Góp phần nghiên cứu hình thái thực vật và thành phần hóa học cây crinum SP5 , amaryllidaceae

BÔ Y TÉ

TRÜÔNG DAI HOC DÜOC HÀ NÔI

Dl/ONG THIHUONG

GÔP PHAN NGHIÊN CtJtJ HỴNH THÂI THl/C
VÂT VÀ THÀNH PHAN HÔ HOC CÂY
CRINUM SP5 AMARYLLIDACEAE

.,

(KHÔ LN TƠT NGHIÊP DUDC SI KHÔ 1998 - 2003)

Ngirôi hirông dân : TSKH. Trân Vân Thanh
Noi thufc hiên
: Bô mon Dirac lieu
Thôi gian thirc hiên : Tùf thâng 1 den thâng 5, 2003


r()ơ i font/ Utn tl tio n tj ó h ièt du situ sù e, tơ i ỉUt b in j to ld i eu tu du eh itti
t/ là tilt tơ i :

ÇJSOCêfù:

ÇJrÂtt r()ün ÇJfaanh

Q lgxièi th a ï^ ttù tt'tie tie fi liu d u tf d â n f d it hùo tâ ti fitt/i v it lu ô tt tut) tTieu
liiè tt tin ta it lo i tilt fit ttv tô i eé thé. Itditn tliù u li U ltoti liiit t i tô t nt/tiiêp tu u j.
ÇJơi eitn tj x irt h ùtj to ld i eu n i du tô t cê- Q (tftufên Jite li ÇJlw- ^Oiètt ^Dtnic
lie u ó fótt th ê eau th u tj t/iuo, eue étt hê Ut/ tin tâ t o iêu Jiô titô ti r()itd e

lie u ttù tfit'tp itd U til fin it où tuo ifỵè tt Uiêu eJto tơ i Ito ùit tliù n / i Ittitu o in t
n à g ,.

Q lkâtt dtp nùtf tô i eitutf asUt Ihuj tô ! d i ón i dit itơ i Odi ban bè o it ut/ttdi
th il u (fit ln (Tout/ oiêu ó q iu ft ïtd ftOutf il tôt t/tnt t l'u til tin te /tien Uhó
lu itu ttù if.

'êfơà. Q lơi n ffin j 1 th ù u tf 5 ttù n i 2 0 0 3 .
(Sitih o iêu
r/)ttduti Ç Jlti ^ûttdtttf


MUC LUC
DAT VAN DE............................................................................ 1
PHANI : TÔNG QUAN TÀI LIEU
1.1.

2

Vê thuc vât ho Thüy tien (Amaryllidaceae) ..........................2
1.1.1. Dàc diëm thirc vât ho Thüy tiên........................................ 2
1.1.2. Dàc diém thuc vât chi Crinum..........................................2
1.1.3. Mot so lồi thc chi Crinum cơ à Viêt Nam..................3

1.2.

Nhûrng nghiên cufu vê thành phàn hoâ hoc cüa chi

Crinum..................................................................................................................5
1.3.

Tac dung sinh hoc và cơng dung cüa mot so lồi thuôc chi
Crinum..................................................................................9

PHAN II : NGUYÊN LIEU VÀ PHI/ONG PHÂP NGHIÊN CÜU....13
2.1.

Nguyên lieu............................................................................. 13

2.2.

Phtrong phâp nghiên cuti...................................................... 13

2.2.1. Phuong phâp nguyên cüu dàc diëm hinh thâi thuc vât.... 13
2.2.2.

Phuong phâp nghiên ciru vê hoâ hoc.................................13

PHAN IH : THUC NGHIÊM VÀ KÊT QUÂ........................................ 14
3.1.

Nghiên cüfu vê dâc diëm hinh thâi thuc vât....................... 14

3.2. Nghiên cüfu vê thành phân hoâ h o c .....................................15
3.2.1. Dinh tỵnh mot sơ nhơm hop chat hûu cü trong cõy....... 15
3.2.2. Dinh luỗmg alcaloid ton phn.........................................22
3.2.3. Dinh tmh alcaloid bang sac kÿ lôp mông....................... 23
3.2.4. Chiét xuât và phân lâp alcaloid........................................25
3.2.5. Mot so hàng sơ" hô lÿ cüa chat chiét duoc trong cây....30
PHÀN IV :

KÊT LUÀN VÀ DE NGHI................................................ 33

TÀI LIEU THAM KHÀO.......................................................................... 34


DAT VAN DE
•

Hiên nay bênh ung thu dơi vơi suc khôe là vain de duoc quan tâm rât nhiêu
à câc nuôc, bôi bênh cô tï le tuf vong cao và xu huông mâc bênh ung thu trên
thé giôi cüng nhu à Viêt Nam ngày càng gia tâng.
Cùng vôi su phât triên cûa khoa hoc công nghê thi nhu câu vè châm soc suc
khôe cüng cao hon. Viêc dàu tu cho nghiên cüu tïm ra thuôc môi cüng rât lôn,
song hiêu quâ dat duoc lai thâp, do chua tim duoc thuôc nào dieu tri dat két
quâ mot câch triêt de. Vi vây do nhu câu vè mot loai thuôc dieu tri hô tro cho
bênh nhân ung thu là mot viêc câp bâch de dem lai su sông tirng giô cho bênh
nhân và làm giâm su dau dôn cho bênh nhân ung thu. Trong sô câc thuôc diêu
tri bênh ung thu, không thé không kë dén câc thuôc cô nguôn gôc thuc vât.
Nuôc ta lai cô hê thuc vât phong phü, nên Y hoc dân toc cô tù lâu dôi, nhiêu
loai thuc vât dâ duoc su dung chüa tri nhiêu cân bênh hiëm nghèo, trong dô cô
ung thu.
Amaryllidaceae là ho thuc vât rât duoc quan tâm vï cô nhiêu cây chüa câc
nhôm chat cô tac dung sinh hoc dâng chü y và cô khâ nâng hô tro chüa bênh
ung thu nhu cây Trinh nü Hồng cung, cây Loa kèn dơ, cây Thüy tiên, cây
düa Mÿ, cây Hoa qc khânh, cây Lan thôt bào, cây Hue...
Chi Crinum thuôc ho này cüng cô nhiêu cây chüa alcaloid cô tâc dung dôi
vôi bênh ung thu nhu Lycorin, Crinafolin,

Crinafolidin, Ambellin,

Undulatin,.. nhung chua duoc nghiên cüu nhiêu à Viêt Nam.
Xuât phât tù thuc té trên, nhâm dông gơp mơt phàn vào viêc nghiên cüu tỵm
ra câc thc chüa bênh ung thu và khai thâc nhüng cây thuôc chi Crinum, cô
nhiêu tiêm nâng trong diêu tri bênh ung thu, chüng tôi tiên hành dê tài:
“Gôp phân nghiên cüu hinh thâi thuc vât và thành phàn hoâ hoc cûa
cây Crinum sp5. ho Amaryllidaceae” vôi 2 nôi dung sau:
Nghiên cüu vê hỵnh thâi thuc vât
Nghiên cüu vê thành phàn hô hoc cüa cây Crinum sp5.

1


PHANI

TÔNG QUAN TÀI LIEU

1.1. Vè thirc vât cüa ho Thüy tiên (Amaryllidaceae)
1.1.1. Dâc diêm thuc vât ho Thüy tiên (Amaryllidaceae)
Ho Thüy tiên thuôc Bô Hành toi (Lilliales), Phân lop hành (Lilidae), nam
trong lôp Mot la màm (Monocotyledones) cüa ngành Thuc vât Hat km
(Angiospermae).
Théo tài lieu [15] Câc cây trong ho Thüy tiên là cây thào cơ thân rê hồc
thân hành. La moc tù gôc rê hinh dâi. Hoa dêu luông tmh moc don dôc hay
tâp hop thành tan nàm ô dâu mot cân hoa tràn, duôi tan cô tong bao. Bao hoa
dêu hay không dêu, cô ong hay không cô ong. Cô 6 thuÿ dang cânh xép hai
hàng, dmh nhau nhiêu hay ỵt, cơ khi cơn cơ thêm mot tràng hoa phu à hong.
Nhi 6 dmh ô gôc cüa la dài và cânh hoa. Chỵ nhi roi hồc dmh. Bàu thuong
hay ha cơ 3 ơ, nồn nhiêu dmh trên giâ nôn trung tru. Q nang hồc q nac
khơng mơ.

Théo tài lieu [10] Ho Thüy tiên cơ 70 chi 950 lồi, phân bô à câc vùng
nhiêt dôi, cân nhiêt dôi nhu Châu Phi, Châu Â, Châu Mÿ. Tuy nhiên à Châu
Âu cüng thây mot vài lồi thc ho này.
Théo GS Vü Vàn Chuyên và GS Dô Tât Loi [15] ho Thüy tiên cơ 90 chi
vơi 1200 lồi moc khàp thé giơi.

1.1.2. Dâc diëm thuc vât chi Crinum
Théo tài lieu [10] Nhïïng cây thc chi Crinum cơ thân rê hồc thân hành,
la moc tù gôc, hinh dâi bàng. Truc phât hoa dang ong, tân cùng bàng mot tan
cô la bac bao lai. Hoa to, dang ong cơ cng hồc khơng. Bao hoa chua phân
tân thành dài tràng, gôm hai vông cùng màu, cùng kich thuôc dang ngon giâo,
hïnh phêu hay hinh chén. Câc phién dmh nhau thành ong thang hay cong. 6
nhi dinh trên bao hoa, thâng dung hay chüc xuông. Chi nhi dài, bao phân

2


thâng, dmh limg. Bàu ha 3 ơ, 3 la nôn. Vơi nhuy dang chỵ, dâu nhuy hep.
Q hïnh câu, cơ màng bao ngồi, ma bât thng. Hat ft, to, trơn cô bao dày.
Phôi nhü nhiêu.
Théo tài lieu [16] Trên thê' giơi, chi Crinum cơ không 120 lồi phân bơ à
câc vùng nhiêt dơi. Trong dơ cơ 31 lồi dâ duoc câc nhà khoa hoc nghiên cüu
và cơng bơ.
Ơ Viêt Nam, cơ 6 lồi thc chi Crinum (kë câ lồi dâ duoc nhâp nơi).
Tât câ câc lồi trên dâ cơ cơng trỵnh nghiên ciïu ơ câc gơc dơ khâc nhau.
1.1.3. Mot sơ lồi thc chi Crinum cơ ơ Viêt Nam
Théo tài lieu [16] ơ Viêt Nam cơ 6 lồi sau:
Crinum asiaticum L.

:

Nâng, Nâng hoa trâng, Toi loi, Chuôi nuôc.

Crinum defixum Ker-gawl. :

Nâng, Nâng hoa dô, Nâng lâ guom.

(Crinum ensifolium Roxb.)
Crinum amabile Donn.

:

Toi loi tia, Nâng hoa dô.

Crinum giganteum Andr.

:

Nâng to (gôc Trung Phi).
:

Crinum moorei Hook.f.
Crinum latifolium L.

:

Nâng Mu-re (gôc Nam Phi).
Toi loi lâ rơng, Trinh nür Hồng cung

Théo tài lieu [9] ngồi 6 lồi trên cơn cơ thêm lồi:

Crinum zeylanicum (L.) L. :

Chuôi nuôc, Tfch lan (gôc Phi

châu).
Hiên nay cô mot sơ lồi dang duoc nghiên cuu nhu:
Crinum spl., Amaryllidaceae
Crinum sp2., Amaryllidaceae
Crinum sp3., Amaryllidaceae
Théo tài lieu [7] côn cô thêm 4 lồi chua cơ tên là X I, X2, X3, X4.
Câc mâu trên chua duoc tâp hop dày du, do vây chua so sânh duoc cây nào
giông nhau, cây nào khâc nhau.

3


1.1.4. Dâc diëm mot so lồi thc chi Crinum à Viêt Nam
• Crinum asiaticum L. [9], [15]:
Cây cơ thân hành hỵnh càu dng kmh 5-10 cm, be hop thành thân giâ
cao 20-60 cm, rông 10-20 cm. La hinh dâi müi mâc, nhiêu, dài tôi hon 1
m, rông 5-10 cm cô gân song song. Truc phât hoa tù nâch la, cao dén 0,7
cm, mang 10-50 hoa màu tràng rat thüm. Phién hoa hep dài. Tiëu nhi 6,
chỵ dơ, bao phàn vàng, bàu nhuy 3 bng 1 nôn. Nang to, dang cû toi,
dng kfnh 3-5 cm, hơt 3.
• Crinum ensifolium Roxb. [9], [15] :
Cây cô thân hành to ducmg kmh 5-6 cm, thân giâ cao, cô vây màu nâu. Là
hinh dâi dài 30-60 cm, rông 2-3 cm, chôp nhon. Truc phât hoa mânh, tân hoa
gơm 5-6 hoa màu trang, mât ngồi màu dô hông. La dài và cânh hoa hinh dâi
màu lue nhat, là dài mât ngồi màu dơ, ong hoa màu dơ. Chỵ nhi màu dơ. Bàu
hinh trùng nguoc cơ vơi nhuy mõnh, di hon chợ nhi.

ã Crinum latifolium L. [8] :
Cây Trinh nu Hồng cung thc loai cây thâo, thân hành cô âo, hinh càu
ducmg kûih 10-16 cm, be la üp vào nhau thành thân giâ dài 2-15 cm. Lâ mông
hinh dâi, mép lâ nguyên hoi uôn luon dài 80-110 cm, rông cô thë dén 7-8 cm
gân lâ song song. Khâc vôd lâ Nâng hoa tràng là à mat duôi, giüa song cô mot
gà sàc nhô chay doc theo lâ. Truc phât hoa dài 50-55 cm trên dàu mang 10-20
hoa hop thành tân. Cô be hinh tam giâc màu xanh ve dài 5-7 cm, cuông hoa
ngân. Hoa dài 10-20 cm, lâ dài và cânh hoa nhu nhau màu trang giüa cô vêt
phôt hông tao thành ong dài 7-10 cm, cong. Nhi ngâ, dài 5-7 cm, bao phân
hinh soi dài 20-25 mm, dmh lung. Bàu hinh ong chỵ, vơi nhuy mânh, vuot lên
trên nhi.

4


1.2.

Nhûng nghiên cuti vê thành phàn hoâ hoc cüa chi Crinum

1.2.1. Câc kiéu alcaloid cüa ho Amaryllidaceae
• Théo tài liêu [10] alcaloid cüa ho Amaryllidaceae cô thé chia thành 7
phân nhôm cô câu truc chmh:
1-kiëu Lycorin, 2-kiëu Crinin, 3-kiëu Galanthamin, 4-kiëu Tazettin, 5-kiëu
Lycorenin, 6-kiëu Montanin, 7-kiëu Narciclansin; và mot so kiëu câu trüc phu
khâc.
• Théo tài lieu [24] alcaloid cüa ho Amaryllidaceae chia làm 7 kiëu sau:
1. Lycorin
2. - 5,10b- Ethanophenanthridine alkaloids :
Crinin and Buphanisin;
Haemanthamin and Crinamin;

Haemanthidin and 6-Hydroxy crinamin.
3. Galanthamin
4. [4,2] Benzopyrano [3,4c] indole alkaloids :
Tazettin and Criwellin;
Pretazettin, Precriwellin and Macronin.
5. Lycorenin and Homolycorin
6. Montanin, Coccinin and Manthin
7. Belladin and Ismin
1.2.2. Câc alcaloid cüa chi Crinum
Théo mot so tài lieu [10], [16], [23] thi alcaloid cüa chi Crinum chu u
thc kiëu 1,2, cơ ơ trong kiëu 3,4,5. Ngồi ra côn cô mot sô alcaloid cûa chi
Crinum thuôc kiëu 7, nhu Ismin duoc phân lâp tù cây Crinum powellii [24].
Théo tài lieu [11] cho dén nay, hcfn 20 alcaloid dâ duỗfc phõn lõp tự chi
Crinum.
ã Cụng thùrc hoõ hoc cỹa mot so alcaloid thuôc mot sô kiëu cüa chi
Crinum [22], [24] :

5


Kiéu I: Lycorin
OH

Kiéu II: 5,10b-Ethanophenanthridin Alkaloids:
11 OH

10

4
14

12

Haemanthamin R3 = H
Crinamin R3 = OCH3

Crinin R = H, R' = OH
Buphanisin R = H, R' = OCH3

L X 4 /R 3

Ambellin R3 - OMe, Ri 1- OH
Powellin Rg = OH, R n = H

Undulatin R3 = OMe, R 6= H
Crinamidin R3 = OH, R6= H
6-Hydroxy crinamidin R, = OH, R6= OH

Kiéu III : Galanthamin (R = OH, R' = H)
R

RL

N -C H 3

6


Kiéu V : Lycorenin and Homolycorii

Tazettin R - OCH3, R' - H
Criwellin R = H, R' = OCH3

Lycorenin R = OH, R' = H
Homolycorin R = R' = O

1.2.3. Alcaloid cüa mot sơ lồi thc chi Crinum
•

Crinum latifolium L. :

Tùr dàu nhûng nàm 80, mot so tac giâ, dâc biêt o Nhât và An Dô dâ nghiên
ciru khâ kÿ thành phàn alcaloid cüa Crinum latifolium L.. Câc tac giâ dâ chiét
tâch và xâc dinh duoc câu tao phân tu cüa 13 loai alcaloid [8].
Théo tac giâ Vô Thi Bach Hue [13]: Dâ khào sât alcaloid chiét tù la cây
Trinh nü Hoàng cung (Crinum latifolium L.) bàng kÿ thuât sàc kÿ khi ghép
voi khoi pho (GC-MS), tâch duoc 18vêt trong dô dâ xâc dinh duoc công thu'c
cüa 3 vêt: Ambellin, Crinamidin, 6-Hydroxy crinamidin.
Théo tài lieu [23] trong cây Crinum latifolium L. cơ 16 alcaloid, thi 9
alcaloid dâ duoc tỵm thây dàu tien trong cây này, chüng hàu hét thuôc kiéu
Crinan. 16 alcaloid dô là:

Haemanthamin, Crinan-3a-ol, Epoxy-3,7-

dimethoxy crinan, Buphanidrin, Powellin, Ambellin, 1,2- fi Epoxy ambellin,
6- Hydroxy buphanidrin, 6- Hydroxy powellin, Crinamidin, 6-Hydroxy
Crinamidin, Undulatin, 6- Hydroxy Undulatin, Augustamin, Oxoassoanin,
Octadecenamid.

7

Théo tài lieu [11] Tù lâ khô cüa cây Crinum latifolium L. thu thâp à Viêt
Nam dâ chiét duac mot alcaloid moi là 6- Hydroxy Crinamidin. Truôc dô
ngudi ta dâ chiét duoc chat Crinamidin (Fl, F2).
Fl: Tinh thé hỵnh kim không màu, dô chây 234°C, Phé hâp thu UV
(A maxMeOH) = 288"m, Pho hâp thu IR (KBr, c m 1): 1483 (-0-CH 20-), 1280

(-OCH3-), 1241 (epoxid), 1046 (C-OH-).
F2: Dô chây 255 °C, Pho hâp thu UV (A maxMeOH) = 286™, Pho IR
(KBr,cm1) 1480 (-0-CH 20-), 1287 (-OCH3-), 1244 (epoxid), 1039 (C-OH-).
Cơng thuc F l, F2 dâ vê à phàn trên.
• 12 alcaloid tù Crinum amabile [21]:
Crinamin, 6- Hydroxy crinamin, Crinidin, Ambellin, Buphanisin, 6- Hydroxy
Buphanisin, Flexinin,

Augustin, Crinamabin, 4a- dehydroxy Crinamabin,

Lycorin and O- acetyl caranin.
• Théo tài lieu [16] dâ thơng kê mot so alcaloid cüa câc loài sau:
- Crinum asiaticum L. :
cô câc alcaloid Crinin, Crinidin, Crinasiadin, Crinasiatin, Crinamin,
Criasbetain, Haemanthamin, Ambellin, Ambellin 1,2-/? epoxy, Flexinin,
Hippadin, Lycorin, Lycorin 1-0- palmitoyl- 2-0- ( l ’-O- palmitoyl- 2 ’-0oleoyl) -glycero- phophoryl, Lycorin 1-O-palmitoyl- 2-0- ( l ’-O- palmitoyl2’-0- stearoyl)- glycero- phophoryl, Lycorin 2 epi, Lycorin a, Lycorin j3,
Lycorin

phosphatidyl,

Lycorisid,

Palmilycorin,

Pratorimin,

Pratorinin,

Trisphaeridin, Ungeremin.
- Crinum defỵum (Crinum ensiffolium Roxb. ) :
Dâ chiét xuât và xâc dinh duac câc chat:

Lycorin, Homolycorin,

Homolycorin 5 a- hydroxy, Homolycorin -9-0- demethyl.
- Crinum giganteum:
Dâ chiét xuât và xâc dinh duac câc chat: Crinidin, Lycorin, Hippeastrin,
Galanthamin, Tazettin.

8


-

Crinum moorei:

Dâ chiét xuât và xâc dinh dirac câc chat: Crinidin, Crinin, Lycorin, Powellin.

1.3.

Tac dung sinh hoc và công dung cua mot sơ lồi cüa chi Crinum

Dâ xâc dinh dirac pham vi hoat dông rat rông cüa câc alcaloid trong ho
Amaryllidaceae, bao gôm câc dàc tmh chông ung buau, chông siêu vi khuân
và kich thfch miën dich... [19]
1.3.1. Tac dung sinh hoc cüa mot sô alcaloid chiét xuât tù”chi Crinum

[ 10]:
- Crinamin: cô tac dung tàng huyét âp tam thôi và khâng khuân manh.
-

Crinafolin, Crinafolidin: Khâng khôi u, làm tàng truông cüa té bào u

bâng S- 180 in vivo.
- Lycorin: tâc dung khâng khôi u, tâc dung khâng virus, tâc dung trên té
bào chân hach bàng câch ngàn tao peptidase.
-

Glucan A và phosphatidyl- Lycorin: Làm giâm tỵ le mât hat cüa

duông bào trên chuôt bach thü nghiêm.
- Ambellin: Cô hoat tmh in vitro dôi vôi hê thông thü nghiêm 9-PS.
1,2-p Epoxy ambellin: hôn hop 1:1 cüa Ambellin và 1,2-^ Epoxy
ambellin cô hoat tmh chông phân bào dâng kë.
-

Undulatin: dirac xem nhu tâc nhân khâng ung thu.

-

Narciclasin, Pancratistatin: Cô hoat tmh khâng câc bênh gâyra bai

Flavivius in vitro.
-

Lycoramin, Lycorenin: dùng khâng ly amib.

-

Pseudolycorin và Pretazettin: Cô hoat tmh chônglai nhiêu bênhbach

càu [18].
1.3.2. Cơng dung cüa mot so lồi thc chi Crinum
•

Crinum latifolium L. :

9


- Théo Dô Tât Loi [17]: Nhüng nâm gàn dây, nhân dân ta sur dung la cây
Trinh nü Hoàng cung de chüa nhüng trirong hop u xa tuyén tiên liêt và u xa tir
cung.
- Théo tài lieu [10] Cây Trinh nu Hoàng cung duoc nhiéu nhà khoa hoc
quan tâm, nghiên cüu vê nhiêu phuong diên khâc nhau và hiên nay dâ cơ mot
vài sân pham nhu trà Trinh nu Hồng cung (Công ty Duoc lieu Trung uong 2),
viên nén Panacrin (Viên Duoc lieu Hà Nôi) diéu tri hô tro trên bênh nhân ung
thu gan, ung thu da dày và u limpho âc tmh tai bênh viên K.
Côn à bênh viên Hûu nghi Viêt Xô dâ diêu tri cho 158 bênh nhân u xo
tuyên tiên liêt và u xo tu cung. Két quâ 98% bênh nhân dâ duoc chüa khôi.
Dôi voi cao toàn phàn cüa cây Trinh nu Hoàng cung : Gây sung huyêt da
trong bênh nhân dau khop và bênh tri, chüa tri viêm loét à nhüng vêt thirang

mung mü lâu lành. Làm thuôc bo, tri di üng, tri ho, viêm phé quân, kiêt ly,
hen suyên, nâm da. Thuông dùng nc sàc tồn cây hay nc sàc riêng le la,
thân hành hay quâ.
- Théo tài lieu [19] két quâ dat duoc cho thây chat chiét xuât bâng nuôc
nông tù Crinum latifolium L. Viêt Nam cô thé kfch thfch hûu hiêu su sinh sân
cüa té bào Lympho T và dâc biêt cô tac dung kich thich truc tiép câc té bào
CD3+T và CD4+T - invitro và su hoat hoâ cüa câc té bào Lympho CD8+T-;
dơc voi té bào. Vỵ thé cơ thé cô mot tâm quan trong dâc biêt trong lïnh vue
duỗrc l hoc, thi du trong diờu tri mot sụ truông hop suy giâm miên dich, ung
thu và AIDS.
- Théo tài lieu [20] dâ tién hành khâo sât tac dung gây dôc té bào cüa câc
phân doan chüa alcaloid duoc chiét xuât tir la Trinh nü Hoàng cung (Crinum
latifolium L.) cüa Viêt Nam. Két quâ cho thây phân doan CW 262 (cô chüra 8
alcaloid:

Buphanidrin,

Undulatin,

Ambellin,

6-Hydro

buphanidrin,

Crinamidin, Crinafolin, 1,2-fi Epoxy ambellin, 11- acetoxy 1,2- Epoxy
ambellin) cô hoat tmh manh voi câ 3 dông té bào ung thu (té bào ung thu da,

10

té bào ung thu màng tu cung, té bào ung thu co tim). Diêu này ma ra trién
vong trong tuong lai së cô sân pham khâng ung thu tù lâ cây Trinh nù Hồng
cung.
• Cơng dung cüa Nâng hoa trâng (Crinum asiaticum L.) :
Théo Vơ Vân Chi [5]: Tồn cây dùng tri dau hong, dau rang, dinh nhot,
viêm mü da, loét à mông ô bàn chân. Don ngâ ton thuong, dau câc khôp
xuong, rân cân. Ngày dùng 3-10 g dang thc sac hôc dùng ngồi giâ cây
tuai dâp.
O An Dơ, nguôi ta côn dùng thân hành cüa cây dé tri chûng thiéu mât và
nhüng roi loan duông tiét niêu. Lâ duac dùng dâp tri bênh ngồi da và làm tan
sung.
• Dan thuôc:
- Bong gân, sai gân khi bi ngâ, dau câc khôp xuong, dùng lâ Nâng
tuai giâ ra, thêm mot ft ruou, nuông nông dâp vào chô dau roi
bâng lai.
- Mun nhot, rân cân, bênh ngoài da, tri ngoai, giâ lâ Nâng tuai dâp
hôc ép lây nc ng.
- Gây non, làm tôt mơ hơi, làm long dơm, dùng thân hành ép lây
nc pha lông ng.
Théo Dơ Tât Lai [17] : Nguôi ta côn dùng nuôc ép cû nhô vào tai, chüa dau

• Cơng dung cüa Nâng hoa dơ {Crinum ensiffolium Roxb. ):
Théo Vô Vân Chi [5]: Thân hành duac dùng de tri bông, chm mé, nhot, cô
khi duac dùng nhu Nâng hoa trâng tri tê thâp, phù thüng.
Théo Dô Tât Lai [17]: Cùng mot công dung nhu Nâng hoa trâng nhân dân
thuông dùng lâ cây ha nông dâp và bôp vào nhüng nai sai gân, bong gân khi
ngâ.

11

Tai An Dô, nguôi ta hay dùng cü ép lây nc pha lông dé ng thc gây
non, khơng gây tây và không gây dau dôn. Vôi liêu nhô, gây buôn non và ra
mô hôi. Thuông dùng cü tuai giâ nât, thêm chùng 4 phân nuôc vât lây nuôc,
roi cû vài phüt lai ng không 8-16 g cho dén khi non duac.
• Théo tài lieu [14] thàm dơ tâc dung ûc ché su phân bào cüa cao chiét tù
mot sơ lồi thuôc chi Crinum trên rê thân hành ta (Allium ascalonicum). Két
quâ thuc nghiêm cho thây :
-

Cao chiét cüa hàu hét câc bơ phân thân, rê cüa 5 lồi thc chi

Crinum khâo sât (Crinum latifolium L., Crinum asiaticum L., Crinum
amabile Donn., Crinum spl., Crinum sp2. ), cao lâ cüa 3 loài Crinum
latifolium L., Crinum spl., Crinum sp2. và dich chiét cao alcaloid tồn phàn
cüa câc lồi khâo sât dêu cơ tâc dơng ûc ché su phân bào cüa rê hành ta.
• Théo tài lieu [7] XI, X2, X3, X4 buôc dàu nghiên cùu tâc dông chông
phân bào, két quâ cô X2, X3, X4 cô tâc dung ûc ché su phân bào cüa rê câi cü
trên 50%. Vỵ thé cơ thë tiép tue thü nghiêm trên té bào ung thu dông vât.
Vï nhüng tâc dung qui bâu cüa câc cây thuôc chi Crinum nhu vây, cho
nên chüng tôi tién hành dê tài trên vôi hy vong cô nhüng dông gôp nhô trong
khoa hoc và dôi song.

12


PHAN II

NGUYÊN LIEU VÀ PHlTONG PHÂP NGHIÊN CÜU

2.1. Nguyên liêu
Dùng la cûa cây Crinum sp5. ho Amaryllidaceae duoc thu hoach tai Hà
Nôi, dâ rua sach, thâi nhô, phoi sây khô à 40°-50° sau dô nghiên thành bôt dé
nghiên cûu.

2.2. Phirong phâp nghiên cûu
2.2.1. Nghiên cuti dac diëm hinh thâi thuc vât [4], [9], [10].
2.2.2. Nghiên curu vê hô hoc
• Dinh tmh câc nhôm chat hûu co bâng câc phân ûng hô hoc theo
phuong phâp ghi trong tài lieu [3].
• Hàm õm cỹa duỗfc lieu duoc do trờn mõy Prộcisa HA 60 tai Bô mon
Duoc liêu, Truông Dai hoc Duoc Hà Nơi.
• Dinh tmh alcaloid bang sàc kÿ lơp mơng thuc hiên trên bân mông trâng
sân là silicagen (3x10 cm) cûa hâng Merck.
• Dinh luong alcaloid tồn phân bâng phucfng phâp cân theo tài liêu [3]
• Chiét xt alcaloid tồn phân và phân lâp alcaloid bâng sac kÿ côt voi
chât hâp phu là silicagen.
• Do dơ chây trên mây OSI (Phâp) tai Viên Duoc liêu.
• Do pho tir ngoai trên mây UV-VIS spectrophotometer cary 1E
(Australia) tai Viên Duoc liêu.
• Do pho hông ngoai trên mây FT-IR NEXUS 870 (Nicolet) tai Viên
Duoc liêu.

13


PHAN III

T H lfC N G H IÊ M V À K Ê T Q U À N G H IÊ N CtJtJ

3.1. Nghiên curn dàc diém hinh thâi thirc vât
Cây Crinum sp5. ho Amaryllidaceae là loai cây thâo, thân hành hỵnh càu,
ducmg kmh 5-10 cm, be lâ üp vào nhau thành thân giâ ngàn. Lâ dcm nguyên,
dài cô thé dén 50- 60 cm, rông 6- 7 cm, dàu nhon, màu xanh lue dâm ü mât
trên, xanh nhat hOn à mât duôi. Gân lâ song song, gân giùa n6i rô à mât duôi
cüa phién lâ.
Truc phât hoa là tân don mang 9-10 hoa, dài 60-70 cm, dâc, tiét diên hinh
bàu duc, màu xanh lue. Lâ bâc khô xâc màu trâng, dài không 2 cm, hỵnh tam
giâc dỵnh nhon quay lên trên, dây bao quanh câc bàu nôn. Hoa déu lng
tmh, màu tràng. Bao hoa chua phân hoâ thành dài tràng, phia duôi thành mot
ong hep dài 5-7 cm, rông 0,5 cm, màu xanh nhat, phia trên rôi thành 6 phién
déu nhau, màu trâng. Phién hoa dài 10 cm, rü xuông rông 0,5 cm. Bô nhi gôm
6 nhi, dài 4-7 cm, màu xanh dang soi, dmh trên miêng ong tràng; bao phân
màu vàng, 2 bng, dỵnh lung, nut doc dài 1-1,5 cm, rơng 1 mm. Bàu ha 3 ơ,
3 lâ nôn, bàu dài không 0,5 cm, màu xanh dâm. Vơi nhuy màu xanh dang
soi dài 7 - 8 cm (Hỵnh 1).

Hïnhl: Ânh cây Crinum sp5. ho Amaryllidaceae.
14


3.2.

Nghiên cuti thành phàn hô hoc

3.2.1. Dinh tỵnh mot sơ nhôm hop chat hüu co trong lâ cây Crinum sp5. ho
Amaryllidaceae
3.2.1.1. Dinh tợnh alcaloid
ã Cõn khoõng 2g bụt lõ duac lieu cho vào bïnh non dung tich 50 ml, thêm
20 ml dung dich acid sulfuric 2%. Ngâm lanh trong 4 giơ, thỵnh thông lâc.

Loc dich chiét vào binh gan dung tfch 100 ml. Kiêm hoâ dich loc bàng dung
dich amoniac 6N dén pH=9. Chiét alcaloid base bàng chloroform (chiét 3 lân).
Gơp dich chiét chloroform dem cơ thu duac cân. Hồ tan cân bàng dung dich
acid sulfuric 2% dé làm phân üng vơi thc thu chung cüa alcaloid.
• Phân ung vơi thuôc thu Dragendorff:
Cho vào ông nghiêm 1ml dich chiét acid, thêm vào dô vài giot thuôc thû
Dragendorff, thây xuât hiên tüa da cam.
• Phân üng vơi thc thu Mayer:
Cho vào ông nghiêm 1ml dich chiét acid, thêm vào dô vài giot thc thû
Mayer, thây xt hiên tüa trâng.
• Phân ung vôi thuôc thu Bouchardat:
Cho vào ông nghiêm 1ml dich chiét acid, thêm vào dô vài giot thuôc thû
Bouchardat, thây xuât hiên tüa dơ nâu.
•

Nhân xét\ Trong lâ cây Crinum sp5. cơ alcaloid.

3.2.1.2. Dinh tỵnh flavonoid
Lây không 2g bơt lâ duac lieu cho vào bỵnh non dung tỵch 50 ml, thêm 15
ml ethanol 90°. Dun câch thûy soi trong vài phüt. Loc nông qua giây loc.
Thêm vào dich loc mot ft bôt than hoat, dun sôi, loc nông qua giây loc. Cơ
dich loc cơn không 5 ml de làm câc phân ung sau:
• Phân ûng Cyanidin:

15


Cho 1ml dich chiét vào ong nghiêm nhô, thêm mot ît bôt magiê kim loai,
giô vài giot dung dich acid HC1 dâc, dung dich süi bot. Sau vài phüt màu cüa
dung dich tir vàng chun sang hơng.

• Phân ung vơi kiêm:
Cho mot giot dich chiét lên tô giây loc, ho khô roi dé lên miêng lo amoniac
dâc. Màu vàng cüa dich chiét tâng lên rô rêt.
Cho vào ong nghiêm 1ml dich chiét, thêm vào dô vài giot dung dich NaOH
10%, thây xuât hiên tüa, thêm 1ml nuôc cât tüa së tan, dung dich cơ màu dơ
cam.
• Phân ung vơi FeCl3:
Cho vào ong nghiêm 1ml dich chiét, thêm vào dô vài giot dung dich FeCl3
5%, thây xuât hiên màu xanh den.
• Phân ung vôi A1C13 3% trong côn:
Cho vào ong nghiêm 1ml dich chiét, thêm 3 giot nhôm clorua 3% trong côn
thây xuât hiên màu vàng ânh xanh.
♦

Nhân xét: Trong la cây Crinum sp5. cơ flavonoid.

3.2.I.3. Dinh tỵnh Coumarin
Lây không 2g bơt la duoc liêu cho vào bỵnh non dung tfch 50 ml, thêm 15
ml côn 90°, dun câch thüy soi trong 5 phüt. Loc nông qua giây loc. Thêm vào
dich loc mot ft bôt than hoat, dun soi, loc nông qua giây loc. Cơ dich loc cơn
không 4 ml dé làm câc phân ung sau:
• Phân ung Diazo hô:
Cho vào ong nghiêm 1 ml dich chiét, thêm vào dô 2 ml dungdich NaOH
10%. Dun câch thüy dén sôi roi dé nguôi. Thêm vài giot thuôc thu Diazo,
dung dich không cô màu dơ gach.
• Phân ung mơ dơng vơng lacton:
Cho vào 2 ong nghiêm nhô, môi ong 1 ml dich chiét

16

ong thü 1: thêm 0,5 ml dung dich NaOH 10%
ong thü 2: de nguyên
Dun câ hai ong nghiêm dên soi, dé nguôi.
Quan sât:ong thü 1: cô màu vàng
ong thü 2: trong
thêm vào câ hai ong nghiêm, môi ong 2 ml nuôc cât, lac dêu
Quan sât: ong thü 1: trong
ong thü 2: trong
Acid hoâ ong 1 bàng vài giot acid HC1 dâm dâc, ong 1 vân trong.
• Vi thâng hoa:
Cho mot ft bot lâ duoc lieu vào nàp nhôm, ho nhe trên dèn côn dén khi bay
hét hoi nuôc trong duoc lieu. Dàt lên miêng nàp nhôm mot lam kmh, trên lam
kmh dé mot ft bông tam nuôc lanh. De nàp nhôm truc tiép trên bép diên cô
luôi amian. Sau 5 phüt lây lam kmh ra dé nguôi, nhô mot giot Kl 10% lên lam
kmh soi duôi kfnh hién vi không thây cơ tinh thé màu nâu hồc tim.
P

Nhân xét: Trong lâ cây Crinum sp5. không cô coumarin.

3.2.I.4. Dinh tinh tanin
Cho 2g bot lâ duoc lieu vào bïnh non dung tich 50 ml, thêm 15 ml nuôc cât,
dun câch thüy trong 10 phüt, loc nông qua giây loc, lây dich loc thü câc phân
üng sau:
• Phân üng vơi dung dich Gelatin 2%:
Lây 1 ml dich chiét cho vào ong nghiêm nhô, thêm vào dô vài giot Gelatin
2% thây xuât hiên tüa bơng tràng.
• Phân üng vơi dung dich FeCl3 :
Lây 1 ml dich chiét cho vào ông nghiêm nhô, thêm vào dô vài giot dung
dich FeCl3 thây xuât hiên màu xanh den.

• Phân üng vơi dơng acetat 10% :

17


Lây 1 ml dich chiét vào ong nghiêm nhô, thêm vào dô vài giot dung dich
dông acetat 10%, thây xuât hiên tûa.
• Phân ûng vơi dung dich chi acetat 10% :
Lây 1 ml dich chiét vào ong nghiêm nhô, thêm vào dô vài giot dung dich
chi acetat 10%, thây xuât hiên tüa bông.
♦

Nhân xét: Trong la cây Crinum sp5. không cơ tanin.

3.2.1.5. Dinh tỵnh saponin.
Cho 2 g bơt la duoc liêu vào binh non dung tich 50 ml, cho thêm 15 ml
nuôc. Dun soi trong 10 phüt. Loc qua giây loc, dich loc cho vào ong nghiêm
to de tiên hành phân ûng:
• Hiên tuong tao bot:
Làc manh dich loc trong vông 5 phüt thây xuât hiên côt bot bên vûng sau
15 phüt.
•

Nhân xét: Trong lâ cây Crinum sp5. cơ saponin.

3.2.1.6. Dinh tmh glycosid tim.
Cân không 10 gam bơt lâ duoc liêu vào binh non dung tich 250 ml thêm
100 ml nuôc. Ngâm trong 24 gid, gan lây dich chiét vào côc cô mô dung tich
100 ml. Loai tap chat bàng dung dich chi acetat 30%. Loc bô tûa, dich loc
duoc loai chi acetat bàng dung dich Na2S04, sau dô cho dung dich này vào

binh gan và làc kÿ vôi chloroform 3 lân môi làn 10 ml, gan

lây lôp

chloroform.
Chia dèu dich chiét vào 6 ong nghiêm nhô, bôc hoi chloroform trên nôi
câch thüy cho dén khô. Cân côn lai dem tien hành câc phân ûng:
• Phân ûng Liberman:
Lây mot ong nghiêm chûa cân, hoà tan cân trong ong nghiêm bàng 1 ml
anhydrid acetic lâc dêu dé hoà tan hét cân. Dat nghiêng ong nghiêm 45°, thêm
tù tù 1 ml acid sunfuric dâc, doc theo thành ong nghiêm dé dich long trong

18


ong nghiêm chia thành hai lâp. Mât tiép xüc giüa hai lôp chat long không thây
xuât hiên vong màu tim dơ.
• Phân ung Baljet:
Lây mot ơng nghiêm cơ chüa cân, thêm 1 ml cơn 90°, lâc dêu dé hồ tan hét
cân. Thêm thuôc thû Baljet vira môi pha (mot phàn dung dich acid picric 1%
và 9 phàn dung dich NaOH 10%) màu cüa dung dich khơng thay doi.
• Phân ûng Légal:
Cho vào ông nghiêm cô chüa cân 1 ml côn 90°, lâc dêu de hoà tan hêt cân.
Thêm mot giot thuôc thû Natri nitroprussiat 0,5% và 2 giot dung dich NaOH
10%, màu cüa dung dich khơng thay doi.
•
3.2.1.7.

Nhân xét: Trong lõ cõy Crinum sp5. khụng cụ glycosid tim.
Dinh tợnh anthranoid

ã Phân ûng Bomtraeger:
Lây không 2g bơt lâ duoc lieu cho vào bïnh non dung tich 50 ml . Thêm
15 ml dung dich acid H2S04 25%, dun truc tiêp trên nguôn nhiêt dén sôi. Loc
nông qua lôp bông mông vào bïnh gan. Làm nguôi dich loc. Thêm 5 ml ether,
lâc nhe. Lây dich chiét ether de làm câc phân üng sau:
Lâ'y 1 ml dich chiét ether cho vào ông nghiêm nhô, thêm 1 ml dung dich
NaOH 10%, lâc nhe, lôp nuôc cô màu vàng nhat.
#
3.2.1.8.

Nhân xét: Trong lâ cây Crinum sp5. khơng cơ anthranoid.
Dinh tỵnh acid amin

Cho 2g bơt lâ duoc lieu vào bïnh non dung tỵch 50 ml, thêm 15 ml nuôc.
Dun câch thüy trong 10 phüt, loc nông qua giây loc. Cho 2 ml dich chiét vào
ông nghiêm, nhô vài giot thuôc thû Ninhydrin 3%. Dun câch thüy trong 10
phüt, thây xuât hiên màu tim.
♦

Nhân xét: Trong lâ cây Crinum sp5. cô chüa acid amin.

19


3.2.1.9.

Dinh tïnh chat béo

Nhô lên tô giây loc 1 giot dich chiét ether dâu hô cüa bơt lâ duoc liêu dé

bay hêt ether, trên tô giây loc không de lai vêt mô.
♦

3.2.1.10.

Nhân xét: Trong lâ cây Crinum sp5. không cô chât béo.

Dinh tỵnh acid hûru ca

Lây không 2g bơt lâ duoc liêu cho vào binh non dung tich 50 ml, thêm vào
dô 15 ml nuôc. Dun câch thüy 20 phüt, de nguôi, loc qua giây loc. Cho vào
dich loc mot ît tinh thé Na2C 0 3, không thây xuât hiên bot khi.
♦
3.2.1.11.

Nhân xét: Trong lâ cây Crinum sp5. không cô acid hûu co.
Dinh tỵnh dirơng khür tu" do

Cho 2g lâ duoc liêu vào binh non dung tich 50 ml, thêm 15 ml nuôc. Dun
câch thüy trong 10 phüt. Loc lây dich chiét dé làm phân ûng sau:
Cho 1 ml dich chiét vào ong nghiêm nhô, thêm 3 giot thuôc thu Fehling A
và 3 giot thuôc thü Fehling B. Dun câch thüy trong 10 phüt, thây xuât hiên tüa
dô gach.
♦
3.2.1.12.

Nhân xét: Trong lâ cây Crinum sp5. cô duông khü tu do.
Dinh tinh caroten

Lây lg lâ duoc liêu chiét vôi 5 ml ether dâu hô. Cơ dich chiét ether dâu

hô dén cân, thêm 2 giot dung dich acid H2S04 thây xuât hiên màu xanh ve.
♦

Nhân xét: Trong lâ cây Crinum sp5. cô chüa caroten.

Két quâ: Dinh tmh so bô 1 sô nhôm chât trong lâ cây Crinum sp5. duoc ghi
trong bâng 1.

20


Bângl: két quâ dinh tmh sa bô mot sô nhôm chat hûfu ca trong Iâ cây
Crinum sp5.
stt

1.

Tên nhôm
chat

Câc phân urne dinh
tinh

Alcaloid

Két
quâ

Tao tüa vôi thuôc thü
chung:

+++
+++
. Thuôc thü Dragendorff
. Thuôc thü Mayer
+++
. Thuôc thü Bouchardat
2.
Flavonoid
+
. Phân üng Cyanidin
. Phân üng vôi kiêm
++
++
. Phân üng vôi FeCl3 5%
++
. Phân üng vôi A1C1S 3%
3.
Coumarin
. Phân üng mơ dơng
vơng lacton
. Phân üng Diazo hô
—
. Vi thàng hoa
4.
Tanin
+
. Phân üng vôi dung
dich Gelatin 2%
++
. Phân üng vôi dung

dich
FeCl3
++
. Phân üng vôi dông
acetatl0%
++
. Phân üng vôi chỵ
acetat 10%
5.
Saponin
++
Quan sât hiên tuong tao
bot
6.
Glycosid tim
Phân üng Liberman
Phân üng Baljet
—
Phân üng Légal
7.
Anthranoid
Phân
üng
vôi
—
Bomtraeger
Acid amin
8.
+++
Phân üng Ninhydrin

Chât béo
9.
Tao vêt mô trên giây
10.
Acid huu co
Phân üng vôi Na7C 0 3
++
Phân üng vôi Fehling A
11. Duông khü tu
do
và Fehling B
12.
Caroten
Phân üng vôi H2S04
++
dàc

21

Sa bô
két luân
Cô

Cô

Không

Cô

Cô

Không

Không
Cô
Không
Không
Cô
Cô


Ghi chu: (+)

: Phân ûng duong tỵnh

(-)

: Phân ûng âm tỵnh

(++)

: Phân ûng rơ

(+++) :
♦

Phân ûng rât rơ

Nhân xét: Qua câc phân ûng dinh tỵnh trên, cơ thé so bơ két luân

trong lâ cây Crinum sp5. ho Amaryllidaceae cô: Alcaloid, flavonoid, saponin,

acid amin, tanin, duông khü tu do, caroten; không cô coumarin, glycosid tim,
anthranoid, acid hùu co và chat béo.

3.2.2. Dinh luỗmg Alcaloid ton phõn
Cõn chmh xõc khoõng 30g bụt lâ duoc lieu, dâ xâc dinh dô âm, làm âm
bàng dung dich H2S04 2% trong 2 giô. Sau dô cho duoc lieu dâ làm âm vào
bïnh ngâm kiêt, ngâm lanh trong 24 giô bàng dung dich H2S04 2%. Rût dich
chiét dơng thơi bơ sung dung mơi. Rût không 400 ml dich chiét thï kiêt
alcaloid trong duoc lieu (kiëm tra bàng thuôc thû Dragendorff), dé lanh qua
dêm, loc loai tap. Kiêm hoâ dich chiét bàng NH4OH 25% dê'n pH = 9- 10, loc
bơ tûa. Sau dơ lâc vơi chloroform không 5 lân, môi làn 15 ml dé lây hêt
alcaloid. Gôp dich chiét chloroform cô câch thüy dê'n cân. Sây cân ô 80 dộn
trong luỗmg khụng doi, cõn roi tợnh ra hm luỗmg cỹa alcaloid. Hm luỗmg
alcaloid ton phn trong duoc lieu duoc tỵnh theo cơng thûc:
Htp = —
—
r
A(100- X )

Trong dơ

a : Luỗmg cõn khụ alcaloid
A : Khụi luỗmg duoc liờu dem dinh luỗmg
X : Hm õm cỷa duoc lieu

Kột quõ dinh luỗmg duoc ghi ụ bõng 2.

22