Phân tích thực trạng việc làm và các yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập của hộ gia đình trên địa bàn khu vực nông thôn thành phố bến tre

B
TR

GIÁO D CăVĨă ĨOăT O

NGă

I H C KINH T TP. HCM
***

TÔN N

LÂM CHÂU

PHÂN TÍCH TH C TR NG VI C LÀM VÀ CÁC Y U T
H

NGă

N THU NH P C A H

GIAă ỊNHăTRểNă

KHU V C NÔNG THÔN THÀNH PH

B N TRE

LU NăV NăTH CăS ăKINHăT

Tp. H ChíăMinh,ăn mă2015

NH
A BÀN


B
TR

GIÁO D CăVĨă ĨOăT O

NGă

I H C KINH T TP. HCM
***

TÔN N

LÂM CHÂU

PHÂN TÍCH TH C TR NG VI C LÀM VÀ CÁC Y U T
H

NGă

N THU NH P C A H

GIAă ỊNHăTRểNă

KHU V C NÔNG THÔN THÀNH PH

B N TRE

Chuyên ngành: Chính Sách Công
Mã s : 60340402

LU NăV NăTH CăS ăKINHăT

NG

IăH

NG D N KHOA H C

TS. NGUY N T N KHUYÊN

Tp. H ChíăMinh,ăn mă2015

NH
A BÀN


L IăCAMă OAN
Tôi xin cam đoan: Lu n v n này là công trình nghiên c u c a cá nhân tôi,
đ

c th c hi n d

is h

ng d n khoa h c c a Ti n s Nguy n T n Khuyên.

Các s li u, các nh n đ nh đ

c trích d n trong lu n v n đ u đ

c chú thích

ngu n g c rõ ràng và nghiêm túc. Các s li u và nh ng k t lu n nghiên c u th c
hi n trong lu n v n là hoàn toàn trung th c và ch a t ng đ

c công b t i b t k

công trình nào.
Tôi xin ch u trách nhi m v nghiên c u c a mình./.

Tác gi

Tôn N Lâm Châu


M CL C

TRANG PH BÌA
L IăCAMă OAN
M CL C
DANH M C CÁC T

VI T T T

DANH M C CÁC B NG
DANH M C CÁC HÌNH

CH

NGă1:ăPH N M

1.1ă

T V Nă

U ................................................................................1

......................................................................................................1

1.2 M C TIÊU NGHIÊN C U ...............................................................................2
1.2.1 M c tiêu t ng quát .............................................................................................2
1.2.2 M c tiêu c th ...................................................................................................2
1.3 CÂU H I NGHIÊN C U ..................................................................................3
1.4ă

IăT

NG VÀ GI I H N PH MăVIăNGHIểNăC U ..............................3

1.5 PH

NGăPHỄPăNGHIểNăC U ......................................................................3

1.5.1 Ph

ng pháp ti p c n và thu th p s li u: .........................................................3

1.5.2 Ph

ng pháp ch n m u: .....................................................................................4

1.5.3 Ph

ng pháp phân tích và x lý s li u: ............................................................5

1.6 K T C U LU NăV N .......................................................................................5
CH

NGă2:ăC ăS

2.1ăC ăS

KHOA H C VÀ TH C TI N ...........................................7

LÝ THUY T ..........................................................................................7

2.1.1 Các khái ni m c b n trong ti p c n nghiên c u ...............................................7
2.1.2 L

c kh o các lý thuy t và công trình nghiên c u có liên quan đ n đ tài....11

2.1.3 Các nhân t

nh h

ng đ n đ n vi c làm và thu nh p c a lao đ ng nông thôn .12

2.1.3.1. Di c tích đ t canh tác ............................................................................13
2.1.3.2. Dân s và lao đ ng ................................................................................13
2.1.3.3. Trình đ h c v n, chuyên môn, k thu t c a lao đ ng .........................14


2.1.3.4. Chính sách phát tri n nông nghi p, nông thôn ......................................15
2.1.4 M i quan h gi a c c u kinh t , c c u lao đ ng và c c u đào t o ............15
2.2ăC ăS

TH C TI N .........................................................................................17

2.2.1 Th c tr ng thu nh p và vi c làm khu v c nông thôn c a n

c ta nh ng n m

g n đây ......................................................................................................................17
2.1.2 Th c tr ng v thu nh p và vi c làm trên đ a bàn t nh B n Tre ........................21
2.1.3 Th c tr ng v vi c làm và thu nh p trên đ a bàn thành ph B n Tre ..............23
2.3 KINH NGHI M

N

M TS

LÀM VÀ THU NH PăCHOăLAOă
CH

Că VĨă

Aă PH

NGă V

T O VI C

NG ............................................................27

NG 3..............................................................................................................30

MÔ HÌNH NGHIÊN C UăVĨăPH

NGăPHỄPăNGHIÊN C U ....................30

3.1ăKhungăphơnătíchăđ tài .....................................................................................30
3.2ăPh
CH

ngăphápăvƠămôăhìnhănghiênăc u .............................................................30
NGă4..............................................................................................................36

K T QU VÀ TH O LU N.................................................................................36
4.1 THÔNG TIN CHUNG V

IăT

NG NGHIÊN C U ...........................36

4.1.1 Quy mô h gia đình ..........................................................................................36
4.1.1.1. V nhân kh u .........................................................................................36
4.1.1.2. V s ng

i trong đ tu i lao đ ng /h .................................................37

4.1.1.3. C c u tu i các thành viên trong h gia đình ........................................38
4.1.2.

t đai và hi n tr ng s d ng .........................................................................38

4.2 TH C TR NGă LAOă

NG NÔNG THÔN T Iă

Aă I M NGHIÊN

C U ..........................................................................................................................40
4.2.1 C c u lao đ ng nông thôn ..............................................................................40
4.2.1.1 C c u theo tu i và gi i tính ..................................................................40
4.2.1.2 C c u theo trình đ h c v n ..................................................................41
4.2.2 Th c tr ng vi c làm c a lao đ ng nông thôn ...................................................43
4.2.3 Th c tr ng thu nh p nông h ...........................................................................48
4.2.3.1 Thu nh p và tích l y c a nông h trong n m .........................................48


4.2.3.2 Thu nh p phân theo l nh v c kinh t ......................................................49
4.2.3.3 C c u thu nh p h gia đình ...................................................................50
4.2.4 K t qu

cl

ng nh h

ng c a m t s y u t đ n vi c làm và thu nh p c a

h gia đình trên đ a bàn nông thôn thành ph B n Tre .............................................51
4.2.5 M T S NHÂN

NH RÚT RA T

K T QU NGHIÊN C U ................54

4.3 PHÂN TÍCH SWOT C Aă ĨOă T O NGH

VÀ GI I QUY T VI C

LÀM..........................................................................................................................57
4.3.1 Thu n l i ( i m m nh) ....................................................................................57
4.3.2 Khó kh n ..........................................................................................................58
4.3.3 C h i ...............................................................................................................59
4.3.4 Thách th c ........................................................................................................60
4.4 M T S

GI I PHÁP GI I QUY T VI Că LĨMă CHOă LAOă

NÔNG THÔN THÀNH PH

NG

B N TRE ..............................................................62

4.4.1 Quy ho ch vùng s n xu t nông nghi p, ng d ng khoa h c công ngh vào

trong s n xu t; Xây d ng c c u kinh t nông thôn toàn di n và h p lý:.................62
4.4.2 Nâng cao ch t l

ng lao đ ng;

y m nh công tác đào t o ngh , gi i quy t

vi c làm cho lao đ ng nông thôn. .............................................................................63
4.4.3 Phát huy vai trò c a gia đình và nâng cao Ủ th c h c t p c a lao đ ng ..........65
CH

NGă5:ăK T LU N VÀ KI N NGH .........................................................66

5.1 K t lu n ..............................................................................................................66
5.2 Ki n ngh ............................................................................................................67
TÀI LI U THAM KH O
PH L C


DANH M C CÁC T

Ch vi t t t
GDP

VI T T T

Di n gi i
Gross Domestic Product (T ng s n l

CBCC

Cán b công ch c

NL

Ng

LLL

L cl

L NT

Lao đ ng nông thôn

TNBQ N

Thu nh p bình quân đ u ng

TN

ng qu c n i)

i lao đ ng
ng lao đ ng

i

ào t o ngh

TTKT

T ng tr

NS

Ngân sách

VietGAP

Vietnamese Good Agricultural Practices (Th c hành s n

ng kinh t

xu t nông nghi p t t Vi t Nam)
GlobalGAP

Global Good Agricultural Practice (Th c hành nông nghi p
t t toàn c u)

SWOT

Strengths - Weaknesses - Opportunities – Threats
( i m m nh – i m y u – C h i – Thách th c)


DANH M C CÁC B NG
B ng 2.1: TNBQ N 1 tháng chia theo khu v c thành th - nông thôn

Vi t Nam

th i k 2002 – 2012 .................................................................................19
B ng 2.2: Lao đ ng t 15 tu i tr lên có vi c làm t i t nh B n Tre chia theo thành
th - nông thôn và gi i tính t 2010-2013................................................22
B ng 2.3: Thu nh p c a lao đ ng bình quân/ng

i/tháng trên đ a bàn t nh B n Tre

chia theo khu v c và ngu n thu ...............................................................23
B ng 2.4: Th ng kê đào t o và vi c làm trên đ a bàn thành ph B n Tre phân theo
đ n v hành chính n m 2010, 2013 .........................................................24
B ng 2.5: Các ch tiêu kinh t trên đ a bàn thành ph B n Tre giai đo n 2011-2013 .....26
B ng 3.1 : K v ng v các bi n đ

c s d ng trong mô hình h i quy.....................32

B ng 4.1: Quy mô nhân kh u trong h gia đình .......................................................36
B ng 4.2: S ng

i trong đ tu i lao đ ng trong h gia đình ..................................37

B ng 4.3: Quy mô di n tích đ t s d ng ...................................................................39
B ng 4.4: C c u theo đ tu i và gi i tính t i đ a đi m nghiên c u.........................41
B ng 4.5: Trình đ h c v n phân theo nhóm tu i .....................................................42
B ng 4.6: Các ho t đ ng s n xu t nông nghi p t o thu nh p cho nông h ..............44
B ng 4.7: Thu n l i, khó kh n c a v n đ tìm vi c làm phi nông nghi p................47
B ng 4.8: B ng thu – chi và tích l y c a nông h trong n m ...................................48
B ng 4.9: K t qu phân tích các y u t

nh h

ng có Ủ ngh a đ n thu nh p nông h ....52

B ng 4.10: Phân tích SWOT v đào t o ngh và gi i quy t vi c làm cho lao đ ng
nông thôn thành ph B n Tre ..................................................................61


DANH M C CÁC HÌNH
Hình 2.1: Lao đ ng t 15 tu i tr lên có vi c làm t i t nh B n Tre chia theo thành
th - nông thôn và gi i tính t 2010-2013 ..................................................22
Hình 4.1: C c u tu i lao đ ng c a h nghiên c u ...................................................38
Hình 4.2: Các ngành ngh phi nông nghi p t i đ a đi m nghiên c u .......................45
Hình 4.3: S lao đ ng phi nông nghi p t i đ a đi m nghiên c u ..............................46
Hình 4.4: Thu nh p theo l nh v c kinh t trong n m ................................................50
Hình 4.5: C c u thu nh p h gia đình theo ngu n thu ............................................51


1

CH

1.1ă

NGă1:ăPH N M

U

T V Nă
b t k n n kinh t nào, vi c làm và thu nh p đ i v i ng

là v n đ đ

i lao đ ng

c quan tâm hàng đ u. Vi c làm là m t trong nh ng nhu c u c

b n c a con ng

i đ đ m b o cu c s ng và s phát tri n toàn di n. Thu nh p

là v n đ then ch t th a mãn nhu c u con ng

i ngày càng t ng cao v m i

m t trong b i c nh kinh t xã h i không ng ng phát tri n nh hi n nay.

ó

không nh ng là v n đ b c xúc mà còn là v n đ xã h i to l n c n ph i gi i
quy t đ c bi t đ i v i khu v c nông thôn.
Trong nh ng n m qua, th c hi n Ngh quy t H i ngh Trung

ng 7

khóa X v nông nghi p, nông dân và nông thôn, khu v c nông thôn đã có
nh ng b

c ti n v

tinh th n c a ng

t b c, giá tr s n l
i dân nông thôn đ

ng liên t c t ng, đ i s ng v t ch t
c c i thi n đáng k . Phát tri n nông

nghi p, nông thôn, tái c c u ngành nông nghi p g n li n v i t o vi c làm,
thu nh p, nâng cao đ i s ng v t ch t tinh th n cho ng

i dân. Trong ti n trình

song song v a th c hi n công nghi p hóa – hi n đ i hóa đ t n

c, v a th c

hi n chính sách Tam nông đã mang l i nh ng thay đ i không nh trên ph
di n kinh t và đ i s ng xã h i, trong đó ngành nông nghi p, ng
và khu v c nông thôn ch u nh h

ng

i nông dân

ng to l n.

Không n m ngoài quy lu t, thành ph B n Tre ch u tác đ ng m nh m
t ti n trình đó, đ i s ng c a ng

id nd nđ

c nâng lên, thu nh p đ

cc i

thi n, h t ng kinh t xã h i đã có s chuy n bi n rõ nét, song v n còn kho ng
cách khá l n gi a khu v c thành th và khu v c nông thôn. N m 2013, thu
nh p đ u ng

i bình quân trên đ a bàn thành ph B n Tre là 54,8 tri u


2

đ ng/ng

i, trong khi đó khu v c nông thôn có thu nh p bình quân đ u ng

là 25,2 tri u đ ng/ng

i

i; nông nghi p chi m t tr ng nh (3,1%) trong n n

kinh t thành ph trong khi di n tích đ t nông nghi p r t l n (71,16%). Bên
c nh đó, v n đ lao đ ng, vi c làm nh t là lao đ ng có trình đ chuyên môn,
k thu t
Tr

khu v c nông thôn là m t bài toán đang đ t ra đ i v i đ a ph

ng.

c th c tr ng đó, tác gi ch n đ tài ắPhân tích th c trang vi c

làm và các y u t

nhăh

ngăđ n thu nh p c a h gia đìnhătrênăđ a bàn

khu v c nông thôn thành ph B n Tre” v i m c đích đánh giá th c tr ng
vi c làm và thu nh p c a h gia đình trên đ a bàn nông thôn thành ph B n
Tre, t đó có cái nhìn t ng quan v vi c làm và đ i s ng c a các h , trên c
s đó có th đ a ra nh ng gi i pháp nh m gi i quy t vi c làm cho lao đ ng
nông thôn hi n nay đ ng th i nâng cao thu nh p cho h .
1.2 M C TIÊU NGHIÊN C U
1.2.1 M c tiêu t ng quát
Phân tích th c tr ng vi c làm và các y u t

nh h

ng thu nh p c a h

gia đình trên đ a bàn khu v c nông thôn thành ph B n Tre.
1.2.2 M c tiêu c th
-

ánh giá th c tr ng vi c làm và thu nh p c a h gia đình khu v c

nông thôn thành ph B n Tre.
- Nh ng nhân t

nh h

ng đ n thu nh p c a h gia đình khu v c nông

thôn thành ph B n Tre.
- Phân tích nh ng thu n l i, khó kh n, c h i, thách th c đ i v i gi i
quy t vi c làm cho lao đ ng nông thôn t i thành ph B n Tre.
-

a ra m t s gi i pháp góp ph n t o vi c làm, nâng thu nh p c a h

gia đình khu v c nông thôn thành ph B n Tre.


3

1.3 CÂU H I NGHIÊN C U
1. Th c tr ng lao đ ng khu v c nông thôn thành ph B n Tre nh th
nào?
2. Nh ng nhân t nào nh h

ng đ n vi c làm và thu nh p c a h gia

đình khu v c nông thôn thành ph B n Tre?
3. Công tác gi i quy t vi c làm trên đ a bàn khu v c nông thôn thành
ph B n tre g p nh ng thu n l i, khó kh n nh th nào?
4. Nh ng gi i pháp c th nào đ gi i quy t vi c làm, nâng cao thu

nh p c a h gia đình khu v c nông thôn thành ph B n Tre?
1.4ă

IăT
-

NG VÀ GI I H N PH MăVIăNGHIểNăC U
iăt

ngănghiênăc u: Các h gia đình trên đ a bàn khu v c nông

thôn thành ph B n Tre.
- Khôngăgianănghiênăc u: 07 xã trên đ a bàn thành ph B n Tre.
- N iă dungă nghiênă c u: phân tích th c tr ng vi c làm và các y u t
nh h

ng đ n thu nh p c a h trên đ a bàn khu v c nông thôn thành ph B n

Tre giai đo n 2011-2013.
- S ăli uăph căv ănghiênăc u:ătác gi đi u tra 140 quan sát, s d ng
ph

ng pháp thu n ti n, m i xã ch n 20 h gia đình.

1.5 PH

NGăPHỄPăNGHIểNăC U

1.5.1ăPh

ngăphápăti p c n và thu th p s li u:

- Ti p c n nghiên c u b ng đi u tra xã h i h c đ thu th p c thông tin
đ nh l

ng, đ nh tính có s tham gia c a m t s CBCC Phòng Lao đ ng,


4

Th

ng binh và Xã h i thành ph ; Phòng Kinh t thành ph ,

y ban nhân

dân 07 xã nghiên c u, m t s c s đào ngh trên đ a bàn thành ph B n Tre .
- Tài li u th c p: Quy t đ nh, Ngh đ nh c a Chính ph ; Các v n b n
c a

y ban nhân dân t nh, thành ph B n Tre, thu th p các s li u v lao

đ ng, vi c làm, đào t o ngh t Phòng Lao đ ng - Th

ng binh và Xã h i,

Phòng Kinh t thành ph B n Tre và các c quan có liên quan; Thông tin t
niên giám th ng kê t nh hàng n m, các bài báo, bài tham lu n và các công
trình nghiên c u tr

c đó có liên quan đ n đ tài nghiên c u qua sách báo,

internet,...
- Tài li u s c p đ

c thu th p b ng ph

ng pháp ch n m u ng u nhiên

140 h gia đình đ đi u tra v thu nh p và vi c làm c a nông h .

ng th i

ph ng v n m t s cán b phòng chuyên môn và xã đ thu th p ý ki n c a
nh ng ng

i có kinh nghi m trong công tác qu n lý nh m đ a ra các k t lu n

m t cách xác đáng, có c n c khoa h c nh m đ xu t gi i pháp có thuy t ph c
và có kh n ng ng d ng vào th c ti n.
D a vào phi u thu th p thông tin đ đánh giá th c tr ng vi c làm và thu
nh p c a nông h , m c đ c n thi t c ng nh nhu c u gi i quy t vi c làm
nông thôn hi n nay trên đ a bàn thành ph B n Tre.
1.5.2ăPh

ngăphápăch n m u:

- Ch n khu v c nông thôn thành ph B n Tre: đang trong giai đo n xây
d ng xã nông thôn m i, th c hi n đ án tái c c u nông nghi p, đang d n
chuy n d ch c c u các ngành ngh lao đ ng nông thôn.

- Ch n h : tác gi đi u tra 140 quan sát, s d ng ph

ng pháp thu n

ti n (không phân t ng theo nhóm tiêu chu n h nghèo, trung bình, khá và
giàu) m i xã ch n 20 h gia đình.


5

1.5.3 Ph

ngăphápăphơnătíchăvƠăx lý s li u:

- S li u trong quá trình th c hi n đ tài đ

c x lý, tính toán theo các

ph n m m th ng kê thông d ng nh : Excel, SPSS,.... Các ph

ng pháp phân

tích s li u nh sau:
Ph

ng pháp th ng kê mô t : Tác gi s d ng ph

ng pháp đi u tra

xã h i h c đ ph ng v n các h gia đình nh m mô t th c tr ng lao đ ng

nông thôn v c c u, tình tr ng h c ngh , nh n th c, vi c làm, thu nh p,…
c ah .
Ph

ng pháp h i qui t

M c tiêu c a ph
h

ng quan:

ng pháp này là phân tích các bi n đ c l p (x1, x2,…,xi) nh

ng đ n bi n ph thu c (y). Ph

ng trình h i quy đa bi n có d ng sau:

y = a + b1x1 + b2x2 + … + bixi
Ph

ng pháp phân tích SWOT:

(a là h ng s )

th y đ

c m t cách toàn di n

nh ng đi m m nh, đi m y u, c h i và thách th c c a nhân t

nh h

vi c làm cho h gia đình t i 7 xã c a thành ph B n Tre. Ph
nh m m c đích đ a ra nh ng gi i pháp, chi n l

ng đ n

ng pháp này

c s p t i đ gi i quy t vi c

làm và c i thi n, nâng cao thu nh p cho lao đ ng nông thôn hi n nay.
1.6 K T C U LU NăV N
Lu n v n k t c u g m 5 ch
Ch

ng:

ng 1 Gi i thi u đ tài nghiên c u:

t v n đ v đ n tính c p thi t

c a đ tài, trình bày các m c tiêu nghiên c u, câu h i nghiên c u, đ i t
và gi i h n nghiên c u, ph
Ch

ng

ng pháp nghiên c u.

ng 2 C s lỦ thuy t và th c ti n: Trình bày c s lỦ lu n v lao

đ ng và vi c làm đ phân tích th c tr ng vi c làm và các y u t

nh h

ng

đ n thu nh p c a h gia đình khu v c nông thôn thành ph B n Tre, kinh


6

ngi m m t s n

c và đ a ph

ng trong vi c gi i quy t vi c làm và nâng thu

nh p cho lao đ ng nông thôn.
Ch

ng 3 N i dung và ph

nghiên c u và ph
Ch

ng pháp nghiên c u: Trình bày n i dung

ng pháp nghiên c u th c hi n trong đ tài.

ng 4 K t qu nghiên c u: Trình bày và th o lu n các k t qu phân

tích t s li u s c p v i các Ủ ki n tham v n t các chuyên gia, Ủ ki n cá
nhân và các nghiên c u khác có liên quan, đ xu t các gi i pháp gi i quy t
vi c làm và t ng thu nh p h gia đình khu v c nông thôn phù h p v i đi u
ki n thành ph B n Tre.
Ch
rút ra đ

ng 5 K t lu n, ki n ngh : Trình bày nh ng k t lu n và ki n ngh
c t k t qu phân tích và th c t đ gi i quy t vi c làm và t ng thu

nh p cho h gia đình khu v c nông thôn phù h p v i đi u ki n thành ph B n
Tre.


7

CH
2.1ăC ăS

NGă2:ăC ăS

KHOA H C VÀ TH C TI N

LÝ THUY T

2.1.1 Các khái ni măc ăb n trong ti p c n nghiên c u
Khu v c nông thôn là khu v c làm vi c ch y u trong nông nghi p,

vi c làm phi nông nghi p (ti u th công nghi p, công nghi p ch bi n, d ch
v …) chi m t l nh . Xu h

ng chung là, khi kinh t phát tri n, khu v c

nông thôn phát tri n, vi c làm phi nông nghi p t ng

nông thôn, th tr

lao đ ng khu v c nông thôn s phát tri n sôi đ ng h n.
tri n, lao đ ng

các n

ng

c đang phát

khu v c nông thôn ch y u là lao đ ng t o ra thu nh p cho

gia đình c a mình t c thi u s trao đ i. Tuy nhiên v n t n t i th tr

ng lao

đ ng làm thuê theo th i v trong nông nghi p ho c lao đ ng tham gia các
ho t đ ng phi nông nghi p: buôn bán, ngành ngh th công và d ch v

nông

thôn.

Laoăđ ng là ho t đ ng có m c đích, có Ủ th c c a con ng
ra các s n ph m ph c v các nhu c u c a đ i s ng con ng

i nh m t o

i (giáo trình Kinh

t h c chín h tr Mác – Lênin). Theo B lu t Lao đ ng n m 2012, lao đ ng là
ho t đ ng quan tr ng nh t c a con ng

i, t o ra c a c i v t ch t và các giá tr

tinh th n c a xã h i. Lao đ ng có n ng su t, ch t l
t quy t đ nh s phát tri n c a đ t n
và khái quát đ
con ng

ng và hi u qu cao là nhân

c. Hai khái ni m sau c b n gi ng nhau

c m t cách toàn di n các ho t đ ng lao đ ng phong phú c a

i. Ho t đ ng lao đ ng c a con ng

i có vai trò h t s c quan tr ng.

Trong lao đ ng s n xu t ra c a c i v t ch t, con ng

i luôn tác đ ng vào các

v t ch t c a t nhiên, bi n đ i nó cho phù h p v i nhu c u c a con ng
Trong quá trình đó, con ng

i ngày càng phát hi n đ

i.

c nh ng đ c tính, nh ng

quy lu t c a th gi i t nhiên, t đó h c ng không ng ng thay đ i ph

ng

th c tác đ ng vào th gi i t nhiên, c i ti n các thao tác và công c lao đ ng


8

sao cho ho t đ ng c a h ngày càng hi u qu h n. Nh v y, con ng

i và t

nhiên có m i quan h bi n ch ng h u c v i nhau trong quá trình con ng
phát tri n h
ng

i

ng t i m t xã h i v n minh và hi n đ i. Trong lao đ ng con

i không ch nâng cao đ

c trình đ hi u bi t v th gi i t nhiên mà còn

c nh ng ki n th c v xã h i và nhân cách đ o đ c. Lao đ ng là đi u ki n tiên
quy t cho s t n t i và phát tri n xã h i. (
Laoă đ ng nông thôn: Theo
thôn là nh ng ng

i thu c l c l

ng V n Tu n, 2011)

ng V n Tu n (2011), Lao đ ng nông

ng lao đ ng và tham gia ho t đ ng trong h

th ng các ngành kinh t nông thôn nh tr ng tr t, ch n nuôi, lâm nghi p, ng
nghi p, diêm nghi p, ti u th công nghi p và d ch v trong nông thôn. Lao
đ ng nông thôn có nh ng đ c đi m sau:
- Trình đ th l c h n ch do kinh t kém phát tri n, m c s ng th p.
i u này nh h

ng đ n n ng su t lao đ ng và trình đ phát tri n kinh t .

- Trình đ v n hóa, khoa h c k thu t c ng nh trình đ ti p c n th
tr

ng th p.

c đi m này c ng nh h

ng đ n kh n ng t t o vi c làm c a

lao đ ng.
- Lao đ ng nông thôn n

c ta còn mang n ng t t

nông, s n xu t nh , ng i thay đ i nên th

ng và tâm lỦ ti u

ng b o th và thi u n ng đ ng.

C ăc uăkinhăt ănôngăthôn:ălà t ng th các m i quan h kinh t trong
khi v c nông thôn. Nó là c u trúc h u c các b phân kinh t trong khu v c
nông thôn trong quá trình phát tri n, có m i quan h g n bó h u c v i nhau
theo nh ng t l nh t đ nh v m t l

ng và có liên quan ch t ch v m t ch t,

chúng tác đ ng qua l i l n nhau, trong không gian và th i gian, phù h p v i
nh ng đi u ki n kinh t xã h i nh t đ nh, t o thành m t h th ng kinh t nông
thôn. Kinh t nông thôn bao g m các ho t đ ng s n xu t, kinh doanh và d ch
v đ

c ti n hành trên đ a bàn nông thôn. Xác l p c c u kinh t nông thôn

9

chính là gi i quy t m i quan h gi a nh ng b ph n c u thành trong t ng th
kinh t nông thôn d
ng

i tác đ ng c a l c l

ng s n xu t, gi a t nhiên và con

i, đ ng th i gi i quy t m i quan h gi a kinh t nông thôn và kinh t

thành th trong đi u ki n và hoàn c nh l ch s c th . (Theo Giáo trình Kinh
t chính tr ).
Vi călƠm:

ng trên các góc đ nghiên c u khác nhau, ng

ra r t nhi u đ nh ngh a nh m sáng t khái ni m vi c làm. Và
khác nhau, do nh h
lu t pháp… ng

i ta đã đ a
các qu c gia

ng c a nhi u y u t nh đi u ki n kinh t , chính tr ,

i ta quan ni m v vi c làm c ng khác nhau. Chính vì th ,

không có m t đ nh ngh a chung và khái quát nh t v vi c làm.
hi u rõ khái ni m và b n ch t c a vi c làm, ta ph i liên h đ n
ph m trù lao đ ng vì gi a chúng có m i quan h m t thi t v i nhau. Lao đ ng
là m t y u t t t y u không th thi u đ
thi t và g n ch t v i l i ích c a con ng

c c a con ng

i, nó là ho t đ ng c n

i. B n thân cá nhân m i con ng

i

trong n n s n xu t xã h i đ u chi m nh ng v trí nh t đ nh. M i v trí mà
ng

i lao đ ng chi m gi trong h th ng s n xu t xã h i v i t cách là m t s

k t h p c a các y u t khác trong quá trình s n xu t đ

c g i là ch làm hay

vi c làm (Nguy n Thúy Hà, 2013).
i u 9 B lu t Lao đ ng đã đ nh ngh a: “Vi c làm là m i ho t đ ng t o
ra ngu n thu nh p không b pháp lu t c m”, đi u đó có th đ

c hi u danh t

“vi c làm” bao g m m t ph m vi r t r ng: t nh ng công vi c đ

c th c hi n

trong các nhà máy, công s đ n các ho t đ ng h p pháp t i khu v c phi chính
th c, các công vi c n i tr và ch m sóc con cái trong gia đình đ u đ

c coi là

vi c làm. Vì v y vi c làm có th là ho t đ ng có ích không b pháp lu t c m
có đ

c thu nh p b ng ti n, b ng hi n v t. Vi c làm là m t ph m trù kinh t

xã h i, ch u s chi ph i c a nhi u m i quan h .


10

Quan ni m đúng đ n v vi c làm là c s khoa h c cho vi c đào t o
ngh và t o vi c làm. T o vi c làm cho lao đ ng nông thôn là phát huy s
d ng ti m n ng s n có c a t ng đ n v , t ng đ a ph

ng và c a ng

đ ng nh m t o ta nh ng công vi c h p lỦ, n đ nh cho ng

i lao

i lao đ ng; nh ng

công vi c đó ph i đem l i thu nh p đ m b o l i ích v t ch t và tinh th n cho
b n thân và gia đình.

ng th i thu nh p t vi c làm phù h p v i chuyên môn

ngh nghi p c ng nh t
Thi u vi c làm

ng x ng v i s c lao đ ng b ra c a ng

i lao đ ng.

nông thôn còn do lao đ ng t ng nhanh, di n tích ru ng đ t

trên m t lao đ ng ngày càng gi m, c c u kinh t l c h u. Vì v y, hi u qu
lao đ ng c ng th p. i u đó nh h

ng đ n thu nh p và m c s ng c a c dân

nông thôn. T phân tích trên ta th y vi c làm là v n đ h t s c c n thi t cho lao
đ ng nông thôn, nh ng lao đ ng ph i có hi u qu cao m i nâng cao đ
nh p và đ i s ng c a ng

i dân. V n đ r t c n thi t là ph i đào t o, b i d

c thu
ng

ki n th c, chuyên môn, khoa h c k thu t cho lao đ ng, nh t là các lao đ ng
tr

nông thôn b ng nhi u hình th c.
Thu nh p có th hi u là c h i tiêu dùng và ti t ki m mà m t đ i

t

ng có đ

c trong khung th i gian c th . V i đ i t

ho c cá nhân thì thu nh p là t ng ti n l
tô và nh ng l i t c khác mà h có đ

ng là h gia đình

ng, ti n công, l i nhu n ti n lãi, đ a
c trong kho n th i gian nh t đinh hay

nói cách khác đó là t ng các kho n thu nh p b ng ti n ho c b ng hi n v t do
lao đ ng c a các thành viên trong gia đình t o ra trong kho n th i gian nh t
đ nh. Thu nh p bi u th b ng m t l
đ ng nh n đ

ng giá tr ho c hi n v t mà ng

i lao

c b ng ho t đ ng lao đ ng c a mình. Trong c c u thu nh p

c a lao đ ng nông thôn, ph n thu nh p t ho t đ ng s n xu t kinh doanh, làm

thuê…chi m t l tuy t đ i l n và có vai trò quy t đ nh đ n s phát tri n c a
kinh t nông thôn (

ng V n Tu n, 2011)


11

2.1.2ăL

c kh o các lý thuy t và công trình nghiên c uăcóăliênăquanăđ n

đ tài
- Các lý thuy tăcóăliênăquanăđ năđ tài
Theo Becker (1962), v n con ng

i g m tri th c, thông tin, Ủ t

ng, k

n ng, s c kh e là ngu n v n quan tr ng trong n n kinh t hi n đ i khi mà y u
t k thu t công ngh đang chi m l nh.
Theo Mincer (1974), v n con ng
mu n có thì con ng

i ph i đ u t tích l y thông qua giáo d c rèn luy n trong

lao đ ng và thu c v m i ng
nh p. V n con ng
m i con ng

i c ng gi ng nh v n h u hình,

i, nó đem l i cho ng

i s h u nó kho n thu

i là nh ng ki n th c, k n ng và kinh nghi m tích l y trong

i nh quá trình h c t p, rèn luy n và lao đ ng đ

c th hi n trong

quá trình s d ng trong s n xu t.
J.M.Keynes (1936) cho r ng tình tr ng vi c làm đ
m i quan h gi a tác đ ng các y u t th tr
th t nghi p, tình tr ng s n xu t, kh i l

c xác đ nh trong

ng lao đ ng, s v n đ ng c a

ng s n ph m, quy mô thu nh p. Ông

kh ng đ nh: khi vi c làm t ng lên thì t ng thu nh p t ng lên đ ng th i ông
ch ra r ng vi c đi u ti t v mô n n kinh t nh m gi i quy t vi c làm, t ng thu
nh p đòi h i ph i s d ng công c chính sách nh m khuy n khích đ u t ,
gi m ti t ki m.
Lý thuy t c a Todaro nghiên c u s di chuy n lao đ ng trên s s đi u
ti t thu nh p, ti n l

ng

i lao đ ng

ng gi a các khu v c kinh t khác. Theo ông nh ng

khu v c nông thôn có thu nh p trung bình th p. H l a

ch n quy t đ nh di chuy n lao đ ng t vùng có thu nh p th p sang khu v c
có thu nh p cao h n. Nh v y, quá trình di chuy n lao đ ng mang tính t
phát, ph thu c vào s l a ch n, quy t đ nh c a cá nhân.

i u này làm cho


12

cung c u lao đ ng

t ng vùng không n đ nh, gây khó kh n cho chính ph

trong vi c qu n lỦ lao đ ng và nhân kh u.
- Các công trình nghiên c uăcóăliênăquanăđ năđ tài
Trong ”Lu n c khoa h c cho vi c xây d ng chính sách gi i quy t vi c
làm

n

c ta khi chuy n sang n n kinh t hàng hóa nhi u thành ph n” do

Nguy n H u D ng ch biên đã xây d ng lu n c khoa h c cho vi c ho ch
đ nh chính sách gi i quy t vi c làm cho Vi t Nam trong đi u ki n chuy n đ i
c u trúc n n kinh t và đ i m i c ch qu n lý kinh t .
T ng V n

ng & Nguy n Nam Ph

ng, 2007 (Giáo trình dân s và

Phát tri n). K t qu nghiên c u cho bi t ch t l
vi c làm, ch t l

ng lao đ ng nh h

ng ngu n nhân l c th p thì vi c làm đ

ng đ n

c t o ra ch y u

ch mang tính ch t th công, yêu c u v k thu t không nhi u, đi u đó làm
cho n n kinh t tr nên ch m phát tri n. Ng
nghi p v c a ng
có hàm l

i lao đ ng cao, có ch t l

c l i trình đ chuyên môn,
ng thì m c đ vi c làm t o ra

ng k thu t, công ngh cao h n.

Ngô Quang An, 2012.

tài ”M t s nhân t

nh h

ng đ n kh n ng

có vi c làm c a ng

i lao đ ng Vi t Nam” s d ng mô hình h i quy đa bi n

đ phân tích nh h

ng c a m t y u t c n nghiên c u t i kh n ng có vi c

làm đ

c tr l

ng cho toàn b dân s trong khi các y u t khác không đ i.

K t qu nghiên c u cho bi t ph i đ t đ n trình đ trung c p chuyên nghi p,
cao đ ng, đ i h c và d y ngh tr lên m i t ng kh n ng có đ
trên th tr

c vi c làm

ng lao đ ng yêu c u v trình đ chuyên môn k thu t ngày càng

cao.
2.1.3 Các nhân t

nhăh

đìnhăkhuăv c nông thôn

ngăđ năđ n vi c làm và thu nh p c a h gia


13

2.1.3.1.ăDi cătíchăđ tăcanhătác
Trong s n xu t nông nghi p, đ t là t li u s n xu t ch y u và khó thay
th . Do ph n l n thu nh p c a nông h ph thu c vào s n xu t nông nghi p,
mà s n xu t nông nghi p ch y u trên đ a bàn là th công và d a vào đ t nên
quy mô đ t đai s

nh h

ng đ n thu nh p. Vi c không có ho c ít đ t s n xu t

làm h n ch kh n ng c i thi n thu nh p, b i di n tích đ t nh l s khó ng
d ng ti n b k thu t, khoa h c công ngh vào trong s n xu t, do đó s n
ph m có ch t l

ng th p, không đ ng đ u nên giá tr th p nh ng giá thành l i

cao. (Manjunatha & cs.,2013).
2.1.3.2.ăDơnăs ăvƠălaoăđ ng
Lao đ ng là m t trong nh ng yêu t đ u vào quan tr ng, không ch s
l

ng mà còn ch t l

ng. Trong đi u ki n s n xu t ít đ

c c gi i hóa, s

l

ng lao đ ng s là y u t c b n giúp làm t ng thu nh p h gia đình

(Abdulai & CroleRees, 2001; Yang, 2004). Tuy nhiên do tính th i v và trình
đ lao đ ng còn h n ch , do đó h gia đình có th có nhi u lao đ ng nh ng
thu nh p không cao b i m t s lao đ ng không tr c ti p t o ra thu nh p.
Dân s và lao đ ng, vi c làm có m i quan h ch t ch v i nhau. M t
trong nh ng m i quan h quan tr ng gi a dân s và lao đ ng là v n đ t ng
tr

ng lao đ ng và c h i t o vi c làm phù h p. Dân s s có nh h

ti p t i s l

ng và ch t l

ng tr c

ng ngu n lao đ ng. N u dân s đông c c u dân

s tr thì s dân trong đ tu i lao đ ng l n. ngu n lao đ ng d i dào s t o
đi u ki n thu n l i cho vi c phát tri n kinh t t đó t o ra vi c làm cho ng

i


14

lao đ ng, c i thi n thu nh p h gia đình. Tuy nhiên, dân s đông t o ra ngu n
lao đ ng d i dào nh ng ch t l

ng ngu n lao đ ng l i không cao ch y u là

ch a qua đào t o. Bên c nh đó, t c đ t ng dân s t nhiên

khu v c nông

thôn cao h n thành th trong khi đó ngu n l c đ t đai có h n làm cho di n tích
đ t bình quân đ u ng

i nói chung có xu h

thôn s r t thi u, vì v y di n ra hi n t

ng gi m. Do đó vi c làm

nông

ng di dân t nông thôn ra thành th đ

tìm ki m vi c làm.
2.1.3.3.ăTrìnhăđ ăh căv n,ăchuyênămôn,ăk ăthu tăc aălaoăđ ng
H c v n đóng vai trò then ch t đ i v i s phát tri n c a m t cá nhân,
m t t ch c c ng nh

m t qu c gia (Foster & Rosenzweig, 1996; Yang,

2001). H c v n quy t đ nh l i th c a m i ng

i trong vi c t o ra thu nh p

b i h c v n cao s d ti p thu, áp d ng k thu t m i vào s n xu t và s d ng
hi u qu các ngu n l c khác, đ ng th i, h c v n giúp t ng c
n m b t và x lỦ thông tin th tr
d có c h i tìm đ

ng kh n ng

ng đ t o c h i đa d ng hóa ngh nghi p,

c vi c làm góp ph n gia t ng thu nh p h gia đình.

i u đó có th gi i thích đ

c trên c s phân tích l i ích và chi phí

c a vi c đi h c. King (2006) đ a ra mô hình cho quy t đ nh đi h c, trong đó
m t ng

i s quy t đinh đi h c hay không tùy thu c vào chi phí và l i ích c a

vi c đi h c. Trên nguyên t c, NL

s quy t đ nh đi h c n u thu đ

ròng t vi c đi h c. N u không g n đ

c l i ích

c vi c làm thì NL s không tham gia

h c ngh n a và ngu n l c s b l ng phí. Theo lỦ thuy t con ng
Becker (1962) đào t o đ

i c a

c xem là m t quy t đ nh đ u t làm gia t ng n ng


15

su t lao đ ng d n đ n gia t ng thu nh p c a lao đ ng đ
hoàn thi n v k n ng và ch t l

c đào t o nh nh ng

ng.

2.1.3.4.ăChínhăsáchăphátătri nănôngănghi p, nông thôn
Chính sách c a nhà n

c nh h

ng r t l n đ n vi c làm và thu nh p

c a lao đ ng nông thôn. Chính sách nông nghi p nông thôn là t ng th các
bi n pháp kinh t c a nhà n

c nh m tác đ ng vào nông nghi p, nông thôn

theo nh ng m c tiêu nh t đ nh trong m t th i gian nh t đ nh.
B

c vào th i k đ i m i,

ng, Nhà n

c đã ban hành nhi u c ch ,

chính sách pháp lu t v đ u t cho "tam nông" trên t t c các l nh v c và có
b

c đi phù h p trong t ng th i k , t o đi u ki n cho nông nghi p, nông dân,

nông thôn phát tri n. V n đ "tam nông" đ

c

ng th

ng xuyên b sung,

hoàn thi n d a trên s t ng k t th c ti n tình hình nông nghi p, nông dân,
nông thôn

m i giai đo n phát tri n c a đ t n

H i ngh Trung

ng

c.

ng l n th 7 (khóa X), ngày 28-8-2008, đã ban

hành Ngh quy t s 26/NQ-TW v nông nghi p, nông dân, nông thôn th hi n
t m nhìn chi n l

c trong công tác xây d ng và phát tri n nông thôn, đ ra

các quan đi m, m c tiêu, nhi m v và gi i pháp toàn di n, c b n cho phát
tri n nông nghi p, nông thôn

n

c ta.

Nh v y chính sách tam nông đóng vai trò quan tr ng, tác đ ng m nh

m , b o đ m s thành công c a chi n l

c phát tri n kinh t xã h i nông thôn.

2.1.4 M i quan h gi aăc ăc u kinh t ,ăc ăc uălaoăđ ngăvƠăc ăc uăđƠoăt o
C c u kinh t , c c u đào t o và c c u lao đ ng có m i quan h bi n
ch ng, tác đ ng qua l i l n nhau. S chuy n d ch c c u kinh t d n đ n t t
y u s chuy n d ch c c u lao đ ng, đ ng ngh a v i vi c ph i đi u ch nh c
c u đào t o đ phù h p v i xu h

ng phát tri n kinh t và ng

c l i.


16

C c u kinh t

C c u lao đ ng

C c u đào t o

S ăđ :ăMôăhìnhăquanăh ăgi aăc ăc uăkinhăt ,ăc ăc uălaoăđ ng
vƠăc ăc uăđƠoăt o
V c c u n n kinh t , khu v c nông, lâm nghi p và th y s n chi m t
tr ng 18,12%; khu v c công nghi p và xây d ng chi m 38,50%; khu v c d ch
v chi m 43,38% (T ng c c th ng kê, 2014). Nông nghi p là ngành có truy n
th ng t lâu đ i, tuy nhiên công nghi p - ti u th công nghi p, th

ng m i,

d ch v dù là nh ng ngành xu t hi n mu n h n nh ng có gía tr kinh t l n.
Vì v y trong t

ng lai nh ng ngành này s phát tri n v i t c đ nhanh h n

ngành nuôi tr ng, thu nh p cao h n và s thu hút ngày càng nhi u l c l

ng

lao đ ng trong nông thôn. M t v n đ đ t ra hi n nay, chúng ta đang t ng
b

c th c hi n chuy n d ch c c u kinh t , tái c c u ngành nông nghi p, làm

sao ngành nông nghi p ti p c n đ

c v i các ng d ng khoa h c k thu t ti n

b , s n ph m nông nghi p không đi kèm v i thâm d ng lao đ ng, ng

i lao

đ ng trong c l nh v c nông nghi p và phi nông nghi p có tay ngh và
chuyên môn, phù h p v i trình đ phát tri n.
Theo Cù Th H u (2015):” Giáo d c ngh nghi p là đ đào t o ngh cho
ng

i lao đ ng đáp ng đ

c yêu c u nhân l c trong s n xu t, kinh doanh,