Phương pháp sử dụng hệ thống câu hỏi trong dạy học lịch sử để phát huy tính tích cực học tập của học sinh lớp 12 trong các tiết học

Phương pháp sử dụng hệ thống câu hỏi trong dạy học lịch sử để phát huy tính tích
cực học tập của học sinh lớp 12 trong các tiết học .

PHƯƠNG PHÁP SỬ DỤNG HỆ THỐNG CÂU HỎI TRONG DẠY
HỌC LỊCH SỬ ĐỂ PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC HỌC TẬP CỦA
HỌC SINH LỚP 12 TRONG CÁC TIẾT HỌC
A. PHẦN MỞ ĐẦU
I. ĐẶT VẤN ĐỀ:
Nội dung và phương pháp dạy học có mối quan hệ mật thiết với nhau, tác động, bổ
trợ cho nhau và không thể tách rời nhau. Nội dung là cơ sở cho phương pháp dạy
học, ngược lại nếu có phương pháp dạy học tốt sẽ có tác dụng trở lại rất lớn đối với
hiệu quả lĩnh hội nội dung cho học sinh, vì vậy đổi mới nội dung sách giáo khoa cần
phải đi liền với đổi mới phương pháp dạy học sao cho phù hợp.Đổi mới dạy học nói
chung và đổi mới dạy học lịch sử nói riêng là một quá trình thực hiện thường xuyên
và kiên trì, trong đó có nhiều yếu tố quan hệ với nhau.
Dạy như thế nào, học như thế nào để đạt được hiệu quả học tập tốt nhất là điều
mong muốn của tất cả giáo viên chúng ta, muốn thế phải đổi mới phương pháp dạy
học. Người giáo viên phải tổ chức một cách linh hoạt các hoạt động giảng dạy trong
một giờ học từ khâu đầu tiên đến kết thúc giờ học, những hoạt động đó giúp học sinh
lĩnh hội kiến thức một cách tự giác, chủ động, tích cực, sáng tạo và ngày càng yêu
thích, say mê môn học.
Vậy làm thế nào để phát huy tính tích cực học tập của học sinh trong dạy học lịch
sử?, có nhiều biện pháp, như: phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan, phương pháp
thuyết trình, công tác ngoại khóa…Nhưng việc sử dụng hệ thống câu hỏi trong dạy
học nói chung, dạy học lịch sử nói riêng là một trong những biện pháp rất quan
trọng, rất có ưu thế để phát triển tư duy của học sinh, hình thành kĩ năng, kĩ xảo và
bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, hình thành nhân cách cho học sinh.

Người thực hiện: Hoàng Thị Thiện
Đơn vị: Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng.

1


Phương pháp sử dụng hệ thống câu hỏi trong dạy học lịch sử để phát huy tính tích
cực học tập của học sinh lớp 12 trong các tiết học .

Mặt khác để góp phần giảm bớt số lượng học sinh yếu, kém trong nhà trường và
phát huy hết năng lực của học sinh khá, giỏi nắm chắc được kiến thức bài học và
hiểu sâu sắc hơn các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử….và cũng để góp phần
vào việc đổi mới phương pháp dạy học nói chung, dạy học lịch sử nói riêng, bản
thân tôi xin mạnh dạn trình bày một số vấn đề về : “ Phương pháp sử dụng hệ thống
câu hỏi trong dạy học lịch sử để phát huy tính tích cực học tập của học sinh lớp 12
trong các tiết học”.
Với việc nghiên cứu đề tài này, tôi mong muốn sẽ góp phần vào giúp giáo viên tiến
hành một giờ dạy học lịch sử có hiệu quả tốt hơn, học sinh tích cực, chủ động trong
việc tiếp thu lĩnh hội kiến thức của bài học. Đây là lí do tôi chọn đề tài này
II. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU:
Để thực hiện tốt đề tài nghiên cứu bản thân phải thực hiện những nhiệm vụ sau:
- Nghiên cứu các tài liệu về phương pháp dạy học lịch sử
- Thao giảng, dự giờ đồng nghiệp trao đổi rút kinh nghiệm qua từng tiết dạy
- Tìm hiểu sách giáo khoa, sách giáo viên, sách thiết kế bài giảng lịch sử lớp 12
- Kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh để từ đó điều chỉnh và bổ sung
phương pháp dạy học cho hợp lí
III. PHẠM VI NGHIÊN CỨU:
Đề tài xoay quanh việc nghiên cứu giảng dạy và học tập với việc : “Phương pháp
sử dụng hệ thống câu hỏi trong dạy học lịch sử để phát huy tính tích cực học tập của
học sinh lớp 12 trong các tiết học”. Đối tượng mà tôi áp dụng cho đề tài này là học
sinh lớp 12 trường THPT Huỳnh Thúc Kháng.

Người thực hiện: Hoàng Thị Thiện

Đơn vị: Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng.

2


Phương pháp sử dụng hệ thống câu hỏi trong dạy học lịch sử để phát huy tính tích
cực học tập của học sinh lớp 12 trong các tiết học .

B. PHẦN NỘI DUNG
I. CƠ SỞ KHOA HỌC:
Đai –ri nhà giáo dục Liên Xô Đã từng nói: “ Dạy lịch sử cũng như bất cứ dạy cái
gì đòi hỏi người thầy phải khêu gợi cái thông minh chứ không phải là bắt buộc các
trí nhớ làm việc, bắt nó ghi chép rồi trả lại”. Như vậy mục đích của việc dạy học lịch
sử ở trường THPT là người giáo viên không chỉ giúp học sinh hình dung được
những gì diễn ra trong quá khứ và ghi nhớ các sự kiện, hiện tượng của lịch sử mà
quan trọng hơn là phải nắm được bản chất của sự kiện. Trong phát triển tư duy của
học sinh việc sử dụng các thao tác lô gic có ý nghĩa rất quan trọng. Vì vậy mỗi giáo
viên phải có phương pháp dạy học cho phù hợp, một trong những phương pháp đó
là sử dụng hệ thống câu hỏi trong từng tiết dạy . Hỏi và trả lời chính là đặt tình
huống có vấn đề rồi tìm cách giải quyết vấn đề. Hỏi và trả lời không phải là sự đánh
đố mà là giúp nhau hiểu sâu sắc lịch sử hơn. Việc hỏi và trả lời câu hỏi có ý nghĩa
giáo dưỡng, giáo dục và phát triển lớn. Vì vậy đặt câu hỏi có ý nghĩa quan trọng
trong giờ học lịch sử nói riêng và các môn học khác nói chung trong việc phát huy
tính tích cực học tập của học sinh.
II. CƠ SỞ THỰC TIỄN:
Ở trường THPT Huỳnh Thúc Kháng đa số học sinh còn lười học và chưa có sự say
mê môn học Lịch sử, cho nên việc ghi nhớ các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch
sử..còn rất yếu. Đa số các em chưa độc lập suy nghĩ để trả lời các câu hỏi của giáo
viên đưa ra mà chỉ đọc nguyên xi trong sách giáo khoa hay chỉ nêu được móc thời
gian mà không diễn tả được thời gian đó nói lên sự kiện gì…..vì thế kết quả học tập

của học sinh chưa cao, số học sinh chiếm tỉ lệ yếu, kém còn nhiều. Hơn nữa trong
quá trình dạy học một số giáo viên chưa đưa ra được hệ thống câu hỏi cho phù hợp
với từng tiết dạy và từng khối lớp nên chưa thu hút được sự hứng thú học tập của
học sinh. Nhằm giảm bớt số lượng học sinh yếu ,kém và nâng cao chất lượng dạy và
Người thực hiện: Hoàng Thị Thiện
Đơn vị: Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng.

3


Phương pháp sử dụng hệ thống câu hỏi trong dạy học lịch sử để phát huy tính tích
cực học tập của học sinh lớp 12 trong các tiết học .

học môn lịch sử , cũng như thu hút sự hứng thú học tập của học sinh bản thân tôi
mạnh dạn đưa ra phương pháp dạy học, cụ thể là: “ Phương pháp sử dụng hệ thống
câu hỏi trong dạy học lịch sử để phát huy tính tích cực học tập của học sinh lớp 12
trong các tiết học”.
III. THỰC TRẠNG DẠY VÀ HỌC MÔN LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG THPT
HUỲNH THÚC KHÁNG.
1. Ưu điểm:
* Về phía giáo viên:
- Đại đa số giáo viên đều cố gắng thay đổi phương pháp dạy học của mình theo
hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh thông qua các phương pháp dạy
học như: phương pháp trực quan, phương pháp nêu và giải quyết vấn đề, phương
pháp tường thuật, miêu tả, kể truyện, nêu đặc điểm nhân vật lịch sử, sử dụng công
nghệ thông tin…
- Giáo viên tích cực hướng dẫn học sinh thảo luận nhóm nhằm hổ trợ kiến thức cho
nhau và thông qua hoạt động này những học sinh yếu kém được hoạt động một cách
tích cực với các học sinh khá, giỏi dưới sự hướng dẫn của giáo viên qua đó giúp học
sinh nắm chắc kiến thức và hiểu sâu sắc hơn về bản chất sự kiện, hiện tượng lịch sử.

- Trong quá trình giảng dạy giáo viên kết hợp nhuần nhuyển việc sử dụng các đồ
dùng dạy học, khai thác một cách triệt để các đồ dùng và phương pháp dạy học như
tranh , ảnh, bản đồ, sơ đồ, mô hình, phim đèn chiếu..và ứng dụng công nghệ thông
tin phù hợp vào trong từng tiết dạy
* Về phái học sinh:
- Đa số học sinh đều học bài và chuẩn bị bài trước khi đến lớp, đều chú ý nghe giáo
viên giảng, tập trung theo dõi sách giáo khoa và suy nghĩ để trả lời các câu hỏi mà
giáo viên đưa ra

Người thực hiện: Hoàng Thị Thiện
Đơn vị: Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng.

4


Phương pháp sử dụng hệ thống câu hỏi trong dạy học lịch sử để phát huy tính tích
cực học tập của học sinh lớp 12 trong các tiết học .

- Đa số học sinh đều tích cực thảo luận nhóm và đã đưa lại hiệu quả cao trong quá
trình lĩnh hội kiến thức.
2. Hạn chế:
* Về phía giáo viên:
- Vẫn còn một số giáo viên chưa thực sự thay đổi phương pháp dạy học cho phù
hợp với từng tiết dạy, chưa phát huy được tính tích cực học tập của học sinh nhằm
tạo điều kiện cho học sinh suy nghĩ, chiếm lĩnh và nắm vững kiến thức. giáo viên
vẫn còn sử dụng phương pháp dạy học “ thầy nói trò nghe”, “ thầy đọc , trò chép” do
đó nhiều học sinh chưa hiểu bài mà chỉ học thuộc một cách máy móc, không nắm
bắt được bản chất của sự kiện.
- Đa số giáo viên chưa nêu câu hỏi nhận thức vào đầu giờ học tức là không giới
thiệu vào bài mới thông qua việc nêu câu hỏi nhận thức, điều này làm giảm bớt sự

tập trung, chú ý bài học của học sinh ngay từ hoạt động đầu tiên.
- Một số giáo viên chưa sử dụng tốt các phương tiện dạy học vào từng tiết học mà
chỉ dạy chay, hoặc có sử dụng nhưng chưa biết cách khai thác nên chưa thu hút được
sự hứng thú học tập của học sinh. Một số câu hỏi của giáo viên đưa ra hơi khó học
sinh không trả lời được nhưng lại không có hệ thống câu hỏi gợi mở nên nhiều khi
giáo viên phải trả lời thay học sinh….
* Về phía học sinh:
- Học sinh thường trả lời câu hỏi giáo viên đặt ra thông qua việc nhìn vào sách
giáo khoa đọc nguyên xi để trả lời, chưa có sự đọc lập tư duy, chư rút ra được ý
chính để trả lời.
- Học sinh còn lười học và chưa có sự say mê môn học, một số học sinh chưa chịu
học bài cũ, làm bài tập và chuẩn bị bài mới trước khi đến lớp, trên lớp các em thiếu
tập trung suy nghĩ, cho nên việc ghi nhớ các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch
sử..còn yếu
Người thực hiện: Hoàng Thị Thiện
Đơn vị: Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng.

5


Phương pháp sử dụng hệ thống câu hỏi trong dạy học lịch sử để phát huy tính tích
cực học tập của học sinh lớp 12 trong các tiết học .

- Nhiều học sinh chỉ trả lời được những câu hỏi dễ, đơn giản, còn một số câu hỏi
tổng hợp, phân tích, giải thích, so sánh…thì học sinh còn rất ngại và rất lúng túng
khi trả lời hoặc trả lời mang tính chất chung chung chưa đúng trọng tâm của câu hỏi.
IV. MỘT SỐ GIẢI PHÁP THỰC TẾ TRONG VIỆC SỬ DỤNG HỆ THỐNG
CÂU HỎI ĐỂ PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC HỌC TẬP CỦA HỌC SINH
TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ LỚP 12.
1. Đặt câu hỏi nêu vấn đề.

* Đối với giáo viên:
- Trước khi bước vào giảng bài mới, giáo viên nên dẫn vào bài mới bằng cách đặt
câu hỏi nêu vấn đề nhằm định hướng nhận thức cho học sinh. Các câu hỏi nêu vấn
đề được đưa ra vào đầu giờ học nhằm thu hút sự chú ý, huy động các năng lực nhận
thức của học sinh vào việc theo dõi bài giảng để tìm câu trả lời. Những câu hỏi này
là những vấn đề cơ bản của bài học mà học sinh phải nắm. Đương nhiên khi đặt câu
hỏi giáo viên không yêu cầu học sinh trả lời ngay mà chỉ sau khi giáo viên đã cung
cấp đầy đủ sự kiện thì học sinh mới trả lời được. Các câu hỏi này giáo viên nên ghi
vào phía phải của gốc bảng cho học sinh tiện theo dõi và tìm câu trả lời.
Ví dụ:
+ Kki dạy bài 14: Phong Trào Cách Mạng 1930-1931 (trang 90). Giáo viên nêu
câu hỏi đầu giờ: Tại sao nói phong trào cách mạng 1930-1931 với đỉnh cao Xô Viết
Nghệ- Tĩnh là cuộc tổng diễn tập đầu tiên chuẩn bị cho cách mạng tháng tám 1945?.
Tại sao nói Xô Viết Nghệ -Tĩnh là hình thức nhà nước sơ khai, nhà nước của dân, do
dân, vì dân?.
+ Khi dạy bài 16: Phong trào giải phóng dân tộc và tổng khởi nghĩa tháng tám
(1939-1945). Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời (trang 102), giáo viên nêu câu
hỏi: Tại sao cuộc tổng khởi nghĩa cách mạng tháng tám diễn ra giành thắng lợi
nhanh chống và ít đỗ máu?.
Người thực hiện: Hoàng Thị Thiện
Đơn vị: Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng.

6


Phương pháp sử dụng hệ thống câu hỏi trong dạy học lịch sử để phát huy tính tích
cực học tập của học sinh lớp 12 trong các tiết học .

+ Hoặc khi dạy bài 17: Nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa Từ Sau Ngày 2-91945 Đến Trước Ngày 19-12-1946 (trang 121). Giáo viên nêu câu hỏi đầu giờ: Vì
sao nói sau cách mạng tháng tám nước Việt Nam dân chủ cộng hòa đứng trước tình

thế ngàn cân treo sợi tóc?. Vì sao Đảng, chính phủ và chủ tịch Hồ Chí Minh lại kí
hiệp định sơ bộ 6-3-1946 và Tạm ước 14-9-1946 với thực dân pháp?.
+ Hoặc khi dạy bài 23: Khôi phục và phát triển kinh tế- xã hội ở miền bắc, giải
phóng hoàn toàn miền nam ( 1973-1975) (trang 188), giáo viên có thể nêu câu hỏi:
Tình hình hai miền Bắc – Nam của nước ta sau hiệp định Pa ri diễn ra như thế nào?.
Tại sao quân ta giành thắng lợi to lớn trong cuộc tổng tiến công và nỗi dậy xuân
1975?.
- Trong quá trình dạy, giáo viên cần khai thác nhấn mạnh những kiến thức cơ bản
nhằm giúp học sinh trả lời câu hỏi nêu trên. Học sinh trả lời được câu hỏi này tức là
đã nắm và hiểu được kiến thức chủ yếu của bài.
* Đối với học sinh:
Câu hỏi loại này thường là câu hỏi có tính chất bài tập muốn trả lời phải huy động
kiến thức cơ bản của toàn mục hoặc toàn bài, vì vậy học sinh phải chuẩn bị bài và trả
lời trước các câu hỏi trong sách giáo khoa, chú ý tập trung theo dõi bài giảng, chọn
lọc sự kiện và trình bày trên lớp.
2. Xây dựng hệ thống câu hỏi ở trên lớp:
- Trong quá trình dạy trên lớp, giáo viên phải biết đặt ra và giúp học sinh giải quyết
các câu hỏi có tính chất nhận thức. Một hệ thống câu hỏi nêu ra trong quá trình giảng
dạy phải phù hợp với khả năng của học sinh, kích thích tư duy học sinh phát triển,
đồng thời tạo ra mối liên hệ bên trong giữa học sinh với học sinh, giữa học sinh với
giáo viên, mỗi câu hỏi nêu ra cả học sinh và giáo viên phải thấy rõ vì sao trả lời
được, vì sao không trả lời được…

Người thực hiện: Hoàng Thị Thiện
Đơn vị: Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng.

7


Phương pháp sử dụng hệ thống câu hỏi trong dạy học lịch sử để phát huy tính tích

cực học tập của học sinh lớp 12 trong các tiết học .

- Trong sách giáo khoa, thường sau mỗi bài, mỗi mục có từ 1 đến 3 câu hỏi, những
câu hỏi này là cơ sở để giáo viên xác định kiến thức trong sách, đồng thời bổ sung để
xây dựng hệ thống câu hỏi của bài, câu hỏi phải có sự chuẩn bị từ khi soạn giáo án,
phải có dự kiến nêu ra lúc nào, học sinh sẽ trả lời như thế nào. Những câu hỏi đặt ra
bắt buộc học sinh phải suy nghĩ, phải kích thích được lòng ham hiểu biết, trí thông
minh, óc sáng tạo của học sinh. Đặc biệt là giúp học sinh yếu, kém tích cực hoạt
động và dần dần hình thành kiến thức cơ bản cho các em qua hệ thống câu hỏi, từ đó
các em có hứng thú học tập và xây dựng bài hơn.
- Thông thường trong quá trình giảng dạy giáo viên thường xây dựng và đặt ra
nhiều loại câu hỏi, căn cứ vào tính chất, đặc điểm của kiến thức lịch sử, cũng như
đặc điểm của từng đối tượng học sinh, mà giáo viên có thể phân ra các loại câu hỏi
cụ thể như sau:
* Loại câu hỏi hỏi về nguyên nhân, bối cảnh hay hoàn cảnh lịch sử của sự
kiện, hiện tượng lịch sử và thường áp dụng cho đối tượng học sinh yếu, kém.
Ví dụ:
+ Nêu nguyên nhân dẫn đến phong trào cách mạng 1930-1931 bùng nổ? ( Bài 14:
Phong trào cách mạng 1930-1930, sách giáo khoa lịch sử 12, trang 90).
+ Nêu nguyên nhân dẫn đến phong trào “ Đồng khởi” (1959-1960) bùng nổ? ( Bài
21: Xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, đấu tranh chống đế quốc Mĩ và chính
quyền Sài Gòn ở miền Nam (1954-1960)), (trang 163).
+ Nêu hoàn cảnh dẫn đến sự ra đời của hội Việt nam cách mạng thanh niên? ( Bài
13:Phong trào dân tộc dân chủ ở Việt Nam từ năm 1925 đến năm 1930), ( trang 83).
+ Nêu hoàn cảnh dẫn đến việc triệu tập hội nghị thành lập Đảng cộng sản Việt
Nam? ( Bài 13: Phong trào dân tộc dân chủ ở Việt Nam từ năm 1925 đến năm 1930),
(trang 86,87).

Người thực hiện: Hoàng Thị Thiện
Đơn vị: Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng.

8


Phương pháp sử dụng hệ thống câu hỏi trong dạy học lịch sử để phát huy tính tích
cực học tập của học sinh lớp 12 trong các tiết học .

Loại câu hỏi này thường xuất hiện vào phần đầu bài giảng, bởi vì bất kì một sự
kiện, hiện tượng lịch sử nào đều xuất hiện trong hoàn cảnh nhất định, đều có nguyên
nhân phát sinh của nó. Đây là một đặc điểmtư duy của lịch sử cần hình thành từng
bước cho học sinh.
* Loại câu hỏi về quá trình, diễn biến , phát triển của sự kiện, hiện tượng lịch
sử như diễn biến của cá cuộc khởi nghĩa, diễn biến của các cuộc cách mạng, diễn
biến của các sự kiện, hiện tượng lịch sử. Loại câu hỏi này thường dành cho đối
tượng học sinh trung bình
Ví dụ:
+ Hãy trình bày diễn biến của phong tròa cách mạng 1930-1930?. ( Bài 14:
Phong trào cách mạng 1930-1931, trang 90).
+ Nêu diễn biến của cuộc tổng khởi nghĩa tháng tám?, ( Bài 16: Phong trào giải
phóng dân tộc và tổng khởi nghĩa tháng tám ( 1939-1945). Nước Việt Nam dân chủ
cộng hòa ra đời, trang 102).
+ Trình bày diễn biến của chiến dịch Việt Bắc thu- đông 1945?, diễn biến của chiến
dịch biên giới thu- đông 1950?. ( Bài 18: Những năm đầu của cuộc kháng chiến
chống thực dân Pháp ( 1946-1950), trang 130).
Tuy đây là loại câu hỏi ít suy luận song lại đòi hỏi trí nhớ, phải biết nhiều sự kiện,
địa danh, nhân vật lịch sử để giúp học sinh phát triển trí nhớ nên phải chia câu hỏi
thành nhiều câu hỏi nhỏ, đồng thời lập các bảng niên biểu, mối liên hệ giữa các sự
kiện.
* Loại câu hỏi nêu đặc trưng, bản chất của các sự kiện , hiện tượng lịch sử, bao
gồm sự đánh giá và thái độ của học sinh đối với các sự kiện, hiện tượng lịch sử

ấy. Loại câu hỏi này thường dùng cho đối tượng học sinh khá, giỏi khi thảo
luận nhóm để bổ trợ kiến thức cho đói tượng học sinh yếu, kém.

Người thực hiện: Hoàng Thị Thiện
Đơn vị: Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng.

9


Phương pháp sử dụng hệ thống câu hỏi trong dạy học lịch sử để phát huy tính tích
cực học tập của học sinh lớp 12 trong các tiết học .

Ví dụ:
+ Tại sao khi phát xít Nhật đầu hàng đồng minh, Đảng ta quyết định phát lệnh
tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong toàn quốc? ( Bài 16: Phong trào giải phóng
dân tộc và tổng khởi nghĩa tháng tám ( 1939-1945). Nước Việt Nam dân chủ cộng
hòa ra đời, trang 102).
+ Vì sao Đảng , chính phủ và chủ tịch Hồ Chí Minh lại kí với Pháp hiệp định
sơ bộ ngày 6-3-1946? ( Bài 17: Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa từ sau ngày
9-2-1946 đến trước ngày 19-12-1946, trang 121).
+ Tại sao quân ta giành thắng lợi lớn trong cuộc tổng tiến công và nổi dậy
xuân 1975?, ( Bài 23: Khôi phục và phát triển kinh tế- xã hội ở miền bắc, giải phóng
hoàn toàn miền nam ( 1973-1975) trang 188).
Thường những loại câu hỏi này khó đối với học sinh, nó đòi hỏi các em phải biết
phân tích, đánh giá, biết bày tỏ thái độ của mình đối với các sự kiện, hiện tượng lịch
sử. Đa số học sinh rất ngại trả lời những câu hỏi này, hoặc trả lời không đúng trọng
tâm, vì thế giáo viên cần nêu lên những câu hỏi gợi mở để giúp các em trả lời dễ
dàng hơn.
Ví dụ:
+ Khi dạy bài 16: Phong trào giải phóng dân tộc và tổng khởi nghĩa tháng tám

( 1939-1945). Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời.
Câu hỏi nhận thức: Tại sao khi phát xít Nhật đầu hàng đồng minh, Đảng ta quyết
định phát lệnh tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong toàn quốc?
Câu hỏi gợi mở: chủ trương khới nghĩa vũ trang đề ra trong hội ghị trung ương
Đảng lần thứ 8 ( 5-1941) là gì?,Đảng ta đã chuẩn bị những gì cho tổng khởi nghĩa ?,
Thời cơ cách mạng xuất hiện đầy đủ ở nước ta lúc này chưa?
+ Hoặc khi dạy bài 23: Khôi phục và phát triển kinh tế- xã hội ở miền bắc, giải
phóng hoàn toàn miền nam ( 1973-1975) .
Người thực hiện: Hoàng Thị Thiện
Đơn vị: Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng.

10


Phương pháp sử dụng hệ thống câu hỏi trong dạy học lịch sử để phát huy tính tích
cực học tập của học sinh lớp 12 trong các tiết học .

Câu hỏi nhận thức: Tại sao quân ta giành thắng lợi lớn trong cuộc tổng tiến công
và nổi dậy xuân 1975?
Câu hỏi gợi mở: - Tại sao Đảng ta chọn Tây Nguyên làm nơi mở đầu cuộc tổng
tiến công?, thắng lợi của chiến dịch Tây Nguyên có ý nghĩa gì?
- Tại sao Đảng ta lại quyết định giải phóng Sài Gòn trước mùa
mưa năm 1975?
Qua việc trả lời các câu hỏi đó học sinh sẽ nhanh chống nắm bắt được bài giảng
của giáo viên và dễ dàng trả lời được câu hỏi đầu giờ học.
* Loại câu hỏi tìm hiểu kết quả, nguyên nhân dẫn đến kết quả đó và ý nghĩa
lịch sử, bài học kinh nghiệm của sự kiện, hiện tượng lịch sử. Loại câu hỏi này
dùng cho đối tượng học sinh trung bình, học sinh yếu, kém để các em tự phát hiện và
chiếm lĩnh được kiến thức cơ bản và giúp các em hoạt động liên tục trong quá trình
học tập.

Ví dụ:
+ Nêu kết quả của chiến dịch Việt Bắc thu – đông 1947?, kết quả của chiến dịch
biên giới thu – đông 1950?, ( Bài 18: Những năm đầu của cuộc kháng chiến chống
thực dân Pháp ( 1946-1950), trang 130,134,138).
+ Nêu kết quả của phong trào “ Đồng khởi”?, (Bài 21: Xây dựng chủ nghĩa xã hội
ở miền Bắc, đấu tranh chống đế quốc Mĩ và chính quyền Sài Gòn ở miền Nam
(1954-1960), sách giáo khoa lịch sử 12, trang 163,164).
+ Nêu nguyên nhân thắng lợi, ý nghĩa lịch sử của cách mạng tháng tám năm 1945?
( trang 119).
Để trả lời những câu hỏi này, học sinh cần dựa vào sách giáo khoa để rút ra ý
chính trả lời chứ không phải đọc y nguyên như sách giáo khoa.

Người thực hiện: Hoàng Thị Thiện
Đơn vị: Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng.

11


Phương pháp sử dụng hệ thống câu hỏi trong dạy học lịch sử để phát huy tính tích
cực học tập của học sinh lớp 12 trong các tiết học .

* Loại câu hỏi đối chiếu, so sánh giữa sự kiện, hiện tượng lịch sử này với sự
kiện , hiện tượng lịch sử khác mà học msinh đã học. Đây cũng là loại câu hỏi
tương đối khó đối với học sinh vì nó đòi hỏi học sinh phải nhớ lại kiến thức cũ
vừa tiếp nhận kiến thức mới. Loại câu hỏi này thường dùng cho học sinh thảo
luận nhóm để giúp các em bổ trợ kiến thức cho nhau.
Ví dụ:
+ So sánh những điểm giống và khác nhau giữa cương lĩnh chính trị đầu tiên của
Đảng do Nguyễn Ái Quốc soạn thảo với luận cương chính trị tháng 10-1930 do Trần
Phú soạn thảo?

+ So sánh chủ trương, sách lược cách mạng của Đảng, hình thức đấu tranh giữa
thời kì 1936-1939 với thời kì 1930-1931?.
+ So sánh điểm giống và khác nhau căn bản giữa hai chiến dịch Việt bắc thu- đông
1947 và chiến dịch biên giới thu- đông 1950?.
+ Giữa chiến lược “chiến tranh cục bộ” và chiến lược “chiến tranh đặc biệt” của
Mĩ tiến hành ở nước ta có điểm gì giống và khác nhau?.
Tóm lại: Các loại câu hỏi nêu trên tạo thành một hệ thống câu hỏi hoàn chỉnh mà
mỗi giáo viên trong mỗi tiết dạy cần áp dụng nhuần nhuyễn không những giúp học
sinh nắm vững kiến thức cơ bản mà còn hiểu bản chất của sự kiện, có hứng thú hơn
trong việc học tập lịch sử.
3. Xác định mối liên hệ, xâu chuổi giữa câu hỏi với các sự kiện, hiện tượng lịch
sử trong bài học.
Sau khi học xong mỗi bài hoặc mỗi chương nếu có thời gian giáo viên nên cho
học sinh xâu chuổi lại các sự kiện, hiện tượng lịch sử trong bài hoặc trong chương
nhằm giúp học sinh nhớ lại các kiến thức đã học, đồng thời cũng góp phần gây hứng
thú học tập cho học sinh, thông qua việc tổ chức cho học sinh chơi trò chơi ô chữ.

Người thực hiện: Hoàng Thị Thiện
Đơn vị: Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng.

12


Phương pháp sử dụng hệ thống câu hỏi trong dạy học lịch sử để phát huy tính tích
cực học tập của học sinh lớp 12 trong các tiết học .

Ví dụ: Sau khi học xong bài 23: Khôi phục và phát triển kinh tế- xã hội ở miền
bắc, giải phóng hoàn toàn miền nam ( 1973-1975) .Giáo viên có thể tổ chức cho học
sinh chơi trò chơi ô chữ với hệ thống câu hỏi như sau.
Hệ thống câu hỏi cho trò chơi:

Câu 1: Thắng lợi quân sự đầu năm 1975 để giúp Đảng ta quyết tâm hơn nữa đề ra
kế hoạch giải phóng Miền Nam trước mùa mưa năm 1975?
Câu 2: Trước khi mang tên chiến dịch Hồ Chí Minh, chiến dịch này có tên là gì?.
Câu 3: Trận then chốt mở màn chiến dịch Tây Nguyên?.
Câu 4: Chiến dịch kéo dài từ ngày 21 đến ngày 29/3/1975 có tên là gì?.
Câu 5: Người Mĩ bắt đầu làm gì ở Sài Gòn từ ngày 18/4/1975?.
Câu 6 : Phòng tuyến bảo vệ Sài Gòn từ phía Đông bị chọc thủng ngày 21/4/1975 có
tên là gì?.
Câu 7: 11 giờ 30 phút ngày 30/4/1975 quân ta cắm cờ chiến thắng ở đâu?.
Câu 8: Tổng thống Dương Văn Minh đứng đầu chính quyền Sài Gòn đã làm gì vào
trưa ngày 30/4/1975?.
Đáp án của các ô chữ:
P
H Ư Ớ C L O N
S À I
G Ò N G I
B U Ô N M A T H
H Ú Ê Đ À N Ẵ N
D I
T Ả N
X U Â N L Ộ C
D I
N H Đ Ộ C L
T U Y Ê N B Ố Đ
Từ hàng dọc: Đất nước thống nhất

G
A
U
G

Đ
Ộ

Ị
T

N

H

Ậ
Ầ

P
U

H

À

N

G

Những kiến thức này giáo viên có thể chiếu trên màn hình, hoặc có thể viết trên
bảng phụ, hoặc vẽ và viết trên bảng cho học sinh có thể quan sát được câu hỏi rồi
tìm cách trả lời. Có thể học sinh sẽ tranh luận sôi nổi từ chìa khóa của ô chữ và phát
Người thực hiện: Hoàng Thị Thiện
Đơn vị: Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng.

13


Phương pháp sử dụng hệ thống câu hỏi trong dạy học lịch sử để phát huy tính tích
cực học tập của học sinh lớp 12 trong các tiết học .

hiện ra từ chìa khóa là: Đất nước thống nhất . Với việc hệ thống hóa và xâu chuổi
các sự kiện như vậy sẽ có hiệu quả không chỉ giúp học sinh nắm kiến thức mà còn
có tác dụng giáo dục, rèn luyện kĩ năng, kĩ xảo, phát triển tư duy cho học sinh và
giúp học sinh tránh nhàm chán trong các tiết học, kích thích tính tích cực học tập của
học sinh.
4.Vận dụng hệ thống câu hỏi phát huy tính tích cực của học sinh vào một mục
cụ thể của bài học.
Khi dạy bài 17: Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa từ sau ngày 2-9-1945 đến trước
ngày 19-12-1946, tiết hai mục III- Đấu tranh chống ngoại xâm và nội phản, bảo vệ
chính quyền cách mạng, mục 3- Hòa hoản với Pháp nhằm đẩy quân Trung Hoa Dân
Quốc ra khỏi nước ta, giáo viên có thể thiết kế câu hỏi gợi mở để giải quyết câu hỏi
nhận thức như sau:

Người thực hiện: Hoàng Thị Thiện
Đơn vị: Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng.

14


Phương pháp sử dụng hệ thống câu hỏi trong dạy học lịch sử để phát huy tính tích
cực học tập của học sinh lớp 12 trong các tiết học .

CÂU HỎI NHẬN

THỨC

DỰ KIẾN TRẢ LỜI

Vì sao Đảng, chính
phủ và chủ tịch Hồ
Chí Minh lại kí với
thực dân Pháp hiệp
định sơ bộ
6/3/1946

Vì Pháp và đại diện
chính phủ Trung
Hoa Dân Quốc kí
kết với nhau hiệp
ước Hoa – Pháp
(28/2/1946), đặt
nhân dân hai con
đường

Hoặc cầm súng
chiến đấu chống
thực dân Pháp,
không cho chúng
đổ bộ lên miền
Bắc

Hoặc hòa hoãn,
nhân nhượng Pháp
để tránh tình trạng

phải đối phó cùng
một lúc với nhiều
kẻ thù

CÂU HỎI GỢI MỞ

1.Việc Pháp và Trung
Hoa Dân Quốc kí hiệp
ước Hoa- Pháp đặt
nước ta trước hai con
đường nào?
2. Đảng ta đã chọn con
đường nào, vì sao lại
chọn con đường đó?

Đảng ta đã chọn
con đường thứ hai
vì lúc này nước ta
còn gặp nhiều khó
khăn không đủ
sức đối phó với
nhiều kẻ thù….
.

V. BÀI HỌC KINH NGHIỆM.
Trong quá trình giảng dạy và áp dụng sáng kiến kinh nghiệm này, bản thân tôi đã
rút ra một số kinh nghiệm như sau:
Thứ nhất: Trong các tiết dạy giáo viên cần đặt câu hỏi và sử dụng câu hỏi một
cách linh hoạt phù hợp với nội dung bài dạy, tùy theo đối tượng học sinh từng khối
lớp mà vận dụng cho phù hợp.

Người thực hiện: Hoàng Thị Thiện
Đơn vị: Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng.

15


Phương pháp sử dụng hệ thống câu hỏi trong dạy học lịch sử để phát huy tính tích
cực học tập của học sinh lớp 12 trong các tiết học .

Thứ hai: Khi nêu câu hỏi giáo viên nên sử dụng câu hỏi ngắn gọn, đơn giản, dễ
hiểu, nếu sử dụng câu hỏi nhận thức thì cần có câu hỏi gợi mở nhằm giúp học sinh
trả lời dễ dàng. Khi đặt câu hỏi không nên đặt câu hỏi quá khó hoặc quá dễ, nếu
câu hỏi quá khó sẽ làm cho học sinh không biết trả lời, còn nếu câu hỏi quá dễ sẽ
làm cho học sinh thỏa mãn đi đến chủ quan về vốn hiểu biết của mình đồng thời
không kích thích tính tư duy học tập của học sinh.Đồng thời giáo viên cần tạo cơ
hội cho học sinh trong cả lớp trả lời, không nên chỉ gọi một số học sinh có học lực
khá, giỏi trả lời, cần trạo không khí thoải mái, nhệ nhàng trong các giờ học.
Thứ ba: Để xây dựng được hệ thống câu hỏi phù hợp cho từng tiết dạy, từng đối
tượng học sinh giáo viên cần nghiên cứu kĩ sách giáo khoa, sách giáo viên, sách
tham khảo…đồng thời giáo viên cần kết hợp với việc sử dụng và khai thác có hiệu
quả đồ dùng dạy học như bản đồ,lược đồ, sơ đồ, tranh, ảnh, phim tư liệu, âm
nhạc… nhằm góp phần phát huy tính tích cực chủ động trong học tập của học sinh
góp phần nâng cao hiệu quả giờ học.
Thứ tư: Trong quá trình giảng dạy, ngôn ngữ của giáo viên phải truyền cảm,
không quá nhanh hoặc không quá chậm, trình bày phải có điểm nhấn, không nên sử
dụng ngôn ngữ một cách đều đều khiến cho học sinh cảm thấy mệt mỏi khi nghe
giáo viên giảng. giáo viên luôn phải tìm tòi, sáng tạo và đổi mới phương pháp dạy
học thường xuyên, không nên tự thỏa mãn với những kiến thức và phương pháp mà
mình đang có.

Người thực hiện: Hoàng Thị Thiện
Đơn vị: Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng.

16


Phương pháp sử dụng hệ thống câu hỏi trong dạy học lịch sử để phát huy tính tích
cực học tập của học sinh lớp 12 trong các tiết học .

C. PHẦN KẾT LUẬN
Để giảng dạy một tiết lịch sử thành công,đạt hiệu quả cao, thu hút được sự chú ý
học tập của học sinh, làm cho học sinh có cảm giác thích học môn lịch sử là một vấn
đề hết sức khó. Ngoài việc nắm vững chuyên môn đồi hỏi người giáo viên cần biết
vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học vào bài học một cách phù hợp. Vì người
giáo viên dạy lịch sử không chỉ cung cấp cho học sinh nắm được những kiến thức lịch
sử đã diễn ra trong quá khứ mà còn giúp học sinh rèn luyện kĩ năng, bày tỏ thái độ , có
nghĩa là để dạy một tiết học lịch sử đạt được kết quả tốt thì phải đạt được ba mặt về:
Kiến thức, kĩ năng, tư tưởng và tình cảm. Công việc này đòi hỏi lao động sư phạm
công phu, gian khổ, có lương tâm, có trách nhiệm của người giáo viên.
Nắm được yêu cầu của bộ môn đặt ra như vậy, nên bản thân tôi luôn cố gắng tìm
tòi, học hỏi, nắm vững chuyên môn cũng như cố gắng vận dụng các phương pháp dạy
học vào từng bài, từng tiết, từng đối tượng học sinh sao cho phù hợp, từ đó đã phần
nào thu hút được sự chú ý và hứng thú học tập cho học sinh. Chính vì vậy tôi mạnh
dạn nêu sáng kiến kinh nghiệm của mình về: : “ Phương pháp sử dụng hệ thống câu
hỏi trong dạy học lịch sử để phát huy tính tích cực học tập của học sinh lớp 12 trong
các tiết học”. Với sáng kiến kinh nghiệm này, tôi hy vọng sẽ góp một phần vào việc
của trường THPT Huỳnh Thúc Kháng.
Trên đây là một số kinh nghiệm của bản thân tôi trong quá trình giảng dạy môn lịch
sử, với những hiểu biết và kinh nghiệm đó chắc chắn không tránh khỏi sai sót, rất
mông các đồng nghiệp tham khảo góp ý để chúng ta ngày càng hoàn thiện hơn, góp

phần nâng cao chất lượng môn lịch sử và giúp học sinh thay đổi thái độ học tập đối
với môn lịch sử.
Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn
Buôn Hồ , ngày 28 tháng 04 năm 2010
Người viết:

Hoàng Thị Thiện

Người thực hiện: Hoàng Thị Thiện
Đơn vị: Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng.

17


Phương pháp sử dụng hệ thống câu hỏi trong dạy học lịch sử để phát huy tính tích
cực học tập của học sinh lớp 12 trong các tiết học .

MỤC LỤC
A- Phần mở đầu: ( Trang 1,2)
B- Phần nội dung : (từ trang 3 đến trang 16)
I. Cơ sở khoa học: ( Trang 3)
II. Cơ sở thực tiễn : ( Trang 3,4)
III. Thực trạng dạy và học môn lịch sử ở trường THPT Huỳnh Thúc Kháng: ( Trang
4,5,6)
IV. Một số giải pháp thực tế trong việc sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính
tích cực học tập của học sinh trong dạy học lịch sử lớp 12 : ( Từ trang 6 đến trang
15).
1. Đặt câu hỏi nêu vấn đề: ( Trang 6,7)
2. Xây dựng hệ thống câu hỏi ở trên lớp: ( Từ trang 7 đến trang 12)
3. Xác định mối liên hệ, xâu chuổi giữa câu hỏi với các sự kiện, hiện tượng lịch sử

trong bài học: ( Trang 12,12,14)
4.Vận dụng hệ thống câu hỏi phát huy tính tích cực của học sinh vào một mục cụ
thể của bài học: (Trang 14,15)
V. Bài học kinh nghiệm: (Trang 15,16)

C. Phần kết luận: (Trang 17)

Người thực hiện: Hoàng Thị Thiện
Đơn vị: Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng.

18