GIẢI PHẪU SINH lý thần kinh vận động

GIẢI PHẪU - SINH LÝ HỆ THẦN KINH
SINH LÝ VẬN ĐỘNG
A)

KHÁI NIỆM


Hệ vận động bao gồm:
Trung tâm vận động (chấ t xám thần kinh trung ương).
Đường dẫn truyền vận động (ly tâm).
Bộ phận đáp ứng (cơ, gân).

Vận động bao gồm:
 vận động có ý thức(vỏ não và hệ tháp)
 vận động không ý thức(các nhân dưới vỏ và hệ ngoại tháp).
 Vận động còn chịu sự chi phối của các nhân nền não và tiểu não.

B) VỎ NÃO VẬN ĐỘNG VÀ HỆ THÁP
1) Đại cương



Vỏ não chi phối các cử động "tùy ý".
Bó thần kinh chi phối vận động xuất phát từ đây được gọi là bó tháp (bó vỏ tủy).

2) Vỏ não vận động
(a) Giải phẫu

Vỏ não vận động nằm ở thùy trán trước rãnh trung tâm gồm 3 vùng nhỏ:
 vùng vận động sơ cấp,
 vùng tiền vận động,

vùng vận động bổ sung.

Hình 11.3. Sơ đồ hệ tháp


(b) các vùng của vỏ não vận động
Vùng vận động sơ cấp
Chi phối đối bên.

Vùng tiền vận động
Nằm trước vùng vận động sơ cấp.

Vùng vận động bổ sung
Nằm trước và trên vùng tiền vận
động.

Bản đồ chi phối các cơ của vùng
Bản đồ chi phối các cơ của vùng này
vận động sơ cấp:
cũng giống như trên vùng vận động sơ
cấp.

Bản đồ hình cơ thể lộn
ngược: đầu ở thấp, mình ở
trên và ở cao nhất là chi
dưới.

Phần nào của cơ thể càng
có nhiều cử động phức tạp,
tinh tế thì vùng đại diện của

nó trên vỏ não càng lớn (có
tới hơn một nửa diện tích
của vùng này là dành cho
cử động của bàn tay và các
cơ liên quan đến nói).



Hoạt động phối hợp với vùng vận
động sơ cấp, nhân nền và đồi thị
tạo nên một phức hợp chi phối
phần lớn các cử động phức tạp của
cơ thể đòi hỏi sự phối hợp của
nhiều cơ.

 Phải kích thích mạnh mới gây
được co cơ và thường gây co cơ cả
hai bên.
 Hoạt động phối hợp với vùng tiền
vận động để tạo ra tư thế của các
phần khác nhau cơ thể làm nền cho
sự kiểm soát các cử động tinh tế
của bàn tay, bàn chân.

3) Đường dẫn truyền vận động vỏ não-tủy sống: hệ tháp

Thân: 1/3 ở vùng vận động sơ cấp, 1/3 ở vùng tiền vận động và vùng vận động bổ sung, phần
còn lại từ các vùng cảm giác thân thể.

Sợi trục: là những sợi có myelin đi thẳng cùng bên từ vỏ não xuống đến hành não, tại hành não

chia 2 bó:

Bó tháp chéo: 9/10 bắt chéo sang bên đối diện và đi xuống tận cùng ở sừng trước tủy
sống đối bên.

Bó tháp thẳng: 1/10 tiếp tục đi thẳng xuống tủy sống rồi mới bắt chéo tại tủy sang tận
cùng ở sừng trước tủy sống đối bên.

Tại tủy sống bó tháp tạo synap với nơron trung gian, nơron trung gian sẽ tiếp tục tạo synap với
nơron vận động ở sừng trước.

ở đoạn tủy cổ (chi phối bàn, ngón tay) thì bó tháp tạo synap trực tiếp với nơron vận động ở sừng
trước. Nơron vận động ở sừng trước sẽ chuyển xung động thần kinh đến chi phố i các cơ vân qua rễ trước
thần kinh tủy.


C) CÁC VÙNG VẬN ĐỘNG KHÁC CỦA NÃO VÀ HỆ NGỌAI THÁP

Một số vùng khác của não như trung não, cầ u não, hành não có các nhân tham gia kiểm
soát vận động không tùy ý của cơ vân (trương lực cơ).

Các bó thần kinh chi phối vận động xuất phát từ đây được gọi là hệ ngoại tháp.
Nhân đỏ và bó
nhân đỏ-tủy
Nhân đỏ nằm ở cuống
não.

Củ não sinh tư và
bó mái-tủy
Hai củ não sinh tư

trước và hai củ não
sinh tư sau nằm ở
cuống não.

Cấu tạo lưới và bó
lưới-tủy
Nhân lưới ở cầu não và
nhân lưới ở hành não

Nhân tiền đình và bó
tiền đình-tủy
Nhân tiền đình nằm ở
hành não.

Nhân trám và
bó trám-tủy
Nhân trám nằm
ở hành não.

Bó nhân đỏ-tủy: xuất
phát từ nhân đỏ bắt
chéo sang bên đối
diện, rồi đi thẳng
xuống tận cùng ở
sừng trước tủy sống
đối bên.

Bó mái-tủy: xuất phát
từ củ não sinh tư bắt
chéo sang bên đối

diện, rồi đi thẳng
xuống tận cùng ở
sừng trước tủy sống
đối bên.

Bó lưới-tủy: xuất phát
từ cấu tạo lưới đi thẳng
xuống tận cùng ở
sừng trước tủy sống
cùng bên.

Bó tiền đình-tủy: xuất
phát từ nhân tiền đình đi
thẳng xuống tận cùng
ở sừng trước tủy sống
cùng bên.

Bó trám-tủy:
xuất phát từ
nhân trám đi
thẳng xuống
tận cùng ở
sừng trước tủy
sống cùng bên.

ức chế nơron vận
động alpha của tủy
làm giảm trương lực
cơ.

 Củ não sinh tư
trước: thực hiện
các phản xạ định
hướng với ánh
sáng như máy
mắt, lay tròng
mắt, quay đầu,
đưa mắt về nguồn
sáng.
 Củ não sinh tư
sau: thực hiện các
phản xạ định
hướng với âm
thanh như vểnh
tai, quay đầu, tai
về phía nguồn âm.

Tổn thương nhân đỏ
hoặc bó nhân đỏtủy: trương lực
toàn bộ các cơ
tăng rất mạnh, đặc
biệt là trương lực
các cơ kháng trọng
trường (cơ duỗi).

CHỨC NĂNG
 Nhân lưới ở cầu não: kích thích nơron vận
động alpha của tủy làm
kích thích các cơ
tăng trương lực cơ.

kháng trọng trường
(các cơ ở cột sống và
các cơ duỗi của các
chi) qua bó lưới tủy
giữa tạo nên hệ
thống cấu tạo lưới
kích thích truyền
xuống làm tăng
trương lực cơ.
 Nhân lưới ở hành
não: ức chế các cơ
kháng trọng trường
(các cơ ở cột sống và
các cơ duỗi của các
chi) qua bó lưới tủy
bên tạo nên hệ thống
cấu tạo lưới ức chế
truyền xuống làm
giảm trương lực cơ.
Tổn thương nhân tiền
đình hoặc bó tiền đìnhtủy: trương lực toàn bộ
các cơ giảm, đặc biệt là
trương lực các cơ kháng
trọng trường (cơ duỗi).


D) VAI TRÒ VẬN ĐỘNG CỦA CÁC NHÂN NỀN NÃO
1) Vị trí:

các nhân nền nằm chủ yếu bên cạnh đồi thị, sâu trong não với hai nhân chính là nhân đuôi và nhân bèo.


Nhân đuôi và nhân bèo có các đường liên hệ với các cấu trúc khác của não rất phức tạp gọi là vòng của nhân
bèo và vòng của nhân đuôi.

Giữa hai nhân này là bao trong nơi tập hợp hầu hết các sợi cảm giác và vận động liên hệ giữa vỏ não và tủy
sống.

2) Chức năng:


Vòng của nhân bèo:


giúp vỏ não trong việc thực hiện các kiểu vận động phức tạp đã được học tập và trở thành vô
thức.

Ví dụ như điều hòa các cử động phức tạp: viết, dùng kéo cắt giấy, ném bóng vào rổ, phủi vết
bẩn, nói… .

Tổn thương một bộ phận của vòng này dẫn đến các rối loạn về vận động như tổn thương nhân
cầu nhạt gây chứng athetose (múa vờn), tổn thương nhân bèo sẫm gây chứng chorea (múa giật), tổn
thương chất đen gây chứng liệt run (bệnh Parkinson).


Vòng của nhân đuôi:


lập kế hoạch về trình tự thời gian cho nhiều hình thức vận động đồng thời và kế tiếp nhau để vỏ
não có thể lựa chọn và sắp xếp lại nhằm thực hiện một mục đích nhất định.


tính toán thời gian thực hiện cử động (nhanh hay chậm), ước tính quy mô cường độ cử động (lớn
hay nhỏ).

Tổn thương vòng này sẽ mất những tri thức bản năng.
E)VAI TRÒ VẬN ĐỘNG CỦA TIỂU NÃO

Tiểu não có vai trò tham gia vào việc kiểm soát và điều chỉnh vận động tùy ý và không
tùy ý (xem bài sinh lý phản xạ).