Probiotics ứng dụng trong điều trị nhi khoa

PROBIOTICS - ỨNG DỤNG TRONG
ĐIỀU TRỊ NHI KHOA
TS. BS Nguyễn Thị Việt Hà
Bộ môn Nhi ĐHY Hà Nội


NỘI DUNG TRÌNH BÀY
 Đặt vấn đề
 Đặc điểm vi khuẩn chí ở ruột
 Tác động của sinh bằng phẫu thuật & phương
pháp hỗ trợ dinh dưỡng trên hệ miễn dịch
đường ruột của trẻ nhỏ
 Hiệu quả điều trị của probiotics – Bằng chứng
lâm sàng
 Kết luận
Sữa mẹ là tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Tài liệu dành cho cán bộ Y Tế


ĐẶT VẤN ĐỀ
 Probiotics có nghĩa là "cho cuộc sống" đã được sử
dụng từ lâu như những thành phần có lợi cho sức
khoẻ (sữa chua, các thực phẩm lên men…)
 Vai trò, tác dụng của probiotics trong điều trị, phòng
bệnh cho trẻ em, đặc biệt là tác dụng hoạt hoá kích
thích sự hình thành và phát triển hệ miễn dịch của
trẻ em đã được nghiên cứu nhiều trong hơn một thế
kỷ qua => hiểu biết nhiều hơn về probiotics

Sữa mẹ là tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Tài liệu dành cho cán bộ Y Tế


MỘT SỐ KHÁI NIỆM
 Kollath (1953) Probiotics là những yếu tố sinh ra từ vi
sinh vật kích thích sự phát triển của các vi sinh vật
khác
 Roy Fuller (1989) Probiotics là bổ sung các vi sinh vật
sống vào chế độ ăn có lợi cho vật chủ bằng cách cải
thiện cân bằng vi khuẩn chí ở ruột
 Parker (1994) Probiotics là các vi sinh vật và chất làm
cân bằng vi khuẩn ruột

Sữa mẹ là tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Tài liệu dành cho cán bộ Y Tế


MỘT SỐ KHÁI NIỆM
 Naidu, Black và Clemens (1994): Probiotics là chế độ
dinh dưỡng bổ sung các vi sinh vật có lợi cho vật chủ,
làm tăng miễn dịch ở niêm mạc và miễn dịch hệ thống,
cải thiện dinh dưỡng và cân bằng vi khuẩn đường ruột.
 FAO/WHO (2002): Probiotics là "vi sinh vật sống khi đưa
một lượng cần thiết đầy đủ vào cơ thể đem lại hiệu quả
có lợi cho cơ thể“

Sữa mẹ là tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Tài liệu dành cho cán bộ Y Tế


Đặc điểm hệ vi khuẩn chí ở ruột


HỆ VI KHUẨN CHÍ Ở RUỘT
 500-600 loại vi khuẩn sống cộng sinh
 Ruột thai nhi: vô khuẩn
 Trẻ đẻ thường: Lactobacillus Enterobacteria, E.coli
 Trẻ đẻ mổ: E.coli, Clostridium
 Trẻ bú mẹ: Bifido bacterium, Lactobacillus
 Ở người lớn: Bacteroides, Lactobacillus, Clostridium,
Fusobacterium, Bifidobacterium, Eubacterium,
Peptoccocus, Steptococcus, E.coli
 Nồng độ vi khuẩn chí thay đổi theo vị trí đường tiêu hoá.
Sữa mẹ là tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Tài liệu dành cho cán bộ Y Tế


Thành phần vi khuẩn trong phân
Hậu

quả gây bệnh

Tăng cường sức khoẻ

2

Ps.aeruginosa
Proteus
Pathogens
( toxin)

Staphylococci
Clostridium

4
Chống định cư

Veillonellae
Enterococci
Sinh ung thư

E.coli
8

Lactobacilli

Streptococci
Thối rữa
ở ruột

Eubacteria

Kích thích
miễn dịch
Giúp tiêu hoá
và hấp thu

Bifidobacteria
Bacteroides
11 (log bacteria/g phân)

Sữa mẹ là tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Tổng hợp vitamin
Roberfroid et al, 1995

Tài liệu dành cho cán bộ Y Tế


Hệ tiêu hóa - cơ quan miễn dịch lớn nhất cơ thể
80%tế
tếbào
bàosản
sảnxuất
xuất
80%
khángthể
thể
kháng

Nhiễm trùng

n g nu D

Làcơ
cơquan

quantiếp
tiếpxúc
xúcnhiều
nhiềunhất
nhấtvới
với
Là
môitrường:
trường:Tiếp
Tiếpxúc
xúcvới
vớikhối
khối
môi
lượnglớn
lớnthức
thứcăn,
ăn,vi
vikhuẩn
khuẩnvà
và
lượng
cácthành
thànhphần
phầnngoại
ngoạilai
laikhác
khác
các

Sữa mẹ là tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Đại tràng
Tài liệu dành cho cán bộ Y Tế


3 thành phần quan trọng của hệ miễn dịch đường
ruột giúp bảo vệ khỏi nhiễm trùng và dị ứng
Màng nhày đường ruột và
biểu mô

Hàng rào vật lý chống lại
sự xâm nhập của các
kháng nguyên

Hệ bạch huyết đường ruột
(GALT): Mảng Peyer

Bảo vệ cơ thể khỏi các
kháng nguyên đã vượt
qua hàng rào màng nhày

Hệ vi sinh đường ruột

Sữa mẹ là tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Giúp huấn luyện và cân
bằng phản ứng miễn dịch

Tài liệu dành cho cán bộ Y Tế

Ở trẻ sơ sinh, 3 thành phần hệ miễn dịch
còn chưa hoàn thiện
Màng nhày đường ruột và
biểu mô

Tăng tính thấm do liên
kết thành ruột lỏng lẻo

Hệ bạch huyết đường ruột
(GALT): Mảng Peyer

Giảm sản xuất IgA, tăng
sản xuất IgE

Hệ vi sinh đường ruột

Sữa mẹ là tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Tỷ lệ khu trú bị ảnh hưởng
bởi phương pháp sinh,
cách nuôi và môi trường
Tài liệu dành cho cán bộ Y Tế


Các yếu tố ảnh hưởng tới hệ vi sinh đường
ruột khoẻ mạnh trong giai đoạn đầu đời
Hệ vi sinh đường ruột khoẻ mạnh là hệ vi
sinh với vi khuẩn bifidobacteria vượt trội

Tuổi thai:
Sinh non so với sinh
đủ tháng

Cách sinh:
Sinh thường so với
sinh mổ

Nằm viện và sử
dụng kháng sinh

Phương pháp nuôi
Bú mẹ so với bú bình

Sữa mẹ là tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Tài liệu dành cho cán bộ Y Tế


Vai trò của vi khuẩn chí ruột

PAMP

Tình trạng hằng định bề mặt niêm mạc
ruột
Tráng kiện đáp ứng chữa lành tổn thương
- MD không đặc hiệu
- Interferon γ
- Tăng cường MD: IgG, IgM, IgA

VK chí ruột

(pathogen associated
molecular patterns)

TLR
(Toll like receptor)

NF-kappa B hoạt động
Rachoff-Nahoum et al. (2004), Recognition of
commensal Microflora by TLRs is required for
intestinal homeostasis. Cell, Vol 118: 229-241

Sữa mẹ là tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Cytokines

Nhân tế
bào
Tài liệu dành cho cán bộ Y Tế


Hậu quả của rối loạn vi khuẩn chí ruột
Tình trạng hằng định bề mặt niêm
mạc ruột

PAMP

VK chí ruột

(pathogen associated
molecular patterns)

TLR

Tráng kiện đáp ứng chữa lành tổn
thương
- MD không đặc hiệu
- Interferon γ
- Tăng cường MD: IgG, IgM, IgA

(Toll like receptor)

Cytokines
NF-kappa B hoạt động

Nhân tế
bào
Sữa mẹ là tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Tài liệu dành cho cán bộ Y Tế


Đặc tính bảo vệ của vi khuẩn chí trội bifidus
Hoạt hóa hệ miễn
dịch làm phát triển
hệ miễn dịch

Ức chế vi khuẩn gây
bệnh

Giảm pH môi trường
phân

Tổng hợp vitamine

Tổng hợp enzyme
hệ tiêu hoá

*Phát triển hệ miễn dịch bình thường ở trẻ em
* Bảo vệ cơ thể tăng đề kháng với các nhiễm khuẩn ruột
Sữa mẹ là tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Tài liệu dành cho cán bộ Y Tế


Tác động của sinh bằng phẫu thuật &
phương pháp hỗ trợ dinh dưỡng trên
hệ miễn dịch đường ruột của trẻ nhỏ


Ở trẻ sinh thường, vi khuẩn bifidobacteria đến
từ cơ thể mẹ và môi trường

Tiếp xúc với
VK ở âm đạo
và hậu môn mẹ

Tiếp xúc với
vi khuẩn từ

môi trường

Sữa mẹ là tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Khu trú sớm
bifidobacteria
trong ruột

Tài liệu dành cho cán bộ Y Tế


So với trẻ sinh thường, bifidobacteria ở trẻ sinh mổ
không khu trú sớm

Không
tiếp
xúc
với VK
của
mẹ

Sinh ra
trong
điều
kiệm vô
trùng

Sử dụng
nhiều
kháng

sinh hơn

Sữa mẹ là tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Khu trú chậm
bifidobacteria
trong đường
ruột

Tài liệu dành cho cán bộ Y Tế


Vì vậy, có thể 6 tháng sau, trẻ sinh mổ mới bắt kịp
trẻ sinh thường với bifidobacteria vượt trội

% trẻ

Tỷ lệ khu trú của vi khuẩn bifidobacteria

Sinh thường (n=34)

Sinh mổ (n=30)

Tuổi
(ngày)

Grönlund MM et al, Fecal microflora in healthy infants born by different methods of delivery:
permanent changes in intestinal flora after Caesarean delivery. JPGN 1999.
Sữa mẹ là tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Tài liệu dành cho cán bộ Y Tế


Ngoài ra, trẻ sinh mổ có lượng vi khuẩn
bifidobacteria thấp hơn trong tháng đầu
Số lượng vi khuẩn tại 1 tháng tuổi (95% CI)
Sinh thường
Sinh mổ

Tổng số vi khuẩn
Huurre A. et al, Caesarean delivery influences neonatal immunity, Poster at ESPGHAN Congress,
Dresden 2006.
Sữa mẹ là tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ
Tài liệu dành cho cán bộ Y Tế


Đó có thể là lý do vì sao trẻ sinh mổ hay bị các
bệnh nhiễm trùng và dị ứng hơn trẻ sinh thường

% trẻ

Tỷ lệ mắc bệnh ở trẻ theo cách sinh

Sinh thường
Sinh mổ
1 tháng sau sinh

Nhiễm trùng

Sinh thường

Sinh mổ
1 năm sau sinh

Các bệnh hô hấp

Các bệnh tiêu hoá

Chang JH et al. Acta Pediatr 2006
Sữa mẹ là tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Tài liệu dành cho cán bộ Y Tế


Ở trẻ sinh mổ nguy cơ dị ứng thức ăn cao hơn
không kể tiền sử gia đình

% trẻ sơ sinh

Nguy cơ dị ứng thức ăn trong 2 năm đầu đời

Mẹ không bị dị ứng
Sinh thường

Mẹ bị dị ứng
Sinh mổ

Eggesbe M et al. J Allerg Clin Immunol 2003
Sữa mẹ là tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Tài liệu dành cho cán bộ Y Tế

Nguy cơ hen suyễn khi trưởng thành ở trẻ sinh mổ
Nghiên cứu thuần tập trong 31 năm

% người lớn

Tần suất hen suyễn ở người lớn

Sinh thường (n=1719)

Sinh mổ (n=303)

Xu B et al. J Allerg Clin Immunol 2001
Sữa mẹ là tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Tài liệu dành cho cán bộ Y Tế


Hệ vi sinh đường ruột đóng vai trò quan
trọng trong hệ miễn dịch của trẻ và có sự
khác biệt rõ rệt giữa trẻ sinh thường và
trẻ sinh mổ

Giải pháp nào cho trẻ sinh mổ nhằm giúp
trẻ đạt được sự phát triển như ở trẻ
sinh thường ???

Sữa mẹ là tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Tài liệu dành cho cán bộ Y Tế


Nuôi con bằng sữa mẹ là biện pháp
tốt nhất và đơn giản nhất
• Là tiêu chuẩn vàng,
không phụ thuộc vào:
– Tuổi thai
– Nằm viện và sử dụng
kháng sinh
– Phương pháp nuôi

Sữa mẹ là tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Tài liệu dành cho cán bộ Y Tế