN
2.1. Cơ cấu tổ chức và thành viên trong sinh hoạt Hát Xoan
Những người đi Hát Xoan được tổ chức với lại gọi là phường Xoan (hoặc
họ Xoan). Phường Xoan từ 15-20 người, trong đó 4-5 là nam, nữ từ 15-20
người.Nam gọi là ké.Nữ gọi là đà.Kép có thể đã có vợn nhưng trong phường ít
nhất phải có một kép trẻ, tuổi từ 10-15.Đào đều là các cô gái xinh đẹp hát hay,
tuổi từ 15-20. Đứng đầu phường Xoan là một người đàn ông đã đứng tuổi,
thuộc nhiều bài hát Xoan, biết chữ Nôm, được dân làng tín nhiệm bầu làm trùm.
Ông trùm vừa là người hướng dẫn đào kép hát , múa, vừa là người quản
lý, vừa là người giao dịch với các làng mà phường Xoan đến hát. Để có uy tín
với các làng kết nghĩa, vai trò của ông trùm rất quan trọng.Ông trùm phường
Xoan thường là kép của phường, đã tham gia đi hát rất nhiều năm, có nhiều
kinh nghiệm, biết nhiều điển tích đọc được văn bản Hát Xoan bằng chữ Nôm.

12

“4Ông trùm vừa là nhạc công thuần thục giữ nhịp trống phách, vừa là kép
hát dẫn thành thạo, vừa là chỉ
đạo nghệ thuật, vừa là thày
dạy dỗ các đào kép hát
múa.Đặc biệt ông trùm phải có
khả năng quản lý và giao
dịch.Hàng năm vào tháng chạp
âm lịch, phường Xoan được
tập hợp dưới luyện tập hướng
dẫn của ông trùm.Địa điểm
luyện tập tại nhà ông trùm.
Phường Xoan hoạt động như

Hình 3: Hát giao duyên (banhbaominh.com)

một đơn vị hoạt động nghệ
thuật bán chuyên nghiệp, do đó khâu tuyển chọn đào kép rất được chú trọng.
Kép trong phường Xoan không những là diễn viên hát mà còn là nhạc công có
tay trống tay phách điêu luyện”. Đào phường Xoan phải đảm bảo có hai tiêu
chuẩn nhanh và sắc.Thiếu một trong hai tiêu chuẩn không đươj nhập phường.
Khi đã có chồng thường các cô đào không theo chồng đi hát nữa.
Ngoài khả năng bẩm sinh về thanh sắc,các cô đào được truyền kỹ năng về
hát múa, được giảng dạy cặn kẽ về các điển tích, được trau dồi bồi dưỡng
thường xuyên về kiến thức văn học dân gian, âm nhạc dân gian và cả âm nhạc
bác học. Như một đơn vị nghệ thuât bán chuyên nghiệp, phường Xoan lưu diễn
từ làng này qua làng khác, mỗi làng sở tại đều có những yêu cầu riêng. Có làng
yêu cầu ngoài phần hát lề lối các cô đào cùng các chàng trai sở tại Hát Đúm
giao duyên. Có làng có những tư gia mời phường Xoan đến hát tại nhà, chủ yếu

là hát bài bản, làn điệu thuộc giọng ngoài như: Giọng Lý, Giọng Ru, Giọng
Phú…đây là bài bản làn điệu có âm điệu , lời ca và lối hát khác với Hát Xoan.
Nhất là giọng Phú, chỉ hát những điển tích của văn chương bác học: Phú Kiều,
4 Tú Ngọc (xb1997) Hát Xoan: dân ca lễ nghi -phong tục, nxb Viện Âm Nhạc

13


phú Lưu Bình Dương Lễ, phú Thị Kính. Với những yê u cầu của các làng sở tại
thì từ ông trùm đến các đào kép phải có một trình độ nhất định và khả năng văn
hoá âm nhạc tương đối phong phú mới đáp ứng được yêu cầu.
2.2. Giao tiếp ứng xử và địa điểm diễn xướng
Mối quan hệ giữa phường Xoan với các làng phường Xoan đến ca hát là
quan hệ anh em, tục kết nghĩa giao ước phường Xoan là em, làng sở tạ là anh.
Tuy nhiên trong giao tiếp ứng xử hai bên đều hết sức trân trọng, xưng là anh em
nhưng bình đẳng.Địa điểm diễn xướng ở cửa đình còn hát ở cửa đình, nhưng
còn hát ở trong đình. Ngày xưa trước cuộc Hát Xoan, đào phường Xoan thường
Hát Trống Quân với trai làng Đức Bác ở bến song, trên đường làng đầu đường
làng, đầu đường làng rồi mới vào hát ở cửa đình.Một số làng lại có những tư
gia, sau khi nghe Hát Xoan ở cửa đình thì lại mời phường Xoan về hát ở nhà,
nhưng không hát thờ mà chủ yếu nghe Hát Phú ngâm ngợi những bài thơ áng
văn .
2.3. Mục đích ca hát và trang phục, đạo cụ, nhạc cụ khi hát
Hát Xoan là tế thần cầu mong
cho phong đăng hoà cốc, dân làng
an khang thịnh vượng, rồi để trai gái
hát giao duyên. Trong quá trình,
phát triển có lẽ đầ tiên chỉ có dân cư
ở một hai làng , trên cơ sở của múa
tín ngưỡng người ta xướng lên

những lời cầu khẩn trầm bổng mà thành Hát Xoan. “ 5Để thoả mãn nhu cầu tâm
linh, nhu cầu giao tiếp , nhiều làng mời Xoan gốc đến hát, và để cảm tạ những
người đi hát người ta cho tiền hoặc biếu gạo cho họ, lâu dần lệ. Vì thế, mục đích
5
Hát Xoan Phú Thọ, tác giả Nguyễn Khắc Xương nhà xuất bản sở văn hóa thể thao và du lịch
(xb 2008).

14


đi hát của phưỡng Xoan ngoài việc thoả mãn nhu cầu tâm linh nhu cầu ca hát thì
còn nhằm hưởng gao hoặc tiền. Phường Xoan có cơ cấu tổ chức khá chặt chẽ,
có phương thức hoạt động như một đơn vị hoạt động bán chuyên nghiệp. Bởi
vậy hàng năm phường Xoan thường trích một khoản thù lao thu nhập tù đi hát
để mua sắm trang bi đạo cụ và nhạc cụ”. Khi đi hát các cô đào thường mặc váy
sồi hay quần láng đen, áo tứ thân, năm thân,( hoặc là bao xanh bao hồng), đầu
vấn khăc nhung đen ,hay khăn mỏ quạ. Kép và những chàng trai làng tham gia
trong cuộc Hát Xoan , mặc quần ồng
sớ màu trắng, áo the thâm dài tới đầu

Hình 4: Trang phục thường có khi hát Xoan (tonthattonnu.blogspot.com)

gối. cổ quàng dải nhiễu điều , đầu đội
khăn hay khăn xếp đen.
Trong quan niệm của phường Xoan, trang phục khi đi hát phải đẹp, trang
trọng không những biểu long tôn kính với thần linh mà còn biểu lộ sự tôn trong
của mình đối với dân các làng kết nghĩa.Đây cũng là biểu hiện văn hoá ứng xử
của phường Xoan. + Đạo cụ hành nghề của phường Xoan rất đơn giản, chỉ có
quạt giấy với một quyển sách chép đầy đủ 14 Quả cách chép bằng chữ Nôm. +
Nhạc cụ của phường Xoan cũng rất đơn giản, chỉ gốm một trống nhỏ bằng

gỗ( thường gỗ mít già) hoặc cặp trống bịt bằng da trâu hoặc da bò, và mộtcặp
phách.
2.4. Diễn xướng và trình tự cuộc Hát Xoan
Chặng nghi thức: Phường Xoan thường đi hát ở các làng kết nghĩa, nên
phần nghi thức ông trùm phường cùng ông chủ tế làng s tại phải đứng trước
hương án của làng, chắp tay kinh cẩn vái lạy các thần linh. Sau đó ông trùm
phường hát những lời thỉnh mời, đươc xướng theo kiểu vãi tế gọi là Hát Chúc,
nối tiếp bài Hát Chúc là bài Gíáo Trống. Bài Giáo Trống do chú kép trẻ nhất
phường với chiếc trống nhỏ đeo trước bụng vừa múa vừa nhảy dẫn , phường
Xoan phụ hoạ phần diễn của chú kép trẻ, bốn cô đào ra trước hương án, tay

15


nâng quạt làm điệu bộ dâng hương, chân bước lên bước xuống, hát bài Thơ
nhang, Đóng đám…
Nội dung chủ yếu của những bài hát ở phần nghi thức là thỉnh mời, cầu
xin các vi thần linh về dự lễ tế, che chở cho dân làng được an khang, mua màng
tươi tố thiên hạ thái bình. * Chặng hát các Quả cách Hát cách hay trình bày các
Qủa cách là lối hát các bài bản khá dài như bài văn hay bài diễn ca.
Nội dung Qủa cách miêu tả cảnh đẹp thiên nhiên với bốn mùa xuân, hạ,
thu, đông hay mô tả cuộc sống của bốn lớp người trong xã hội lúc bấy giờ: sĩ,
nông, công, thương, hoặc kể lại những chuyện xưa. Hát cách gồm 14 bài bản
được gọi là Quả cách và có tên gọi và được sắp xếp trình diễn như sau : Kiều
Giang Cách. Nhàn Ngâm Cách. Tràng Mai Cách. Ngư Tiều Canh Mục Cách.
Đối Dẫy Cách Xuân Thời Cách. Hồi Liên Cách. Hạ Thời Cách. Thu
Đông Cách.Đông Thời Cách. Tứ Mùa Cách. Thuyền Chèo Cách. Tứ Dân Cách.
Chơi Dâu Cách. Cấu Trúc mỗi Qủa cách gồm có ba phần: mở đầu là giáo cách ,
phần trung tâm là đưa cách, phần kết thúc là kết cách. “Về diễn xướng thì mỗi
Qủa cách có nhiều vẻ nhưng cơ bản là hát ngâm và hát nói. Ông trùm phường

Xoan hay một kép ngồi ở giưa khoang đình vừa đánh trống phách vừa hát dẫn,
các cô đào đứng sau hát phụ hoạ bằng cách hát lai nguyên một câu hay một
đoạn vừa hát, có khi chỉ là nhưng câu đưa hơi. Để nối các Qủa cách theo tình tự
diễn xướng người ta thường dung các câu láy: các bạn họ ta lấy qua làm dậm, là
hỡm dậm nào dậm ấy cho qua, hoặc cách ấy cho qua, hỡi ban chèo ta giờ sang
cách khác”6.
Các Qủa cách là những áng văn chữ Nôm được cấyn ghép vào Hát Xoan
do một số các nhà Nho viết ra, mang nhưng yếu của văn chương bác học. Một
trong những biểu hiện của sự cấy ghép này là một các đình làng như Cao Mại,
6
Hát Xoan Phú Thọ, tác giả Nguyễn Khắc Xương nhà xuất bản sở văn hóa thể thao và du lịch
(xb 2008).

16


Hữu Bổ, Hương Nộn…ở Phú Thọ có tổ chức mời các phường Xoan đến hát thi
các Qủa cách. Hát thì có giải nhất nhì, ba tuỳ theo sư chính xác về lời văn của
người thi hát so với sách mẫu. * Chặng bát hội.
Hát hội là chăng sôi nổi nhất, sinh động nhất và kết thúc một cuộc Hát
Xoan. Hát hôi gồm nhiều bài được kết nối với nhau theo hình tức tổ khúc hay
liên khúc vừa hát, vừa múa, vừa diễn trò. Trình tự hát hội có các phần: Bợm gái,
Bỏ Bộ, Xin hoa- Đố chữ. Gài Hoa, Dã Cá. Dã Cá là tiết mục được trình diễn
như một hoạt cảnh, có nơi là các cô đào , có nơi là các trai láng sở tại được đóng
vai cá bị lưới bủa vây, bắt được dâng lên bàn thờ tế thần , tế thần xong mới
được trở lại làm người. Tiết mục Dã Cá rất sôi nổi vui vẻ, kết thúc cuộc Hát
Xoan trong không khí tưng bừng của lễ hội. Trước tiết mục Dã Cá ,ở nhiều làng
còn đưa thêm mục Hát Đúm xen vào trong cuộc Hát Xoan. Hát Đúm được xen
vào Hát Xoan làm tăng thêm phần sinh động của cuộc hát
2.5. Phần lời

Hát Xoan cũng như một số các hình thái sinh hoạt văn hoá âm nhạc dân
gian khác của người Việt: Hát Dô, Hát Dậm, Hát Chèo Tàu, Hát Quan Họ, Ca
Trù… khởi đầu đều là lối hát tế thần( từ nhiên thần đến nhân thần) rồi từ dần
đến những yếu tố tín ngưỡng, tâm linh bớt đi( Quan họ). Là loại dân ca lễ nghi phong tục, lời cà trong Hát Xoan phản ánh khá rõ tín ngưỡng của cộng đồng
người Việt: phồn thực thờ tổ tiên, thờ thần…tín ngưỡng thờ thần thể hiện trong
bài Giã cá: May ra bắt được cá măng Đem lên tiến cúng cả làng bình yên. Tín
ngưỡng phồn thực:
Cùng với nội dung về thần linh, thần quyền, lời ca trong Hát Xoan còn đề
cập đến vương quyền: Nhà nhà Lê Là song Bồ Đề Trở về thiên hạ Cày bừa
ruộng Lê. Kẻ sĩ là một trong bốn thành phần tứ dân: sĩ nông – công- thương
cũng được phản ánh rõ nét trong lời ca Hát Xoan. Các nhà Nho đồng nghĩa với
kẻ sĩ thì phải học hành. Học hành thi cử để làm quan, vinh quy bái tổ là ước mơ
của các tầng lớp nhân dân lúc bấy giờ: Sống được làm quan Cưỡi ngựa bên Tàu
17


Vinh quy bái tổ. Là một xã hội nông nghiệp, chủ đề chính của nội dung Hát
Xoan vẫn là nghề nông: Đêm mưa ngày nắng Đầu tháng cuối năm Lúa dé, lúa
chiêm cho no làng Ngoài đồng tốt lúa Lúa tốt mạ lên cho chật nhà Mặc dù là hai
tầng lớp được coi là thứ hạng thấp nhất trong xã hội nhưng nghề công và nghề
thương cũng được ca ngợi trong Hát Xoan: Công thời khéo léo thập phân Làm
nên đền các thánh nhân dõi truyền Thương thì buôn ván bán thuyền Kim ngân
vô số, lụa tiền đầy đa.
“Tình yêu nôi dung muôn thuở của văn chương từ cổ chí kim, từ Đông
đến Tây, từ Nam tới Bắc được phản ánh trong lời ca Hát Xoan rất đa dạng: Trầu
anh trầu túi trầu văn Trầu em dải yến để lâu cũng tan Anh xuôi kẻ chợ mớ về
Nghìn vàng chả tiếc xin kề chút hơi Kẻo còn thương nhớ anh ơi… Lời ca trong
Hát Xoan được cấu trúc theo nhiều thể thơ. Thể thơ 4 chữ, 5 chữ, lục bát, song
thất lục bát, thất ngôn…Thơ trong Hát Xoan bao gồm cả thơ dân gian và thơ
bác học. Thể thơ 4 chữ là thể thơ cổ mà mốt số bài ở chặng hát nghi thức và

trong 14 Qủa cách ta đều thấy như: Vạn thần tất hưởng Tôi mời vua cả Người
sang đất này. Thơ lục bát, lục bát biến thể và song thất lục bát được sử dụng
nhiều trong cấu trúc lời ca Hát Xoan: Đường đi trên suối dưới khe Đưa cố nhân
long càng kiểu cách”7 .
2.6. Âm nhạc
Thuộc loại dân ca cổ nhất và cùng quá trình tồn tại và phát triển, âm nhạc
trong Hát Xoan chứa đựng những yếu tố từ giản dị nhất cho đến những bài bản,
làn điệu hoàn thiện và tinh tế. * Về thang âm Thang âm là những âm có trong
bài bản hoặc làn điêu của các thể loại dân ca và ca hát cổ truyền, được sắp xếp
từ âm thấp nhất đến âm cao nhất trong phạm vi một bát độ.
Hát Xoan khi diễn
xướng chịu sự chi phối của
ngữ điệu tiếng Việt gồm sáu
7 Hát xoan - hát ghẹo dấu ấn một chặng đường, tác giả Nguyễn Khắc Thùy (NXB Âm Nhạc- 2011 )

18


thanh: huyền. hỏi, săc. Ngã, nặng và thanh không dấu. Hầu hết các bài hát trong
Hát Xoan đều là thang 5 âm: Bợm gái, Bỏ bộ, Xin hoa- Đố chữ, Đố hoa, Giã
Cá… Những bài hát ở chặng nghi thức của Hát Xoan như: Giáo trống, Giáo
pháo, Thơ nhang thang âm có 4 âm, nhưng từng câu trong bài thang âm chỉ có 3
âm. * Cấu trúc Âm nhạc Hát Xoan được tạo nên bởi lối hát thơ, các ý thơ câu
thơ khổ thơ tạo nên các kiểu cấu trúc. Cấu trúc các bài bản, làn điệu Hát Xoan
khá đa dạng bao gồm các dạng cơ bản sau: Khởi thuỷ là lối hát truyền cầu
cúng ,nên Hát Xoan có một dạng cấu trúc âm nhạc phụ thuộc thuộc vào lời của
bài văn, hay bài thơ được trình bày bằng kiểu vừa nói vừa hát. Những cấu trúc
này là cấu trúc khổ nhạc hát nói. Các bài ở chặng nghi thức trong Hát Xoan như
Giáo trống, Giáo,Gíáo pháo, Thơ nhang có cấu trúc khổ nhạc hát nói.
Các câu trong khổ nhạc hát nói thường giống nhau lặp đi lặp lại. Độ dài,

ngắn của khổ nhạc hát nói phụ thuộc vào nội dung thể thơ 4 hoặc 5 chữ( từ)
hoặc thể thơ tự do có thêm các tiếng đưa hơi , tiếng đệm. Dạng cấu trúc thứ hai
trong Hát Xoan là cấu trúc khổ nhạc đơn. Khổ nhạc đơn gồm nhiều câu nhạc,
mỗi câu ứng với một câu 6 chữ, câu thơ 8 chữ của thể thơ lục bát hoặc lục bát
biến thể. Dạng cấu trúc thứ ba tron Hát Xoan là cấu trúc 2 khổ đơn thường là do
sự phát triển củac cấu trúc khổ nhạc đơn mà ra. Giai điệu Hát Xoan có 3 kiểu
hát: hát nói, hát ngâm ngợi, hát xướng (giống như hát ca khúc). Vì vậy giai điệu
Hát Xoan cũng có một số nét đặc trưng như sau: Những bài Giáo trống, Giáo
pháo, Thơ nhang hát theo kiểu hát nói. Đặc điểm của giai điệu hát nói là sự
đồng nhất giữa dấu giọng của lời ca với giai điệu. Lời ca của kiểu giai đoạn hát
nói thường là thơ 4 hoặc 5 chữ hoặc biến thể của của chúng. Các quãng trong
kiểu giai đoạn hát nói không vượt quá quãng 8,thường là từ quãng 2 đến quãng
5. Từng từ, từng chữ trong lời ca thường chỉ ứng với một đến hai, ba nốt
nhạc.Giai điệu không sử dụng nhiều nốt luyến láy. Kiểu giai điệu hát nói mộc
mạc giản đơn nhưng dõng dạc, khoẻ khoắn Giai điệu của các bài Hát phú, Gài
hoa theo kiểu ngâm ngợi. Đặc điểm của kiểu giai điệu hát ngâm ngợi thường
mềm mại.uyển chuyển, nhịp tự do thể hiện tình cảm trữ tình sâu lắng. Dấu
19


giọng lời ca hầu hết đồng nhất với độ cao giai điệu. Giai điệu của hát kiểu hát
ngâm ngợi có nhiền nốt

Hình 5: Một ngày hội hát Xoan (vanhocnghethuatphutho.org.vn)

luyến láy hơn giai điệu của điệu hát nói.
“8Về nhịp điệu Hát Xoan là hình thái sinh hoạt văn hoá âm nhạc dân gian,
được hình thành bởi xúc cảm thiêng liêng trong đời sống tâm linh của người
Việt vùng Phú Thọ. Nằm trong tổng thể nguyên hợp của một hiện tượng
phônclo, nhịp điệu Hát Xoan cũng như các thành tố khác của Hát Xoan đều có

mối tương quan logic. Với những bài ở chặng nghi thức: Giáo trống, Giáo pháo,
Thơ nhang và các bài có gắn với múa minh hoạ như : Bỏ bộ, Đánh cá, Bợm gái
nhịp điệ mạch lạc, khúc triết. Nhịp tương ứng với loại nhịp 2/4 được sử dụng rất
nhiều trong âm nhạc Hát Xoan. Loại nhịp tưng ứng hỗn hợp cũng có xuất hiện
(Thơ nhang, Đóng đám) nhưng số lượng ít. Những bài hát ngâm ngợi (Gài hoa,
Hát phú) nhịp tự do. Một đặc điểm khá tiêu biểu trong nhịp điệu Hát Xoan là
kiểu nhấn lệch, sử dụng ở nhiều bài Giáo trống, Giáo pháo, Thơ nhang, Xin
hoa- đố chữ”.
Về kỹ năng hát Hát Xoan gắn bó mật thiết giữa thơ ca và âm nhạc, nhịp
điêu thơ và nhịp điệu nhạc, ý thơ và ý nhạc đều có sự thống nhất. Vì trước là hát
tế thần, sau là hát kỹ năng Hát Xoan cũng đòi hỏi những yêu cầu kỹ thuật khá
cao, với 4 tiêu chí: vang, rền, nền, nẩy. Như chúng ta đã biết địa điểm diễn
xướng Hát Xoan khởi đầu là vùng đất thiêng( bãi cỏ ở làng Phù Đức, xã Kim
Đức, Việt Trì), nơi vua Hùng dạy trẻ mục đồng ca hát. Hiện nay mỗi khi mở hội
Hát Xoan, dân làng Phù Đức vẫn đến tế lễ ở bãi cỏ này. Về sau người ta xây
miếu ở bãi cỏ( vùng đất thiêng) goij là “Miếu Lãi Lèn” các cuộc Hát Xoan vẫn
được hát ở trước miếu Lãi Lèn. Khi có thiết chế đình làng địa điểm diễn xướng
Hát Xoan ở cửa đình. Do đó Hát Xoan còn gọi là Hát Lãi Lèn, Hát Cửa Đình.
Hát Xoan là sinh hoạt ca hát tập thể, người tha gia đông, hát ở không gian rộng
nên tiêu chí đầu tiên là hát phải vang.Tiêu chí hát vang trong Hát Xoan không
8 Hát Xoan Phú Thọ, tác giả Nguyễn Khắc Xương nhà xuất bản sở văn hóa thể thao và du lịch (xb

2008
20


có nghĩa là gào hay thét to. Khi tuyển đào, kép phường Xoan phẩi chọn người
có giọng khoẻ và trong( không được khan), lúc hát vận dụng đẩy hơi thở làm
âm thanh vang lên trong vòm họng , ở hốc mũi.
Những bài Giáo trống, Giáo pháo, Thơ nhang là những bài ca khẩn

nguyện , hát the kiểu hát nói. Bởi vậy độ âm vang không những để nghe rõ mà
còn thể hiện sự trang trọng, thần bí của giọng hát trước khung cảnh trang
nghiêm của cuộc tế lễ. “Hầu hết các bài ở chặng thứ nhất( nghi thức) và chặng
thứ hai( 14 quả cách) đều được trình diễn theo kiểu hát nói. Những bài Hát phú,
Gài hoa giai điệu mềm mại uyển chuyển , hát theo kiểu ngâm ngợi nên tiêu chí
quan trọng nhất là phải rền. Theo các nghệ nhân Hát Xoan thì rền có nghĩa là
âm phải liền nhau, hơi phải trường để ngâm nga những bài thơ áng văn.Trên cơ
sở của hát nói, hát ngâm ngợi lấy hơi sâu hơn và không chỉ lấy hơi ngực mà còn
lấy hơi ở bụng.để lượng hơi dồi dào hơn, ngâm ngơi được trường hơi”9.
Kỹ năng hát ngâm ngợi đòi hỏi phải mềm mai thể hiện được tình cảm sâu
lắng,trữ tình

9 />
21


CHƯƠNG III. HÁT XOAN HIỆN NAY, VÀ CÁCH THỨC XÂY DỰNG,
GIỮ GÌN VÀ PHÁT TRIỂN
3.1. Hiện trạng
Hát Xoan cũng như các hình thức dân ca khác là một hiện tượng của văn
hoá dân gian nói chung và âm nhạc dân gian nói riêng của người Việt ở đồng
bằng Bắc Bộ. Nó đã ra đời và được nuôi dưỡng trong môi trường sinh thái tự
nhiên và môi trường lịch sử- kinh tế xã hội nhiều nghìn năm, ít nhất là khi cộng
đồng người Việt đặt chân cư trứ ở vùng đồng bằng sông Hồng. Trải qua thời đại
các vua Hùng với nhà nước Văn Lang Âu Lạc, thời đại độc lập tự chủ của nhà
nước Đại Việt và thời đại nhà nước phong kiến toàn thịnh dưới triều Hậu Lê
cho đến khi chế độ phong kiến suy tàn ở Việt Nam, vào cuối thế kỷ XIX, Hát
Xoan vẫn hiện diện qua những biến thiên của lịch sử, vần tồn tại trong đời sống
tinh thần của dân tộc.
Điều đó chứng tỏ sức sống bên trong, sự biến đổi theo hướng thích nghi để

tồn tại của văn hoá dân gian Việt Nam nói chung và thể loại Hát Xoan nói riêng.
Tuy nhiên có một thực tế không mấy khả quan hiện nay đó là nhiều hoại hình
văn hoá truyền thống của dân tộc đang bị mai một dần và ngày càng bi “rơi vào
lãng quên”.” Hiện nay thì Hát Xoan cũng đang dần bị rơi vào tình trạng chung
như vậy. Bằng chứng là qua những nghiên cứu khảo sát thực tiễn ở quê hương
của loai hình nghệ thuật Hát Xoan đã chứng minh thực tế đó. Nghệ nhân
Nguyễn Thị Lịch ở làng Xoan An Thái, xã Phượng Lâu, Thành phố Việt Trì,
cho biết: Ngày xưa hát xoan rất được ưa chuộng. Trong tất cả các đêm hội của
làng, người ta thường biểu diễn hát Xoan. Ở làng An Thái, nhà nhà biết hát
Xoan, người người biết hát Xoan. Nhưng cùng với sự đổi thay của lịch sử, nghệ
thuật hát Xoan cũng trải qua nhiều biến cố thăng trầm, các nghệ nhân hát Xoan
ngày càng vắng bong”10.
10 ttp://www.tienphong.vn/van-nghe/559268/Nhuc-nhoi-vi-hat-xoan-it-duoc-biet-tpp.htm

22


Độ tuổi càng thấp thì sự xa
cách với Xoan càng lớn.Điều đó
có nghĩa là các nghệ nhân cao tuổi
còn rất ít và việc truyền dạy hát
Xoan cho thế hệ trẻ đang gặp rất
nhiều khó khăn.Xoan gắn liền với
lễ hội, với nhu cầu tâm linh.Không
được “cắm rễ” vào mảnh đất lễ
hội, hát Xoan sẽ đứng trước nguy

Hình 6: Một lớp học hát Xoan (baomoi.coma a)

cơ lụi tàn. Bên cạnh đó, việc

“bùng nổ” thị trường âm nhạc hiện đại đã đẩy hát Xoan vào tình trạng bị “sân
khấu hóa” và dần mất đi những giá trị nguyên gốc. Như vậy một vấn đề mang
tính thực tế đặt ra cho những nhà làm công tác quản lý văn hoá và nhưng người
có tâm huyết nghiên cứu về thể loại nghệ thuật truyền thống này là làm thế nào
có thể giữ gìn bảo tồn và phá huy giá trị truyền thống của thể loại Hát Xoan,
làm cho nó được lan toả và ảnh hưởng rộng trong quần chúng nhân dân và làm
cho bạn bè quốc tế cũng biết về Hát Xoan. Ý tưởng khai thác, bảo tồn loại hình
nghệ thuật Hát Xoan.
Những giá trị truyền thống dân tộc giá tri văn hoá trong Hát Xoan là điều
không cân phải bàn cãi, tuy nhiên như đã trình bày ở trên thì hiện nay Hát Xoan
đang rơi vào tình trạng bị mai một, số ngươì biết về Hát Xoan còn lại không
nhiều.Đứng trước thực trạng đó vấn đề bảo khai thác, bảo tồn và phát huy đối
với di sản Hát Xoan cần được đặt ra một cách cấp thiết và nghiêm túc mang một
chiều rộng ,chiều sâu và một tầm chiến lược mới. Cuộc tiếp cận của văn hoá
Hát Xoan với tư cách là một hiện tượng của văn hoá cổ truyền với nền văn hoá
mới từ sau Cách mạng được tiến hành từ giữa thế kỷ XX trong điều kiên xây
dựng hòa bình ở miền Bắc và chiến tranh chống Mỹ ở miền Nam, bên cạnh
công tác sưu tầm bảo tồn còn có sư phục hồi bài bản, tiết mục làn điệu Hát
23


Xoan trên sân khấu chuyên nghiệp và nghiệp dư thông qua hình thức hoạt cảnh,
ca cảnh.
Xu hướng khai thác, sử dụng chất liệu cho những sang tác mới là xu
hướng bảo tồn trong mấy chục năm qua. Vấn đề bảo tồn và phát huy thể loại
Hát Xoan hiện nay càng gặp khó khăn trong điều kiện nền kinh tế nông nghiệp
đang chuyển hoá trong khi nông nghiệp là cơ sở của Hát Xoan, sự giao lưu văn
hoá bên ngoài làm nhạt dần văn hoá dân tộc. Khai thác thể loại Hát Xoan chính
là biện pháp tốt để bảo tồn thể loại Hát Xoan. Và khi đã khai thác bảo tồn thì sẽ
phát huy được những giá trị của Hát Xoan . Như vậy quá trình khai thác, bảo

tồn và phát huy những giá trị nhân văn và nghệ thuật trong Hát Xoan là một quá
trình thống nhất với nhau, để làm được điều này cần có sự thống nhất, phối hợp
của nhiều cơ quan ban ngành, những nhà nghiên cứu văn hoá Hát Xoan và rất
quan trọng chính là những địa phương có truyền thống Hát Xoan.
3.2. Bảo tồn loại hình nghệ thuật Hát Xoan
Để góp phần giữ gìn, bảo tồn thể loại Hát Xoan, trong thời kì mới cần tập
trung vào những vấn đền sau: Gắn Hát Xoan với hoạt động lễ hộ, du lịch Trước
hết chúng ta thấy rằng Hát Xoan sinh ra và lớn lên trong môi trường lễ hội.
Ngày nay lễ hội vẫn được duy trì trên một bình diện mới và mang nội
dung nhân văn mới, gắn với những giá trị nhân văn truyền thống. Nhiều lế hội
mới cũng ra đời, những lễ hội truyền thống được phục hồi và duy trì có thể lồng
ghép với lễ hội mới và mang nôi dung và hình thức mới. Đưa Hát Xoan vào
những lễ hội ở những làng xã xưa kia đã từng có tục lệ Hát Xoan hoặc đón
phường Hát Xoan về thờ, vui chơi đã tạo ra một môi trường “ tái sinh” tốt nhất
để nuôi dưỡng những giá trị nhân văn và nghệ thuật của Hát Xoan. Tưởng nhớ
công ơn của những người đã khuất, những người có công với cộng đồng, ước
vọng về một cuộc sống hạnh phúc vươn lên để giành những thành qủa lao động
ngày một tốt hơn, nhiều hơn… là những nội dung lành mạnh trong đời sống tâm
linh của người Việt xưa và nay.
24


Nó giống như một cơ tầng tín ngưỡng trong nội dung các lễ hội. Sau khi
đã sang lọc cái cũ và đưa vào những cái mới thích hợp, nhiều tiết mục nghi thức
truyền thống của Hát Xoan vẫn có thể tiếp tục tồn tại trong phần lễ của lễ hội.
Có thể duy trì ở phần hội những màn múa hát mang tính chất hoạt cảnh, những
trò chơi giao duyên với sự khuyến khích những sang tạo mới theo phương thức
dân gian để những giá trị nghệ thuật của Hát Xoan vừa được bảo tồn vừa luôn
có cái mới gắn với nhịp sống của thời đại. Đặc biệt đưa diễn xướng Hát Xoan
vào lễ hội Đền Hùng hàng năm là sự kết hợp điển hình của sự kết hơp bảo tồn

Hát Xoan với hoạt động lễ hội. Hình thức diễn xướng ở lễ hội Đền Hùng giữ
một vị trí đỉnh cao của môi trường tái sinh đối với Hát Xoan. Dùng phương tiện
truyền thông và các hình thức thể hiện Phát triển nghệ thuật Hát Xoan là làm
cho những thành phần thích hợp của nó sống lại dưới dạng chuyên nghiệp bằng
những phương tiện, hình như hội diễn, liên hoan, đưa lên làn sóng truyền thanh,
truyền hình, có sự bổ xung phương thức nhạc đệm.
Chúng ta cần đầu tư kinh phí mua trang phục, đạo cụ liên quan đến hát
Xoan; đồng thời phục dựng lại những di tích gốc để tạo không gian biểu diễn
cho Xoan. Biện pháp tiếp theo để bảo tồn và phát huy vốn nghệ thụât dân gian
cổ truyền này là đưa những thành phần thích hợp của nó vào trong trường học
vùng quê hương đã sản sinh ra nó, gắn với chương trình giáo dục thẩm mỹ của
các cấo học. Việc cấy trồng những giá trị văn hoá cổ truyền ở đây cần lưu ý đến
tâm lý giáo dục đối với từng lứa tuổi. Chẳng hạn ở lứa tuổi thiếu nhi cần lựa
chọn và cải biên nâng cao những chi tiết gần với chất đồng dao( như Giáo trống
Giáo pháo) và gắn với tṛ chơi- nhảy múa ( như Đánh cá).
Phong tặng danh hiệu Nghệ nhân dân gian cho các nghệ nhân hát Xoan để
khuyến khích họ duy trì và phát triển nghệ thuật hát Xoan bên cạnh đó theo tôi
nên có chính sách để đảm bảo cho những người hoạt động loại hình nghệ thuật
nay để họ chuyên tâm vào hoạt động nghệ thuật của mình. Đó chinh cũng là
một biện pháp thiết thực Theo ý kiến của những nhà chuyên môn như Giáo sưTiến sĩ khoa học Tô Ngọc Thanh, Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam:
25