Hướng dẫn trẻ 5, 6 tuổi khám phá chủ đề thế giới thực vật theo hướng trải nghiệm

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC
======

NGÔ THỊ BÍCH NGỌC

HƢỚNG DẪN TRẺ 5 - 6 TUỔI KHÁM PHÁ
CHỦ ĐỀ THẾ GIỚI THỰC VẬT
THEO HƢỚNG TRẢI NGHIỆM
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Giáo dục Mầm non
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học

ThS. NGUYỄN THỊ DUYÊN

HÀ NỘI - 2015


LỜI CẢM ƠN
Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo Trường Đại học Sư phạm
Hà Nội 2, các thầy cô giáo trong Khoa Giáo dục Tiểu học và các thầy cô giáo
trong tổ bộ môn Phương pháp cho trẻ làm quen với Môi trường xung quanh
đã giúp đỡ em trong quá trình học tập tại trường và tạo điều kiện cho em tìm
hiểu và hoàn thành khóa luận tốt nghiệp này.
Đặc biệt em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất tới Thạc sĩ Nguyễn
Thị Duyên - Người đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo và giúp đỡ em trong quá
trình học tập, nghiên cứu để hoàn thành khóa luận tốt nghiệp.
Em xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các cô giáo và các em học sinh
trường mầm non Đại Thịnh - Mê Linh - Hà Nội đã tận tình giúp đỡ em. Trong
quá trình nghiên cứu, không tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế. Kính
mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các thầy cô giáo và các bạn đồng

nghiệp để đề tài được hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng 5 năm 2015
Sinh viên

Ngô Thị Bích Ngọc


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đề tài “Hƣớng dẫn trẻ 5-6 tuổi khám phá chủ đề
Thế giới thực vật theo hƣớng trải nghiệm” là kết quả mà tôi đã nghiên cứu
qua đợt kiến tập hằng năm và thực tập cuối năm. Trong quá trình nghiên cứu
tôi có sử dụng tài liệu của một số nhà nghiên cứu, một số tác giả khác. Tuy
nhiên đó chỉ là cơ sở để tôi rút ra những vấn đề cần tìm hiểu ở đề tài của
mình. Đây là kết quả nghiên cứu của riêng cá nhân tôi, hoàn toàn không trùng
với kết quả của các tác giả khác.
Tôi xin chịu trách nhiệm về sự cam đoan này.

Hà Nội, tháng 5 năm 2015
Sinh viên

Ngô Thị Bích Ngọc


CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG KHÓA LUẬN
Môi trường xung quanh

: MTXQ

Cho trẻ khám phá môi trường xung quanh

: CTKPMTXQ

Khám phá môi trường xung quanh

: KPMTXQ

Phương tiện,thiết bị dạy học

: PTTBDH

Phương pháp dạy học

: PPDH

Khám phá khoa học

: KPKH


MỤC LỤC

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 3
3. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 3
4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu .............................................................. 3
5. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................... 3
6. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 3
7. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 3

8. Cấu trúc khóa luận ........................................................................................ 4
NỘI DUNG
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC HƢỚNG DẪN TRẺ 5-6
TUỔI KHÁM PHÁ CHỦ ĐỀ THẾ GIỚI THỰC VẬT THEO HƢỚNG
TRẢI NGHIỆM .............................................................................................. 5
1.1. Dạy học theo hướng trải nghiệm ................................................................ 5
1.1.1. Khái niệm trải nghiệm............................................................................. 5
1.1.2. Học tập trải nghiệm ................................................................................. 5
1.1.3. Dạy học theo hướng trải nghiệm ............................................................. 9
1.2. Đặc trưng của dạy học theo hướng trải nghiệm ....................................... 10
1.3. Vai trò của dạy học theo hướng trải nghiệm trong dạy học mầm non..... 12
1.4. Chủ đề Thế giới thực vật trong chương trình CTKPMTXQ ở trẻ 5-6
tuổi. ................................................................................................................. 14
1.4.1. Mục tiêu chủ đề Thế giới thực vật ........................................................ 14
1.4.2. Nội dung chủ đề Thế giới thực vật........................................................ 15


1.4.3. Vai trò của hoạt động khám phá chủ đề Thế giới thực vật đối với trẻ
mầm non .......................................................................................................... 16
1.5. Đặc điểm của trẻ 5-6 tuổi ......................................................................... 17
1.5.1. Đặc điểm tâm lí ..................................................................................... 17
1.5.2. Đặc điểm sinh lí .................................................................................... 18
1.5.3. Đặc điểm thể chất .................................................................................. 19
CHƢƠNG 2. CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA VIỆC HƢỚNG DẪN TRẺ 5-6
TUỔI KHÁM PHÁ CHỦ ĐỀ THẾ GIỚI THỰC VẬT THEO HƢỚNG
TRẢI NGHIỆM ............................................................................................ 20
2.1. Mục đích khảo sát thực trạng ................................................................... 20
2.2. Phạm vi, đối tượng khảo sát thực trạng ................................................... 20
2.3. Nội dung, phương pháp khảo sát thực trạng ............................................ 20
2.4. Kết quả khảo sát thực trạng...................................................................... 21

2.4.1. Thực trạng dạy học cho trẻ 5-6 tuổi theo hướng trải nghiệm ở trường
mầm non .......................................................................................................... 21
2.4.2. Thực trạng hướng dẫn trẻ 5-6 tuổi khám phá chủ đề Thế giới thực vật ... 26
2.4.3. Thực trạng hướng dẫn trẻ 5-6 tuổi khám phá chủ đề Thế giới thực vật
theo hướng trải nghiệm ................................................................................... 32
CHƢƠNG 3. QUY TRÌNH HƢỚNG DẪN TRẺ 5-6 TUỔI KHÁM PHÁ
CHỦ ĐỀ THẾ GIỚI THỰC VẬT THEO HƢỚNG TRẢI NGHIỆM ..... 38
3.1. Nguyên tắc hướng dẫn trẻ 5-6 tuổi khám phá chủ đề Thế giới thực vật
theo hướng trải nghiệm ................................................................................... 38
3.1.1 Nguyên tắc đảm bảo tính tương tác ....................................................... 38
3.1.2 Nguyên tắc đảm bảo tính tích cực, chủ động, sáng tạo của trẻ .............. 38
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ....................................................... 39
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính vừa sức ......................................................... 39


3.2. Quy trình hướng dẫn trẻ 5-6 tuổi khám phá chủ đề Thế giới thực vật theo
hướng trải nghiệm ........................................................................................... 40
3.3. Minh họa quy trình hướng dẫn trẻ 5-6 tuổi khám phá chủ đề Thế giới
thực vật theo hướng trải nghiệm ..................................................................... 41
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................... 49
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 51


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
“Giáo dục mầm non là cấp học đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc
dân, là bậc học có tính chất nền tảng giúp trẻ phát triển toàn diện về thể chất,
tình cảm, trí tuệ, thẩm mĩ; hình thành những yếu tố đầu tiên của nhân cách;
chuẩn bị cho trẻ bước vào lớp 1”(Chương trình GDMN, ban hành kèm theo
Thông tư số 17/2009/TT - BGD & ĐT ngày 25/7/2009 của Bộ trưởng Bộ

Giáo dục và Đào tạo). Với vai trò là bậc học đặt nền móng, chất lượng giáo
dục mầm non ảnh hưởng rất lớn tới sự hình thành và phát triển nhân cách của
mỗi cá nhân trẻ cũng như chất lượng giáo dục ở các bậc học tiếp theo. Như
vậy công tác quan tâm chăm sóc, giáo dục trẻ ngay ở lứa tuổi mầm non là
việc làm hết sức cần thiết và có ý nghĩa quan trọng trong sự nghiệp đào tạo,
bồi dưỡng, phát triển thế hệ măng non trở thành chủ nhân tương lai của đất
nước. Yêu cầu đặt ra với toàn xã hội nhằm nâng cao chất lượng giáo dục nói
chung và chất lượng giáo dục mầm non nói riêng là đổi mới phương pháp và
cách thức dạy học.
Trẻ mầm non rất ưa hoạt động, ham thích khám phá và có hàng vạn câu
hỏi về vạn vật xung quanh. Các em đều rất tò mò, ham tìm hiểu và có nhu cầu
rất cao trong việc khám phá các sự vật, hiện tượng ở thế giới xung quanh. Tổ
chức cho trẻ khám phá khoa học là một trong những nội dung trọng tâm ở
trường mầm non và có ý nghĩa đặc biệt quan trọng tới sự phát triển toàn diện
của trẻ: trí tuệ, thể chất, đạo đức, thẩm mĩ, kĩ năng sống… Việc tổ chức cho
trẻ khám phá môi trường xung quanh theo hướng trải nghiệm trước hết giúp
trẻ thỏa mãn nhu cầu nhận thức. Trẻ dễ dàng nắm bắt khối lượng kiến thức
phong phú, đa dạng và sâu sắc hơn, rèn luyện các thao tác, kĩ năng tư duy
giúp trẻ thêm mạnh dạn, tự tin và vận dụng sáng tạo những điều đã học vào

1


thực tiễn đời sống. Khơi gợi ở trẻ tình cảm đạo đức tốt đẹp, hành vi ứng xử có
văn hóa.
Thế giới thực vật là một trong các chủ đề khám phá khoa học (KPKH)
ở trường mầm non. Đây là chủ đề rất gần gũi, quen thuộc và được trẻ đặc biệt
yêu thích. Các đối tượng mà trẻ được khám phá trong chủ đề: cỏ cây, hoa, lá...
là những đối tượng có thực trong thế giới tự nhiên, chúng rất đẹp, sống động,
gần gũi và đáng yêu nhưng cũng ẩn chứa bao bí mật thôi thúc trẻ khám phá.

Dạy học theo hướng trải nghiệm tạo điều kiện để trẻ tiếp xúc trực tiếp với các
đối tượng trong môi trường thực giúp trẻ phát triển nhận thức: những kiến
thức sơ đẳng về thực vật (tên gọi, cấu tạo, đặc điểm, môi trường sống, điều
kiện sống, vai trò, lợi ích, quy luật phát triển...); hình thành và phát triển các
thao tác, kĩ năng tư duy: quan sát, so sánh, phân loại, xếp nhóm... Đồng thời
nảy sinh ở trẻ phẩm chất đạo đức đáng quý đó là: tình yêu thiên nhiên, cây cỏ,
hoa lá... và có ý thức chăm sóc, bảo vệ các đối tượng đó.
Hiện nay, việc hướng dẫn trẻ KPKH về MTXQ ở các trường mầm non
trên địa bàn cả nước nói chung vẫn còn nhiều hạn chế. Việc hướng dẫn trẻ
khám phá chủ đề Thế giới thực vật chưa thực sự quan tâm tới vai trò chủ thể
tích cực nhận thức của trẻ, chưa lấy trẻ làm trung tâm, chưa phát huy được
tính tích cực ở trẻ. Một số trường mầm non vẫn tồn tại hình thức dạy học
truyền thống: cô tập trung giảng giải kiến thức cho trẻ chứ không để trẻ tự
mình trải nghiệm khám phá. Việc vận dụng các phương pháp còn lúng túng,
chưa hợp lí, cách thức tổ chức còn đơn điệu, lặp đi lặp lại ít khơi gợi được
hứng thú, nhu cầu khám phá và năng lực nhận thức ở trẻ…
Những lý do kể trên chính là căn cứ để lựa chọn nghiên cứu đề tài
“Hƣớng dẫn trẻ 5-6 tuổi khám phá chủ đề Thế giới thực vật theo hƣớng
trải nghiệm”.

2


2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất quy trình hướng dẫn trẻ 5-6 tuổi khám phá chủ đề Thế giới
thực vật theo hướng trải nghiệm nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động
hướng dẫn trẻ 5-6 tuổi khám phá chủ đề Thế giới thực vật.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài “Hướng dẫn trẻ 5-6
tuổi khám phá chủ đề Thế giới thực vật theo hướng trải nghiệm”

- Thiết kế quy trình hướng dẫn trẻ 5-6 tuổi khám phá chủ đề Thế giới
thực vật theo hướng trải nghiệm.
4. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Quy trình hướng dẫn 5-6 tuổi khám phá chủ đề
Thế giới thực vật theo hướng trải nghiệm.
- Khách thể nghiên cứu: Quá trình tổ chức cho trẻ KPMTXQ.
5. Phạm vi nghiên cứu
- Đề tài giới hạn phạm vi nghiên cứu: Chủ đề Thế giới thực vật.
- Địa bàn điều tra thực trạng: tại trường mầm non Đại Thịnh - Mê Linh
- Hà Nội
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
6.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận
6.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: quan sát, điều tra, phỏng vấn.
6.3. Phương pháp thống kê toán học
7. Giả thuyết khoa học
Nếu đề xuất được quy trình hướng dẫn trẻ 5-6 tuổi khám phá chủ đề
Thế giới thực vật theo hướng trải nghiệm phù hợp với đặc điểm của trẻ và
thực tiễn giáo dục mầm non thì sẽ nâng cao hiệu quả của hoạt động hướng
dẫn trẻ 5-6 tuổi khám phá chủ đề Thế giới thực vật nói riêng và hoạt động
khám phá khoa học nói chung.

3


8. Cấu trúc khóa luận
Ngoài phần Mở đầu và phần Kết luận thì khóa luận có phần Nội dung bao
gồm :
Chương 1: Cơ sở lý luận của việc Hướng dẫn trẻ 5 – 6 tuổi khám
phá chủ đề Thế giới thực vật theo hướng trải nghiệm.
Chương 2: Cơ sở thực tiễn của việc Hướng dẫn trẻ 5- 6 tuổi khám

phá chủ đề Thế giới thực vật theo hướng trải nghiệm
Chương 3: Quy trình Hướng dẫn trẻ 5-6 tuổi khám phá chủ đề Thế
giới thực vật theo hướng trải nghiệm.

4


NỘI DUNG
CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC HƢỚNG DẪN TRẺ 5-6 TUỔI KHÁM
PHÁ CHỦ ĐỀ THẾ GIỚI THỰC VẬT THEO HƢỚNG TRẢI NGHIỆM
1.1. Dạy học theo hƣớng trải nghiệm
1.1.1 Khái niệm trải nghiệm
Trải nghiệm là xu thế dạy học hiện đại đang được quan tâm nghiên cứu
và áp dụng vào nhà trường ở nhiều quốc gia trên thế giới trong đó có Việt
Nam.
Theo Wikipedia: Trải nghiệm hay kinh ngiệm (exprience) là tổng quan
khái niệm bao gồm: tri thức, kĩ năng thu được thông qua việc tiếp xúc, thao
tác trực tiếp với các sự vật hiện tượng. [14]
Từ khái niệm nêu trên, kinh nghiệm và trải nghiệm được hiểu giống
nhau. Kinh nghiệm được đề cập tới việc biết như thế nào, trải nghiệm thường
đi đến một tri thức về sự hiểu biết đến sự vật, hiện tượng, sự kiện.
Theo Từ điển Tiếng Việt: trải nghiệm là đã từng qua, đã từng biết, từng
chịu đựng [tr 1020,10].
Từ các khái niệm nêu trên chúng tôi rút ra: Trải nghiệm là quá trình
tham gia vào các sự kiện, tiếp xúc trực tiếp, hoạt động cụ thể với các sự vật,
hiện tượng nhằm thu thập tri thức, kĩ năng về các đối tượng.
1.1.2 Học tập trải nghiệm
Có thể nói học tập trải nghiệm có từ rất lâu cùng với sự xuất hiện của
loài người. Cha đẻ của học tập trải nghiệm là Jond Dewey (1859 - 1952), ông

là người đặt nền móng cho thuyết học tập trải nghiệm.
John Dewey nêu quan điểm về học tập trải nghiệm của trẻ em: Việc
học của trẻ em phải đi từ trải nghiệm của chúng. Trải nghiệm vừa là nội dung

5


vừa là phương pháp. Không có nội dung hoặc giá trị giáo dục nào hoặc giá trị
bản thân mang tính tuyệt đối, bất biến được áp đặt từ bên ngoài cho trẻ em.
Mọi thứ đều phải do từng cá nhân trẻ em tự tìm ra. Khi trẻ em tự mình trải
nghiệm thì chúng mới tìm ra được giá trị của điều chúng trải nghiệm, bởi vì
giá trị tức là điều được thấy trong khi cảm thụ, đánh giá cao hoặc đánh giá
thấp một sự vật chứ không phải tự thân giá trị nằm bên trong sự vật” [11]
Theo tác giả Quỳnh Anh thì: Học tập qua trải nghiệm là một quá trình
phát triển kiến thức, kĩ năng và thái độ dựa trên những suy nghĩ có ý thức về
trải nghiệm đó. Vì vậy, phương pháp này bao gồm những trải nghiệm cá nhân
mang tính trực tiếp và chủ động, kết hợp với sự phân tích/ chiêm nghiệm và
phản hồi. [tr 17, 13]
Theo chúng tôi học tập trải nghiệm là: quá trình tham gia vào các sự
kiện, tiếp xúc trực tiếp, hoạt động cụ thể với các sự vật, hiện tượng nhằm thu
thập tri thức, kĩ năng về các đối tượng đó.
Thuyết học tập trải nghiệm của Jond Dewey được David Kold lấy làm
“điểm tựa” khi nghiên cứu về học tập trải nghiệm. Năm 1984, ông đã công bố
công trình nghiên cứu của mình về dạy học theo hướng trải nghiệm. Ông đã
xây dựng nên mô hình học tập trải nghiệm gồm bốn giai đoạn như sau:

6


Khởi động

bằng việc tiếp
thu một kinh
nghiệm

Thử nghiệm
chủ động

Quan sát và
phản hồi

Hình thành
khái niệm
trừu tượng

Theo David Kolb, trong mô hình của ông, người học có thể tiếp cận ở
bất cứ giai đoạn nào trong bốn giai đoạn của chu trình học. Mô hình học tập
trải nghiệm của Kolb nhấn mạnh vai trò trung tâm của kinh nghiệm trong quá
trình học tập. Nhìn vào mô hình học tập trải nghiệm của Kolb ta có thể hiểu
chu trình học tập trải nghiệm diễn ra như sau:
* Giai đoạn 1: Khởi động bằng việc tiếp thu một kinh nghiệm
Người học đã có hiểu biết, kiến thức về chủ đề học tập qua việc đọc tài
liệu, tham dự bài giảng... Việc này tạo nên các kinh nghiệm nhất định cho
người học và chúng trở thành nguyên liệu đầu vào cho quá trình học tập.
* Giai đoạn 2: Quan sát và phản hồi
Người học cần có sự quan sát, phân tích, đánh giá các sự kiện và kinh
nghiệm đã có. Sự đánh giá này cần mang yếu tố “phản tỉnh” tức là tự mình
suy tưởng về các kinh nghiệm đó, xem mình cảm thấy thế nào, có hiểu được
hay không, có thấy nó hợp lý hay không, có thấy nó đúng hay là không ổn, có
quan điểm thực tế nào đi ngược lại với các kinh nghiệm mình vừa trải qua
không. Khi suy tưởng người học sẽ tham gia sâu hơn vào quá trình học tập.

7


Bản thân quá trình phản hồi lại các suy tưởng rất có lợi cho việc học tập, nó
giúp ta có được những cải tiến, nâng cấp, điều chỉnh cho tiến trình phát triển
của việc học tập.
* Giai đoạn 3: Hình thành khái niệm trừu tượng
Sau khi có được quan sát chi tiết cộng với suy tưởng sâu sắc người
học tiến hành khái niệm hóa các kinh nghiệm đã nhận được. Từ kinh
nghiệm ta có các khái niệm, “lý thuyết mới”. Bước này chính là bước quan
trọng để các kinh nghiệm được chuyển đổi thành “tri thức”. Hệ thống khái
niệm bắt đầu được lưu giữ lại trong não bộ. Nếu không có bước này, các
kinh nghiệm sẽ không thể được nâng cấp và phát triển lên một tầm cao mới
hữu ích hơn mà chỉ là các trải nghiệm vụn vặt nhặt được trong tiến trình
hoạt động hay thực hành.
Giai đoạn khái niệm hóa kết thúc bằng việc ta lập một kế hoạch cho các
hoạt động tiếp theo trong thời gian tới. Thông thường giai đoạn này được tiếp
nối giai đoạn trước (quan sát có suy tưởng) một cách tự nhiên bằng việc trả
lời cho câu hỏi quan trọng trong quá trình quan sát có suy tưởng có thể coi
như kết luận của toàn bộ quá trình suy tưởng và giai đoạn tiếp theo là giai
đoạn kiểm chứng kết luận đó có chính xác hay không.
* Giai đoạn 4: Thử nghiệm chủ động
Ở giai đoạn trước người học đã có những kết luận được đúc rút từ thực
tiễn. Kết luận đó được coi như là một giả thuyết và ta phải đưa vào thực tiễn
để kiểm nghiệm. Việc này hết sức quan trọng trong việc hình thành nên tri
thức thực sự. Đây là bước cuối cùng để chúng ta xác nhận hoặc phủ nhận các
kinh nghiệm đã đưa ra từ giai đoạn 3. Và các tri thức mới này lại trở thành
đầu vào cho vòng học tập tiếp theo, cứ thế lặp lại cho tới khi nào việc học đạt
được mục tiêu đề ra.

8


Từ phân tích trên có thể nhận thấy học tập qua trải nghiệm (experiential
learning) là một cách học thông qua làm, với quan niệm việc học là quá trình
tạo ra tri thức mới trên cơ sở trải nghiệm thực tế, dựa trên những đánh giá,
phân tích trên những kinh nghiệm, kiến thức sẵn có. Về bản chất học tập trải
nghiệm mang tính chất cá nhân và có tính hiệu quả, tác động cả tới tình cảm
và cảm xúc cũng như nâng cao kiến thức và kĩ năng.
1.1.3. Dạy học theo hƣớng trải nghiệm
Có rất nhiều cách tiếp cận quan niệm dạy học theo hướng trải nghiệm.
Một số tác giả coi dạy học theo hướng trải nghiệm là một chiến lược dạy học,
hay là một hình thức dạy học. Ở phạm vi nghiên cứu đề tài này, chúng tôi tiếp
cận quan điểm dạy học theo hướng trải nghiệm dưới góc độ là một phương
pháp dạy học.
Như vậy: Dạy học theo hướng trải nghiệm là một phương pháp dạy học
trong đó giáo viên hướng dẫn, tổ chức các hoạt động cho người học tham gia
vào các sự kiện, tiếp xúc trực tiếp, hoạt động cụ thể với các sự vật, hiện tượng
nhằm thu thập tri thức, kĩ năng về các đối tượng.
Trong dạy học theo hướng trải nghiệm, giáo viên giữ vai trò là người
hướng dẫn, điều chỉnh hoạt động của học sinh nhằm làm cho học sinh tự giác
nắm vững hệ thống tri thức, kĩ năng, kĩ xảo giúp phát triển năng lực nhận
thức, năng lực hoạt động và hình thành cơ sở của thế giới quan. Phương pháp
này nhấn mạnh việc học tập dựa trên những kinh nghiệm, người học tiếp thu
tri thức dựa trên những trải nghiệm thực tế. Đây là PPDH lấy hoạt động của
người học làm trung tâm thực sự và toàn diện. Hay nói cách khác đây là
phương pháp dạy học dựa trên việc học tập từ kinh nghiệm trực tiếp và sử
dụng tất cả mọi giác quan. Phương pháp này tập trung vào người học và kinh
nghiệm của người học.

9


1.2. Đặc trƣng của dạy học theo hƣớng trải nghiệm
Mối quan hệ giữa giáo viên và trẻ trong dạy học theo hướng trải
nghiệm: Dạy học theo hướng trải nghiệm làm thay đổi cách nhìn nhận của
giáo viên và trẻ về kiến thức và về vị trí, vai trò của thầy - trò trong quá trình
học tập.
Trong quá trình dạy học theo hướng trải nghiệm: giáo viên chỉ đóng
vai trò là người tổ chức, hướng dẫn và thúc đẩy việc trải nghiệm trực tiếp bảo
đảm cho quá trình học tập của trẻ có ý nghĩa và tồn tại lâu dài chứ không phải
là người cung cấp các kiến thức có sẵn.
Trẻ trong môi trường dạy học trải nghiệm là người tự tạo ra kiến thức, tự
tìm kiếm, thu thập tri thức cho bản thân. Những kiến thức trẻ học được không
chỉ là những kiến thức trong nhà trường qua sự giảng dạy của thầy cô mà còn
là những kiến thức ngoài xã hội (trường đời) - kiến thức tổng hợp. Trải
nghiệm tạo cơ hội để trẻ đóng góp tiếng nói của mình vào quá trình học tập,
thậm chí trẻ có thể tự đánh giá kết quả học tập của bản thân.
Như vậy trong quá trình dạy học theo hướng trải nghiệm giáo viên giữ
vai trò là một kĩ sư trong việc thiết kế, xây dựng chương trình, tổ chức hướng
dẫn các hoạt động học tập cá nhân hoặc theo nhóm giúp trẻ được tiếp cận trực
tiếp với nguồn tri thức, tự lực chiếm lĩnh nội dung học tập, chủ động trong
việc hoàn thành các mục tiêu: kiến thức, kĩ năng, thái độ theo chương trình
học tập đã đề ra. Qua đó cũng hình thành ở các em lối suy nghĩ, nét tính cách
tích cực cho bản thân nhằm giải quyết tốt các vấn đề xảy ra trong cuộc sống
hằng ngày.
Dạy học theo hướng trải nghiệm nhấn mạnh đến việc tổ chức hoạt
động học tập cho trẻ thông qua học qua sai lấm: Bản chất của quá trình dạy
học theo hướng trải nghiệm là quá trình dạy học dựa trên việc học tập từ kinh

nghiệm trực tiếp và sử dụng tất cả các giác quan của người học. Muốn có

10


được kinh nghiệm, người học phải trực tiếp được trải nghiệm thông qua các
hoạt động cụ thể. Trải nghiệm trở thành một quá trình học khi nó được người
học động não và phản hồi, từ đó rút ra những kinh nghiệm để ghi nhớ và vận
dụng vào các tình huống khác nhau... Mục đích của việc động não và phản hồi
là để có được một sự đánh giá trung thực nhưng không mang tính chất bắt lỗi
về toàn bộ hoạt động, trong đó mọi sai lầm đều được nhìn nhận dưới góc nhìn
khách quan là điều tất yếu xảy ra và thậm chí sai lầm đó còn có giá trị. Mặt
khác những sai lầm đó còn làm giảm bớt một số con đường đi tìm kiến thức
và thúc đẩy trẻ tìm những con đường mới khác. Như vậy có thể nói, sai lầm
trong quá trình học tập của trẻ cũng là một động thái giúp trẻ tìm ra chân lý.
Những phân tích trên đây cho thấy, khi dạy học theo hướng trải
nghiệm, người giáo viên luôn khuyến khích trẻ trải nghiệm, tự phát hiện ra tri
thức mới và chấp nhận kết quả sai lầm trong quá trình hình thành kinh
nghiệm.
Dạy học thông qua tổ chức các hoạt động cho trẻ: Đặc trưng nổi bật của
dạy học theo hướng trải nghiệm là dạy học thông qua các hoạt động cụ thể.
Xuất phát từ mục tiêu từng hoạt động học mà giáo viên lên kế hoạch tổ chức
các hoạt động thích hợp cho trẻ, giúp các em chủ động chiếm lĩnh tri thức, kĩ
năng, kĩ xảo cần thiết. Trẻ luôn bị cuốn vào các hoạt động cụ thể do giáo viên
tổ chức, mà các hoạt động thì luôn vận động, điều đó tạo ra sự hấp dẫn của nội
dung bài học và khiến các em tỏ ra thích thú, ham thích khám phá, thay đổi tích
cực, đó là cơ sở của sự thành công ở mỗi cá nhân trẻ tham gia.
Dạy học trải nghiệm rất thích hợp để trẻ tiếp thu những kĩ năng thực
hành thông qua thực hành làm thí nghiệm và những bài tập thực tế. Việc trẻ
được trải nghiệm bằng các hoạt động cụ thể sẽ giúp các em tạo dựng sự tự tin,

mạnh dạn bộc lộ các điểm mạnh cũng như các kĩ năng xã hội của mình (lãnh
đạo, tổ chức, giao tiếp...).

11


Đánh giá trong dạy học theo hướng trải nghiệm: Hoạt động đánh giá là
công việc kiểm nghiệm sự hiệu quả trong việc sử dụng phương pháp, hình
thức dạy học có phù hợp với bài dạy hay không.Việc đánh giá trẻ không chỉ
nhằm mục đích nhận định thực trạng học tập của các em mà còn điều chỉnh
hoạt động của giáo viên giảng dạy.
Giữa cách đánh giá truyền thống và đánh giá trong dạy học trải nghiệm
có những điểm khác biệt rõ rệt. Nếu trong dạy học truyền thống cách đánh
được thực hiện bằng việc giáo viên đặt câu hỏi xem trẻ có trả lời đúng không,
thì trong dạy học theo hướng trải nghiệm, ngoài đánh giá kiến thức của trẻ
bằng cách đặt câu hỏi giáo viên còn đánh giá trẻ dựa trên các hoạt động mà
trẻ thực hiện. Các hoạt động mà trẻ làm sẽ thể hiện vốn kiến thức mà trẻ tiếp
thu được. Không những thế, thông qua các hoạt động, giáo viên còn đánh giá
được kĩ năng thực hành của trẻ qua việc vận dụng tri thức thu được vào việc
giải quyết các vấn đề nảy sinh trong thực tiễn đời sống.
Trong dạy học truyền thống giáo viên giữ vai trò độc quyền đánh giá
trẻ còn trong dạy học trải nghiệm ngoài việc giáo viên đánh giá thì trẻ còn
được tham gia đánh giá lẫn nhau và tự đánh giá kết quả của bản thân mình.
Đánh giá trong dạy học trải nghiệm khuyến khích trẻ suy nghĩ và hoạt động
tích cực nhằm hướng tới mục tiêu hữu ích, các em có thái độ tích cực với việc
học tập của bản thân hơn và sự đánh giá lẫn nhau giữa các trẻ tạo cho các em
ý thức cố gắng vươn lên trong học tập.
1.3. Vai trò của dạy học theo hƣớng trải nghiệm trong dạy học mầm non
Trong xu thế đổi mới một cách toàn diện của ngành giáo dục, dạy học
trải nghiệm đã được đưa vào áp dụng trong tất cả các bậc học kể cả giáo dục

mầm non. Dạy học theo hướng trải nghiệm có vai trò rất lớn trong việc nâng
cao chất lượng giáo dục mầm non.

12


Trẻ mầm non rất ưa hoạt động, ham thích khám phá. Dưới đôi mắt trẻ
thơ có biết bao điều mới lạ từ thế giới xung quanh mà các em muốn đi tìm
hiểu và lý giải. Thông qua các hoạt động học tập ở trường mầm non, trẻ được
thỏa mãn nhu cầu nhận thức, khám phá của mình. Hơn nữa, trẻ mầm non có
tâm hồn nhạy cảm, rất dễ xúc động trước cái đẹp, mới lạ, sinh động và những
đối tượng được tiếp xúc trực tiếp. Bất kì một sự vật, hiện tượng nào mà các
em tiếp xúc cũng để lại ấn tượng sâu sắc trong các em. Quá trình dạy học theo
hướng trải nghiệm luôn đặt trẻ vào những hoạt động trải nghiệm trực tiếp,
luôn tạo ra thách thức hấp dẫn trẻ cho nên việc dạy học theo hướng trải
nghiệm tạo nhiều cơ hội cho trẻ tự tìm hiểu, khám phá thế giới xung quanh.
Trong quá trình hoạt động trải nghiệm, trẻ được thỏa sức sáng tạo, tự nhận
xét, tự đánh giá, học hỏi lẫn nhau. Như vậy, dạy học theo hướng trải nghiệm
đáp ứng và thúc đẩy nhu cầu nhận thức, từ đó, giúp trẻ mở rộng hiểu biết,
khơi gợi tính sáng tạo và hình thành các phẩm chất đạo đức tốt đẹp: tính ham
học hỏi, lòng say mê khám phá...
Dạy học theo hướng trải nghiệm rất thích hợp để trẻ gắn lí thuyết với
thực hành, ứng dụng những tri thức học được vào thực tế giúp cho các tri thức,
kĩ năng của trẻ có ý nghĩa hơn. Các bài tập thực tế, các hoạt động làm thí
nghiệm rèn cho trẻ kĩ năng thực hành. Việc tham gia các hoạt động trải nghiệm
sẽ tạo điều kiện để trẻ được hoạt động trong nhóm, từ đó, rèn cho trẻ kĩ năng
hợp tác nhóm, tinh thần đoàn kết và tạo cơ hội để trẻ bộc lộ sự tự tin, điểm
mạnh của mình cũng như các kĩ năng xã hội khác (lãnh đạo, giao tiếp, ...)
Lứa tuổi mầm non là giai đoạn sự biến đổi của các cơ quan trong cơ thể
diễn ra một cách tích cực, thể hiện rõ ràng ở sự phát triển chiều cao, cân nặng,

sự cốt hóa bộ xương... Dạy học theo hướng trải nghiệm tạo điều kiện để trẻ
được sử dụng phối hợp các giác quan và phát triển sự nhanh nhẹn, mềm dẻo,
khéo léo, mạnh mẽ. Trong quá trình dạy học theo hướng trải nghiệm, trẻ luôn

13


ở trạng thái vận động, sử dụng tất cả các giác quan, điều này không chỉ giúp
trẻ lĩnh hội được nhiều thông tin tri thức, kĩ năng mà còn giúp trẻ phát triển về
thể chất, góp phần thực hiện mục tiêu chung của giáo dục mầm non là giúp trẻ
phát triển một cách toàn diện.
Mặt khác trong dạy học theo hướng trải nghiệm ngoài việc trẻ tiếp thu
tri thức, rèn luyện kĩ năng còn hình thành ở trẻ những phẩm chất đạo đức
đáng quý: lòng yêu thiên nhiên, ý thức bảo vệ môi trường và các hành vi ứng
xử có văn hóa khác.
Dạy học theo hướng trải nghiệm đã thay đổi tư duy giáo dục truyền
thống từ việc đặt giáo viên vào vị trí trung tâm sang lấy trẻ làm trung tâm. Cô
không còn tập trung giảng giải kiến thức, thực hiện các hoạt động trải nghiệm
thay trẻ nữa mà trẻ được chủ động tự tạo kiến thức, tự hình thành kĩ năng, thái
độ cho bản thân. Trẻ từ vai trò thụ động chuyển sang chủ động trong quá trình
học tập. Điều này góp phần phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo ở trẻ,
làm giảm tình trạng “ thụ động ở người học”.
Như vậy, dạy học theo hướng trải nghiệm có vai trò quan trọng trong
giáo dục trẻ mầm non, góp phần nâng cao hiệu quả cũng như chất lượng giáo
dục mầm non.
1.4. Chủ đề Thế giới thực vật trong chƣơng trình CTKPMTXQ ở trẻ
5-6 tuổi.
1.4.1. Mục tiêu chủ đề Thế giới thực vật
* Về kiến thức
- Trẻ biết tên gọi, đặc điểm (về cấu tạo, màu sắc, hình dáng, môi trường

sống...) của một số loại cây, hoa quả phổ biến.
- Biết mối quan hệ đơn giản giữa cây, hoa,quả và sự phụ thuộc của
chúng với các yếu tố của môi trường sống: đất, nước, không khí, ánh sáng,
nhiệt độ.

14


- Biết quá trình phát triển của cây
- Biết lợi ích phong phú của cây, hoa, quả đối với đời sống con người.
* Về kĩ năng
- Rèn luyện kĩ năng chung: quan sát, tri giác, ghi nhớ...
- Hình thành, rèn luyện và phát triển các các kĩ năng: so sánh, phân biệt
một số đặc điểm giống và khác nhau của các loại cây. Phân nhóm các loại
cây, hoa, quả theo các dấu hiệu đặc trưng( về cấu tạo, công dụng, màu sắc,
hương vị, nơi sống...)
* Về thái độ
- Có cảm xúc, ấn tượng về các loại cây, hoa, rau quả. Từ đó yêu thích,
tìm tòi, khám phá chúng.
- Hình thành một số thói quen, kĩ năng cần thiết bảo vệ, chăm sóc cây
cối, quý trọng người trồng cây và yêu thích thiên nhiên.
- Có thái độ và hành vi phù hợp để chăm sóc và bảo vệ môi trường.
1.4.2. Nội dung chủ đề Thế giới thực vật
Nội dung của chủ đề Thế giới thực vật bao gồm các chủ đề nhánh sau:
Cây xanh và môi trường sống; Một số loại hoa; Một số loại quả, hạt phổ biến;
Một số loại rau phổ biến. Nội dung cụ thể của các chủ đề nhánh như sau:
* Cây xanh và môi trường sống
- Trẻ tìm hiểu về tên gọi, đặc điểm, cấu tạo, lợi ích của cây xanh.
- Những điều kiện cần thiết để cây lớn lên và phát triển.
* Một số loại hoa

- Trẻ tìm hiểu về tên gọi, đặc điểm (màu sắc, hình dáng, cấu tạo, mùi
hương), lợi ích của các loài hoa đối với cuộc sống của con người.
* Một số loại quả, hạt phổ biến
- Trẻ tìm hiểu về tên gọi,đặc điểm (màu sắc, hình dạng, cấu tạo, mùi vị)
và lợi ích của các loại quả, hạt phổ biến trong đời sống của con người.

15


* Một số loại rau phổ biến
- Trẻ tìm hiểu về tên gọi, đặc điểm (màu sắc, cấu tạo) và lợi ích của các
loại rau đối với đời sống của con người.
1.4.3. Vai trò của hoạt động khám phá chủ đề Thế giới thực vật đối với
trẻ mầm non
Dưới đôi mắt trẻ thơ, Thế giới thực vật là những đối tượng thân quen,
đáng yêu như những người bạn nhỏ. Hầu như các em đều yêu thích cỏ cây,
hoa trái thiên nhiên. Thế giới thực vật rất đỗi gần gũi với trẻ bởi chúng có
trong bữa ăn hằng ngày, trong bài học cô giáo dạy, trong hoạt động vui chơi,
thăm quan hay trong các bài thơ, lời ca, câu chuyện kể... của trẻ. Năm tháng
nuôi trẻ khôn lớn và trẻ có những hiểu biết nhất định về các đối tượng trong
Thế giới thực vật. Việc tổ chức cho trẻ khám phá Thế giới thực vật giúp trẻ
hiểu rõ hơn về đặc điểm, lợi ích, cách sử dụng, cách chăm sóc một số loài
thực vật thường gặp trong đời sống hàng ngày. Từ đó, trẻ có thể áp dụng
những hiểu biết của mình để sử dụng các đối tượng thực vật một cách an toàn
và hợp lý, giúp cho những hiểu biết trở nên có ý nghĩa hơn, phục vụ tốt hơn
cho cuộc sống của trẻ.
Mỗi một đứa trẻ sinh ra đã có nhu cầu tìm hiểu, khám phá thế giới xung
quanh. Đứa trẻ nào cũng mang sẵn trong mình trí tò mò, lòng ham hiểu biết.
Thế giới thực vật vô cùng phong phú và hấp dẫn, muôn màu, muôn vẻ, chính
điều này đã thôi thúc sự tò mò, ham khám phá ở trẻ, gợi lên trong tâm trí các

em bao thắc mắc: Đây là cái gì? Tại sao cây lại có màu xanh? Cây được trồng
để làm gì?... Để trả lời cho hàng vạn câu hỏi vì sao ấy, chúng ta chỉ có thể để
trẻ tự mình tham gia vào hoạt động khám phá Thế giới thực vật nhằm thỏa
mãn trí tò mò của trẻ. Việc tổ chức cho trẻ khám phá với Thế giới thực vật
trước hết nhằm thỏa mãn nhu cầu nhận thức, nâng cao hiểu biết về thế giới
xung quanh của trẻ, cung cấp cho trẻ những hiểu biết sơ đẳng về thực vật: tên

16


gọi, cấu tạo, đặc điểm, nơi sống, lợi ích, quy luật phát triển... hình thành và
phát triển ở trẻ các thao tác, kĩ năng tư duy: quan sát, so sánh, phân loại, xếp
nhóm... Từ đó làm nảy sinh ở trẻ phẩm chất đạo đức đáng quý đó là: tình yêu
cây cỏ, hoa lá... và ý thức chăm sóc, bảo vệ môi trường.
Việc tổ chức cho trẻ khám phá Thế giới thực vật giúp trẻ phát triển tất
cả các mặt: trí tuệ, thể chất, tình cảm đạo đức, thẩm mĩ góp phần vào mục tiêu
phát triển trẻ một cách toàn diện.
Như vậy Thế giới thực vật vừa là môi trường sống, điều kiện sống; vừa
là đối tượng nghiên cứu của trẻ; vừa là phương tiện để trẻ học, vui chơi...
1.5. Đặc điểm của trẻ 5-6 tuổi
1.5.1. Đặc điểm tâm lí
Quá trình nhận thức của trẻ mang tính trực quan cụ thể, trẻ nhận thức
chủ yếu qua hoạt động tri giác (qua việc sử dụng các giác quan). Tri giác của
trẻ gắn với hoạt động thực tiễn, trí nhớ mang tính chất hình ảnh, cụ thể, trực
tiếp. Ở 5-6 tuổi cảm giác của trẻ đang phát triển và dần hoàn thiện. Đối tượng
gây xúc cảm cho trẻ chủ yếu là các sự vật, hiện tượng, hình ảnh... cụ thể, sinh
động, trực tiếp. Trẻ rất dễ bị thu hút bởi các đối tượng sống động có màu sắc
bắt mắt, hình dáng kì lạ, âm thanh vui nhộn và có thể di chuyển được.
Trẻ 5-6 tuổi nhận thức trừu tượng có sự phát triển hơn so với các giai
đoạn trước. Khả năng tư duy của trẻ tốt hơn: trẻ biết phân tích, tổng hợp, khái

quát các vấn đề và từ đó rút ra kết luận hình thành vốn kinh nghiệm cho bản
thân. Hơn nữa trí tưởng tượng, khả năng sáng tạo của trẻ giai đoạn này rất
phát triển.
Tất cả những đặc điểm kể trên là cơ sở để trẻ tham gia vào hoạt động
trải nghiệm bởi hoạt động này đòi hỏi trẻ phải nhận thức qua việc sử dụng các
giác quan và trẻ phải biết phân tích, tổng hợp, khái quát các tri thức để hình

17


thành các khái niệm. Chính sự phát triển tâm lý tạo điều kiện cho trẻ 5-6 tuổi
tham gia học tập theo hướng trải nghiệm.
Ngôn ngữ của trẻ 5-6 tuổi có sự phát triển vượt bậc theo các hướng sau:
Trẻ sử dụng thành thạo tiếng mẹ đẻ trong sinh hoạt hằng ngày. Trẻ
nắm vững ngữ âm, ngữ điệu và sử dụng chúng một cách phù hợp với nội
dung giao tiếp.
Có sự phát triển về vốn từ và cơ cấu ngữ pháp. Vốn từ của trẻ tích lũy
được khá phong phú. Cơ cấu từ loại trong vốn từ của trẻ có sự thay đổi.
Sự phát triển của ngôn ngữ mạch lạc: Ngôn ngữ mạch lạc của trẻ phát
triển tương đối cao. Trẻ biết dựa vào ngữ cảnh để nói cho người khác hiểu
một cách rõ ràng, khúc triết. Sự phát triển về ngôn ngữ là điều kiện để trẻ
tham gia tốt vào các hoạt động trải nghiệm.
1.5.2. Đặc điểm sinh lí
5-6 tuổi là thời kì hệ thần kinh phát triển nhanh nhất trong cả cuộc đời
trẻ. Kết cấu thần kinh ở não có xu thế sớm trưởng thành. Hệ thần kinh trung
ương và ngoại biên đã biến hóa, chức phận phân tích, tổng hợp vỏ não đã hoàn
thiện. Số lượng phản xạ ngày càng nhiều, tốc độ hình thành phản xạ có điều
kiện nhanh. Các đặc điểm này, tạo điều kiện cho trẻ dễ dàng tham gia các hoạt
động trải nghiệm đòi hỏi có sự phân tích, tổng hợp, khái quát các vấn đề.
Ở 5-6 tuổi chủ yếu các cơ quan và hệ cơ quan trong cơ thể trẻ dần hoàn

thiện, đặc biệt là chức năng vận động, phối hợp các động tác, cơ lực phát triển
nhanh. Từ những động tác còn vụng về, chậm chạp trẻ đã làm được các động
tác khéo léo, gọn gàng hơn. Cùng với đó là sự phát triển của cơ lòng bàn tay,
bàn chân giúp trẻ cầm, nắm, mang vác các đồ vật một cách dễ dàng, khéo léo,
thao tác nhanh chóng và chính xác với các đối tượng hơn. Chính các đặc điểm
phát triển sinh lí đã tạo điều kiện thuận lợi cho trẻ 5-6 tuổi tham gia vào các
hoạt động trải nghiệm.

18