đời sống văn hóa dân tộc khmer ở tỉnh vĩnh long – thực trạng và giải pháp

ĐỀ TÀI: ĐỜI SỐNG VĂN HÓA DÂN TỘC KHMER Ở TỈNH VĨNH LONG - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA KHOA HỌC CHÍNH TRỊ

------

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
ĐỜI SỐNG VĂN HÓA DÂN TỘC KHMER Ở TỈNH
VĨNH LONG – THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

Chuyên ngành: Sư phạm giáo dục công dân
Mã ngành: 52140204

Giảng viên hướng dẫn
TS.GVC. Nguyễn Thanh Sơn

Sinh viên thực hiện
Sơn Bình Minh
MSSV: 6106628

Cần thơ, tháng11 năm 2013
SINH VIÊN THỰC HIỆN : SƠN BÌNH MINH


ĐỀ TÀI: ĐỜI SỐNG VĂN HÓA DÂN TỘC KHMER Ở TỈNH VĨNH LONG - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

LỜI CẢM ƠN
Trải qua những năm tháng học tập và rèn luyện ở Trường Đại Học Cần Thơ bản
thân tôi đã học tập trao đổi, tích lũy cho mình được những kiến thức hết sức bổ ích
và cần thiết để tiến hành làm đề tài luận văn tốt nghiệp của mình. Có thể nói, luận

văn tốt nghiệp là một hành trang trí thức, là một đề tài nghiên cứu khoa học cuối
cùng của một sinh viên trên giảng đường Đại học. Qua đó, cho thấy rằng, sinh viên
có được khả năng và bản lĩnh nghiên cứu khao học của mình. Đồng thời sẽ giúp ích
cho bản thân tôi có được nhiều nguồn trí thức bổ ích và những kinh nghiệm quý báu
cho công tác giảng dạy sau này.
Để hoàn thành luận văn là cả một quá trình tìm tòi nghiên cứu khoa học nghiêm túc
bằng sự cố gắng của bản thân, có sự hỗ trợ nhiệt tình, tận tình của các thầy cô là vô
cùng quan trọng. Em xin chân thành gửi lời cảm ơn chân thành đến toàn thể quý
thầy cô khoa khoa hoc chính trị để tạo điều kiện thuận lợi cho em được làm luận
văn. Đặc biệt em xin gửi lời cảm ơn chân thành, sâu sắc đến thầy Nguyễn Thanh
Sơn là người trực tiếp hướng dẫn, tận tình giúp đỡ em trong suốt thời gian làm luận
văn. Cảm ơn các bạn sinh viên sư phạm Giao Dục Công Dân K36 đã quan tâm,
động viên để tôi có thêm niềm tin và sức mạnh để thực hiện làm luận văn này. Một
lần nữa em xin cám ơn Sở Giáo Dục - Đào Tạo Tỉnh Vĩnh Long và trưởng ban dân
tộc tỉnh Vĩnh Long đã cung cấp cho em những số liệu trong quá trình làm luận văn
tốt nghiệp. Em rất mong quý thầy cô góp ý và bổ sung những thiếu sót của luận văn,
để luận văn hoàn chỉnh hơn.

Xin trân trọng cảm ơn
.

SINH VIÊN THỰC HIỆN : SƠN BÌNH MINH

Cần Thơ, ngày tháng 11 năm 2013
Sinh viên thực hiện


ĐỀ TÀI: ĐỜI SỐNG VĂN HÓA DÂN TỘC KHMER Ở TỈNH VĨNH LONG - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

MỤC LỤC

A.PHẦN MỞ ĐẦU…………………………………………………………..…......3
1. Lý do chọn đề tài………………...………………………………………………3
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài………………………………………4
3. Đối tượng phạm vi nghiên cứu đề tài……………………………......................4
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu…………………………...………..5
5. kết cấu luận văn………………………………………...………………………..5
B.PHẦN NỘI DUNG……………………………………..………………………..6
CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ VĂN HÓA VÀ XÂY DỰNG
ĐỜI SỐNG VĂN HÓA……………………………………………….....................6
1.1 Văn hóa và vai trò văn hóa trong đời sống xã hội……………………………..6
1.1.1 Khái niệm văn hóa………………..…………………………………………...6
1.1.2 vai trò văn hóa trong đời sống xã hôi………………………………………...12
1.2 Đời sống văn hóa cơ sở và vấn đề xây dựng đời sống văn hóa cơ sở………..13
1.2.1 Đời sống văn hóa cơ sở…………………...…………………………….........14
1.2.2 Vấn đề xây dựng đời sống văn hóa cơ sở…………………………..………..16
1.3 Nội dung cơ bản của việc xây dựng đời sống văn hóa cơ sở…………….......19
1.3.1 Xây dựng được gia đình văn hóa……………………………………..……...19
1.3.2 Phát động các phong trào văn hóa nghệ thuật – thể dục thể thao và thông tin
tuyên truyền………………………………………………………………...............21
1.3.3 Phát triển giáo dục – y tế………………………………………………….….22
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG – GIẢI PHÁP VỀ XÂY DỰNG ĐỜI SỐNG
VĂN HÓA DÂN TỘC KHMER Ở TỈNH VĨNH LONG……………………….27
2.1 Đặc điểm địa lý, kinh tế, văn hóa xã hội của tỉnh Vĩnh Long……………….27
2.1.1 Đặc điểm địa lý……………………………………………………………....27
2.1.2 Đặc điểm kinh tế……………………………………………………………..28
2.1.3 Đặc điểm văn hóa xã hội…………………………………………………......31
2.2 Khái quát tình hình dân tộc và văn hóa dân tộc khmer ở tỉnh Vĩnh Long….32
SINH VIÊN THỰC HIỆN : SƠN BÌNH MINH

Trang 1


ĐỀ TÀI: ĐỜI SỐNG VĂN HÓA DÂN TỘC KHMER Ở TỈNH VĨNH LONG - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

2.2.1 khái quát tình hình dân tộc khmer ở tỉnh Vĩnh Long………………………...32
2.2.2 Văn hóa khmer ở tỉnh Vĩnh Long…………………………………………....33
2.3 Thực trạng xây dựng đời sống văn hóa của dân tộc khmer ở tỉnh Vĩnh
Long………………………………………………………………………………..56
2.3.1 Về xây dựng gia đình văn hóa………………………………………………..56
2.3.2 Về giáo dục…………………………………………………………………..60
2.3.3 Về y tế………………………………………………………………………..62
2.3.4 Về tình hình tổ chức các hoạt động văn hóa văn nghệ - thể dục thể thao…....63
2.4 Giải pháp xây dựng đời sống văn hóa của dân tộc khmer ở tỉnh Vĩnh
Long………………………………………………………………………………..68
KẾT LUẬN…………………………………………………………………...........71
TÀI LIỆU THAM KHẢO………………………………………………………….72

SINH VIÊN THỰC HIỆN : SƠN BÌNH MINH

Trang 2


ĐỀ TÀI: ĐỜI SỐNG VĂN HÓA DÂN TỘC KHMER Ở TỈNH VĨNH LONG - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

A. PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài.
Tỉnh Vĩnh Long là tỉnh nằm ở khu vực trung tâm đồng bằng sông Cửu Long,
được thiên nhiên ưu đãi phong phú cho Vĩnh Long về sông nước cũng như đồng

bằng phù xa ngập lục. Phía Bắc Nam giáp sông Tiền, ngăn cách với tỉnh Tiền Giang
có cầu Mỹ Thuận Bắc qua trên quốc lộ 1A; Tây Bắc giáp tỉnh Đồng Tháp; Tây giáp
sông Hậu, ngăn cách với thành phố Cần Thơ và tỉnh Hậu Giang, có cầu Cần Thơ
bắc qua trên quốc lộ 1A; Nam giáp tỉnh Trà Vinh; Đông giáp sông Cổ Chiên, ngăn
cách với tỉnh Bến Tre. Trong đó tỉnh Vĩnh Long cách thành phố Hồ Chí Minh
135km về phía bắc theo quốc lộ 1A, cách thành phố Cần Thơ 40km về phía nam
theo quốc lộ 1A. Diện tích tự nhiên 1.457,2 km2 chiếm tỉ lệ 0.4 % so với cả nước;
tổng số dân 1.024.707 người chiếm 6,8% so với vùng và 1,4% dân số cả nước. Dân
tộc khmer chiếm tỉ lệ 2,26% với 4.859 hộ, 24.089 người là dân tộc thiểu số có số
dân khá đông ở trong tỉnh Vĩnh Long. Được chia thành 8 đơn vị hành chính gồm:
Thành Phố Vĩnh Long, Huyện Long Hồ, Vũng Liêm, Tam Bình, Trà Ôn, Bình
Minh, Bình Tân và huyện Mang Thít, trong đó có 107 Xã (Phường), 846 ấp (
Khóm). Trong đó Dân tộc Khmer sống đông nhất ở Huyện Trà Côn, Tân Mỹ (
Huyện Trà Ôn), Loan Mỹ (Huyện Tam Bình).
Trên mảnh đất Tỉnh Vĩnh Long có nhiều dân tộc anh em sinh sống, trong đó
dân tộc (Kinh, Hoa, Khmer) chiếm nhiều hơn, vì vậy họ sống rất gần gũi xen kẽ lẫn
nhau, từ đó tạo nên sự giao lưu văn hóa giữa các dân tộc nhưng vẫn bảo lưu được
những giá trị văn hóa riêng cho dân tộc mình. Qua đó đồng bào dân tộc Khmer
thường sống tập trung thành Phum (Sok). Trong đó các gia đình thường sống liên kề
nhau. Hoạt động chính của người Khmer Vĩnh Long là nghề nông nghiệp, trong đó
chủ yếu là nông nghiệp lúa nước, ngoài lúa bên cạnh đó còn có hoa màu nhiều nghi
lễ liên quan đến vụ mùa, nhiều tập tục thể hiện nếp sống văn hóa nông nghiệp đã
được hình thành và đã ăn sâu vào tiềm thức của đồng bào dân tộc Khmer trong tỉnh
Vĩnh Long văn hóa dân tộc Khmer Tĩnh Vĩnh Long đã được hình thành từ lâu đời,
SINH VIÊN THỰC HIỆN : SƠN BÌNH MINH

Trang 3


ĐỀ TÀI: ĐỜI SỐNG VĂN HÓA DÂN TỘC KHMER Ở TỈNH VĨNH LONG - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

là kết quả kế thừa nền văn hóa khác nhau vừa đa dạng vừa phong phú. Người
Khmer so với các dân tộc thiểu số thì chiếm nhiều nhất trong tỉnh Vĩnh Long, hiện
nay đời sống mọi mặt của người Khmer Vĩnh Long được nâng cao, tạo điều kiện
thuận lợi để cộng đồng này nhanh chống hội nhập với các bước phát triển với dân
tộc anh em trong tỉnh. Song dù có ý thức gìn giữ bản sắc riêng và đời sống ngày
càng được nâng cao nhưng gặp phải những khó khăn bất cấp làm tác động đến giá
trị truyền thống của đồng bào dân tộc Khmer Vĩnh Long, nên văn hóa khmer Vĩnh
Long đứng trước nguy cơ mai một dần. Qua đó các thế lực thù địch vẫn chưa từ bỏ
âm mưu lôi kéo, gây chia rẻ, thù hằn giữ các dân tộc trong khu vực cũng như ở cả
nước. Đó là sự mất mát không gì bù đấp nổi đối với đồng bào Khmer, cũng như đối
với nền văn hóa Vĩnh Long về sau nếu chúng ta không có những giải pháp thích
hợp và kịp thời nhằm nghiên cứu giữ gìn nó ngay từ bây giờ. Do đó, việc nâng cao
đời sống cũng như xây dựng đời sống văn hóa cho đồng bào dân tộc Khmer tỉnh
Vĩnh Long hiện nay càng thực sự cần thiết và đồng thời góp phần xây dựng nền văn
hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc.
Vì lý do đó nên em chọn đề tài “ Đời sống văn hóa dân tộc Khmer ở Vĩnh
Long – thực trạng và giải pháp”.
2.Mục đích và nhiêm vụ nghiên cứu đề tài.
Mục đích của đề tài là hướng đến với việc nâng cao đời sống văn hóa cho
đồng bào dân tộc Khmer ở tỉnh Vĩnh Long, từ đó góp phần phát triển kinh tế, xây
dựng đời sống văn hóa dân tộc.
Nhiệm vụ là: Đánh giá trung thực, khách quan, khoa học và toàn diện thực
trạng về đời sống văn hóa của đồng bào dân tộc Khmer trong tỉnh Vĩnh Long, từ đó
đề xuất ra những giải pháp khả thi cho việc bảo tồn và bản sắc dân tộc, đồng thời
nâng cao chất lượng đời sống văn hóa cho đồng bào dân tộc Khmer trong tỉnh Vĩnh
Long.
3.Đối tượng phạm vi nghiên cứu đề tài.
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là nghiên cứu thực trạng đời sống văn
hóa đồng bào dân tộc Khmer tỉnh Vĩnh Long.

SINH VIÊN THỰC HIỆN : SƠN BÌNH MINH

Trang 4


ĐỀ TÀI: ĐỜI SỐNG VĂN HÓA DÂN TỘC KHMER Ở TỈNH VĨNH LONG - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

Thời gian thực hiện luận văn từ tháng 8 đến tháng 11 năm 2013.
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu.
Việc nghiên cứu đề tài dựa trên lý luận của tư tưởng Hồ Chí Minh, văn kiện,
luận văn, chủ nghĩa Mác – Lênin, chính sách của Đảng và pháp luật nhà nước. thực
hiện nghiên cứu đề tài trước tiên tiến hành phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh,
logic và lịch sử …
5. Kết cấu luận văn.
Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, tài liệu tham khảo, phần nội dung luận
văn gồm có 2 chương 7 tiết như sau:
Chương 1: Một số vấn đề lý luận về văn hóa và xây dựng đời sống văn
hóa.
1.1 Văn hóa và vai trò văn hóa trong đời sống xã hội.
1.2 Đời sống văn hóa cơ sở và vấn đề xây dựng đời sống văn hóa cơ sở.
1.3 Nội dung cơ bản của việc xây dựng đời sống văn hóa cơ sở.
Chương 2: Thực trạng – gải pháp về xây dựng đời sống văn hóa dân tộc
khmer ở tỉnh Vĩnh Long.
2.1 Đặc điểm địa lý, kinh tế, văn hóa xã hội của tỉnh Vĩnh Long.
2.2 Khái quát tình hình dân tộc và văn hóa dân tộc khmer ở tỉnh Vĩnh
Long.
2.3 Thực trạng xây dựng đời sống văn hóa của dân tộc khmer ở tỉnh Vĩnh
Long.
2.4 Giải pháp xây dựng đời sống văn hóa của dân tộc khmer ở tĩnh Vĩnh
Long.

SINH VIÊN THỰC HIỆN : SƠN BÌNH MINH

Trang 5


ĐỀ TÀI: ĐỜI SỐNG VĂN HÓA DÂN TỘC KHMER Ở TỈNH VĨNH LONG - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

B. PHẦN NỘI DUNG

CHƯƠNG 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ VĂN HÓA
VÀ XÂY DỰNG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA

1.1 Văn hóa và vai trò của văn hóa đối với cuộc sống xã hội.
1.1.1 Khái niệm văn hóa.
Văn hóa là một khái niệm hết sức đa nghĩa, vừa phong phú, vừa phức tạp,
văn hóa thể hiện mọi hoạt động, lĩnh vực của xã hội, cộng đồng, gia đình và mọi cá
nhân. Vì thế có rất nhiều định nghĩa và cách hiểu khác nhau về văn hóa.
Văn hóa bắt nguồn từ chữ la tinh “ cultus” mà nghĩa gốc là gieo trồng được
dùng theo nghĩa Cultus Agri là “ gieo trồng ruộng đất” và “ Cltus Animi” là gieo
trồng tinh thần hay canh tác tinh thần tức là sự giáo dục bồi dưỡng tâm hồn con
người. Hoặc nói theo nhà triếc học Anh Tomas Hobbes; lao động giành cho đất gọi
là sự gieo trồng và sự dạy dỗ trẻ em gọi là gieo trồng tinh thần. [17, trg 93].
Trong văn hóa, nhân tố hàng đầu của sự hiểu biết. Sự hiểu biết được đo bằng
trình độ học vấn, trình độ tiếp thu và vận dụng những kiến thức khoa học, kinh
nghiệm và sự tích lũy qua quá trình sản xuất, đấu tranh để phát triển cộng đồng và
các thành viên trong cộng đồng đó. Nhưng nếu chỉ dừng lại ở sự hiểu biết không
thôi thì chưa đủ thành văn hóa. Văn hóa chỉ đủ nghĩa khi sự hiểu biết được sử dụng
làm nền tảng và đỉnh hướng cho lối sống, đạo lý, tâm hồn, hành động của mỗi dân

tộc và các thành viên vương tới cái đúng, cái tốt, cái đẹp trong mối quan hệ giữ con
người với con người, giữa con người với môi trường tự nhiên. Đặc trưng của văn
hóa là dân tộc và thẩm mỹ.
Từ đó đến nay xét cho cùng về văn hóa thì có nhiều định nghĩa khác nhau,
nhưng tuy có nhiều định nghĩa nhưng song theo bất cứ định nghĩa nào thì văn hóa
điều là cái, bằng cách này hay bằng cách khác, thể hiện những đặc trưng con người

SINH VIÊN THỰC HIỆN : SƠN BÌNH MINH

Trang 6


ĐỀ TÀI: ĐỜI SỐNG VĂN HÓA DÂN TỘC KHMER Ở TỈNH VĨNH LONG - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

và đời sống con người, điều phản ánh (một cách trực tiếp hoặc kính đáo) đặc thù
của hoạt động con người.
Qua khái niệm của văn hóa thì được một số tác giả định nghĩa như sau:
Edward Sapir (1884 – 1939), nhà nhân học, ngôn ngữ học Mỹ xem văn hóa
là bản thân con người, cho dù là những người hoang dã nhất sống trong một xã hội
tiêu biểu cho một hệ thống phức hợp của tập quán, cách ứng xử và quan điểm được
bảo tồn theo truyền thống.
William Isaac Thomas (1863 – 1947), nhà xã hội học người Mỹ coi văn hóa
là các giá trị vật chất và xã hội của bất kỳ nhóm người (các thiết chế, tập tục, phản
ứng cử xử…).
William Graham Sumner (1840 – 1910), giáo sư Đại học Yele và Albert
Galloway Keller, Mỹ cho rằng tổng thể những thích nghi của con người và các điều
kiện sinh sống của họ chính là văn hóa, hay văn minh…Sự thích nghi này được bảo
đảm bằng con đường kết hợp những thủ thuật như biến đổi, chọn lọc và truyền đạt
bằng kế thừa.
Ralph Linton (1893 – 1953), nhà nhân học Mỹ định nghĩa: “ Văn hóa suy

cho cùng là phản ứng lặp lại ít nhiều có tổ chức của thành viên xã hội”; “Văn hóa
là sự kết hợp giữa lối ứng xử mà các thành tố của nó được các thành viên của xã
hội đó tán thành và truyền lại nhờ kế thừa”.[ 10, trg 34].
Pitirim Alexandrovich Sorokin (1889 – 1968), nhà xã hội học Mỹ gốc Nga,
người sáng lập khoa xã hội học, Đại học Harvard lại cho rằng với nghĩa rộng nhất,
văn hóa chỉ tổng thể những gì được tạo ra, hay được cải biến bởi hoạt động có ý
thức hay vô thức của hai hay nhiều cá nhân tương tác với nhau và tác động đến lối
ứng xử của nhau.[10, trg 34].
Một đinh nghĩa khác: “Văn hóa là biểu hiện của phương thức sống của con
người, là tổng hòa mọi giá trị người”[10,trg34 – 35]. Trong hầu hết các trường hợp,
văn hóa luôn chỉ là thuộc tính trong mối quan hệ Sự vật - Quan hệ - Thuộc tính. Nói
cách khác, văn hóa chỉ có thể là mặt, là khía cạnh, là phương diện hay là thuộc tính

SINH VIÊN THỰC HIỆN : SƠN BÌNH MINH

Trang 7


ĐỀ TÀI: ĐỜI SỐNG VĂN HÓA DÂN TỘC KHMER Ở TỈNH VĨNH LONG - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

của cái khác. Đặc trưng thuần túy văn hóa mà V.E. Davidovich đã nói đến, chính là
ở đây.
Có quan điểm cho rằng khi định nghĩa văn hóa chỉ cần nêu giá trị là đủ. Tuy
nhiên, văn hóa trong nhiều trường hợp không mang ý nghĩa giá trị - nghĩa là nó
không tốt hay xấu, đúng hay sai, tích cực hay tiêu cực…mà chỉ là cách thức, kiểu,
dạng, phong cách…hoạt động sống của cá nhân hoặc cộng đồng (cách cầm dao của
người phương Tây với người phương Đông là một ví dụ). Do vậy, không chỉ là giá
trị, văn hóa còn là phương thức sống (cách thức, kiểu, dáng, phong cách,..) của con
người.
Đĩnh nghĩa “Văn hóa” được cộng đồng thế giới sử dụng nhiều và được nhiều

người trích dẫn hơn cả định nghĩa của UNESCO, nêu trong “Tuyên bố về chính
sách văn hóa” tại Hội nghị quốc tế về chính sách văn hóa của UNESCO từ ngày 267 đến ngày 6-8-1982 ở Mêhicô:
“Văn hóa là tổng thể những nét đặc thù về tinh thần và vật chất, về trí tuệ và
xúc cảm quy định tính cách của một xã hội hay của một nhóm xã hội. Văn hóa bao
gồm nghệ thuật và văn chương, những lối sống, những quyền cơ bản của (tồn tại –
being) người, những hệ thống giá trị, những truyền thống và tín ngưỡng. Văn hóa
đem lại cho con người khả năng suy xét (reflect – phản tư) về bản thân. Chính văn
hóa làm cho chúng ta trở thành những sinh vật đặc biệt – con người, có lý tính, có
óc phê phấn và dấn thân một cách đạo lý. Chính nhờ văn hóa mà con người tự thể
hiện, tự ý thức được bản thân, tự biết mình là một phương án chưa hoàn thành đạt
ra để xem xét những thành tựu của bản thân, tìm kiếm không mệt mỏi những ý nghĩa
mới mẻ và sáng tạo nên một công trình vượt qua cả giới hạn của bản thân”. [10, trg
35 – 36].
Lưu ý rằng, UNESCO, các tổng giám đốc UNESCO và các chuyên gia của tổ
chức này cũng công bố không ít văn bản về văn hóa, mà đôi khi người sử dụng, kể
các nhà nghiên cứu có tên tuổi ở các nước. Vẫn coi đó chính là định nghĩa khái
niệm văn hóa. Chẳng hạn: văn hóa “ là cái tên mà chúng ta đặt cho điều bí ẩn
không cùng với ai ngày nay đang tìm cách suy nghĩ về nó” (J. Derrida); “là nền tảng
SINH VIÊN THỰC HIỆN : SƠN BÌNH MINH

Trang 8


ĐỀ TÀI: ĐỜI SỐNG VĂN HÓA DÂN TỘC KHMER Ở TỈNH VĨNH LONG - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

và là linh hồn của cuộc phiêu lưu của con người; trước kia người ta coi nó là thứ
yếu, ngày nay người ta bắc đầu nhận ra nó là cốt loại của vấn đề” (F. Mayor); là “
tiêu chuẩn cơ bản của sự tiến bộ” (E.P. Chelyshev); là “phương thức tự điều chỉnh
và tự nhận thức của nhân loại” (M. Epstein); là “một trong ba tiêu chuẩn để một
quốc gia nào đó được coi là cường quốc” (Z. Brzezinski); là “đường phân ranh cơ

bản giữa con người với nhau” và là “ nhân tố chủ đạo chính trị của nền thế giới”
(S. F. Huntington); là cái “được xuyên xuốt bởi một Ethos cộng sinh”, một thứ năng
lực mềm giúp cho “ Đông Á sẽ trở thành khu vực cực kỳ quan trọng vào thế kỷ
XXI”. [10,trg 37].
Nghị quyết trung ương 5 (khóa VIII) đã khẳng định: “về xây dựng và phát
triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc” là đỉnh cao mới
trong đường lối văn hóa của Đảng ta. Đến đại hội IX tiếp tục khẳng định những nội
dung chủ yếu của nghị quyết TW5 (khóa VIII) “tăng cường kinh tế đi đôi với phát
triển văn hóa và giáo dục, xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản
sắc dân tộc, làm cho chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh giử vai trò chủ
đạo trong đời sống tinh thần của nhân dân” . [6, trg5]. Thực hiện tinh thần của
nhân dân nghị quyết, cùng với sự quan tâm, đầu tư thích đáng của nhân dân, Đảng
và nhà nước, trong những năm ngần đây, chúng ta đã từng bước khắc phục những
tồn tại phát huy bảo tồn, phát triển những tinh hoa, bản sắc văn hóa dân tộc, tiếp thu
có chọn lọc những thành quả của nhân loại.
Văn hóa được Hồ Chí Minh định nghĩa như sau: “Vì lẽ sinh tồn cũng như
mục đích của cuộc sống, loài người mới sáng tạo và phát sinh ra ngôn ngữ, chữ
viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật, những công cụ
cho sinh hoạt hằng ngày về mặc, ăn, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ và
những sáng tạo và phát minh đó tức là văn hóa, văn hóa là sự tổng hộp của phương
thức sinh hoạt cùng với biễu hiện của nó là loài người đã sản sinh ra nhằm thích
ứng những nhu cầu đời sống và đòi hỏi của sự sinh tồn”. [13, trg 431].
Quan điểm trên của Hồ Chí Minh đã khái quát được nội dung rộng nhất của
phạm trù văn hóa. Nó không chỉ bao hàm hoạt động tinh thần của con người mà còn
SINH VIÊN THỰC HIỆN : SƠN BÌNH MINH

Trang 9


ĐỀ TÀI: ĐỜI SỐNG VĂN HÓA DÂN TỘC KHMER Ở TỈNH VĨNH LONG - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

cả những hoạt động vật chất mà trong đó chứa đựng, phản ánh tác động của tư duy
đến kết quả của hoạt động. Đồng thời chỉ ra nguồn gốc động lực sâu xa của văn hóa
đó là nhu cầu sinh tồn của con người với tư cách là chủ thể hoạt động của đời sống
xã hội – một hoạt động khác hẳn với hoạt động sinh tồn của bầy đàn của các loài
động vật. Theo ý nghĩa này, chất văn hóa được hàm chứa trong mọi lĩnh vực hoạt
động kể cả hoạt động tinh thần và hoạt động vật chất cùng với các giá trị vật chất và
tinh thần mà con người tạo ra trong hoạt động của mình.
Đây chính là nội dung văn hóa của Mác – Lênin mà Chủ Tịch Hồ Chí Minh
đã lĩnh hội được dựa trên những nguyên tắc cơ bản của chủ nghĩa duy vật lịch sử về
các hình thái kinh tế - xã hội như những giai đoạn phát triển trình tự của xã hội loài
người, về mối quan hệ tương hỗ giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất. Theo
văn hóa là tính đặc thù của xã hội thể hiện mức độ phát triển lịch sử mà con nhười
đạt được. văn hóa là sự biểu hiện sự thống nhất của tự nhiên và xã hội. Là đặt tính
về khả năng và sức sáng tạo của con người, nó bao hàm trong mình không chỉ
những giá trị cụ thể như máy móc, công cụ kỹ thuật, kết quả nhận thức, các tác
phẩm nghệ thuật các chủng mực pháp quyền, đạo đức vv…mà còn cả sức mạnh chủ
quan của con người và cả trong hoạt động như tri thức, sự khéo léo, thói quen nghề
nghiệp, mức độ phát triển của khả năng thẩm mỹ, thế giới quan, phương thức và
hình thức giao tiếp của con người trong xã hội.
Từ quan điểm khái quát “văn hóa là sự tổng hộp của phương thức sinh hoạt
cùng với biễu hiện của nó là loài người đã sản sinh ra nhằm thích ứng những nhu
cầu đời sống và đòi hỏi của sự sinh tồn” của Hồ Chí Minh, ta thấy văn hóa bao hàm
hai lĩnh vực là văn hóa vật chất và văn hóa tinh thần. văn hóa vật chất biểu hiện lĩnh
vực hoạt động vật chất và toàn bộ kết quả của hoạt động này, bao gồm: công cụ lao
động, nhà ở và những vật dụng cần thiết cho đời sống hằng ngày như ăn, mặc, đi lại,
thông tin, giao lưu.vv…Văn hóa tinh thần được phản ánh trong hoạt động ý thức,
hoạt động sản xuất tinh thần, cùng với toàn bộ kết quả của nó như: hoạt động nhận
thức, đạo đức, pháp luật, nghệ thuật, giáo dục đào tạo, tôn giáo tín
ngưỡng.vv…Việc phân định hai lĩnh vực văn hóa trên đây chỉ là tương đối vì mỗi

SINH VIÊN THỰC HIỆN : SƠN BÌNH MINH

Trang 10


ĐỀ TÀI: ĐỜI SỐNG VĂN HÓA DÂN TỘC KHMER Ở TỈNH VĨNH LONG - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

kết quả của hoạt động này đều hàm chứa trong mình nó cả hai giá trị, giá trị vật chất
và giá tri tinh thần.
Chính văn hóa được hiểu theo nghĩa rộng như vậy mới có thể đóng góp được
vai trò là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu vừa là động lực phát triển
kinh tế - xã hội.
Một số tác phẩm Mác - Ănghen, đã có những dự báo khao học và nhận định
về những tính chất của nền văn hóa tất cả vì con người và khả năng xây dựng con
người hoàn thiện. Nền văn hóa mới sẽ trả lại cho con người những giá trị tinh thần
vốn có và tất cả những yếu tố tích cực ấy sẽ được phát huy trong xã hội mới. Sau
cách mạng tháng 10 Nga thành công, Lênin đã ra những luận điểm có tính chất
cương lĩnh về xây dựng nền văn hóa mới, trong đó có tiếp thu di sản văn hóa quá
khứ và những nguyên tắc xây dựngn nền văn hóa vô sản, đã phát họa ra những
cương lĩnh của nền văn hóa mới.
Mác – Ănghen chỉ ra tư tưởng thống trị một thời đại, tư tưởng của giai cấp
thống trị. Trên cơ sở luận điểm đó, Lênin phát hiện mặt thứ hai của vấn đề dựa trên
cuộc đấu tranh của quần chúng lao động chống lại giai cấp thống trị bóc lột “văn
hóa thứ hai” Đây là cơ sở tạo nên mọi giá trị tinh thần cỏa truyền thống văn hóa
dân tộc. Lênin nhận xét “Mỗi nền văn hóa dân tộc điều có những thành phần thậm
chí không phát triển của nền văn hóa dân chủ và xã hội chủ nghĩa, vì trong mọi dân
tộc điều có quần chúng bị bóc lột và điều kiện sinh sống của họ nhất định phải sản
sinh ra một hệ tư tưởng dân chủ và xã hội chủ nghĩa”.
Qua đó Lênin cũng đã nêu lên nhiệm vụ của văn hóa cần phải xây dựng con
người thời đại mới, có giác ngộ cách mạng và có trình độ văn hóa cao. Từ đó chống

lại âm mưu của thù địch, giúp cho xã hội ngày càng phát triển và bền vững hơn.
Qua các định nghĩa cho thấy văn hóa là hoạt động con người, biểu hiện trình
độ nhận thức con người. Qua đó cũng thể hiện khác vọng vươn tới các giái trị chân
– thiện – mỹ, đó là sự vươn tới cái đẹp, cái thiện…
Từ cách hiểu về văn hóa như vậy, thì văn hóa gắn liền với phát triển. Văn
hóa là nhân tố nội sinh của sự phát triển. Văn hóa vừa là mục tiêu vừa là động lực
SINH VIÊN THỰC HIỆN : SƠN BÌNH MINH

Trang 11


ĐỀ TÀI: ĐỜI SỐNG VĂN HÓA DÂN TỘC KHMER Ở TỈNH VĨNH LONG - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

phát triển. Trong văn hóa, hệ tư tưởng đóng vai trò quyết định, là “hạt nhân” của
văn hóa. Hệ tư tưởng nào thì có nền văn hóa đó. Qua đó hệ tư tưởng của chủ nghĩa
Mác-lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh là nhân tố cơ bản, quyết định hình thái văn hóa
xã hội Việt Nam.
1.1.2 Vai trò của văn hóa trong đời sống xã hội.
Cùng với phát triển của lịch sử, con người đã tạo nên nền văn hóa của cộng
đồng người. Con người đã sáng tạo ra văn hóa, xây dựng nên môi trường văn hóa,
nhưng con người cũng là sản phẩm của văn hóa, chịu tác động trở lại của chính môi
trường văn hóa. Văn hóa gắn bó mật thiết và có ảnh hưởng rất lớn đến đời sống con
người.
Ngay từ khi mới ra đời con người đã chịu ảnh hưởng của môi trường sống,
của thế giới đồ vật, của những quan điểm tính ngưỡng, hành vi, những phương tiện
giáo dục… Văn hóa như một thế giới chuận bị sẵn để con người phải bước vào,
phải học tập để nắm được mọi điều trong thế giới đó qua một quá trình nhiều năm.
Qua đó từ góc độ văn hóa, ta thấy con người một mặt sáng tạo ra văn hóa,
mặc khác con người là đối tượng của văn hóa.
Tuy vậy văn hóa không phải là một vật thể cụ thể nào đó, do đó con người

tác động vào văn hóa không nên hiểu theo ý nghĩa vật thể. Điều khác biệt ở đây là
giữa con người và văn hóa không có sự tách biệt về mặt không gian. Con người và
văn hóa là một khái niệm và sự phân biệt giữa con người và văn hóa cũng chính từ
sự phân biệt giữa hai khái niệm này mà ra. Trên thực tế, giữa con người và văn hóa
không có sự rạch ròi như vậy. Nói con người không thể nói đến văn hóa và ngược
lại. Không có cái gọi là con người nằm ngoài chính bản thân nó lại không phải là
văn hóa và ngược lại. Con người và văn hóa hòa quyện vào nhau, trong con người
phải có văn hóa và đã là văn hóa thì đó là văn hóa người.
Lâu nay ta vẫn nói xây dựng văn hóa, phát triển văn hóa… thực chất đó là
xây dựng con người, làm cho con người phát triển về mọi mặt theo hướng tiến bộ đi
lên. Giữa văn hóa và con người có một sự tương đồng. Vì thế mà sự phát triển của
con người cũng chính là sự phát triển của văn hóa. Thông qua sự phát triển của văn
SINH VIÊN THỰC HIỆN : SƠN BÌNH MINH

Trang 12


ĐỀ TÀI: ĐỜI SỐNG VĂN HÓA DÂN TỘC KHMER Ở TỈNH VĨNH LONG - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

hóa mà thấy được sự phát triển của con người. Từ thực tế đó, ta có thể nói con
người phát triển thì văn hóa phát triển, con người phát triển đến đâu thì văn hóa phát
triển đến đó.
Văn hóa là nền tảng tinh thần của đời sống xã hội. Hồ Chí Minh khẳng định
đời sống xã hội bao gồm bốn mặt và phải xây dựng đồng thời bốn mặt đó là: chính
trị, văn hóa, xã hội.
Trong quan hệ với chính trị, xã hội: chính trị, xã hội được giải phóng thì văn
hóa mới được giải phóng. Chính mở đường cho văn hóa phát triển. người nói: “xã
hội thế nào, văn nghệ thế ấy”, “Dưới chế độ thực dân và phong kiến, nhân dân ta
bị nô lệ, bị tồi tàn, không thể phát triển được”. Để văn hóa phát triển tự do, phải
làm cách mạng chính trị trước.

Trong quan hệ với kinh tế: kinh tế thuộc về cơ sở hạ tầng, là nền tảng của
việc xây dưng văn hóa, do đó phải chú trọng xây dựng kinh tế, xây dựng cơ sở hạ
tầng để có điều kiện xây dựng và phát triển văn hóa.
Đứng trên lập trường của Mác – Lênin, Hồ Chí Minh không nhấn mạnh một
chiều về sự phụ thuộc “thụ động” của văn hóa về kinh tế, chờ cho kinh tế phát triển
xong rồi mới phát triển văn hóa. Văn hóa có tính tích cực, chủ động, thức đẩy về
phát triển của kinh tế và chính trị.
Văn hóa phải tham gia thực hiện những nhiệm vụ chính trị, thúc đẩy xây
dựng và phát triển kinh tế. Quan điểm này định hướng cho việc xây dựng một nền
văn hóa mới ở Việt Nam, định hướng cho mọi hoạt động văn hoá. Văn hóa không
đứng ngoài mà ở trong cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc và cuộc kháng
chiến trở thành cuộc kháng chiến của văn hóa.
Kinh tế và chính trị cũng phải có tính văn hóa. Điều mà chủ nghĩa xã hội và
thời đại đang đòi hỏi. Ngày nay, vận dụng sáng tạo tư tượng Hồ Chí Minh, Đảng ta
chủ trương gắn văn hóa với phát triển, chủ trương đưa các giá trị văn hóa thâm sâu
vào kinh tế và chính trị, làm cho văn hóa thực sự vừa là mục tiêu, vừa là động lực
của công cuộc xây dựng đất nước.
1.2 Đời sống văn hóa cơ sở và vấn đầ xây dựng đời sống văn hóa cơ sở.
SINH VIÊN THỰC HIỆN : SƠN BÌNH MINH

Trang 13


ĐỀ TÀI: ĐỜI SỐNG VĂN HÓA DÂN TỘC KHMER Ở TỈNH VĨNH LONG - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

1.2.1 Đời sống văn hóa cơ sở.
* Thế nào là đời sống văn hóa:
Đời sống văn hóa là một hiện tượng xã hội gắn liền với sự hình thành và phát
triển của đời sống tinh thần trong toàn bộ hoạt động thực tiển xã hội văn hóa mang
bản chất những giá trị: Chân – Thiện – Mỹ gắn liền với mọi sản phẩm vật chất và

tinh thần với mỗi hoạt động con người thuộc mọi lĩnh vực xã hội.
Đời sống văn hóa gồm một tổng thể những hoạt động văn hóa tác động qua
lại trong đời sống của cá nhân với cộng đồng, nhằm đáp ứng nhu cầu con người
phát triển trong đời sống xã hội.
Đời sống văn hóa cũng có khi được hiểu như môi trường văn hóa là cầu nối
giữa văn hóa xã hội với văn hóa cá nhân. Qua đó nó là tổng thể những yếu tố văn
hóa vật thể, phi vật thể và nhân cách văn hóa, cảnh quan văn hóa bao quanh con
người, gây ra sự tác động lẫn nhau giữa cá nhân trên phạm vi không gian, thời gian
nào đó, trực tiếp hình thành nếp sống và lối sống con người.
Đời sống văn hóa vật chất như môi trường văn hóa, được hiểu bằng sự hoạt
động của nó trong toàn bộ đời sống xã hội.
* Thế nào là cơ sở:
Khái niệm “cơ sở” là hàm chứa nhiều nghĩa, nhưng nó được dùng ít nhất trên
ba phương diện.
- Cơ sở được quan niệm những gì căn bản, làm nền, làm gốc, làm căn cứ
chính cho một lĩnh vực hoạt động, hay một trí thức nào đó (ví dụ: cơ sở lý luận Mác
- Lênin, sơ sở văn hóa Việt Nam, cở sở vật chất của chủ nghĩa xã hội….)
- cơ sở được quan niệm như một địa bàn, địa điểm, địa chỉ, tụ điểm, trung
tâm, diễn ra một lọai hình hoạt động nào đó về chính trị, kinh tế văn hóa cơ sở y
tế…

SINH VIÊN THỰC HIỆN : SƠN BÌNH MINH

Trang 14


ĐỀ TÀI: ĐỜI SỐNG VĂN HÓA DÂN TỘC KHMER Ở TỈNH VĨNH LONG - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

Cơ sở được quan niệm như một địa bàn, một đơn vị hành chính, một tổ
chức… có cơ cấu hoàn chỉnh ở cấp cuối cùng của một hệ thống (ví dụ: trong hệ

thống Đảng có: Đảng cơ sở; hệ thống đoàn có: đoàn cơ sở ; hệ thống đoàn có; đoàn
cơ sở; hệ thống công đoàn có: Công đoàn cơ sở; trong hệ thống kinh tế có: nhà máy,
nông – lâm – ngư trường; trong hệ thống quản lý hành chính nhà nước thị xã,
phường là địa bàn cơ sở)
* Đời sống văn hóa cơ sở:
Với quan điểm coi văn hóa là tài sản của nhân dân, nó bắt nguồn từ nhân dân
và phải trở về với nhân dân. Nên vấn đề xây dựng đời sống văn hóa cơ sở luôn là
một chủ trương, một mục tiêu cơ bản của Đảng ta.
Hiện nay, đời sống văn hóa là một vấn đề được nhiều người quan tâm. Một
số đồng chí làm công tác chỉ đạo thực tiển cho rằng: đời sống văn hóa là khái niệm
rất rộng, nó bao hàm cả đời sống vật chất, hỗ trợ lẫn nhau. Đời sống vật chất phát
triển là cơ sở để nâng cao đời sống tinh thần. Ngược lại đời sống tinh thần lành
mạnh sẽ tạo thêm những động lực mới để phát triển để nâng cao đề sống vật chất.
Nghị quyết WT 5 đặt vấn đề “toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” là thể
hiện tầm nhìn chiếm lược của Đảng ta nhằm giữ gìn và phát huy truyền thống, bản
sắc văn hóa tốt đẹp của dân tộc, khi đất nước ta ngày càng đi sâu vào kinh tế thị
trường. Bởi vậy chăm lo xây dựng đời sống phải quan tâm hài hòa tới cả hai mặc
vật chất và tinh thần.
Trong hội thảo bàn về nghị quyết trung ương 5 với nhiệm vụ xây dựng đời
sống văn hóa, khi đề cập dến khái niệm về đời sống văn hóa sơ sở và những nội
dung xây dựng đời sống văn hóa, các nhà khoa học và nhà quản lý văn hóa đã có
nhiều ý kiến về vấn đề này.
Ông Nguyễn Viết chức – Giám đốc sở văn Hóa – Thông tin Hà Nội cho rằng
khái niệm đời sống văn hóa cơ sở cần được quan niệm thật rõ, đó không phải là tất
cả mà là đời sống tinh thần của xã hội trên cơ sở những điều kiện vật chất. Nó
không chỉ là đời sống văn hóa ở xã, phường mà còn gồm cả nông thôn, thành thị,
SINH VIÊN THỰC HIỆN : SƠN BÌNH MINH

Trang 15

ĐỀ TÀI: ĐỜI SỐNG VĂN HÓA DÂN TỘC KHMER Ở TỈNH VĨNH LONG - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

nhà trường, cơ quan, xí nghiệp, gia đình. Đời sống văn hóa của con người luôn luôn
ở trong môi trường văn hóa nhất định, đời sống văn hóa liên quan đến ba thành tố:
con người, môi trường tự nhiên, môi trường xã hội. Bởi vậy xây dựng đời sống văn
hóa cũng có nghĩa phải xây dựng con người, xây dựng cảnh quan, xây dựng môi
trường tự nhiên, xây dựng môi trường xã hội.
Ông Phan Hồng Giang viện trưởng viện văn hóa Nghệ thuật đưa ra một cách
tiếp cận về nhiệm vụ đời sống văn hóa – đó là tổng hợp của 4 yếu tố: đạo đức tư
tưởng; bảo vệ di sản văn hóa dân tộc; tiếp thu tinh hoa văn hóa của nhân loại; sáng
tạo trong văn hóa của nhân dân.
Ông Phan Hữu Phú – Trưởng ban Tiên giáo thành Ủy Hà Nội bổ sung thêm
khái niệm đời sống văn hóa nêu tại hội nghị WT 5 có ba cấp động khác nhau. Nếu
hiểu theo nghĩa rộng đời sống văn hóa gần như đồng nhất với văn hóa. Nếu hiểu
theo nghĩa hẹp hơn thì xây dựng đời sống văn hóa gắn với những lĩnh vực cụ thể
của văn hóa. Còn nếu hiểu theo nghĩa cụ thể thì nó có thể bao gồm những vấn đề
như tư tưởng, đạo đức, lối sống …và nếu ta quan tâm tới nó ở mức độ nào thì việc
giải quết sẽ đi theo hướng đó. [11].
Còn nhiều ý kiến khác cũng đề cập tới vấn đề này. Tuy gốc độ có khác nhau
song nhìn chung các ý kiến đều thống nhất khẳng định đời sống văn hóa là khái
niệm rất rộng nhưng cũng có thể hiểu ở dưới dạng cụ thể. Cần hiểu nó theo nghĩa
rộng để có cái nhìn toàn diện trong chỉ đạo phong trào. Song cũng cần phải hiểu cả
nghĩa hẹp của nó để xây dựng những mục tiêu cụ thể trong quá trình tổ chức thực
hiện nhiệm vụ xây dựng đời sống văn hóa ở từng lĩnh vực và trên từng địa bàn cơ
sở.
1.2.2 vấn đề xây dựng đời sống văn hóa cơ sở.
Tại hôi nghị văn hóa và giáo dục lần thứ II của phong trào không kiên kết,
họp tại La Habana vào tháng 5/1986, nhiều đại biểu các nước thuộc thế giới thứ 3
đã vây quanh một đại biểu việt Nam khi đại biểu này trình bày tham luận về thành

tựu của văn hóa quần chúng ở Việt nam. Họ muốn tìm hiểu bí quyết thành công của
SINH VIÊN THỰC HIỆN : SƠN BÌNH MINH

Trang 16


ĐỀ TÀI: ĐỜI SỐNG VĂN HÓA DÂN TỘC KHMER Ở TỈNH VĨNH LONG - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

hai tổ chức văn hóa cơ sở và yếu tố nào kích thích được quần chúng sinh hoạt văn
hóa, gây thành phong trào, thành mục tiêu của một nền văn hóa có định hướng. Bí
quyết ấy không có gì khác hơn là phải giải phóng tư tưởng con người, đề cao vai trò
sáng tạo quần chúng và nâng cao đạo đức, phẩm gía con người bằng những hoạt
động văn hóa.
Từ lâu Đảng ta đã coi trọng và xác định vị trí của việc xây dựng đời sống văn
hóa ở cơ sở, luôn luôn nhấn mạnh đến những hoạt động giáo dục – văn hóa, đến
phong trào văn hóa văn nghệ trong quần chúng, coi đây như là cơ sở của một nền
văn hóa, một phương hướng quan trọng nhằm xóa dần sự chênh lệch giữa thành thị
và nông thôn, miền xui và miền núi. Trung ương Đảng đã ra chỉ thị về tăng cường
công tác văn hóa trong quần chúng, tăng cường lãnh đạo công tác văn nghệ ở miền
núi. Nhà nước cũng có những chỉ thị về việc đẩy mạnh công tác văn hóa trong xí
nghiệp, nông trường, công trường, cũng như nông thôn. Xây dựng đời sống văn hóa
ở cơ sở chính là để thực hiện tốt một phần nhiệm vụ quan trọng của cuộc cách mạng
tư tưởng và văn hóa. Mục tiêu của nó nằm trong mục tiêu chung của cuộc cách
mạng tư tưởng và văn hóa là nhằm xây dựng nền văn hóa mới con người mới xã hội
chủ nghĩa.
Ngay trong đề cương văn hóa năm 1943, vấn đề xây dựng đời sồng văn hóa
ở cơ sở đã được Đảng ta xác định như những nguyên tắc cơ bản của một nền văn
hóa. Tính dân tộc, khoa học và tính đại chúng là biểu hiện của những nguyên tắc đó.
Xây dựng một nền văn hóa mang tính đại chúng chính là sự phổ cập văn hóa cho
mọi người dân, trong cộng đồng dân tộc, biến mọi giá trị văn hóa thành tài sản của

nhân dân và tạo điều kiện để nhân dân trực tiếp sáng tạo ra các giá trị văn hóa nhằm
tạo cho mọi người dân một cuộc sống tinh thần phong phú. Tính dân tộc là thuộc
tính của văn hóa, biểu hiện mối quan hệ giữa văn hóa và dân tộc, nói đến văn hóa
là nói đến dân tộc và ngược lại. Đề cao tính dân tộc trong văn hóa chính là làm cho
văn hóa gần gũi gắn bó với quần chúng, phát huy những giá trị văn hóa truyền
thống trong hoạt động văn hóa. Việc xây dựng một nền văn hóa tiên tiến cũng chính
SINH VIÊN THỰC HIỆN : SƠN BÌNH MINH

Trang 17


ĐỀ TÀI: ĐỜI SỐNG VĂN HÓA DÂN TỘC KHMER Ở TỈNH VĨNH LONG - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

là góp phần nâng cao đời sống tinh thần, tình cảm đạo đức, lối sống thẩm mỹ…của
quần chúng nhân dân.
Đến năm 1955 để tiếp tục đẩy mạnh và nâng cao các hoạt động văn hóa ở cơ
sở, ban bí thư đã có chỉ thị “tăng cường công tác văn hóa trong quần chúng” mà
mục tiêu là xây dựng tổ chức hoạt động văn hóa ở cơ sở . Cơ sở là đơn vị giữ vai trò
nền tản quang trọng trong cơ cấu một nền kinh tế. Không có cơ sở thì không có
công nghiệp và nông nghiệp, không có kinh tế trung ương và kinh tế địa phương, từ
đó sẽ không có sự tồn tại của nền kinh tế đơn vị cơ sở là nơi quần chúng lao động
hằng ngày và cũng là nơi quần chúng trực tiếp tiến hành 3 cuộc cách mạng dưới sự
lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của nhà nước. trên con đường tiến lên sản xuất lớn
xã hội chủ nghĩa, các đơn vị cơ sở là những địa bàn hội tụ lực lượng, tạo ra sức
mạnh tổng hợp để phát triển kinh tế, củng cố quốc phòng, xây dựng văn hóa, bồi
dưỡng con người mới, bảo đảm đời sống nhân dân và tái sản xuất mở rộng. Vì vậy,
việc xây dựng đời sống văn hóa cơ sở được coi như một trong những nhiệm vụ cơ
bản, thường xuyên của cuộc xây dựng nền văn hóa mới và con người mới xã hội
chủ nghĩa.
Đại hội Đảng lần thứ IV nhắc nhỡ nhà nước có những chính sách và biện

pháp tạo điều kiện cho mọi người tham gia hoạt động văn hóa, văn nghệ và đáp ứng
ngày càng đầy đủ nhu cầu thưởng thức và hoạt động văn hóa văn nghệ của nhân dân
từ thành thị đến nông thôn, từ nơi đông người đến những vùng xâu vùng xa. Phải tổ
chức đời sống văn hóa ở các vùng kinh tế mới, các nông trường, lâm trường, công
trường miền núi và hải đảo. Ở các xã ấp, làng, bản cần xây dựng những công trình
văn hóa quy mô vưa và nhỏ mang màu sắc địa phương khác nhau thể hiện tính
phong phú của nền văn hóa chung của dân tộc ta.
Đến đại hội lần thứ V và đại hội VIII rất chú trọng đến việc xây dựng đời
sống văn hóa cơ sở. Nhằm phát triển toàn diện về nền văn hóa bản sắc dân tộc.

SINH VIÊN THỰC HIỆN : SƠN BÌNH MINH

Trang 18


ĐỀ TÀI: ĐỜI SỐNG VĂN HÓA DÂN TỘC KHMER Ở TỈNH VĨNH LONG - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

Như vậy xây dựng nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc chính là
nhằm tập trung vào nâng cao về đề sống văn hóa ở cơ sở phát triển ngày càng cao.
Đó chính là quan điểm đại chúng, lấy dân làm gốc của Đảng ta.
Nhân dân là những người làm ra lịch sử, làm chủ đất nước, họ có quyền
hưởng thụ và sáng tạo văn hóa, cũng như bất cứ quyền lợi chính đáng nào. Chỉ
những chế độ biết chăm lo cả đời sống vật chất lẫn đời sống tinh thần cho dân, mối
quan tâm đến đời sống văn hóa cơ sở.
Trong tình hình đổi mới đất nước hiện nay, chúng ta lại càng phải xác định
rõ ý nghĩa và mục tiêu của văn hóa cơ sở. Nếu văn hóa quần chúng mang tính nhân
dân thì văn hóa cơ sở mang tính tổ chức. Nhân dân thuộc một cộng đồng, một đơn
vị nào cũng đều sinh hoạt, sinh sống ở một cơ sở. Tổ chức cơ sở gắn với dân như
chân với tay. Nếu dân là gốc thì tổ chức cơ sở là nền tảng của xã hội.
1.3 Nội dung cơ bản của việc xây dựng đời sống văn hóa cơ sở.

Quán triệt nghị quyết đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 8 ngành văn hóa Thông tin đã đề ra chương trình hoạt động để xây dựng đời sống văn hóa cơ sở với
nội dung cơ bản như sau:
1.3.1 Xây dựng được gia đình văn hóa.
Nghị quyết TW 5 (khóa VIII) đã định hướng phát triển đời sống văn hóa tinh
thần trong cộng đồng xã hội. Để văn hóa và con người thật sự là nguồn nội lực, nội
sinh nâng cao hiệu quả, phục vụ đắc lực công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa
đất nước. Vì vậy việc xây dựng gia đình văn hóa ấm no hạnh phúc cũng là nền tảng
cơ bản trong phát triển xã hội hôm nay.
Gia đình theo gốc Hán - Việt là nhà, Đình là cái sân. Cái sân là biểu tượng để
mái nhà liên thông ra với môi trường xã hội, đó là văn hóa gia đình. Văn hóa gia
đình là nét đẹp của đời sống gia đình trong việc đối xử với nhau lễ phép, khoan
dung, trung tín, yêu thương, quan tâm đến nhau. Xem trọng mối quan hệ giữa vợ –
chồng, cha mẹ - con cái, anh – em đặt trên nền tảng giá trị nhân văn và dân chủ.
SINH VIÊN THỰC HIỆN : SƠN BÌNH MINH

Trang 19


ĐỀ TÀI: ĐỜI SỐNG VĂN HÓA DÂN TỘC KHMER Ở TỈNH VĨNH LONG - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

Nét văn hóa của mối quan hệ vợ - chồng là sự tâm đầu ý hợp “Râu tôm nấu
với ruột bầu, chồng chan vợ húp gật đầu khen ngon” vợ chồng gắn bó với nhau như
đũa có đôi.
Nét văn hóa của mối quan hệ cha mẹ - con cái là sự tận tụy hy sinh của cha
mẹ “Dẫu cho vất vả dãi dầu, mà con ngoan goãn cha đâu có sờn”, sự hiếu thảo của
con cái “Một lòng thờ mẹ kính cha, cho tròn chữ hiếu mới là đạo con”.
Nét văn hóa của anh chị em là sự hòa thuận, kính trên nhường dưới, đùm bọc
giúp đỡ lẫn nhau “Anh em như thể tay chân”.
Mở rộng quan hệ gia đình ra xã hội với những nét đẹp truyền thống: giữ gìn
lối sống hợp quần tình làng nghĩa xóm, ở thành thị tình nghĩa phường khóm “Tối

lửa tắt đèn có nhau”, gần gũi với nhau “Bầu ơi thương lấy bí cùng, tuy rằng khác
giống nhưng chung một giàn”. Xa rộng hơn nữa tình nghĩa đó sâu đậm trong lòng
mỗi con người Việt Nam “Nhiều điều phủ lấy giá gương, người trong một nước thì
thương nhau cùng”.
Từ khi có Đảng lãnh đạo thì tình nghĩa ấy cao đẹp hơn trở thành tình đồng
bào, tình đồng chí, tình nghĩa năm châu bốn biển một nhà. Gia đình văn hóa, vừa
phải tổ chức từ bỏ nếp sống gia trưởng, vừa phải cảnh giác với lối sống hiện sinh,
gạt đi những cở hủ lạc hậy, phòng chống tệ nạn xã hội, bài trừ mê tín dị đoan, biết
tiếp thu các giá trị hiện đại tiên tiến song không lạc điệu với bản sắc dân tộc.
Gia đình có những chức năng quan trọng trong những chức năng giáo dục
con cái là cơ bản nhất. Giáo dục gia đình đã tạo ra nhân cách đầu tiên con người và
ảnh hưởng đến định hướng thế hệ trẻ. Sự tác động của phát triển kinh tế và nhu cầu
giao lưu văn hóa mang lại nhiều thuận lợi cũng không ít thách thức trong quan hệ
gia đình và xã hội đặc biệt là trong giáo dục trẻ nhỏ. Nếp sống cá nhân ảnh hưởng
nếp sống chung của gia đình và xã hội. Nói cách khác xã hội nào thì gia đình như
vậy.
Về xây dựng gia đình văn hóa phải được tiến hành từ cơ sở (xóm, thôn, ấp,
tổ nhân dân tự quản). Ngành văn hóa - Thông tin phối hợp chặt chẽ với các đoàn thể
SINH VIÊN THỰC HIỆN : SƠN BÌNH MINH

Trang 20


ĐỀ TÀI: ĐỜI SỐNG VĂN HÓA DÂN TỘC KHMER Ở TỈNH VĨNH LONG - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

tạo ra phong trào và vận động quần chúng tự giác tham gia như: tổ văn hóa, khu phố
văn hóa, ấp văn hóa, phong trào “uống nước nhớ nguồn”, “đền ơn đáp nghĩa”. Giữ
gìn vệ sinh môi trường, bảo vệ cảnh quan thiên nhiên. Đồng thời cũng phải biết khai
thác những yếu tố tốt đẹp của gia đình truyền thống văn hóa, đề cao trách nhiệm
từng thành viên trong gia đình. Tổ chức ngày gia Việt Nam 28/6 hàng năm trở thành

ngày hội lớn về các hoạt động văn hóa thể thao tại cơ sở. Nơi nào có phong trào lớn
mạnh xây dựng thành câu lạc bộ gia đình văn hóa.
Gia đình văn hóa Việt Nam đã trải qua nhiều biến động nhưng vẫn mang
trong mình những nét bản sắc văn hóa dân tộc. Từ gia đình, tính phong kiến cho đến
gia đình hai thế hệ, nét cơ bản văn hóa trong các gia đình văn hóa là coi trọng tình
cảm, tế nhị và kín đáo. Trong mối quan hệ ứng xử năng động và linh hoạt có khả
năng thích nghi cao. Hội nhập quốc tế yếu tố văn hoá truyền thống được dịp phát
huy cao hơn nữa. Đối mặt với kinh tế thị trường có cái hay có cái dở, cái được cái
mất... do đó lối sống thực dụng, chạy theo đồng tiền có nguy cơ phát triển, nhịp
sống đô thị càng tăng, ngày càng căng thẳng khiến quan hệ gia đình trở nên lỏng
lẻo, cha con, vợ chồng ít quan tâm nhau. Trước những biến động đó. Đảng và nhà
nước đã định hướng và ban hành chính sách phù hợp để toàn dân hưởng ứng hành
động theo mục tiêu, kế hoạch trong phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời
sống văn hóa ở khu dân cư và thực hiện qui chế dân chủ ở cơ sở”. Đây chính là
bước đi tất yếu mà mỗi người trong chúng ta sẽ góp sức xây dựng gia đình và xã hội
ngày càng tươi đẹp, hạnh phúc và phồn vinh.
1.3.2 Phát động các phong trào văn hóa văn nghệ - thể dục thể thao và
thông tin tuyên truyền.
Phát triển văn hóa, nghệ thuật, thông tin, thể dục thể thao là một trong những
mục tiêu của cuộc vận động “toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” Muốn
có văn hóa thấm sâu vào từng khu dân cư, từng gia đình, từng người, hoàn thiện hệ
giá trị mới của con người, kế thừa giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc và tiếp
thu tinh hoa văn hóa của con người, tăng sức đề kháng chống văn hóa đồi trụy... cần
SINH VIÊN THỰC HIỆN : SƠN BÌNH MINH

Trang 21


ĐỀ TÀI: ĐỜI SỐNG VĂN HÓA DÂN TỘC KHMER Ở TỈNH VĨNH LONG - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

nâng cao tính văn hóa trong mọi hoạt động kinh tế, chính trị, xã hội sinh hoạt của
nhân dân. Chú trọng gìn giữ, phát triển các di sản văn hóa phi vật thể, các di tích
lịch sử, nâng chất các bảo tàng. Phát triển mạng lưới thư viện, hiện đại hóa các thư
viện và cộng tác lưu trữ trong thư viện. Xây dựng các công trình văn hóa, các khu
vui chơi công cộng, tăng cường hiện đại hóa mạng lưới thông tin đại chúng, nâng
chất lượng sản phẩm, dịch vụ phát thanh truyền hình, báo chí, đẩy nhanh việc hoàn
thành phổ cập phát thanh truyền đến mỗi gia đình. Tăng cường các hoạt động thể
dục thể thao. Chú ý phát triển phong trào thể dục thể thao quần chú ý với mạng lưới
cơ sở rộng khắp nhằm nâng cao thể trạng và tầm vóc của người Việt Nam, đảm bảo
mọi điều có đủ sức khỏe để thực hiện sản xuất và học tập. Đồng thời tích cực đẩy
mạnh xã hội hóa, khuyến khích nhân dân và các tổ chức tham gia thiết thực có hiệu
quả các hoạt động văn hóa, thể thao, khuyến khích các doanh nghiệp, các mạnh
thường quân đầu tư và bảo trợ các hoạt động văn hóa thể thao. Phát triển thị trường
sản phẩm và dịch vụ văn hóa thể thao phong phú, lành mạnh.
1.3.3 Phát triển giáo dục – y tế.
Phát triển Giáo dục: Luôn được xem xét như là một thiết chế xã hội quan
trọng bậc nhất trong quá trình xã hội hóa của cá nhân, tuy rằng xã hội hóa là quá
trình liên tục, các cá nhân chịu ảnh hưởng của nó trước và sau khi đến trường. Giáo
dục khác với các hình thức xã hội hóa khác ở chỗ, nó là hướng dẫn tỉ mỉ, có phương
pháp nhất định, được thừa nhận một cách hợp pháp, chính đáng đối với một cộng
đồng dành cho những đối tượng của nó. Trong cách thức giáo dục, người ta không
chỉ đơn thuần trang bị cho cá nhân thông tin mà cá nhân cần thiết, mà còn trang bị
cách thức để có được thông tin đó, xử lý thông tin đó và những hiểu biết liên quan
đến nó, đồng thời là những ảnh hưởng hoàn toàn gián tiếp khác nhau: kỷ luật trong
công việc. Tính đúng giờ, tính tuân lệnh, phục tùng và nhiều đức tích khác nữa.
Giáo dục luôn xem là nền tảng trong việc trang bị trí thức cho người dân. Là
yếu tố quan trọng để tạo ra sức thích nghi và mở rộng trí thức cho mỗi người dân
trong một xã hội đầy ắp thôn tin. Vì vậy phát triển giáo dục và đào tạo là một trong
SINH VIÊN THỰC HIỆN : SƠN BÌNH MINH

Trang 22


ĐỀ TÀI: ĐỜI SỐNG VĂN HÓA DÂN TỘC KHMER Ở TỈNH VĨNH LONG - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa hiện hóa, là điều kiện để
phát huy nguồn lực con người – yếu tố cơ bản để phát triển xã hội.
Phát triển giáo dục và đào tạo là một trong những động lực thúc đẩy sự
nghiệp hóa – hiện đại hóa, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người – yếu tố cơ
bản để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững. Tiếp tục nâng cao
chất lượng giáo dục toàn diện, đổi mới nội dung, phương pháp dạy và học, hệ thống
trường lớp và hệ thống quản lý giáo dục. Thực hiện “chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội
hóa”, phát huy tinh thần độc lập suy nghĩ và sáng tạo của học sinh, sinh viên đề cao
năng lực tự học, tự hoàn thiện học vấn và tay nghề, đẩy mạnh phong trào học tập
trong nhân dân bằng hình thức giáo dục chính quy và không chính quy, thực hiện
“giáo dục cho mọi người” “cả nước trở thành xã hội học tập” Thực hiện phương
châm “Học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, nhà trường gắn
liền với xã hội”. Coi trọng công tác hướng nghiệp và phân luồng học sinh trung học
chuẩn bị cho thanh niên, thiếu niên đi vào lao động nghề nghiệp phù hợp với sự
chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong cả nước và từng địa phương. Xây dựng quy hoạch
đào tạo nhân lực theo phương thức kết hợp học tập trung, học từ xa, học qua máy
tính. Từ đó chăm sóc phát triển giáo dục mầm non, mở rộng hệ thống nhà trẻ và
trường lớp mẫu giáo trên mọi địa bàn dân cư, đặc biệt là ở nông thôn và những vùng
khó khăn.
Cũng cố thành tựu xóa mù chữ và phổ cập giáo dục tiểu học phấn đấu để
ngày càng có nhiều trường tiểu học đủ điều kiện học hai buổi mỗi ngày tại trường,
được học ngoại ngữ và tin học, đẩy nhanh tiến độ phổ cập giáo dục trung học cơ sở,
tạo điều kiện cho những địa phương có khả năng hoàn thành sớm việc phổ cập giáo
dục bậc trung học thông qua việc mở rộng qui mô đào tạo và phát triển đa dạng các
loại hình trường phổ thông, trung học chuyên nghiệp và dạy nghề .

Tăng ngân sách nhà nước cho giáo dục và đào tạo theo dịp độ tăng trưởng
kinh tế. hiện đại hóa một số trường dạy nghề, tăng nhanh tỉ lệ lao động được đào tạo
trong toàn bộ lao động xã hội, khuyến khích phát triển hệ thống lớp dạy nghề dân
SINH VIÊN THỰC HIỆN : SƠN BÌNH MINH

Trang 23