Phương pháp hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non

1


ĐẠI HỌC HUẾ
TRUNG TÂM ĐÀO TẠO TỪ XA
TS. ĐỖ THỊ MINH LIÊN

GIÁO TRÌNH
PHƯƠNG PHÁP HÀNH THÀNH BIỂU TƯỢNG TOÁN HỌC SƠ
ĐẲNG CHO TRẺ MẦM NON
(In lần thứ hai)

NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

2


MỤC LỤC
Trang
MỤC LỤC ........................................................................................................................ 3
Trang ................................................................................................................................ 3
CHƯƠNG I: ...................................................................................................................... 9
BỘ MÔN PHƯƠNG PHÁP HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG TOÁN HỌC SƠ ĐẲNG CHO
TRẺ MẦM NON............................................................................................................... 9
1. Đối tượng ............................................................................................................. 9
2. Nhiệm vụ............................................................................................................ 11
II. NHỮNG KHOA HỌC CÓ LIÊN QUAN ............................................................... 14
1. Triết học duy vật biện chứng .............................................................................. 14
2. Toán học ............................................................................................................ 14
3. Tâm lý mầm non ................................................................................................ 15
4. Giáo dục học mầm non ....................................................................................... 15

5. Sinh lý trẻ em ..................................................................................................... 16
6. Loogic học ......................................................................................................... 16
7. Các khoa học khác .............................................................................................. 16
III. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU “PHƯƠNG PHÁP HÌNH THÀNH BIỂU
TƯỢNG TOÁN HỌC CHO TRẺ MẦM NON” .......................................................... 17
1. Cơ sở phương pháp luận ..................................................................................... 17
2. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể. .................................................................. 18
CÂU HỎI: .............................................................................................................. 21
BÀI TẬP: ............................................................................................................... 21
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC ........................................................................................ 21
Tài liệu tham khảo: ................................................................................................. 21
Một số yêu cầu với người học:................................................................................ 22
Hướng dẫn làm bài tập ........................................................................................... 22
Chương II:....................................................................................................................... 25
ĐỊNH HƯỚNG QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG TOÁN HỌC SƠ ĐẲNG
CHO TRẺ MẦM NON ................................................................................................... 25
Bài 1. VAI TRÒ VÀ NHIỆM VỤ CỦA VIỆC HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG TOÁN
HỌC SƠ ĐẲNG CHO TRẺ MẦM NON. ....................................................................... 25
I. VAI TRÒ................................................................................................................. 25
II. NHIỆM VỤ............................................................................................................ 27
2. CÁC NGUYÊN TẮC HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG TOÁN HỌC SƠ ĐẲNG CHO
TRẺ MẦM NON............................................................................................................. 31

3


I. NGUYÊN TẮC HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG TOÁN HỌC SƠ ĐẲNG CHO TRẺ
MẦM NON. ............................................................................................................... 31
II. HỆ THỐNG CÁC NGUYÊN TẮC HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG TOÁN CƠ
ĐẲNG CHO TRẺ MẦM NON. .................................................................................. 32

1. Nguyên tắc đảm bảo dạy học có phát triển. ......................................................... 32
2. Nguyên tắc học đi đôi với hành, giáo dục gắn liền vời thực tiễn .......................... 33
3. Nguyên tắc đảm bảo tính trực quan. .................................................................... 35
4. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống và tính trình tự................................................... 39
5. Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất giữa tính vừa sức chung và vừa riêng................ 43
6. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học .......................................................................... 45
7. Nguyên tắc đảm bảo tính ý thức và phát huy tính tích cực của trẻ ............................ 47
3. NỘI DUNG HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG TOÁN HỌC SƠ ĐẲNG CHO TRẺ MẦM
NON ............................................................................................................................... 57
I. ĐẶC ĐIỂM CẤU TRÚC NỘI DUNG CHƯƠNG TRÌNH “HÌNH THÀNH BIỂU
TƯỢNG TOÁN HỌC SƠ ĐẲNG CHO TRẺ MẦM NON” ........................................ 57
1. Hình thành cho trẻ những biểu tượng toán học. ................................................... 58
2. Dạy trẻ bước đầu nắm các mối liên hệ và quan hệ toán học................................. 60
3. Dạy trẻ một số biện pháp hành động. .................................................................. 60
II. NỘI DUNG CHƯƠNG TRÌNH HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG TOÁN HỌC CHO
TRẺ MẦM NON. ....................................................................................................... 61
1. Nội dung dạy trẻ lứa tuổi nhà trẻ (18 – 36 tháng) ................................................ 61
2. Nội dung dạy trẻ lứa tuổi mẫu giáo (3-6 tuổi) ..................................................... 61
2.1. Hình thức biểu tượng về tập hợp, con số và phép đếm ..................................... 61
2.2. Hình thành biểu tượng về kích thước. .............................................................. 62
2.3. Hình thành biểu tượng về hình dạng ................................................................ 62
2.4. Hình thành biểu tượng về định hướng trong không gian ................................... 63
2.5. Hình thành biểu tượng về định hướng trong không gian ................................... 63
4. PHƯƠNG PHÁP HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG TOÁN HỌC SƠ ĐẲNG CHO TRẺ
MẦM NON ..................................................................................................................... 66
I. PHƯƠNG PHÁP HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG TOÁN HỌC SƠ ĐẲNG CHO TRẺ
MẦM NON. ............................................................................................................... 66
1. Khái niệm phương pháp hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non.
............................................................................................................................... 66
2. Một số đặc điểm của phương pháp hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ

mầm non ................................................................................................................ 67
II. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THƯỜNG SỬ DỤNG TRONG HÌNH
THÀNH BIỂU TƯỢNG TOÁN HỌC SƠ ĐẲNG CHO TRẺ MẦM NON. ................ 70
1. Các phương pháp dạy học trực quan. .................................................................. 70
2. Các phương pháp dạy trẻ dùng lời nói: ............................................................... 74

4


3. Nhóm các phương pháp thực hành ...................................................................... 76
3.1. Phương pháp luyện tập .................................................................................... 76
3.2. Sử dụng trò chơi .............................................................................................. 78
5. CÁC HÌNH THỨC TỔ CHỨC HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG TOÁN HỌC SƠ
ĐẲNG CHO TRẺ MẦM NON ....................................................................................... 81
Chương III ...................................................................................................................... 85
HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG VỀ SỐ LƯỢNG, CON SỐ VÀ PHÉP ĐẾM CHO TRẺ
MẦM NON. .................................................................................................................... 85
I. ĐẶC ĐIỂM PHÁT TRIỂN HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG VỀ SỐ LƯỢNG, CON
SỐ VÀ PHÉP ĐẾM CỦA TRẺ MẦM NON. .............................................................. 85
II. NỘI DUNG HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG VỀ SỐ LƯỢNG, CON SỐ VÀ PHÉP
ĐẾM CHO TRẺ MẪU GIÁO. .................................................................................... 91
1. Nôi dung hình thành biểu tượng về số lượng, con số và phép đếm cho trẻ mẫu giáo
3-4 tuổi................................................................................................................... 91
2. Nội dung hình thành biểu tượng về số lượng, con số và phép đếm cho trẻ 4-5 tuổi.
............................................................................................................................... 92
3. Nội dung hình thành biểu tượng về số lượng, con số và phép đếm cho trẻ mẫu giáo
5-6 tuổi................................................................................................................... 94
II. PHƯƠNG PHÁP HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG VỀ SỐ LƯỢNG CON SỐ VÀ
PHÉP ĐẾM CHO TRẺ MẪU GIÁO........................................................................... 95
1. Phương pháp hình thành biểu tượng số lượng cho trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi ............. 95

2. Phương pháp hình thành biểu tượng về số lượng, con số và phép đếm cho trẻ mẫu
giáo 4-5 tuổi.............................................................................................................. 103
3. Phương pháp hình thành biểu tượng về số lượng, con số và phép đếm cho trẻ mẫu
giáo 5-6 tuổi. ........................................................................................................ 108
Chương IV: ................................................................................................................... 119
HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG KÍCH THƯỚC CHO TRẺ MẦM NON ....................... 119
I. ĐẶC ĐIỂM PHÁT TRIỂN HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG KÍCH THƯỚC CỦA
TRẺ MẦM NON. ..................................................................................................... 119
3. Nội dung dạy trẻ mẫu giáo 4 – 5 tuổi ................................................................ 120
4. Nội dung dạy trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ................................................................ 121
III. PHƯƠNG PHÁP HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG KÍCH THƯỚC CHO TRẺ MẦM
NON ......................................................................................................................... 122
1. Phương pháp hình thành biểu tượng kích thước cho trẻ dưới 3 tuổi................... 122
2. Phương pháp hình thành biểu tượng kích thước cho trẻ mẫu giáo 3 – 4 tuổi ...... 123
3. Phương pháp hình thành biểu tượng kích thước cho trẻ mẫu giáo 4 – 5 tuổi ...... 125
4. Phương pháp dạy trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi phép đo lường. .................................... 127
Chương V...................................................................................................................... 134
HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG VỀ HÌNH DẠNG VẬT THỂ CHO TRẺ MẦM NON .. 134

5


I. ĐẶC ĐIỂM PHÁT TRIỂN NHỮNG BIỂU TƯỢNG HÌNH DẠNG CỦA TRẺ MẦM
NON. ........................................................................................................................ 134
II. NỘI DUNG HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG HÌNH DẠNG CHO TRẺ MẦM NON
................................................................................................................................. 138
1. Nội dung hình thành biểu tượng hình học cho trẻ 3-4 tuổi. ................................ 138
2. Nội dung hình thành biểu tượng hình dạng cho trẻ 4-5 tuổi ............................... 139
3. Nội dng hình thành biểu tượng hình dạng cho trẻ 5-6 tuổi................................. 141
III. PHƯƠNG PHÁP HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG HÌNH DẠNG CHO TRẺ MẪU

GIÁO ........................................................................................................................ 142
1. Phương pháp hình thành biểu tượng hình dạng cho trẻ 3-4 tuổi......................... 142
2. Phương pháp hình thành biểu tượng hình dạng cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi.......... 145
3. Phương pháp hình thành biểu tượng hình dạng cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi.......... 148
Chương VI: ................................................................................................................... 154
HÌNH THÀNH SỰ ĐỊNH HƯỚNG TRONG KHÔNG GIAN CHO TRẺ MẪU GIÁO. 154
I. ĐẶC ĐIỂM PHÁT TRIỂN BIỂU TƯỢNG VỀ KHÔNG GIAN VÀ SỰ ĐỊNH
HƯỚNG TRONG KHÔNG GIAN CỦA TRẺ MẦM NON. ..................................... 154
1. Đặc điểm phát triển biểu tượng về không gian và sự định hướng trong không gian
của trẻ 0-3 tuổi. .................................................................................................... 154
2. Đặc điểm phát triển sự định hướng trong không gia của trẻ 3 – 6 tuổi ............... 156
II. NỘI DUNG DẠY TRẺ MẪU GIÁO ĐỊNH HƯỚNG TRONG KHÔNG GIAN ... 158
1. Nội dung dạy trẻ mẫu giáo 3 – 4 tuổi định hướng trong không gian. ................. 158
2. Nội dung dạy trẻ mẫu giáo 4 – 5 tuổi định hướng trong không gian .................. 159
3. Nội dung dạy trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi định hướng trong không gian .................. 160
III. PHƯƠNG PHÁP DẠY TRẺ MẪU GIÁO ĐỊNH HƯỚNG TRONG KHÔNG GIAN
................................................................................................................................. 161
1. Phương pháp dạy trẻ 3 – 4 tuổi định hướng trong không gian ........................... 161
2. Phương pháp dạy trẻ 4-5 tuổi định hướng trong không gian .............................. 163
3. Phương pháp dạy trẻ 5 – 6 tuôit định hướng trong không gian .......................... 166
Chương VII: .................................................................................................................. 173
HÌNH THÀNH SỰ ĐỊNH HƯỚNG THỜI GIAN CHO TRẺ MẪU GIÁO ................... 173
I. ĐẶC ĐIỂM PHÁT TRIỂN BIỂU TƯỢNG THỜI GIAN CỦA TRẺ MẦM NON . 173
II. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY TRẺ MẪU GIÁO ĐỊNH HƯỚNG THỜI
GIAN. ....................................................................................................................... 176
1. Nội dung và phương pháp dạy trẻ 3-4 tuổi định hướng thời gian ....................... 176
2. Nội dung và phương pháp dạy trẻ 4-5 tuổi định hướng thời gian ....................... 178
3. Nội dung và phương pháp dạy trẻ 5-6 tuổi định hướng thời gian ....................... 180
Chương VIII:................................................................................................................. 184
THIẾT BỊ DẠY HỌC TRONG HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG TOÁN HỌC CAO ĐẲNG

CHO TRẺ MẦM NON ................................................................................................. 184

6


1. QUAN ĐIỂM VỀ THIẾT BỊ DẠY HỌC .............................................................. 184
II. CÁC TÍNH CHẤT CỦA THIẾT BỊ DẠY HỌC ................................................... 184
1. Thiết bị dạy học là phương tiện vật chất chứa đựng thông tin về môn học ......... 185
2. Thiết bị dạy học là phương tiện truyền tin về lĩnh vực kiến thức của môn học ....... 185
3. Thiết bị dạy học hỗ trợ quản lí thông tin ................................................................ 185
III. NHỮNG CHỨC NĂNG CỦA THIẾT BỊ HỌC .................................................. 186
1. Chức năng truyền thụ tri thức ........................................................................... 186
2. chức năng hình thành kĩ năng ........................................................................... 186
3. Chức năng phát triển hứng thú nhận biết ........................................................... 187
4. Chức năng tổ chức, điều khiển hoạt động nhận biết của trẻ. .............................. 188
IV. CẤU TRÚC CỦA HỆ THỐNG THIẾT BỊ DẠY ................................................ 188
V. SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ DẠY HỌC TRONG QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH
BIỂU TƯỢNG TOÁN HỌC CHO TRẺ MẦM NON ................................................ 189
1. Những yêu cầu đối vói việc sử dụng thiết bị dạy học ........................................ 189
2. Một số thiết bị thông dụng trong dạy trẻ hình thành biểu tượng toán học .......... 191
3. Những yêu cầu đối với việc sử dụng thiết bị dạy học trực quan trong quá trình hình
thành biểu tượng toán học cho trẻ mầm non.......................................................... 193
Chương IX .................................................................................................................... 198
LẬP KẾ HOẠCH HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG TOÁN HỌC SƠ ĐẲNG CHO TRẺ
TRONG TRƯỜNG MẦM NON ................................................................................... 198
1. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC LẬP KẾ HOẠCH HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG
TOÁN HỌC SƠ ĐẲNG CHO TRẺ TRONG TRƯỜNG MẦM NON. ...................... 198
II. NỘI DUNG LẬP KẾ HOẠCH HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG TOÁN HỌC SƠ
ĐẲNG CHO TRẺ MẦM NON ................................................................................. 200
III. CÁC HÌNH THỨC LẬP KẾ HOẠCH HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG TOÁN HỌC

SƠ ĐẲNG CHO TRẺ TRONG TRƯỜNG MẦM NON. ........................................... 202
1. Kế hoạch năm học ............................................................................................ 202
2. Kế hoạch cho từng bài học .................................................................................... 203
MỘT SỐ BÀI SOẠN GỢI Ý ......................................................................................... 207
Bài 1: ........................................................................................................................ 207
SO SÁNH CHIỀU CAO CỦA HAI ĐỐI TƯỢNG .................................................... 207
Bài 2: ........................................................................................................................ 209
NHẬN BIẾT SỰ KHÁC BIỆT RÕ NÉT VỀ SỐ LƯỢNG GIỮA HAI NHÓM ĐỐI
TƯỢNG.................................................................................................................... 209
Bài 3 ......................................................................................................................... 211
HÌNH VUÔNG VÀ HÌNH CHỮ NHẬT ................................................................... 211
Bài 4: ........................................................................................................................ 214
DẠY TRẺ ĐỊNH HƯỚNG TRONG KHÔNG GIAN ............................................... 214
Bài 5: ........................................................................................................................ 216

7


SỐ 7 ......................................................................................................................... 216
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................. 221

8


CHƯƠNG I:
BỘ MÔN PHƯƠNG PHÁP HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG
TOÁN HỌC SƠ ĐẲNG CHO TRẺ MẦM NON
I. ĐỐI TƯỢNG VÀ NHIỆM VỤ
1. Đối tượng

Phương pháp hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non
nghiên cứu quá trình hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm
non. Cụ thể, nó nghiên cứu quy luật hình thành biểu tượng toán học ở trẻ lứa
tuổi mầm non và những điều kiện giáo dục, đảm bảo cho sự phát triển biểu
tượng toán học diễn ra được tốt nhất ở trẻ thông qua quá trình dạy học có mục
đích trong các trường mầm non. Như vậy, “Phương pháp hình thành biểu
tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non” được hiểu theo nghĩa rộng bởi nó
không chỉ nhằm mục đích truyền thụ tri thức, rèn luyện kỹ năng, kỷ xảo, phát
triển các năng lực trí tuệ cho trẻ mà còn bao gồm quá trình hình thành nhân
cách cho trẻ mầm non. Về thực chất đối tượng của phương pháp hình thành
biểu tượng toán cho trẻ là quá trình giáo dục thông qua việc dạy học những
kiến thức toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non.
Trong quá trình hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ có hai
hoạt động: Đó là hoạt động của trẻ và hoạt động của giáo viên. Giáo viên giữ
vai trò chủ đạo, là người tổ chức, hướng dẫn, điều khiển hoạt động nhận thức
của trẻ, còn trẻ giữ vai trò chủ động, tích cực nhằm chiếm lĩnh tri thức, hình
thành kỹ năng, phát triển năng lực nhận thức và hành động. Trong quá trình
này hình thành nên các mối quan hệ giữa giáo viên và cá nhân trẻ, giữa giáo
viên và nhóm trẻ, giữa trẻ với trẻ. Vì vậy phương pháp hình thành biểu tượng
toán học sơ đẳng cho trẻ còn được coi là phương thức hoạt động cùng nhau
giữa nhà giáo dục với trẻ em và giữa trẻ với trẻ nhằm hình thành hứng thú
nhận biết cho trẻ và thực hiện nội dung dạy học – hình thành biểu tượng toán
học sơ đẳng cho trẻ nhằm góp phần phát triển trí tuệ, giáo dục toàn diện
nhân cách trẻ và chuẩn bị cho trẻ học tập ở trường phổ thông.

9


Trong quá trình hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ, tồn tại
mối quan hệ hữu cơ, mật thiết giữa mục đích, nội dung và phương pháp dạy

học.
Mục đích dạy học sẽ quy định nội dung dạy học và tác động lên các
thành phần khác trong quá trình dạy học. Tuy nhiên mỗi thành phần đó đều có
tác động qua lại tích cực tạo nên sự phát triển của mỗi thành phần.
Mục đích của quá trình hình thành biểu tượng toán nhằm hình thành hệ
thống những biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ, qua đó góp phần giáo dục
toàn diện nhân cách trẻ và chuẩn bị cho trẻ học tập ở trường phổ thông.
Nội dung dạy học ở đây là hệ thống những kiến thức ban đầu của toán
học, tuy sơ đẳng nhưng chúng lại là các kiến thức cơ sở và nền tảng cho quá
trình học tập tiếp theo của trẻ ở trường tiểu học. Trong quá trình này trẻ cần
được trang bị cả các biện pháp hoạt động trí tuệ. Mặt khác , đối với trẻ nhỏ
hoạt động học tập chưa phải là hoạt động chính, mà hoạt động vui chơi mới là
hoạt động chủ đạo của trẻ, vì vậy các giáo viên cần chú ý tới đặc điểm này để
tổ chức quá trình hình thành biểu tượng toán học cho trẻ sao cho hiệu quả.
Phương pháp dạy học là cách thức hoạt động và ứng xử của giáo viên
để gây nên hoạt động và giao lưu của trẻ nhằm đạt mục đích dạy học. Ngoài
ba thành phần trên chúng ta phải chú ý tới điều kiện dạy học, đó là điều kiện
cơ sở vật chất, về tự nhiên, chính trị, xã hội... Đó là những điều kiện đóng vai
trò quan trọng trong việc đưa lại hiệu quả của quá trình dạy học.
Tóm lại, đối tượng của phương pháp hình thành biểu tượng toán học sơ
đẳng cho trẻ mầm non thực chất là quá trình giáo dục thông qua các hoạt động
hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non được xác định về
mục đích, nội dung, phương pháp dạy học và các điều kiện dạy học.
Phương pháp hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non
là một khoa học vì nó có đối tượng nghiên cứu xác định. Tuy nhiên thuật ngữ
:phương pháp” ở đây cần hiểu theo nghĩa rộng bao gồm cả mục đích, nội
dung, phương pháp, hình thức và phương tiện trong mỗi quan hệ hữu cơ với
nhau. Bởi vì không thể có phương pháp tách rời mục đích, thoát ly nội dung.
Bởi vì không thể có phương pháp mà không tính tới các thành phần khác như:
hình thức, phương tiện... của quá trình dạy học.

10


2. Nhiệm vụ

2.1. Nhiệm vụ của khoa học phương pháp hình thành biểu tượng toán
học sơ đẳng cho trẻ mầm non.
Nhiệm vụ của khoa học phương pháp hình thành biểu tượng toán học
sơ đẳng cho trẻ mầm non là nghiên cứu để làm rõ bản chất và các quy luật của
quá trình hình thành biểu tượng toán học cho trẻ mầm non. Nghiên cứu các
đặc điểm cơ bản của quá trình dạy trẻ hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng
làm cơ sở để lựa chọn nội dung, phương pháp, hình thức, phương tiện dạy học
phù hợp nhằm đạt hiệu quả cao nhất theo mục đích đề ra, góp phần thực hiện
mục tiêu giáo dục mầm non. Tóm lại, các phương pháp hình thành biểu tượng
toán cho trẻ mầm non phải thực hiện các nhiệm vụ cơ bản sau:
a. Xác định mục đích của việc hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng
cho trẻ mầm non (cần chỉ rõ được nhiệm vụ, yêu cầu của quá trình “Hình
thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non”) bao gồm yêu cầu cụ thể
về các mặt: kiến thức, kỹ năng cơ bản, phát triển các năng lực trí tuệ... đối với
trẻ các lứa tuổi khác nhau, mỗi loại lớp khác nhau và cả bậc học.
b. Xác định nội dung biểu tượng toán học: cần hình thành cho trẻ mầm
non các lứa tuổi khác nhau (chỉ rõ cơ sở lý luận của chương trình, giáo trình,
tài liệu hướng dẫn, tham khảo cho giáo viên và phụ huynh trẻ).
c. Nghiên cứu những phương pháp hình thành biểu tượng toán học sơ
đẳng cho trẻ mầm non (Chỉ rõ hệ thống các phương pháp dạy học những kiến
thức toán học sơ đẳng và hình thức tổ chức dạy học những kiến thức toán học
sơ đẳng phù hợp với nội dung chương trình, đặc điểm tâm, sinh lý lứa tuổi trẻ
và tuân theo các nguyên tắc dạy học).
d. Nghiên cứu các thiết bị cần thiết cho việc hình thành biểu tượng toán

học sơ đẳng cho trẻ mầm non (chỉ rõ hệ thống các thiết bị dạy học những kiến
thức toán học sơ đẳng cho trẻ, những yêu cầu đối với chúng, cách lựa chọn và
sử dụng chúng vào trong các hoạt động cho trẻ làm quen với toán).
e. Nghiên cứu việc phát triển năng lực trí tuệ, năng lực học tập, giáo
dục đạo đức, thẩm mĩ cho trẻ trong quá trình hình thành biểu tượng toán học
sơ đẳng cho trẻ mầm non.

11


g. Các hình thức và biện pháp thực hiện sự kế thừa giữa dạy học những
kiến thức toán học sơ đẳng ở trường mầm non với việc dạy toán ở lớp một
phổ thông.
h. Hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mẫu giáo trong gia
đình.
2.2. Nhiệm vụ của bộ môn Phương pháp hình thành biểu tượng toán
học sơ đẳng cho trẻ mầm non trong nhà trường sư phạm.
Để thực hiện quá trình dạy học có hiệu quả nhằm đạt mục tiêu giáo dục,
người giáo viên mầm non cần nắm vững các PPDH các môn học khác nhau
và vận dụng linh hoạt, sáng tạo chúng vào quá trình dạy trẻ dưới các hình
thức dạy học khác nhau. Với tư cách là một môn học có tính nghiệp vụ trong
nhà trường sư phạm, bộ môn “Phương pháp hình thành biểu tượng toán học
sơ đẳng cho trẻ mầm non” có những nhiệm vụ sau:
a. Giúp cho giáo sinh nắm vững những kiến thức cơ bản về dạy học
những kiến thức toán học sơ đẳng ở mầm non, bao gồm:
- Những hiểu biết đại cương về phương pháp hình thành biểu tượng
toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non với tư cách là một ngành khoa học và là
một môn học trong nhà trường sư phạm: đối tượng, nhiệm vụ, phương pháp
nghiên cứu của nó và mỗi liên hệ của nó với các ngành khoa học khác.
- Những kiến thức cơ bản về những quy luật, đặc điểm phát triển biểu

tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non như: đặc điểm phát triển những biểu
tượng về số lượng, con số và phép đếm, đặc điểm phát triển những biểu tượng
về kích thước, hình dạng, sự định hướng trong không gian và định hướng thời
gian ở trẻ lứa tuổi mầm non.
- Những kiến thức cơ bản về mục đích, nội dung, các nguyên tắc và
phương pháp hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ. Đặc biệt giáo
sinh cần nắm vững chương trình và tài liệu hướng dẫn thực hiện chương trình
“Hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non”, kể cả chương
trình của các lớp mà mình không trực tiếp dạy.
- Những kiến thức cụ thể về lập kế hoạch cho việc hình thành biểu
tượng toán học cho trẻ cho toàn năm học, từng học kỳ, từng tháng và đặc biệt
là công việc chuẩn bị và tiến hành từng tiết học toán.

12


b. Rèn luyện những kỹ năng cơ bản về hình thành biểu tượng toán học
sơ đẳng cho trẻ mầm non, bao gồm:
- Tìm hiểu chương trình, giáo trình, sách giáo khoa và các sách tham
khảo
- Tìm hiểu đối tượng trẻ trong lớp mà mình chịu trách nhiệm dạy
- Lập kế hoạch dạy học và chuẩn bị từng tiết lên lớp
- Rèn kỹ năng tiến hành “tiết học toán” và “kỹ năng đánh giá tiết học,
thực hiện kiểm tra, đánh giá mức độ hình thành biểu tượng toán học ở trẻ mẫu
giáo các lứa tuổi khác nhau.
- Tiến hành việc hình thành biểu tượng toán học cho trẻ qua các tiết học
và các hoạt động khác của trẻ trong trường mầm non.
- Tiến hành dạy học cho các đối tượng trẻ đặc biệt như: Dạy học lớp
ghép, lớp học 5 tuần chuẩn bị tới trường...
- Sưu tầm, lựa chọn, tự thiết kế và tổ chức các trò chơi học tập nhằm

hình thành biểu tượng toán học cho trẻ.
- Làm mới và sửa chữa các đồ dùng dạy học, xây dựng góc học toán
trong lớp học mà mình phụ trách.
- Vận động công tác phụ huynh, công tác đoàn thể hỗ trợ việc hình
thành biểu tượng toán học cho trẻ.
c. Góp phần bồi dưỡng tình cảm nghề nghiệp, phẩm chất đạo đức cho
người giáo viên mầm non thông qua việc dạy học môn học này.
Thông qua việc giảng dạy bộ môn “Phương pháp hình thành biểu tượng
toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non” cần làm cho giáo sinh thấy rõ vị trí, vai
trò của việc dạy học những kiến thức, kỹ năng toán học đối với sự phát triển
và giáo dục trẻ mầm non.
Đồng thời tính chất nghiệp vụ của môn học có tác dụng to lớn trong
việc rèn luyện những phẩm chất, năng lực nghề nghiệp cho giáo sinh. Từ đó
giáo dục cho giáo sinh ý thức trách nhiệm trong công việc, góp phần rèn
luyện cho họ những phẩm chất đạo đức cần thiết của người giáo viên mầm
non như: yêu nghề, mến trẻ, kiên trì, cẩn thận, chính xác, có ý thức phê bình
và tự phê bình...
d. Phát triển năng lực tự đào tạo, tự nghiên cứu về phương pháp hình
thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non.

13


Các năng lực này thể hiện qua các khả năng:
- Kết hợp quá trình đào tạo với quá trình tự đào tạo, biến quá trình đào
tạo thành quá trình tự đào tạo trong khi bộ môn, làm cho giáo sinh có khả
năng tự học, tự nghiên cứu về nghiệp vụ.
- Giúp họ khi trở thành giáo viên sẽ có khả năng thích ứng nhanh chóng
với công việc, với sự thay đổi của chương trình, sách giáo khoa, tài liệu
hướng dẫn, có khả năng tiếp tục tự bồi dưỡng thường xuyên nâng cao trình độ

để có thể “cập nhật” với những thay đổi trong giáo dục mầm non. Hơn nữa,
họ có thể là cán bộ nòng cốt ở cơ sở, chỗ dựa cho các đồng nghiệp về chuyên
môn, là người đưa ra các sáng kiến kinh nghiệm.
- Viết và bảo vệ thành công những bài học lớn, khóa luận và luận văn
tốt nghiệp về lĩnh vực: “ Phương pháp hình thành biểu tượng toán học sơ
đẳng cho trẻ mầm non”. tiến hành nghiên cứu những đề tài về Phương pháp
hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non nói riêng và về khoa
học giáo dục nói chung.
II. NHỮNG KHOA HỌC CÓ LIÊN QUAN
1. Triết học duy vật biện chứng

Triệt học duy vật biện chứng là một khoa học nghiên cứu những quy
luật chung nhất của sự phát triển tự nhiên, xã hội và tư duy con người, nó giúp
cho việc xây dựng cơ sở phương pháp luận cho mọi ngành khoa học, trong đó
có Phương pháp hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non.
Phương pháp luận mác xít là cơ sở phương pháp luận của khoa học
“Phương pháp hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non”.
Dựa vào đó chúng ta hiểu một cách sâu sắc và đúng đắn bản chất, nguồn gốc
sâu xa của sự vận động và phát triển của quá trình hình thành biểu tượng toán
học sơ đẳng của trẻ mầm non.
2. Toán học

Phương pháp hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non
có liên hệ chặt chẽ với khoa học toán học. Ngày nay với sự phát triển nhanh
chóng của khoa học toán học và sự xâm nhập của nó vào mọi lĩnh vực kiến
thức khác nhau. Hơn nữa, sự phát triển mạnh mẽ của khoa học – kỹ thuật đỏi
hỏi chúng ta phải có những chuyên gia giỏi với kỹ năng phân tích loogic và
14

chính xác các quá trình nghiên cứu, chúng ta phải đào tạo những con người
tích cực, độc lập, sáng tạo đáng ứng được những đòi hỏi của nền sản xuất hiện
đại. Phương pháp hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non
phải phản ánh vào nhà trường mầm non những kiến thức toán học sơ đẳng
nhất trong những thành tựu của nhân loại, sắp xếp chúng thành một hệ thống
bảo đảm tính khoa học và tính sư phạm, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh của
đất nước đáp ứng được những yêu cầu của giáo dục mầm non nói riêng và
giáo dục thế hệ trẻ nói chung.
3. Tâm lý mầm non

Tâm lý mầm non giúp cho việc xây dựng cơ sở tâm lý học cho quá
trình hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non.
Phương pháp hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non
phải dựa vào những thành tựu nghiên cứu về tâm lý học trẻ mầm non, nhất là
dựa vào những đặc điểm của các quá trình cảm giác, tri giác, trí nhớ, tự duy...
của trẻ lứa tuổi mầm non để có thể vận dụng một cách hiệu quả trong dạy học.
Hơn nữa, việc dựa trên cơ sở những quy luật nhận thức những biểu
tượng toán học sơ đẳng của các độ tuổi trẻ để xác định khối lượng kiến thức,
mức độ, yêu cầu về hành động và tư duy ở trẻ từng độ tuổi, để tổ chức, điều
khiển quá trình nhận thức toán học trong từng tiết học, trong từng hoạt động
khác nhau của trẻ trong trường mầm non là điều kiện cần thiết để đem lại kết
quả mong muốn.
4. Giáo dục học mầm non

Quá trình hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non là
một bộ phận của quá trình giáo dục mầm non nói chung, vì vậy phải dựa vào
các thành tựu của khoa học giáo dục.
Các quy luật của giáo dục học mầm non sẽ chi phối, tác động lên quá
trình hình thành biểu tượng toán học. Vì vậy, Phương pháp hình thành biểu
tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non phải vận dụng những nguyên tắc cơ

bản của lý luận dạy học mầm non để xác định mục đích, đặt ra các yêu cầu
vừa sức với trẻ mầm non, lựa chọn nội dung, các phương pháp và hình thức
dạy học phù hợp với trình độ và đặc điểm của trẻ em Việt Nam.

15


5. Sinh lý trẻ em

Phương pháp hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non
có liên hệ chặt chẽ với khoa học sinh lý trẻ em, bởi khoa học sinh lý trẻ em
nghiên cứu những đặc điểm và quy luật diễn ra các quá trình sinh lý ở trẻ nhỏ.
Phương pháp hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non
chỉ đem lại hiệu quả mong muốn nếu chúng được xây dựng trên cơ sở tính
đến những đặc điểm phát triển của cơ thể trẻ, như: đặc điểm hoạt động của hệ
xương, hệ cơ, hệ tiêu hóa, hệ thần kinh... ở trẻ nhỏ, để đưa ra nội dung,
phương pháp, biện pháp, hình thức dạy học phù hợp với những đặc điểm sinh
lý của trẻ theo các lứa tuổi khác nhau.
6. Loogic học

Phương pháp hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non
phải dựa vào loogic học để trình bày một cách chính xác các kiến thức và
những lập luận có loogic. Điều này là rất cần thiết trong hình thành biểu
tượng toán học cho trẻ, vì đây là một khoa học có liên hệ chặt chẽ với khoa
học toán học –một khoa học mang tính chính xác và được xây dựng chặt chẽ.
7. Các khoa học khác

Ngoài những ngành khoa học kể trẻn, “Phương pháp hình thành biểu
tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non” còn có liên hệ chặt chẽ với nhiều
ngành khoa học khác nữa như: lý thuyết xác suất, thống kê toán học. Dựa vào

những kiến thức của các ngành này để tiến hành phân tích, xử lý các số liệu
thu được qua quan sát, thực nghiệm...
Mỗi quan hệ của Phương pháp hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng
với các khoa học khác có thể biểu thị qua sơ đồ sau:

16


Sinh lý trẻ em

Logic học

Tâm lý học
mầm non

Giáo dục học
mầm non

Toán học

Phương pháp hình thành biểu tượng toán học sơ
đẳng cho trẻ mầm non

...

TRIẾT HỌC DUY VẬT BIỆN CHỨNG

III. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU “PHƯƠNG PHÁP HÌNH THÀNH
BIỂU TƯỢNG TOÁN HỌC CHO TRẺ MẦM NON”
1. Cơ sở phương pháp luận

Phép duy vật biện chứng là cơ sở phương pháp luận cho mọi ngành
khoa học, trong đó có Phương pháp hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng
cho trẻ mầm non. Nó giúp ta đưa ra được những quan điểm định hướng, chiến
lược nghiên cứu quá trình hình thành biểu tượng toán học ở trẻ mầm non dựa
trên những quan điểm cơ bản sau:
- Xem xét các quá trình hình thành biểu tượng toán học cho trẻ mầm
non như một hiện tượng giáo dục trong mỗi quan hệ nhiều mặt, trong sự tác
động qua lại giữa chúng.
- Xem xét các quá trình hình thành biểu tượng toán học cho trẻ mầm
non trong sự vận động và phát triển, chỉ ra được những biến đổi về lượng và
sự chuyển hóa chúng sang những biến đổi về chất.
- Phát hiện ra những mâu thuẫn nội tại và tìm ra động lực thúc đẩy quá
trình hình thành biểu tượng toán học cho trẻ mầm non.

17


- Thừa nhận thực tiễn là nguồn gốc của nhận thức và tiêu chuẩn của
chân lý. Đó là cơ sở hoạt động thực tiễn của “Phương pháp hình thành biểu
tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non”.
2. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể.

Việc nghiên cứu khoa học trong “ Phương pháp hình thành biểu tượng
toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non” là điều kiện để phát triển khoa học này.
Các phương pháp nghiên cứu của Phương pháp hình thành biểu tượng toán
học sơ đẳng cho trẻ mầm non sẽ được hoàn thiện dần qua hoạt động nghiên
cứu khoa học này, đồng thời nó góp phần giải quyết các nhiệm vụ, yêu cầu
đặt ra của thực tiễn hình thành biểu tượng toán ở mầm non.
Các phương pháp nghiên cứu thường được dùng trong khoa học “

Phương pháp hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non” là
phương pháp nghiên cứu lý luận, quan sát, tổng kết kinh nghiệm và thực
nghiệm sư phạm.
2.1. Nghiên cứu lý luận:
Để nghiên cứu lý luận nhằm phát hiện ra những quy luật của quá trình
hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non, chúng ta phải tìm
hiểu, tổng kết và khái quát những tài liệu có sẵn, những thành tựu của triết
học, tâm lý học, giáo dục học, toán học... những văn kiện của Đảng, nhà nước
và ngành học để vận dụng vào việc nghiên cứu bộ môn.
Ngoài ra cần nghiên cứu những thành tựu tiên tiến của bản chất
“Phương pháp hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non” để
kế thừa những cái hay, phê phán những cái chưa được, bổ sung và hoàn chỉnh
những nhận thức của bản thân. Hơn nữa, để xác định được đề tài nghiên cứu,
tìm ra mục đích nghiên cứu, người nghiên cứu cần thiết phải nắm được tình
hình và kết quả nghiên cứu “ Phương pháp hình thành biểu tượng toán học sơ
đẳng cho trẻ mầm non” ở trong và ngoài nước.
Trong quá trình nghiên cứu lý luận, người nghiên cứu cần phải phân
tích, tổng hợp, so sánh, khái quát hóa để tìm ra những điều cần cho công việc
nghiên cứu một đề tài cụ thể.
Khi nghiên cứu sách và các tài liệu lý luận, cần chú ý những điểm sau:
- Cần lựa chọn, sàng lọc từ các nguồn tài liệu trong và ngoài nước để
lập danh mục sách và tài liệu có liên quan đến vấn đề nghiên cứu.
18


- Cần đọc và ghi chép tư liệu, số liệu bằng những hình thức thích hợp
(lập phiếu ghi chép, lập sơ đồ, biểu đồ, bảng thống kê...)
- Phân tích và đánh giá những tư liệu, số liệu đã thu được một cách
chính xác và khách quan.
- Cần hệ thống hóa, khái quát hóa những điểm rút ra được một cách

chặt chẽ dưới dạng tổng quan lịch sử vấn đề nghiên cứu, cơ sở lý luận của vấn
đề nghiên cứu...
2.2. Quan sát
Quan sát là phương pháp được sử dụng rộng rãi trong nghiên cứu khoa
học. Quan sát có mục đích, nội dung, kế hoạch và hệ thống giúp người nghiên
cứu theo dõi hiện tượng giáo dục theo trình tự thời gian, thấy được thực trạng
của quá trình hình thành biểu tượng toán cho trẻ, phát hiện ra những biến đổi
về số lượng và chất lượng được gây ra do tác động sư phạm, giúp người
nghiên cứu không chỉ thấy được các biểu hiện của đối tượng nghiên cứu mà
những điều thu được qua quan sát là những tài liệu sinh động để người nghiên
cứu hiểu rõ đối tượng nghiên cứu.
Khi quan sát có thể tiến hành quan sát trực tiếp như: dự tiết học, dự các
hoạt động của trẻ, trò chuyện với trẻ, có thể quan sát gián tiếp như: qua các
sản phẩm hoạt động của trẻ, qua bài soạn của giáo viên mầm non, qua các tài
liệu hướng dẫn của cơ quan chỉ đạo, ... quan sát có thể tiến hành công khai
hoặc kín đáo, liên tục hay gián đoạn theo thời gian...
Khi tiến hành quan sát cần có mục đích cụ thể như: quan sát mức độ
nắm nội dung kiến thức mới của trẻ trong giờ học... có nội dung cụ thể, ví dụ:
số lượng trẻ giơ tay phát biểu, chất lượng những câu trả lời của trẻ, kết quả
hoạt động thực hành của trẻ và có tiêu chí đánh giá cụ thể như: việc trẻ trả lời
vấn đề được hỏi hay kết quả hoạt động thực hành của trẻ như thế nào thì được
đánh giá lại mức độ nắm nội dung bài học cao, trung bình, thấp...
2.3. Tổng kết kinh nghiệm:
Việc nghiên cứu một cách toàn diện và kỹ càng những kinh nghiệm
tiên tiến, thành công và lặp đi lặp lại nhiều lần trên cơ sở mô tả, phân tích, so
sánh, phân loại, tổng kết cho phép phát hiện ra vấn đề cần nghiên cứu hay
khám phá ra những quan hệ có tính quy luật của quá trình hình thành biểu
tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non. Tuy nhiên người nghiên cứu phải

19

dựa trên cơ sở lý luận để phân tích, đánh giá, loại bỏ tính vụn vặt, lộn xộn,
những yếu tố ngẫu nhiên để tìm ra cái bản chất của sự vật, hiện tượng của
những kinh nghiệm phổ biến, rút ra được những kinh nghiệm có giá trị khoa
học.
2.4. Thực nghiệm sư phạm:
Thực nghiệm là phương pháp phổ biến mang lại độ tin cậy cao trong
nghiên cứu khoa học giáo dục. Bằng thực nghiệm sư phạm, người nghiên cứu
sẽ đánh giá được tính đúng đắn hay sai lầm của giả thuyết khoa học. Bởi thực
nghiệm sư phạm cho phép người nghiên cứu tạo nên những tác động sư phạm
có mục đích, có phương hướng và đánh giá những tác động đó. Trong quá
trình thực nghiệm sư phạm, nhà nghiên cứu tổ chức quá trình sư phạm sáng
tạo một cách có mục dích, kế hoạch, trong những điều kiện thực nghiệm được
tạo ra một cách hợp lý với ý đồ nghiên cứu. Đây là một phương pháp nghiên
cứu rất có hiệu lực, nhưng đòi hỏi người nghiên cứu phải bỏ nhiều công sức
và thời gian, vì vậy người nghiên cứu không nên lạm dụng sử dụng phương
pháp này nếu vấn đề nghiên cứu có thể được giải quyết bằng các phương pháp
khác.
Trong “Phương pháp hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ
mầm non” có thể tiến hành một số dạng thực nghiệm sau:
- Thực nghiệm điều tra (tìm hiểu thực trạng, xác nhận một số vấn đề
chưa xác định, tìm tòi phát hiện một số vấn đề đang diễn ra, tìm căn cứ để
định hướng...)
- Thực nghiệm tác động (tìm hiểu khả năng ứng dụng của các phương
pháp dạy học, của các biện pháp dạy học nào đó... và hiệu quả của các
phương pháp , biện pháp dạy học đó...)
- Thực nghiệm kiểm tra (làm rõ tính ưu việt của phương pháp dạy học
mới đề xuất, hiệu quả của việc cải tiến phương pháp hình thành biểu tượng
toán học cho trẻ mầm non...)

Trong nghiên cứu Phương pháp hình thành biểu tượng toán học sơ
đẳng cho trẻ mầm non, thông thường nghiên cứu phải sử dụng tích hợp nhiều
phương pháp nghiên cứu, ví dụ: trên cơ sở nghiên cứu lý luận, quan sát, tổng
kết kinh nghiệm, người nghiên cứu đề xuất giả thuyết khoa học, rồi bằng thực
nghiệm sư phạm để kiểm chứng tính đúng đẵn hay sai lầm của nó. Sau đó,

20


những kết quả thực nghiệm lại được phân tích trên cơ sở lý luận nhằm khái
quát những điều đã đạt được.
Ngoài những phương pháp kể trên, trong quá trình nghiên cứu cần sử
dụng các phương pháp khác như: toán thống kê, lý thuyết xác suất để xử lý số
liệu thu được, sử dụng các phương tiện kỹ thuật như: ghi âm, chụp ảnh, quay
phim,... để ghi lại những điều cần thiết.
CÂU HỎI:

1. Phân tích đối tượng của giáo dục học, của toán học và của “Phương pháp
hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non” cho ví dụ minh
họa.
2. Tên gọi “Phương pháp hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ
mầm non” có thích hợp với bộ môn này không? Vì sao?
3. Trình bày các nhiệm vụ của “Phương pháp hình thành biểu tượng toán học
sơ đẳng cho trẻ mầm non”
4. Nêu một cách cụ thể mối liên hệ của môn học “Phương pháp hình thành
biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non” với một số khoa học khác.
BÀI TẬP:

1. Quan sát 1-2 hoạt động của trẻ làm quen với toán. Từ đó, rút ra những nhận
xét và đề xuất những kiến nghị sư phạm.

2. Dự 1-2 tiết học cho trẻ làm quen với toán của giáo viên mầm non. Từ đó
đưa ra những nhận xét và kiến nghị sư phạm.
3. Viết báo cáo về tình hình giáo dục toán học ở trường nơi anh (chị) công tác.
Từ đó đề xuất những kiến nghị sư phạm cần thiết.
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
Tài liệu tham khảo:

1. Nguyễn Ánh Tuyết, Nguyễn Như Mai, Đinh Kim Thoa, Tâm ly học trẻ em
lứa tuổi mầm non, Trường ĐHSP Hà Nội, 1994.
2. Đào Thanh Âm, Trịnh Dân, Đinh Văn Lang, Nguyễn Thị Hòa, Giáo dục
học mầm non, NXB SSHQG Hà Nội, 1997.
3. Nguyễn Duy Thuận, Trịnh Minh Loan, Toán và phương pháp làm quen với
những biểu tượng sơ đẳng về toán, NXB Giáo dục 1999.

21


4. Đổi mới phương pháp dạy học mầm non, kỉ yếu Hội thảo khoa học, Trường
CĐ NT-MG TƯ1
5. Đinh Thị Nhung, Toán và phương pháp hình thành biểu tượng toán cho trẻ
mầm non, NXB ĐHQG Hà Nội, 2000.
Một số yêu cầu với người học:

1. Giáo sinh cần đọc kỹ và nắm vững những nội dung trong ba mục lớn của
chương, đặc biệt nắm được các nhiệm vụ và mối liên hệ của bộ môn với
những khoa học có liên quan. Từ đây mỗi học viên nhìn nhận, lại thực tiễn
hình thành biểu tượng toán cho trẻ tại cơ sở để phân tích so sánh, đánh giá và
rút ra những kết luận sư phạm.
2. Mỗi giáo sinh liên hệ với thực tiễn hình thành biểu tượng toán học cho trẻ
mẫu giáo tại cơ sở để thực hiện các bài tập được giao.

Hướng dẫn làm bài tập

Bài tập 1:
- Yêu cầu anh (chị) chon 1-2 hoạt động của trẻ làm quen với toán, ví
dụ: cho trẻ làm quen với toán qua hoạt động cho trẻ làm quen với môi trường
xung quanh hay qua hoạt động vui chơi...
- Lập kế hoạch quan sát hoạt động đã chọn:
+ Ngày..... Giờ.......
+ Tên hoạt động cần quan sát.......
+ Đối tượng trẻ........... trường.........
+ Mục dích, yêu cầu quan sát.......
+ Nội dung quan sát ( Những vấn đề muốn làm sáng tỏ)
+ Cách thức quan sát để làm sáng tỏ nội dung quan sát, ví dụ quan sát
một khía cạnh nào đó hay quan sát toàn diện hoạt động làm quen với toán của
trẻ, quan sát lâu dài hay quan sát tự nhiên, quan sát thăm dò hay quan sát
kiểm nghiệm.
-Những cộng tác viên (nếu có)
+ Thực hiện quan sát, thu thập thông tin
+ Xử lý thông tin thu được

22


+ Rút ra những nhận xét và kiến nghị sư phạm với các cấp có thẩm
quyền (trường, phòng giáo dục), với phụ huynh và các đoàn thể, các tổ chức
xã hội.... có liên quan.
Bài tập 2:
- Yêu cầu anh (chị) chọn 1-2 tiết học cho trẻ mẫu giáo làm quen với
toán do giáo viên khác tiến hành
- Lập kế hoạch quan sát tiết học toán đã chọn:

+ Ngày..... Giờ.......
+ Bài học.......
+ Lớp............
+ Giáo viên dạy................
+ Mục dích, yêu cầu dự giờ.........
+ Nội dung muốn làm sáng tỏ qua giờ dạy, ví dụ: Nội dung phương
pháp, hình thức tổ chức dạy trẻ...
+ Phương pháp cần dùng khi dự giờ (ví dụ: Chương trình và tài liệu
hướng dẫn thực hiện chương trình, máy ghi âm, máy ảnh...)
+ Cách thức dự giờ (ví dụ: quan sát, xem sản phẩm hoạt động của trẻ,
ghi chép lại lời nói của trẻ, trrao đổi với giáo viên về trẻ sau giờ dạy...)
- Dự giờ và thu thập thông tin:
+ Xử lý những thông tin thu được và rút ra được những bài học sư
phạm (ưu, khuyết và bài học kinh nghiệm)
+ Đề xuất những kiến nghị
Bài tập 3:
- Chọn chủ đề báo cáo về tình hình giáo dục toán học ở trường anh
(chị) công tác, ví dụ: Tình hình cải tiến (đổi mới) phương pháp hành thành
biểu tượng toán ở trường, tình hình sử dụng các thiết bị dạy học vào quá trình
hình thành biểu tượng toán học cho trẻ hay thực trạng mức độ nắm các biểu
tượng toán học của trẻ...
- Xác định mục đích, yêu cầu của bán báo cáo
- Thu thập tư liệu và số liệu bằng nhiều cách thức khác nhau như:
Nghiên cứu các văn bản, hồ sơ có liên quan, trò chuyện với các đối tượng cần
thiết, quan sát các hoạt động cho trẻ làm quen với toán, đồ dùng dạy toán, sản
phẩm hoạt động của trẻ...

23

- Xử lý tư liệu, số liệu
- Xây dựng dàn ý báo cáo, bao gồm:
+ Đặt vấn đề
+ Những ưu điểm, khuyết điểm
+ Những bài học kinh nghiệm
- Viết báo cáo cần:
+ Phù hợp với mục đích yêu cầu của báo cáo
+ Đảm bảo tính lôgic
+ Nội dung báo cáo phong phú, trung thực, khách quan, thiết thực, có
bồ sung các số liệu, ví dụ điển hình
+ Văn phong lưu tloats, mạch lạc, tránh viết dài dòng (mỗi báo cáo chỉ
nên viết tối đa là 5-6 trang)

24


Chương II:
ĐỊNH HƯỚNG QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH BIỂU TƯỢNG
TOÁN HỌC SƠ ĐẲNG CHO TRẺ MẦM NON
Bài 1. VAI TRÒ VÀ NHIỆM VỤ CỦA VIỆC HÌNH THÀNH
BIỂU TƯỢNG TOÁN HỌC SƠ ĐẲNG CHO TRẺ MẦM NON.
I. VAI TRÒ
- Việc hình thành biểu tượng toán học cho trẻ mầm non có một vai trò
to lớn trong việc giáo dục trẻ mầm non. Trước hết nó giúp trẻ nhận biết được
những dấu hiệu về số lượng, kích thước, hình dạng và vị trí sắp đặt của các sự
vật, hiện tượng, giúp trẻ định hướng được các mối liên hệ và quan hệ về số
lượng, không gian và thời gian có trong môi trường xung quanh trẻ, qua đó
góp phần giáo dục cho trẻ có thói quen định hướng thế giới xung quanh một
cách đầy đủ và loogic.
- Việc hành thành biểu tượng toán học cho trẻ mầm non còn có tác

dụng hình thành ở trẻ những khả năng tìm tòi, quan sát,... thúc đẩy sự phát
triển tư duy, phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
- Quá trình hình thành biểu tượng toán học cho trẻ mầm non có tác
dụng phát triển các quá trình nhận thức cảm tính cho trẻ, bởi nhận biết cảm
tính là con đường chính để trẻ nhỏ nhận biết thế giới xung quanh. Cảm nhận
của trẻ lứa tuổi mầm non được phát triển cùng với quá trình tích lũy kinh
nghiệm của trẻ. Trong các quá trình cảm nhận ở trẻ hình thành biểu tượng về
sự vật, hiện tượng, về những đặc điểm và các mối quan hệ của chúng. Thông
qua quá trình dạy học trẻ sẽ nắm được những kiến thức sơ đẳng về tập hợp,
con số, phép đếm, về kích thước và hình dạng của các vật, trẻ biết định hướng
trong không gian và thời gian, trẻ nắm được phép đếm, phép đo độ dài của vật
bằng các thước đo ước lệ, biết thiết lập mối quan hệ số lượng giữa các sự vật,
hiện tượng xung quanh, đồng thời phát triển ở trẻ khả năng ước lượng kích
thước các vật... Tất cả điều đó có tác dụng phát triển cảm nhận của trẻ lên
mức độ cao hơn.
- Những biểu tượng và kỹ năng toán học được hình thành ở trẻ mầm
non là cơ sở để trẻ nắm những kiến thức, kỹ năng toán học phức tạp hơn nữa
và là nền tảng để giúp trẻ dễ dàng học toán ở trường tiểu học, như: sự hình
25