phân tích chi phí và tính giá thành sản phẩm tại nhà máy đường phụng hiệp

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA KINH TẾ - QUẢN TRỊ KINH DOANH
------------o0o--------------

TRẦN HOÀI HÂN

Đề tài:
PHÂN TÍCH CHI PHÍ VÀ TÍNH GIÁ THÀNH
SẢN PHẨM TẠI NHÀ MÁY ĐƯỜNG
PHỤNG HIỆP

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Ngành: Kế toán
Mã số ngành:D340301

Tháng 11 năm 2013


TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA KINH TẾ - QUẢN TRỊ KINH DOANH
------------o0o--------------

TRẦN HOÀI HÂN
MSSV: LT11300

Đề tài:
PHÂN TÍCH CHI PHÍ VÀ TÍNH GIÁ THÀNH
SẢN PHẨM TẠI NHÀ MÁY ĐƯỜNG
PHỤNG HIỆP

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Ngành: Kế toán
Mã số ngành: D340301

CÁN BỘ HƯỚNG DẪN
HỒ HỒNG LIÊN

Tháng 11 năm 2013


LỜI CẢM ƠN

Trong suốt thời gian học tập, Em đã được Thầy Cô truyền đạt nhiều kiến thức
quí báu về các môn học chuyên ngành, những kinh nghiệm thực tế so với lý thuyết
trên sách vở, cũng như những kinh nghiệm trong cuộc sống. Cùng với sự giúp đỡ
nhiệt tình của các Cô Chú, Anh Chị Phòng Tài chính – Kế toán đã giúp cho Em nhận
định rõ hơn những kiến thức đã học trên sách vở khi được đem vào vận dụng trong
tình hình thực tế. Từ đó giúp Em hiểu rõ hơn những kiến thức đã học và càng làm
phong phú vốn kiến thức để phục vụ tốt hơn trong công việc của mình.
Em xin gởi lời cám ơn chân thành đến quý Thầy Cô Trường Đại học Cần Thơ
và Cô Hồ Hồng Liên đã tận tình hướng dẫn, để Em có thể hoàn thành luận văn tốt
nghiệp. Em xin chúc quý Thầy Cô lời chúc sức khỏe và thành đạt.
Em xin chân thành cảm ơn ban lãnh đạo và toàn thể Cô chú, Anh Chị trong
Nhà máy Đường Phụng Hiệp, đã tạo cơ hội cho Em tìm hiểu tình hình thực tế tại đơn
vị và cung cấp số liệu đầy đủ để Em hoàn thành đề tài đúng thời hạn. Chúc toàn thể
Cô Chú, Anh Chị mạnh khỏe và công tác tốt.

Cần Thơ, Ngày ……tháng ……năm 2013
Sinh viên thực hiện

Trần Hoài Hân

iii


LỜI CAM KẾT
Tôi xin cam kết luận văn này do chính tôi thực hiện, các số liệu thu thập và kết quả
phân tích trong đề tài là trung thực, đề tài không trùng với bất cứ đề tài nghiên cứu nào .
Cần Thơ, ngày….. tháng …… năm 2013
Sinh viên thực hiện

Trần Hoài Hân

iv


NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN

........................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................

Cần Thơ, Ngày …….tháng ……năm 2013
GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN

NHẬN XÉT CỦA ĐƠN VỊ THỰC TẬP
v


........................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................

Cần Thơ, Ngày …….tháng ……năm 2013
THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

vi

MỤC LỤC

Trang
Chương 1: GIỚI THIỆU ................................................................................................. 1
1.1 LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI.............................................................................................. 1
1.2 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ....................................................................................... 1
1.2.1 Mục tiêu chung ....................................................................................................... 1
1.2.2 Mục tiêu cụ thể........................................................................................................ 1
1.3 PHẠM VI NGHIÊN CỨU ......................................................................................... 1
1.3.1 Không gian.............................................................................................................. 1
1.3.2 Thời gian ................................................................................................................ 2
1.3.3 Đối tượng nghiên cứu.............................................................................................. 2
Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................. 3
2.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN...................................................................................................... 3
2.1.1 Khái niệm chi phí .................................................................................................... 3
2.1.2 Nội dung kinh tế........................................................................................................ 3
2.1.3 Phân loại chi phí ..................................................................................................... 3
2.1.3.1 Phân loại chi phí theo công dụng kinh tế............................................................... 3
2.1.3.2 Phân loại chi phí theo mức độ hoạt động .............................................................. 4
2.1.3.3 Phân loại chi phí theo mối quan hệ với đối tượng chịu chi phí .............................. 5
2.1.3.4 Phân loại chi phí theo các căn cứ khác .................................................................. 5
2.1.4 Giá thành sản phẩm ................................................................................................. 6
2.1.4.1 Khái niệm giá thành ............................................................................................. 6
2.1.4.2 Phân loại giá thành sản phẩm ............................................................................... 6
2.1.4.3 Ý nghĩa chỉ tiêu giá thành..................................................................................... 7
2.1.5 Mối quan hệ giữa chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm........................................ 7
2.1.6 Ý nghĩa công tác hạch toán chi phí và tính giá thành sản phẩm................................ 7
2.1.7 Nhiện vụ kế toán giá thành sản phẩm ...................................................................... 8

2.1.8 Đối tượng, phương pháp tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành ........................... 8
2.1.8.1 Đối tượng tập hợp chi phí sản xuất ...................................................................... 8
2.1.8.2 Phương pháp tập hợp chi phí ................................................................................ 8
2.1.8.3 Đối tượng tính giá thành....................................................................................... 9
2.1.8.4 Phương pháp tính giá thành .................................................................................. 9

vii


2.1.8.5 Mối quan hệ giữa đối tượng tập hợp chi phí và đối tượng tính giá thành ............... 9
2.1.8.6 Kỳ tính giá thành .................................................................................................. 9
2.1.9 Kế toán giá thành .................................................................................................... 9
2.1.9.1 Tập hợp chi phí nguyên vật liệu trực tiếp ............................................................. 9
2.1.9.2 Tập hợp chi phí nhân công trực tiếp.................................................................... 11
2.1.9.3 Tập hợp chi phí sản xuất chung .......................................................................... 11
2.1.9.4 Kết chuyển chi phí sản xuất ................................................................................ 13
2.1.9.5 Kế toán tính giá thành......................................................................................... 13
2.2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................................................................. 14
2.2.1 Phương pháp thu thập số liệu................................................................................. 14
2.2.2 Phương pháp phân tích số liệu............................................................................... 14
2.2.3 Phương pháp thay thế liên hoàn ............................................................................ 15
Chương 3: GIỚI THIỆU VỀ NHÀ MÁY ĐƯỜNG PHỤNG HIỆP ................................ 16
3.1 QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA NHÀ MÁY ........................ 16
3.2 CHỨC NĂNG VÀ LĨNH VỰC HOẠT ĐỘNG........................................................ 17
3.2.1 Chức năng ............................................................................................................. 17
3.2.2 Lĩnh vực hoạt động ................................................................................................. 17
3.3 TỔ CHỨC QUẢN LÝ CỦA NHÀ MÁY ................................................................. 17
3.3.1 Sơ đồ tổ chức ........................................................................................................ 17
3.3.2 Nhiệm vụ và quyền hạn các chức danh ................................................................. 19
3.4 TỔ CHỨC SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA NHÀ MÁY ..................................... 21

3.4.1 Đặc điểm sản xuất ................................................................................................ 21
3.4.2 Qui trình sản xuất .................................................................................................. 21
3.5 TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN TẠI ĐƠN VỊ.................................................... 23
3.5.1 Sơ đồ tổ chức .......................................................................................................... 23
3.5.2 Nhiệm vụ và quyền hạn các chức danh.................................................................. 23
3.5.3 Phương pháp kế toán............................................................................................. 24
3.5.4 đối tượng, kỳ tính giá và phương pháp tính giá thành ........................................... 25
3.5.5 Trình tự ghi sổ kế toán .......................................................................................... 25
3.6 CHIẾN LƯỢC VÀ PHƯƠNG HƯỚNG PHÁT TRIỂN CỦA NHÀ MÁY............... 26
3.6.1 Thuận lợi............................................................................................................... 26
3.6.2 Khó khăn............................................................................................................... 27
3.6.3 Chiến lược và phương hướng phát triển................................................................... 27

viii


3.7 KHÁI QUÁT TÌNH HÌNH HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA CASUCO
QUA 3 NĂM (2010-2012)............................................................................................. 27
Chương 4: KẾ TOÁN CHI PHÍ VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TẠI NHÀ
MÁY ĐƯỜNG PHỤNG HIỆP ...................................................................................... 30
4.1 XÁC ĐỊNH GIÁ THÀNH THEO KHOẢN MỤC CHI PHÍ .................................... 30
4.1.1 Tập hợp chi phí sản xuất quí I năm 2013 ............................................................... 30
4.1.1.1 Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp ......................................................................... 30
4.1.1.2 Chi phí nhân công trực tiếp................................................................................. 30
4.1.1.3 Chi phí sản xuất chung ....................................................................................... 31
4.1.2 Xác định giá thành sản phẩm................................................................................... 32
4.2 PHÂN TÍCH BIẾN ĐỘNG CHI PHÍ SẢN XUẤT QUA 3 NĂM (2010-2012)......... 35
4.2.1 Phân tích biến động chi phí nguyên vật liệu trực tiếp ............................................. 36
4.2.2 Phân tích biến động chi phí nhân công trực tiếp..................................................... 38
4.2.3 Phân tích biến động chi phí sản xuất chung ........................................................... 39

4.2.4 Phân tích biến động giá thành qua 3 năm (2010-2012)........................................... 41
4.3 PHÂN TÍCH BIẾN ĐỘNG CHI PHÍ SẢN XUẤT 6 THÁNG ĐẦU NĂM (20102013) ............................................................................................................................. 43
4.3.1 Phân tích biến động chi phí nguyên vật liệu trực tiếp ............................................... 44
4.3.2 Phân tích biến động chi phí nhân công trực tiếp..................................................... 46
4.3.3 Phân tích biến động chi phí sản xuất chung ........................................................... 47
4.3.4 Phân tích biến động giá thành 6 tháng đầu năm (2010-2013) ................................ 49
4.4 PHÂN TÍCH TỔNG HỢP CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN GIÁ THÀNH
SẢN PHẨM .................................................................................................................. 51
4.4.1 Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến giá thành qua 3 năm (2010-2012) ................ 52
4.4.1.1 Năm 2011 so với năm 2010 ................................................................................ 52
4.4.1.2 Năm 2012 so với năm 2011 ................................................................................ 53
4.4.2 Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến giá thành 6 tháng đầu năm
(2010-2013) .................................................................................................................... 55
4.4.2.1 Ảnh hưởng 6 tháng đầu năm 2011 so với 6 tháng đầu năm 2010......................... 55
4.4.2.2 Ảnh hưởng 6 tháng đầu năm 2012 so với 6 tháng đầu năm 2011......................... 56
4.4.2.3 Ảnh hưởng 6 tháng đầu năm 2013 so với 6 tháng đầu năm 2012 ........................ 58
Chương 5: MỘT SỐ GIẢI PHÁP GIẢM GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TẠI NHÀ
MÁY ĐƯỜNG PHỤNG HIỆP ...................................................................................... 60
5.1 MỘT SỐ GIẢI PHÁP VỀ CHI PHÍ SẢN XUẤT ..................................................... 60

ix


5.1.1 Giải pháp về chi phí nguyên vật liệu trực tiếp ........................................................ 60
5.1.2 Giải pháp về chi phí nhân công trực tiếp................................................................ 61
5.1.3 Giải phấp về chi phí sản xuất chung ........................................................................ 62
5.2 MỘT SỐ GIẢI PHÁP KHÁC .................................................................................. 62
Chương 6: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ....................................................................... 64
6.1 KẾT LUẬN ............................................................................................................. 64
6.2 KIẾN NGHỊ............................................................................................................. 64

6.2.1 Kiến nghị về công tác kế toán................................................................................ 64
6.2.2 Các kiến nghị khác ................................................................................................ 65

x


DANH SÁCH CÁC BẢNG
Trang
- Bảng 3.1: Hệ số qui đổi sản phẩm đường .................................................................... 25
- Bảng 3.2: Báo cáo KQHĐKD hợp nhất........................................................................ 28
- Bảng 4.1: Tập hợp chi phí NVLTT quí I năm 2013...................................................... 30
- Bảng 4.2:Quy định các khoản trích theo lương năm 2013 ............................................ 31
- Bảng 4.3: Tổng hợp chi phí NCTT quí I năm 2013 ...................................................... 31
- Bảng 4.4: Tổng hợp chi phí SXC quí I năm 2013......................................................... 32
- Bảng 4.5: Tỏng hợp chi phí và xác định giá thành quí I năm 2013 ............................... 34
- Bảng 4.6: Giá thành đơn vị từng loại đường nhập kho.................................................. 35
- Bảng 4.7: Tổng hợp chi phí sản xuất của Nhà máy Đường Phụng Hiệp qua 3 năm
(2010-2012)................................................................................................................... 35
- Bảng 4.8: Phân tích biến động giá thành đơn vị của khoản mục CPNVLTT ................. 36
- Bảng 4.9: Phân tích biến động giá thành đơn vị của khoản mục CPNCTT ................... 38
- Bảng 4.10: Phân tích biến động giá thành đơn vị của khoản mục CPSXCTT ............... 39
- Bảng 4.11: Tình hình biến động giá thành qua 3 năm (2010-2012)................................. 41
- Bảng 4.12: Tổng hợp chi phí sản xuất của Nhà máy đường Phụng Hiệp 6 tháng đầu
năm (2010-2013) ........................................................................................................... 43
- Bảng 4.13: Phân tích biến động giá thành đơn vị của khoản mục CPNVLTT
6 tháng đầu năm (2010-2013)......................................................................................... 44
- Bảng 4.14:Phân tích biến động giá thành đơn vị của khoản mục CPNCTT
6 tháng đầu năm (2010-2013)......................................................................................... 46
- Bảng 4.15: Phân tích biến động giá thành đơn vị của khoản mục CPSXCTT
6 tháng đầu năm (2010-2013)......................................................................................... 47

- Bảng 4.16: Phân tích biến động giá thành 6 tháng đầu năm (2010-2013)..................... 49
- Bảng 4.17: Tổng hợp giá thành đơn vị sản phẩm (2010-2011) ..................................... 52
- Bảng 4.18: Tổng hợp giá thành đơn vị sản phẩm (2011-2012) ..................................... 53
- Bảng 6.19: Tổng hợp giá thành đơn vị sản phẩm 6 tháng đầu năm (2010-2011)........... 55
- Bảng 4.20: Tổng hợp giá thành đơn vị sản phẩm 6 tháng đầu năm (2011-2012)........... 56
- Bảng 4.21:Tổng hợp giá thành đơn vị sản phẩm 6 tháng đầu năm (2012-2013)............ 57

xi


DANH SÁCH CÁC HÌNH

Trang
- Hình 2.1: Đồ thị biến phí .............................................................................................. 4
- Hình 2.2: Đồ thị định phí ............................................................................................... 4
- Hình 2.3: Đồ thị biến phí, định phí................................................................................. 5
- Hình 2.4: Sơ đồ hạch toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp.......................................... 10
- Hình 2.5: Sơ đồ hạch toán chi phí nhân công trực tiếp.................................................. 11
- Hình 2.6: Sơ đồ hạch toán chi phí sản xuất chung ........................................................ 12
- Hình 2.7: Sơ đồ hạch toán kết chuyển chi phí .............................................................. 13
- Hình 3.1: Sơ đồ tổ chức Nhà máy đường Phụng Hiệp ................................................. 18
- Hình 3.2: Qui trình sản xuất đường từ cây mía............................................................. 22
- Hình 3.3: Sơ đồ tổ chức Phòng Tài chính – Kế toán..................................................... 23
- Hình 3.4: Sơ đồ trình tự ghi sổ kế toán theo hình thức chứng từ ghi sổ......................... 26
- Hình 4.1: Biểu đồ giá thành đơn vị sản phẩm qua 3 năm (2010-2012)......................... 42
- Hình 4.2: Biểu đồ giá thành đơn vị sản phẩm 6 tháng đầu năm (2010-2013) .................. 50

xii

CÁC TỪ VIẾT TẮT SỬ DỤNG
- BHXH: Bảo hiểm xã hội.
- BHYT: Bảo hiểm y tế.
- KPCĐ: Kinh phí công đoàn.
- BHTN: Bảo hiểm thất nghiệp.
- CASUCO: Công Ty Cổ Phần Mía Đường Cần Thơ.
- CNV: Công nhân viên.
- NV Nhân viên.
- BH: Bán hàng.
- CCDV: Cung cấp dịch vụ.
- ĐVT: Đơn vị tính.
- CCDC: Công cụ dụng cụ.
- CP: Chi phí.
- DN: Doanh nghiệp.
- CPNCTT: Chi phí nhân công trực tiếp.
- CPNVLTT: Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp.
- CPSXC: Chi phí sản xuất chung.
- HĐTC: Hoạt động tài chính.
- HĐKD: Hoạt động kinh doanh.
- KQHĐSXKD: Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh.
- LN: Lợi nhuận.
- LNTT: Lợi nhuận trước thuế.
- NVL: Nguyên vật liệu.
- SDCK: Số dư cuối kỳ.
- SDĐK: Số dư đầu kỳ.
- SXKD: Sản xuất kinh doanh.
- TNDN: Thu nhập doanh nghiệp.
- TSCĐ: Tài sản cố định.

xiii

CHƯƠNG 1
GIỚI THIỆU
1.1 LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Một doanh nghiệp muốn tồn tại và phát triển trên thị trường thì đòi hỏi
quá trình sản xuất kinh doanh phải hiệu quả, giá thành thấp, giá bán hợp lý đáp
ứng yêu cầu của thị trường mới có thể mang về doanh thu và lợi nhuận cho
doanh nghiệp.
Để có một mức giá thành hợp lý thì các doanh nghiệp phải tiến hành
phân tích các khoản mục chi phí sản xuất, tìm ra các chi phí không hợp lý ảnh
hưởng đến giá thành sản phẩm từ đó đưa ra biện pháp điều chỉnh chi phí,
nhằm mục đích hạ giá thành sản phẩm tăng khả năng cạnh tranh của doanh
nghiệp. Giá thành sản phẩm có vai trò rất quan trọng vì nó chính là cơ sở giúp
cho nhà quản lý định giá bán cho sản phẩm bán ra, làm cơ sở để đánh giá hiệu
quả hoạt động, khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp. Bên cạnh đó giá thành
sản phẩm cũng rất cần cho người quản lý trong việc lập kế hoạch, kiểm tra các
hoạt động và đưa ra các quyết định đặc biệt. Nó cũng là một trong những nhân
tố quyết định đến sự tồn tại và suy vong của doanh nghiệp. Xuất phát từ sự cần
thiết đó nên em chọn đề tài “KẾ TOÁN CHI PHÍ VÀ TÍNH GIÁ THÀNH
SẢN PHẨM TẠI NHÀ MÁY ĐƯỜNG PHỤNG HIỆP” để viết bài luận văn
tốt nghiệp.
1.2 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1.2.1 Mục tiêu chung
Là hạch toán chi phí sản xuất, tính giá thành sản phẩm đường và phân
tích các nhân tố ảnh hưởng đến giá thành, để làm cơ sở cho việc đề ra một số
biện pháp nhằm làm giảm giá thành của sản phẩm đường tại Nhà máy Đường
Phụng Hiệp.
1.2.2 Mục tiêu cụ thể
Tập hợp chi phí sản xuất trong quá trình sản xuất của Nhà máy Đường

Phụng Hiệp.
Tiến hành tính giá thành sản phẩm tại Nhà máy Đường Phụng Hiệp.
Phân tích biến động giá thành để từ đó đưa ra biện pháp làm giảm giá
thành tại Nhà máy Đường Phụng Hiệp.
Đề xuất một số giải pháp nhằm làm giảm giá thành bằng cách làm giảm
các chi phí sản xuất tại Nhà máy Đường Phụng Hiệp.
1.3. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1.3.1 Không gian
Các chi phí sản xuất được dùng để tính giá thành sản phẩm và số liệu
dùng để phân tích biến động giá thành sản phẩm được thu thấp tại Phòng Tài
chính - Kế toán của Nhà máy đường Phụng Hiệp.

1


1.3.2.Thời gian
Số liệu dùng để tính giá thành sản phẩm đường thì được tập hợp trong
quí I năm 2013. Còn số liệu được dùng để phân tích tình hình biến động giá
thành thì được tập hợp từ năm 2010 đến 6 tháng đầu năm 2013.
1.3.3 Đối tượng nghiên cứu
Là công tác kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại Nhà
máy Đường Phụng Hiệp trong quí I năm 2013. Phân tích biến động của từng
khoản mục chi phí sản xuất và phân tích biến động chung của chi phí sản xuất
tại Nhà máy Đường Phụng Hiệp từ năm 2010 đến 6 tháng đầu năm 2013.

2


CHƯƠNG 2
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN
2.1.1 Khái niệm chi phí
Chi phí là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ hao phí về lao động sống, lao
động vật hóa và các chi phí khác mà Doanh nghiệp chi ra để tiến hành sản
xuất kinh doanh trong một kỳ kế toán. Các khoản chi phí này chủ yếu phát
sinh tại các phân xưởng sản xuất của doanh ngiệp.
Kế toán CPSX là việc tập hợp hệ thống hóa các khoản chi phí sản xuất và
tình hình phân bổ, kết chuyển các khoản chi phí này vào các đối tượng chịu
chi phí để tính giá thành sản phẩm trong kỳ kế toán của doanh nghiệp.
2.1.2 Nội dung kinh tế
Chi phí gắn liền với việc sử dụng tiền vốn, tài sản, vật tư, lao động và là
cơ sở tạo nên giá thành sản phẩm. Vì vậy quản lý chi phí là quản lý chặt chẽ
việc sử dụng vốn, tài sản, vật tư, lao động của DN, đảm bảo giảm chi phí
xuống thấp nhất nhằm mục đích hạ giá thành sản phẩm, làm tăng sức cạnh
tranh của sản phẩm trong sự cạnh tranh khốc liệt của nền kinh tế thị trường.
Chi phí được xem là một trong những chỉ tiêu đánh giá hiệu quả quản lý
hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Vấn đề đặt ra là làm sao để
kiểm soát tốt được các khoản chi phí, để có những quyết định đúng đắn trong
hoạt động SXKD. Do đó chi phí cần phải được nhận diện, phân tích để phân
loại chính xác nhằm mục đích tiết kiệm chi phí, hạ giá thành sản phẩm.
2.1.3 Phân loại chi phí
2.1.3.1 Phân loại chi phí theo công dụng kinh tế
Chi phí trong sản xuất
Chi phí nhân công trực tiếp: bao gồm tiền lương, các khoản trích theo
lương của công nhân trực tiếp thực hiện quá trình sản xuất, không có chi phí
này thì không thể tạo ra sản phẩm.
Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp: bao gồm toàn bộ các chi phí liên quan
đến chi phí nguyên vật liệu sử dụng trực tiếp trong quá trình sản xuất sản
phẩm, không có chi phí này thì không thể tạo ra sản phẩm.
Chi phí sản xuất chung: Bao gồm chi phí lao động gián tiếp phục vụ,

quản lý sản xuất tại xưởng, chi phí nguyên vật liệu dùng trong máy móc thiết
bị, khấu hao thiết bị và tài sản cố định sử dụng trong hoạt động sản xuất, chi
phí dịch vụ thuê ngoài phục vụ sản xuất như: điện, nước, sửa chữa tài sản tại
phân xưởng.

3


Chi phí ngoài sản xuất
Chi phí bán hàng: Là chi phí phát sinh vào việc đưa sản phẩm từ kho đến
nơi tiêu thụ, và các chi phí bảo đảm cho chính sách bán hàng.
Chi phí quản lý doanh nghiệp: Là chi phí liên quan đến việc hành chánh,
quản trị ở phạm vi toàn doanh nghiệp, còn gồm tất cả các khoản chi phí không
thể ghi vào các khoản mục trên.
2.1.3.2 Phân loại chi phí theo mức độ hoạt động
- Biến phí: Là các khoản chi phí thay đổi về tổng số, tỉ lệ thuận với những
biến đổi của mức độ hoạt động; hay là những chi phí thay đổi trực tiếp theo
khối lượng sản xuất, nếu xét trên một đơn vị hoạt động thì biến phí là một
hằng số.
Tổng biến phí

Trong đó:
Y : tổng biến phí
a : biến phí đơn vị
x : mức độ hoạt động

Y = ax

Mức độ hoạt động
Hình 2.1: Đồ thị biến phí

Có 2 loại biến phí
Biến phí thực thụ: Là biến phí thay đổi tỉ lệ thuận với mức độ hoạt động,
nhưng không thay đổi cho mỗi đơn vị sản xuất ra. Hoạt động tồn tại thì biến
phí xuất hiện, ngưng hoạt động thì biến phí bằng không.
Biến phí cấp bậc: Là những mục biến phí thay đổi tỉ lệ theo mức độ hoạt
động ở từng cấp bậc, hay các khoản chi phí tăng hoặc giảm đi khi biến động
nhiều hay ít.
- Định phí: Là các khoản chi phí không thay đổi về tổng số dù có sự thay
đổi của mức độ hoạt động trong một phạm vi nhất định hoặc trong những giới
hạn bình thường. Bao gồm: chi phí khấu hao thiết bị, chi phí quảng cáo, chi
phí lương cho cán bộ phục vụ quản lý, …
Trong đó:
Y : tổng định phí
b : định phí

Tổng định phí

Y=b
Mức độ hoạt động
Hình 2.2: Đồ thị định phí

4


Có 2 loại định phí
Định phí bắt buộc: Là những chi phí liên quan đến khấu hao tài sản dài
hạn, chi phí tổ chức quản lý và rất khó cắt giảm trong kỳ.
Định phí không bắt buộc: Còn xem như định phí quản trị, chi phí này
phát sinh từ các quyết định hàng năm của các nhà quản trị, như: chi phí quảng

cáo, hành chánh, quản trị trong kỳ và chi phí này có thể cắt giảm trong kỳ.
Chi phí
tổng chi phí
biến phí
định phí
Mức độ hoạt động
Hình 2.3: Đồ thị biến phí, định phí

Chi phí hỗn hợp: Bao gồm yếu tố biến phí và định phí pha trộn lẫn với
nhau. Chi phí này phải được phân tích thành biến phí và định phí. Có nhiều
phương pháp để phân tích chi phí hỗn hợp trong đó phương pháp điển hình là
phương pháp cực đại cực tiểu hay còn gọi là phương pháp chênh lệch.
2.1.3.3 Phân loại chi phí theo mối quan hệ với đối tượng chịu chi phí
Chi phí trực tiếp: Là những chi phí sản xuất có liên quan trực tiếp đến
việc sản xuất ra một loại sản phẩm.
Chi phí gián tiếp: Là những chi phí sản xuất có liên quan đến nhiều loại
mức độ hoạt động, những chi phí này kế toán phải phân bổ cho các mức độ
hoạt động có liên quan theo một tiêu chuẩn thích hợp.
2.1.3.4 Phân loại chi phí theo các căn cứ khác
Chi phí chênh lệch: Là phần chi phí có mặt trong phương án kinh doanh
này nhưng không có mặt trong phương án kinh doanh khác, giúp cho nhà quản
lý lựa chọn phương án kinh doanh có lợi nhất một cách nhanh chóng.
Chi phí kiểm soát được và chi phí không kiểm soát được:
- Chi phí kiểm soát được: Là những chi phí mà nhà quản lý có thể quyết
định được phát sinh và chịu trách nhiệm về chi phí đó.
- Chi phí không kiếm soát được: Là những chi phí ở ngoài phạm vi quyết
định của nhà quản lý.
Chi phí thực và chi phí cơ hội:

5

- Chi phí thực: Là những chi phí mà sự phát sinh của chúng đi cùng với
sự gia giảm tài sản hay tăng nợ phải trả, như: chi phí nguyên vật liệu, chi phí
nhân công, chí phí bảo hiểm, chi phí khấu hao, …
- Chi phí cơ hội: Là lợi ích tiềm tàng bị mất đi do lựa chọn phương án
này thay vì lựa chọn một phương án khác.
Chi phí chìm: thể hiện sự tiêu dùng trong quá khứ mà có thể không ảnh
hưởng đến sự quyết định trong tương lai.
2.1.4 Giá thành sản phẩm
2.1.4.1 Khái niệm giá thành
Giá thành sản phẩm là tổng số chi phí sản xuất mà DN đã hao phí để tạo
nên một khối lượng sản phẩm, lao vụ, dịch vụ đã hoàn thành trong kỳ.
Giá thành đơn vị sản phẩm là số chi phí sản xuất mà doanh nghiệp đã hao
phí để tạo nên một đơn vị sản phẩm, lao vụ, dịch vụ đã hoàn thành trong kỳ.
2.1.4.2 Phân loại giá thành sản phẩm
* Phân loại giá thành theo thời điểm xác định
Giá thành kế hoạch: Là giá thành được tính trên cơ sở chi phí sản xuất kế
hoạch và sản lượng kế hoạch. Giá thành kế hoạch được tính trước khi bắt đầu
sản xuất và được coi đó là mục tiêu mà doanh nghiệp phải thực hiện đạt được.
Mặt khác việc tính trước giá thành kế hoạch còn giúp cho nhà quản lý xây
dựng các công việc cần phải chuẩn bị nhằm phục vụ kịp thời cho sản xuất.
Giá thành định mức: Là giá thành cũng được xây dựng trước khi bắt đầu
sản xuất, được tính trên cơ sở xác định mức chi phí hiện hành, và chỉ tính cho
một đơn vị sản phẩm, được xem là căn cứ để kiểm soát việc thực hiện các yếu
tố vật chất phát sinh trong quá trình sản xuất.
Giá thành thực tế: Là giá thành được tính trên cơ sở chi phí sản xuất thực
tế phát sinh tập hợp trong kỳ cùng với sản lượng sản xuất thực tế sản xuất
trong kỳ. Giá thành thực tế được xác định sau khi hoàn thành sản xuất trong
kỳ tính giá thành.

* Phân loại giá thành theo nội dung tính toán
Giá thành sản xuất hay còn gọi là giá thành phân xưởng: Là toàn bộ chi
phí sản xuất có liên quan đến khối lượng công việc, sản phẩm hoàn thành, là
căn cứ để tính giá vốn hàng bán và hàng tồn kho cuối kỳ.
Giá thành toàn bộ: Bao gồm giá thành sản xuất cộng với chi phí bán
hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp, hay là toàn bộ chi phí phát sinh liên quan
đến khối lượng sản phẩm hoàn thành đến khi tiêu thụ hết sản phẩm và là căn
cứ để tính lãi trước thuế.

6


2.1.4.3 Ý nghĩa chỉ tiêu giá thành
Giá thành sản phẩm là chỉ tiêu kinh tế tổng hợp phản ánh chất lượng toàn
bộ hoạt động sản xuất kinh doanh, phản ánh kết quả sử dụng các loại tài sản,
vật tư, tiền vốn, … mà doanh nghiệp đã bỏ ra để thu lại kết quả đã hoàn thành
nhiều nhất với chi phí thấp nhất, nó là căn cứ để xác định kết quả kinh doanh
của một doanh nghiệp sản xuất.
2.1.5 Mối quan hệ giữa chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm
Chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm có mối quan hệ mật thiết với
nhau vì chúng là những biểu hiện bằng tiền của chi phí doanh nghiệp bỏ ra cho
hoạt động sản xuất. Chi phí sản xuất trong kỳ là căn cứ để tính giá thành sản
phẩm đã hoàn thành. Sự tiết kiệm hoặc lãng phí chi phí sản xuất có ảnh hưởng
trực tiếp đến giá thành sản phẩm, vì vậy quản lý giá thành gắn liền với quản lý
chi phí sản xuất.
Chi phí sản xuất luôn gắn liền với thời kỳ đã phát sinh chi phí sản xuất,
bao gồm chi phí sản xuất sản phẩm đã hoàn thành, sản phẩm hỏng, sản phẩm
dỡ dang cuối kỳ. Còn giá thành sản phẩm lại gắn với khối lượng sản phẩm đã
hoàn thành, không liên quan đến chi phí sản phẩm hỏng và sản phẩm dỡ dang
cuối kỳ, nhưng lại có liên quan đến sản phẩm dỡ dang của kỳ trước chuyển

sang.
Thể hiện qua công thức sau
Tổng giá thành
xuất
sản phẩm
cuối kỳ

 Chi phí sản xuất



dỡ dang đầu kỳ

Chi phí sản
xuất trong kỳ



Chi phí sản
dỡ dang

Khi chi phí sản xuất dỡ dang đầu kỳ bằng với chi phí sản xuất dỡ dang
cuối kỳ hoặc các ngành sản xuất không có sản phẩm dỡ dang thì tổng giá
thành sản phẩm bằng tổng chi phí phát sinh trong kỳ.
2.1.6 Ý nghĩa công tác hạch toán chi phí và tính giá thành sản phẩm
Hạch toán chi phí sản xuất là một hình thức quản lý kinh tế có kế hoạch
của doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp xác định được giá thành sản phẩm, đánh
giá được kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh, doanh thu thu được phải bù
đắp được chi phí đã bỏ ra trên cơ sở tiết kiệm và đảm bảo có lãi. Tạo điều kiện
cho việc tái sản xuất và mở rộng sản xuất kinh doanh với khoa học công nghệ

hiện đại, thỏa mãn nhu cầu ngày càng cao của thị trường và nâng cao phúc lợi
cho người lao động.

7


2.1.7 Nhiệm vụ kế toán giá thành sản phẩm
Để đáp ứng được những yêu cầu quản lý chi phí sản xuất và tính giá
thành sản phẩm, kế toán cần phải thực hiện những yêu cầu sau:
Xác định đối tượng kế toán tập hợp chi phí sản xuất và đối tượng tính giá
thành sản phẩm.
Phản ánh đầy đủ, kịp thời, chính xác toàn bộ chi phí thực tế phát sinh
trong kỳ, tổ chức kế toán tập hợp chi phí theo đúng đối tượng đã xác định và
phương pháp kế toán thích hợp.
Xác định chính xác chi phí sản phẩm dỡ dang cuối kỳ.
Thực hiện tính giá thành kịp thời, chính xác theo đúng đối tượng tính giá
thành và phương pháp tính giá thành phù hợp.
Phân tích tình hình thực hiện định mức chi phí, tình hình thực hiện kế
hoạch giá thành sản phẩm, đề xuất cho lãnh đạo để có quyết định thích hợp
cho tình hình hiện tại cũng như về lâu dài đối với sự phát triển của doanh
nghiệp.
2.1.8 Đối tượng, phương pháp tập hợp chi phí sản xuất và tính giá
thành
2.1.8.1 Đối tượng tập hợp chi phí sản xuất
Tùy theo đặc điểm về tổ chức sản xuất, quy trình sản xuất, đặc điểm của
sản phẩm và yêu cầu của việc tính giá thành mà đối tượng tập hợp chi phí có
thể là nơi phát sinh chi phí như: xưởng, tổ, đội, giai đoạn công nghệ, hạng mục
công trình, …hay đối tượng chịu chi phí như: loại, nhóm, chi tiết sản phẩm,
đơn đặt hàng, …
Vậy, xác định đối tượng chịu chi phí sản xuất là việc xác định phạm vi,

giới hạn chi phí cần được tập hợp, định hướng cho toàn bộ công tác tập hợp
chi phí, từ đó tổ chức bộ máy kế toán, phân công phân nhiệm phù hợp.
2.1.8.2 Phương pháp tập hợp chi phí
Tập hợp chi phí là giai đoạn đầu của quy trình kế toán giá thành sản
phẩm. Phương pháp tập hợp chi phí là xác định chi phí cho từng đối tượng tập
hợp theo chi phí cụ thể.
Những chi phí sản xuất phát sinh liên quan trực tiếp đến từng đối tượng
kế toán thì được tập hợp trực tiếp vào đối tượng chịu chi phí như: chi phí
nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp, chi phí sản xuất chung.
Những chi phí sản xuất liên quan đến nhiều đối tượng tập hợp chi phí,
nhưng không thể tập hợp riêng cho từng đối tượng, hoặc phải tập hợp chung
theo nhóm thì phải chọn tiêu thức là phân bổ các chi phí cho phù hợp.

8


2.1.8.3 Đối tượng tính giá thành
Đối tượng tính giá thành là các loại sản phẩm, công việc, lao vụ do doanh
nghiệp sản xuất ra cần được định lượng tổng chi phí và chi phí đã kết tinh
trong một đơn vị sản phẩm.
Tùy theo đặc điểm quy trình công nghệ sản xuất mà giá thành có thể là:
chi tiết sản phẩm, bán thành phẩm, thành phẩm, hạng mục công trình, …
Với mô hình và quy trình sản xuất đơn giản thì đối tượng tính giá thành
là sản phẩm cuối cùng.
Với mô hình và quy trình sản xuất phức tạp thì đối tượng tính giá thành
là bán chế phẩm ở từng bước chế tạo hay ở bước chế tạo cuối cùng.
Nếu đặc điểm sản xuất cùng một quy trình, cùng loại vật liệu nhưng sản
xuất ra nhiều loại sản phẩm khác nhau thì đối tượng sản phẩm có thể quy về
một sản phẩm gốc để sau đó tính ra giá thành cho từng loại sản phẩm khác.
2.1.8.4 Phương pháp tính giá thành

- Phương pháp giản đơn (phương pháp trực tiếp).
- Phương pháp hệ số
- Phương pháp tỷ lệ
- Phương pháp loại trừ sản phẩm phụ
- Phương pháp phân bước
- Phương pháp liên hợp
2.1.8.5 Mối quan hệ giữa đối tượng tập hợp chi phí và đối tượng tính giá
thành
Đối tượng tập hợp chi phí sản xuất và đối tượng tính giá thành giống
nhau về bản chất, đều là những phạm vi, giới hạn nhất định để tập hợp chi phí
sản xuất và cùng phục vụ cho công tác quản lý, phân tích, kiểm tra chi phí, giá
thành sản phẩm. Giữa chúng có mối quan hệ chặt chẽ, việc xác định hợp lý đối
tượng kế toán tập hợp chi phí sản xuất là tiền đề, điều kiện để tính giá thành.
2.1.8.6 Kỳ tính giá thành
Căn cứ vào đặc điểm tổ chức sản xuất hay chu kỳ sản xuất để xác định kỳ
tính giá thành.
Nếu sản xuất nhiều mặt hàng, kế hoạch sản xuất ổn định, chu kỳ sản xuất
ngắn, liên tục có sản phẩm nhập kho thì chu kỳ tính giá thành theo tháng.
Nếu sản xuất theo đơn vị sản phẩm hay hàng loạt, chu kỳ sản xuất dài,
sản phẩm chỉ hoàn thành khi kết thúc chu kỳ sản xuất thì kỳ tính giá thành là
thời điểm hay đơn đặt hàng hoàn thành.
2.1.9 Kế toán giá thành
2.1.9.1 Tập hợp chi phí nguyên vật liệu trực tiếp
Chi phí NVLTT bao gồm giá trị nguyên vật liệu chính, vật liệu phụ,
nhiên liệu, … được xuất dùng trực tiếp cho việc chế tạo sản phẩm.

9


Chứng từ kế toán:

- Yêu cầu xuất kho (nhu cầu sử dụng)
- Phiếu xuất kho
- Bảng phân bổ nguyên vật liệu.
- Hóa đơn mua NVL
- Phiếu thanh toán (trực tiếp vào chi phí)
- Các chứng từ khác, …
Tài khoản sử dụng: 621
Kết cấu tài khoản
- Bên nợ: Tập hợp giá trị thực tế NVL xuất dùng trực tiếp cho sản xuất
sản phẩm trong kỳ.
- Bên có: + Giá trị NVL xuất sử dụng không hết nhập lại kho.
+ Kết chuyển chi phí nguyên vật liệu trực tiếp.
- Tài khoản không có số dư.

TK 621

TK 111,112,331,141

NVL mua về sử dụng ngay không qua
nhập kho, hạch toán trực tiếp vào chi phí

Kết chuyển chi phí

TK 133

nếu có

TK 152

TK 152

xuất kho NVL phục vụ sản xuất

NVL sử dụng
không hết nhập lại
kho

TK 335
Trích trước chi phí NVL

Hình 2.4: Sơ đồ hạch toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp

10


2.1.9.2 Tập hợp chi phí nhân công trực tiếp
Chi phí nhân công trực tiếp là những khoản tiền phải trả cho công nhân
trực tiếp sản xuất sản phẩm, bao gồm: tiền lương, các khoản trích theo lương,
…
Chứng từ kế toán:
- Bảng chấm công
- Bảng thanh toán tiền lương.
- Bảng chấm công làm thêm giờ.
- Giấy chứng nhận nghỉ việc hưởng BHXH.
- Bảng tổng hợp khối lượng sản phẩm hoàn thành, …
Tài khoản sử dụng: 622
Kết cấu tài khoản:
- Bên nợ: Tập hợp CPNCTT phát sinh .
- Bên có: Kết chuyển CPNCTT.
- Tài khoản không có số dư.

TK 334

TK 622

Tiền lương, tiền công, phụ cấp phải trả

Kết chuyển chi phí

công nhân viên trực tiếp SXKD
TK 338
Các khoản trích về BHXH, BHYT
BHTN, KPCĐ
TK 335
Trích trước tiền lương nghỉ phép
của công nhân viên trực tiếp SXKD

Hình 2.5: Sơ đồ hạch toán chi phí nhân công trực tiếp

2.1.9.3 Tập hợp chi phí sản xuất chung
Chi phí sản xuất chung là những chi phí sản xuất khác ngoài hai khoản
chi phí nguyên vật liệu trực tiếp và chi phí nhân công trực tiếp phát sinh ở các
xưởng, đội sản xuất, cuối kỳ được kết chuyển toàn bộ để tính giá thành.

11


Chứng từ kế toán
- Yêu cầu xuất kho (nhu cầu sử dụng), Phiếu xuất kho
- Bảng phân bổ NVL, CCDC.

- Hóa đơn phản ảnh các dịch vụ mua ngoài.
- Bảng thanh toán lương.
- Bảng tính và trích khấu hao TSCĐ.
- Các chứng từ khác …
Tài khoản sử dụng: 627
Kết cấu tài khoản:
- Bên nợ: Tập hợp CPSXC phát sinh trong kỳ.
- Bên có: + Các khoản giảm CPSXC.
+ Kết chuyển CPSXC.
- Tài khoản không có số dư.
TK 152, 153

TK 627

Xuất kho NVL, CCDC

Kết chuyển chi phí

TK 334, 338

Tiền lương, tiền công phải trả cho
nhân viên quản lý và các khoản trích
BHXH, BHYT, BHTN, KPCĐ

TK 152, 153
NVL, CCDC xuất dùng
không hết nhập lại kho

TK 214

Chi phí khấu hao tài sản
cố định dùng cho sản xuất
TK 142, 242, 335

Các chi phí phân bổ dần
và chi phí trích trước
TK 111,112,331,141

Các chi phí dịch vụ mua ngoài
và chi phí bằng tiền khác

TK 632
CPSXC không được tí nh
vào giá thành sản phẩm mà
tí nh vào giá vố n hàng bán
(do vượt đị nh mức)

TK 133

nếu có

Hình 2.6: Sơ đồ hạch toán chi phí sản xuất chung

12