Một số giải pháp quản lý hoạt động chuyên môn ở các trường tiểu học huyện Quảng Xương tỉnh Thanh Hóa

B GIO DC V O TO
TRNG I HC VINH

VIấN èNH HUY

MộT Số GIảI PHáP QUảN Lý
HOạT ĐộNG CHUYÊN MÔN ở CáC TRƯờNG TIểU HọC
HUYệN QUảNG XƯƠNG TỉNH THANH HóA

LUN VN THC S KHOA HC GIO DC


2

NGHỆ AN - 2013


B GIO DC V O TO
TRNG I HC VINH

VIấN èNH HUY

MộT Số GIảI PHáP QUảN Lý
HOạT ĐộNG CHUYÊN MÔN ở CáC TRƯờNG TIểU HọC
HUYệN QUảNG XƯƠNG TỉNH THANH HóA

Chuyờn ngnh: Qun lý giỏo dc
Mó s: 60.14.05

LUN VN THC S KHOA HC GIO DC

Ngi hng dn khoa hc:

PGS. TS. NGễ èNH PHNG


NGHỆ AN - 2013


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành Luận văn, tác giả đã
nhận được sự động viên, giúp đỡ tận tình, tạo điều kiện thuận lợi của các cấp
lãnh đạo, nhiều thầy giáo, cô giáo, các bạn đồng nghiệp và gia đình.
Tác giả chân thành cảm ơn: Hội đồng khoa học, Hội đồng đào tạo
Trường Đại học Vinh, Sở Giáo dục và Đào tạo Thanh Hóa, Phòng Giáo dục
và Đào tạo huyện Quảng Xương, các thầy giáo, cô giáo, đội ngũ cán bộ
quản lý và đồng nghiệp các trường Tiểu học huyện Quảng Xương đã tận
tình giảng dạy, cung cấp tài liệu, tạo điều kiện thuận lợi và cơ sở thực tế,
đóng góp những ý kiến quý báu cho việc nghiên cứu và hoàn thành Luận
văn. Đặc biệt, tác giả xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến
PGS. TS. Ngô Đình Phương - người hướng dẫn khoa học, đã tận tâm bồi
dưỡng kiến thức, phương pháp nghiên cứu, năng lực tư duy và trực tiếp giúp
đỡ tác giả hoàn thành Luận văn này.
Mặc dù tác giả đã có nhiều cố gắng trong quá trình thực hiện. Song,
Luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả kính mong nhận được
những lời chỉ dẫn của các thầy giáo, cô giáo, ý kiến trao đổi của các đồng
nghiệp để Luận văn được hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Nghệ An, tháng 10 năm 2013
Tác giả

Viên Đình Huy


6


MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU.............................................................................................................13
1. Lý do chọn đề tài.....................................................................................13
2. Mục đích nghiên cứu ..............................................................................15
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu .............................................................15
4. Nhiệm vụ nghiên cứu ..............................................................................16
5. Giả thuyết khoa học.................................................................................16
6. Phương pháp nghiên cứu .........................................................................16
7. Những đóng góp của luận văn................................................................16
8. Cấu trúc của Luận văn.............................................................................17
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ QUẢN LÝ
HOẠT ĐỘNG CHUYÊN MÔN..........................................................................18
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ..................................................................18
1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài.......................................................18
1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam..........................................................20
1.2. Một số khái niệm cơ bản.....................................................................23
1.2.1. Quản lý............................................................................................23
1.2.2. Quản lý giáo dục............................................................................25
1.2.3. Quản lý nhà trường........................................................................26
1.3. Hoạt động chuyên môn ở trường tiểu học.........................................27
1.3.1. Trường tiểu học trong hệ thống giáo dục quốc dân...................27
1.3.2. Quản lý hoạt động chuyên môn nghiệp vụ.................................30

1.3.3. Biện pháp quản lý...........................................................................31
1.3.4. Trường tiểu học trong giai đoạn hiện nay...................................35
1.4. Công tác quản lý hoạt động chuyên môn............................................37
1.4.1. Vị trí, vai trò của người cán bộ quản lý nhà trường tiểu học
trong thời kỳ đổi mới...............................................................................37
1.4.2. Ý nghĩa của việc quản lý hoạt động chuyên môn........................37
Kết luận chương 1........................................................................................42
Chương 2
CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ QUẢN LÝ
HOẠT ĐỘNG CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC
HUYỆN QUẢNG XƯƠNG TỈNH THANH HÓA............................................43
2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và truyền thống
lịch sử văn hóa của đơn vị huyện Quảng Xương.....................................43
2.1.1. Điều kiện tự nhiên.........................................................................43
2.1.2. Điều kiện kinh tế xã hội...............................................................44


8
2.1.3. Truyền thống lịch sử văn hóa........................................................44
2.1.4. Những thuận lợi và khó khăn về văn hóa - xã hội ảnh hưởng
đến phát triển giáo dục và đào tạo.......................................................45
2.2. Thực trạng về giáo dục - đào tạo tiểu học ở huyện Quảng Xương
........................................................................................................................46
2.2.1. Tình hình chung về giáo dục - đào tạo ở huyện Quảng Xương
....................................................................................................................46
2.2.2. Quy mô học sinh và mạng lưới trường lớp.................................47
2.2.3. Cơ cấu, trình độ, số lượng giáo viên tiểu học và cán bộ quản
lý.................................................................................................................49
2.2.4. Cơ sở vật chất, thiết bị dạy học...................................................52
2.3. Thực trạng sử dụng các biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn ở

các trường tiểu học huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa.....................54
2.3.1. Quản lý việc thực hiện nội dung chương trình dạy học...........55
2.3.2. Thanh tra, kiểm tra hoạt động chuyên môn nghiệp vụ các nhà
trường.........................................................................................................56
2.3.3. Tổ chức các cuộc thi giáo viên giỏi, viết sáng kiến kinh nghiệm
....................................................................................................................58
2.3.4. Kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh........................61
2.4. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động chuyên môn ở các
trường tiểu học huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hoá............................62
2.4.1. Những mặt mạnh............................................................................62
2.4.2. Những hạn chế...............................................................................63
2.4.3. Nguyên nhân của thành công........................................................64
2.4.4. Nguyên nhân của những hạn chế.................................................65
Kết luận kết chương 2.................................................................................66
Chương 3
MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ HOẠT
ĐỘNG CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC
HUYỆN QUẢNG XƯƠNG TỈNH THANH HÓA............................................67
3.1. Những nguyên tắc đề xuất giải pháp..................................................67
3.1.1. Bảo đảm tính mục tiêu.................................................................67
3.1.2. Bảo đảm tính toàn diện và hệ thống..........................................67
3.1.3. Bảo đảm tính khả thi....................................................................68
3.1.4. Bảo đảm thực hiện các chức năng quản lý giáo dục.................68
3.2. Các giải pháp quản lý hoạt động chuyên môn ở các trường tiểu học
huyện Quảng Xương tỉnh Thanh Hóa.........................................................68
3.2.1. Xây dựng và hoàn thiện quy chế đánh giá, xếp loại chuyên
môn của giáo viên và các trường tiểu học.............................................68
3.2.2. Tăng cường công tác bồi dưỡng đội ngũ quản lý và giáo viên 72
3.2.3. Tăng cường xây dựng, đổi mới phương thức hoạt động của các
tổ chức đoàn thể, các tổ chuyên môn và hội đồng trong nhà trường;

9
tạo điều kiện cho mọi cán bộ - giáo viên chủ động tham gia vào quá
trình quản lý..............................................................................................75
3.2.4. Xây dựng phong trào học tập và các hoạt động giáo dục trong
nhà trường đảm bảo phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và
năng lực tự học của học sinh..................................................................79
3.2.5. Kết hợp xây dựng cơ sở vật chất, đầu tư trang thiết bị dạy học,
quản lý và sử dụng có hiệu quả cơ sở vật chất - trang thiết bị dạy học
để nâng cao chất lượng chuyên môn trong trường tiểu học................83
3.2.6. Đổi mới và tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra..................86
3.2.7. Tổ chức tốt dạy - học 2 buổi/ ngày và công tác bán trú ở trường
tiểu học......................................................................................................92
3.3. Khảo sát sự cần thiết và tính khả thi các giải pháp quản lý hoạt
động chuyên môn các trường tiểu học huyện Quảng Xương tỉnh Thanh
Hóa..................................................................................................................95
Kết luận chương 3........................................................................................98
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ............................................................................100
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................104
PHỤ LỤC.............................................................................................94


DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
TT

VIẾT TẮT

VIẾT ĐẦY ĐỦ

1.

BCH

Ban chấp hành

2.

BCHTW

Ban chấp hành Trung ương

3.

BGDĐT

Bộ Giáo dục đào tạo

4.

CBQL

Cán bộ quản lý

5.

CMNV

Chuyên môn nghiệp vụ

6.

CNH, HĐH

Công nghiệp hoá, hiện đại hoá

7.

CQG

Chuẩn quốc gia

8.

CSVC

Cơ sở vật chất

9.

CTHĐĐ

Chưa thực hiện đầy đủ

10.

GD&ĐT

Giáo dục và đào tạo

11.

GV

Giáo viên

12.

HĐDH

Hoạt động dạy học

13.

HS

Học sinh

14.

MCLTT

Mức chất lượng tối thiểu

15.

MĐ1

Mức độ 1

16.

MĐ2

Mức độ 2

17.

NXB

Nhà xuất bản

18.

PPDH

Phương pháp dạy học

19.

QL

Quản lý

20.

QLGD

Quản lý giáo dục

21.

SGK

Sách giáo khoa

22.

TBDH

Thiết bị dạy học

23.

TH

Tiểu học

24.

THĐĐ

Thực hiện đầy đủ

25.

TT

Thông tư

26.

UBND

Ủy ban nhân dân


11
27.

XHCN

Xã hội chủ nghĩa


DANH MỤC BẢNG THỐNG KÊ SỐ LIỆU
Trang
Sơ đồ:
Sơ đồ 1.1. Mối quan hệ giữa các chức năng quản lý và vai trò
của thông tin trong chu trình quản lý..............................................................25
Sơ đồ 1.2. Các yếu tố hợp thành quá trình giáo dục....................................27
Sơ đồ 1.3. Trường tiểu học trong hệ thống giáo dục quốc dân...................30
Bảng 2.1. Số lượng trường, lớp, học sinh tiểu học huyện Quảng Xương. 48
Bảng 2.2. Thống kê trình độ đào tạo, đội ngũ cán bộ quản lý
trường tiểu học huyện Quảng Xương............................................................49
Bảng 2.3. Thống kê số lượng giáo viên tiểu học huyện Quảng Xương.....50
Bảng 2.4. Thống kê trình độ đào tạo giáo viên tiểu học............................50
Bảng 2.5. Thống kê sáng kiến kinh nghiệm giáo viên tiểu học...................50
Bảng 2.6. Thống kê số lượng giáo viên giỏi tiểu học
huyện Quảng Xương........................................................................................51

Bảng 2.7. Thống kê cơ sở vật chất các trường tiểu học
huyện Quảng Xương........................................................................................53
Bảng 2.8. Bảng tổng hợp tỷ lệ xếp loại hạnh kiểm học sinh tiểu học
huyện Quảng Xương........................................................................................61
Bảng 2.9. Bảng tổng hợp tỷ lệ xếp loại học lực học sinh Tiểu học
huyện Quảng Xương........................................................................................61
Bảng 2.10. Thống kê số giải học sinh giỏi cấp tỉnh cấp Tiểu học
huyện Quảng Xương........................................................................................62
Bảng 2.11. Tổ chức dạy học 2 buổi/ngày, học các môn tự chọn
và công tác bán trú ở trường tiểu học huyện Quảng Xương.......................94
Bảng 2.12. Tổng hợp kết quả đánh giá của CBQL về sự cần thiết
và tính khả thi về các giải pháp quản lý hoạt động chuyên môn
ở trường Tiểu học.............................................................................................96
Bảng 2.13. Tổng hợp kết quả đánh giá của giáo viên về sự cần thiết
và tính khả thi về các giải pháp quản lý hoạt động chuyên môn
ở trường Tiểu học.............................................................................................97


13

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Bước vào thế kỷ XXI, giáo dục có vai trò vô cùng quan trọng đối với
sự phát triển đất nước, song song với khẳng định: “Phát triển giáo dục và
đào tạo là quốc sách hàng đầu, là một trong những động lực quan trọng
thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, là điều kiện để phát huy
nguồn lực con người”[4] và “Phát triển giáo dục phải thực sự là quốc sách
hàng đầu, là sự nghiệp của Đảng,…Đầu tư cho giáo dục là đầu tư phát
triển”.[29, tr7], thì công tác quản lý, nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý
là một việc vô cùng quan trọng: “Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu.

14
Đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn
hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, trong đó đổi
mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý
là khâu then chốt”[4, tr131]. Đảng đã khẳng định vai trò của công tác quản
lý và năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục các cấp đối với sự
nghiệp giáo dục và đào tạo, sự phát triển nguồn lực chất lượng cao trong
công cuộc CNH - HĐH đất nước, trong thế kỷ XXI. Đề tài được lựa chọn
nghiên cứu trên tinh thần khẳng định mục tiêu tổng quát chiến lược phát
triển kinh tế - xã hội của đất nước mà Đảng, Chính phủ và các cấp các
ngành đề ra trong những năm gần đây đối với sự nghiệp giáo dục - đào tạo.
Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng toàn quốc lần thứ VIII đã chỉ rõ: “Từ nay
đến năm 2020 đưa nước ta trở thành một nước công nghiệp hoá, hiện đại
hoá, nâng cao dân trí, phát huy nguồn lực to lớn của con người Việt Nam là
nhân tố quyết định thắng lợi của công cuộc Công nghiệp hoá hiện đại hoá
đất nước” [29]. Đồng thời đề tài này cũng hướng tới mục tiêu đổi mới
chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học, nhằm nâng cao chất
lượng đội ngũ giáo viên và tăng cường cơ sở vật chất của nhà trường, đặc
biệt là thực trạng quản lý chuyên môn ở các trường tiểu học huyện Quảng
Xương, nhằm nâng cao nhận thức về công tác này ở các trường tiểu học
trên địa bàn huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa.
Đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục các bậc học nói chung bậc tiểu học nói
riêng có một vai trò vô cùng quan trọng đối với sự nghiệp phát triển giáo dục.
Trong nhà trường tiểu học, người cán bộ quản lý phải có phẩm chất chính trị
tốt, đạo đức trong sáng, có mục tiêu lý tưởng cao đẹp, được đào tạo chuyên
môn, nghiệp vụ công tác quản lý, có tâm và tầm nhìn trong việc phát triển giáo
dục của đơn vị. Nếu như chất lượng giáo dục trước hết phụ thuộc vào giáo viên
thì hiệu quả hoạt động của nhà trường phần lớn phụ thuộc vào người hiệu

15
trưởng. Thực tiễn giáo dục là minh chứng cụ thể về vai trò to lớn của hiệu
trưởng trong công tác quản lý, là người chịu trách nhiệm cao nhất về chuyên
môn, hiệu quả giáo dục và đào tạo. Để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thời
kỳ CNH - HĐH đất nước, người hiệu trưởng cần phải nâng cao năng lực quản
lý giáo dục, chú trọng vào biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn, là nhiệm
vụ chính trị cơ bản và then chốt của mỗi nhà trường.
Trong những năm qua, chất lượng giáo dục tỉnh Thanh Hóa nói chung,
chất lượng giáo dục bậc tiểu học của huyện Quảng Xương nói riêng đã đạt
được kết quả đáng khích lệ góp phần nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi
dưỡng nhân tài, phục vụ đắc lực cho sự phát triển văn hóa xã hội. Cán bộ
quản lý trường học đã được bồi dưỡng về công tác quản lý cả về lý luận và
thực tiễn. Tuy nhiên, việc quản lý hoạt động chuyên môn và hiệu quả của
công tác này còn nhiều hạn chế. Nhận thức về quản lý hoạt động chuyên môn
còn mang tính lý thuyết, chất lượng giáo dục chưa đáp ứng được nhu cầu của
nhân dân và yêu cầu trong tình hình mới. Trong quá trình thực hiện mục tiêu
giáo dục, công tác quản lý hoạt động chuyên môn ở các nhà trường còn nhiều
vấn đề cần giải quyết. Chính từ thực trạng trên, tác giả chọn đề tài: Một số
giải pháp quản lý hoạt động chuyên môn ở các trường tiểu học huyện
Quảng Xương tỉnh Thanh Hóa. Với đề tài này, chúng tôi mong muốn được
góp phần đẩy mạnh sự phát triển giáo dục tiểu học huyện Quảng Xương tỉnh
Thanh Hóa trong giai đoạn tới.
2. Mục đích nghiên cứu
Một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động chuyên môn của
cán bộ quản lý các trường tiểu học huyện Quảng Xương tỉnh Thanh Hoá.
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu

16
Một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động chuyên môn của
cán bộ quản các trường tiểu học huyện Quảng Xương tỉnh Thanh Hoá.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu các giải pháp quản lý hoạt động chuyên môn ở các trường
tiểu học huyện Quảng Xương tỉnh Thanh Hóa.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
4.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của vấn đề quản lý hoạt động chuyên
môn ở các trường tiểu học.
4.2. Nghiên cứu cơ sở thực tiễn của vấn đề quản lý hoạt động chuyên
môn ở các trường tiểu học huyện Quảng Xương tỉnh Thanh Hóa.
4.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn ở các trường
tiểu học huyện Quảng Xương tỉnh Thanh Hóa.
5. Giả thuyết khoa học
Có thể nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động chuyên môn ở các trường
tiểu học huyện Quảng Xương tỉnh Thanh Hóa nếu đề xuất được các biện pháp
quản lý dựa trên đặc điểm hoạt động chuyên môn nghiệp vụ của giáo viên tiểu
học và điều kiện thực tế của ngành và địa phương.
6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: Phân tích tổng hợp lý
thuyết, khái quát hoá các nhận định độc lập...
6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Điều tra, tổng kết
kinh nghiệm giáo dục, lấy ý kiến chuyên gia...
7. Những đóng góp của luận văn
- Vận dụng lý luận về quản lý hoạt động chuyên môn ở tiểu học vào
việc nâng cao quản lý chuyên môn ở các trường tiểu học huyện Quảng
Xương, tỉnh Thanh Hóa.
- Đánh giá thực trạng công tác quản lý hoạt động chuyên môn ở các
trường Tiểu học huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa.

17
- Đề xuất một số giải pháp quản lý hoạt động chuyên môn ở các trường
tiểu học huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa.
- Đề tài có thể làm tài liệu tham khảo cho những trường tiểu học của
các huyện có thực trạng tương tự.
- Đề tài có thể làm tài liệu tham khảo cho học viên cao học và sinh viên
ngành quản lý giáo dục.
8. Cấu trúc của Luận văn
Ngoài phần Mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận
văn được triển khai trong 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận của vấn đề quản lý hoạt động chuyên môn
Chương 2: Cơ sở thực tiễn của vấn đề quản lý hoạt động chuyên
môn ở các trường tiểu học huyện Quảng Xương, tỉnh
Thanh Hóa
Chương 3: Một số giải pháp quản lý hoạt động chuyên môn ở các
trường tiểu học huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa


18
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ QUẢN LÝ
HOẠT ĐỘNG CHUYÊN MÔN
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài
Quản lý là một trong những loại hình lao động có hiệu quả nhất trong
các hoạt động của con người. Quản lý đúng tức là con người đã nhận thức
đúng được quy luật, vận động theo quy luật và sẽ đạt được những thành công
to lớn. Trong tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, con người muốn tồn tại

và phát triển đều phải dựa vào nỗ lực của cá nhân, của tổ chức, từ một nhóm
nhỏ đến phạm vi rộng lớn hơn ở tầm quốc gia, quốc tế và đều phải thừa nhận
và chịu một sự quản lý nào đó. Xã hội phát triển qua các phương thức sản
xuất thì trình độ tổ chức điều hành tất yếu cũng được nâng lên, phát triển và
đòi hỏi ngày càng cao hơn. Để tồn tại và phát triển con người không thể hành
động riêng lẻ mà cần phối hợp những nỗ lực cá nhân hướng tới mục tiêu
chung. Ngay từ xã hội nguyên thủy - bình minh của lịch sử nhân loại, con
người đã biết quy tụ nhau thành bầy, nhóm để tồn tại và phát triển. Sự cộng
đồng sinh tồn này dẫn đến việc hình thành các tổ chức, quá trình sản xuất đòi
hỏi có sự phân công và hợp tác, lao động quản lý xuất hiện.
Quản lý là đối tượng nghiên cứu của nhiều ngành khoa học trên các
bình diện khác nhau: triết học, kinh tế học, xã hội học, tâm lý học,…
Ở nước ngoài, nhiều nhà khoa học đã đưa ra các quan điểm khác nhau
về quản lý, trong thời kỳ cận đại, quản lý đã từng bước tách khỏi triết học và
dần trở thành một môn khoa học độc lập. Có thể nêu ra một số quan điểm tiêu
biểu như: F.Taylor (1856 - 1915) và các cộng sự đã đưa ra các chế độ và
phương pháp về quản lý tác nghiệp và quản lý tổ chức (thuyết quản lý theo
khoa học); H.Fayol (1841 - 1925) cho rằng, quản lý là dự đoán và lập kế


19
hoạch, tổ chức, điều khiển, phối hợp và cuối cùng là kiểm tra (thuyết quản lý
hành chính); Mary Parker Follet (1868 - 1933) và Elton Mayor (1880 - 1949)
với thuyết quản lý theo quan hệ con người, quan tâm thỏa đáng đến yếu tố
con người, tâm lý tập thể và bầu không khí trong xí nghiệp; G.B.Watson
(1878 -1958), H.Munsterberge (1863 - 1916), Abraham Maslow (1908 1970), Douglas Mc Gregor (1906 - 1964) quan niệm quản lý theo hành vi.
M.Weber và Chester Barnard sáng lập mô hình tổ chức để quản lý, coi trọng
sự phân công sắp xếp vị trí từng người trong tổ chức, đồng thời đề cao tính
nhân đạo và tính trồi của hệ thống.
Các nhà nghiên cứu quản lý giáo dục Xô Viết trong những công trình

nghiên cứu của mình đã cho rằng: “Kết quả toàn bộ hoạt động của nhà trường
phụ thuộc rất nhiều vào công việc tổ chức đúng đắn và hợp lý công tác hoạt
động của đội ngũ giáo viên” [28]. V.A Xukhomlinxki đã tổng kết những
thành công cũng như những thất bại của 26 năm kinh nghiệm thục tiễn làm
công tác quản lý chuyên môn nghiệp vụ của một hiệu trưởng, cùng với nhiều
tác giả khác ông đã nhấn mạnh đến sự phân công hợp lý, sự phối hợp chặt
chẽ, sự thống nhất quản lý giữa hiệu trưởng và phó hiệu trưởng để đạt được
mục tiêu hoạt động chuyên môn nghiệp vụ đã đề ra. Các tác giả đều khẳng
định vai trò lãnh đạo và quản lý toàn diện của hiệu trưởng. Tuy nhiên trong
thực tế cùng tham gia quản lý các hoạt động chuyên môn nghiệp vụ của nhà
trường còn có vai trò quan trọng của của các phó hiệu trưởng, các tổ chức
chuyên môn và các tổ chức đoàn thể. Song làm thế nào để hoạt động chuyên
môn nghiệp vụ của các trường tiểu học đạt kết quả cao nhất, huy động được
tốt nhất sức mạnh của mỗi giáo viên? Đó là vấn đề mà các tác giả đặt ra trong
công trình nghiên cứu của mình. Vì vậy, V.A Xukhomlinxki cũng như các tác
giả khác đều chú trọng đến việc phân công hợp lý và các biện pháp quản lý
chuyên môn nghiệp vụ của hiệu trưởng [28].


20
Các nhà nghiên cứu cũng thống nhất cho rằng: Một trong những biện
pháp hữu hiệu nhất để làm tốt công tác quản lý chuyên môn nghiệp vụ là phải
xây dựng và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, phát huy được tính sáng tạo trong
công việc của họ và tạo ra khả năng ngày càng hoàn thiện tay nghề sư phạm,
phải biết lựa chọn giáo viên bằng nhiều nguồn khác nhau và bồi dưỡng họ trở
thành những giáo viên tốt theo tiêu chuẩn nhất định, bằng những biện pháp
khác nhau [28].
Trong số các biện pháp quản lý chuyên môn nghiệp vụ để nâng cao
chất lượng mà tác giả quan tâm là việc tổ chức các hội thảo khoa học. Thông
qua hội thảo, giáo viên có những điều kiện trao đổi kinh nghiệm về chuyên

môn nghiệp vụ để nâng cao trình độ của mình.
Tuy nhiên để hoạt động này đạt hiệu quả cao, nội dung các hội thảo khoa
học phải được chuẩn bị kỹ, phù hợp và có tác dụng thiết thực đến dạy học.
V.A. Xukhomlinxki và Xvecxlerơ còn nhấn mạnh đến biện pháp dự
giờ, phân tích bài giảng, sinh hoạt tổ nhóm chuyên môn.
Xvecxlerơ cho rằng việc dự giờ và phân tích bài giảng là đòn bẩy quan
trọng nhất trong công tác quản lý chuyên môn nghiệp vụ của giáo viên. Việc
phân tích bài giảng mục đích là phân tích cho giáo viên thấy và khắc phục các
thiếu sót, đồng thời phát huy mặt mạnh nhằm nâng cao chất lượng bài giảng.
Trong cuốn “Vấn đề quản lý và lãnh đạo nhà trường”, V.A
Xukhomlinxki đã nêu rất cụ thể cách tiến hành dự giờ và phân tích bài giảng
giúp cho thực hiện tốt và có hiệu quả biện pháp quản lý chuyên môn nghiệp vụ.
1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam
Ở trong nước, cùng với sự phát triển về kinh tế xã hội của nước nhà,
khoa học quản lý giáo dục Việt Nam dần trưởng thành, hoàn thiện và tiếp cận
thế giới. Trong quá trình đó, nhiều nhà sư phạm trong nước đã có các công
trình nghiên cứu về quản lý giáo dục như Hà Thế Ngữ, Phạm Minh Hạc,


21
Nguyễn Đức Minh, Nguyễn Ngọc Quang, Nguyễn Quang Phúc,…Trong
những năm gần đây, xuất hiện nhiều công trình nghiên cứu chuyên sâu về
Quản lý giáo dục như: Đặng Quốc Bảo, Một số khái niệm cơ bản về quản lý
giáo dục - trường Cán bộ đào tạo trung ương I, Hà Nội, 1997; Trần Kiểm,
Những vấn đề cơ bản của khoa học quản lý giáo dục - Nhà xuất bản Đại học
Sư phạm, 2009; Nhóm tác giả Bùi Minh Hiền, Vũ Ngọc Hải, Đặng Quốc Bảo
- Quản lý giáo dục, Nhà xuất bản Đại học Sư phạm, 2011; Phạm Khắc
Chương, Lý luận quản lý giáo dục đại cương, Đại học Sư phạm Hà Nội, 2009,
… Những công trình nghiên cứu của các tác giả đã giải quyết nhiều vấn đề lý
luận, bản chất, quy trình, phương pháp, nghệ thuật,…quản lý và quản lý giáo

dục nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.
Vấn đề quản lý hoạt động chuyên môn nghiệp vụ của giáo viên cũng là
một vấn đề được các nhà nghiên cứu quan tâm trong nhiều năm qua. Đó là tác
giả PGS.TS Nguyễn Ngọc Hợi, PGS.TS Phạm Minh Hùng, PGS.TS Thái Văn
Thành... Trong quá trình nghiên cứu, các tác giả đều nêu lên nguyên tắc
chung của việc quản lý hoạt động chuyên môn trong các nhà trường như sau:
- Xác định đầy đủ nội dung hoạt động chuyên môn nghiệp vụ của
giáo viên.
- Xây dựng hoàn thiện quy chế đánh giá, xếp loại chuyên môn nghiệp
vụ của giáo viên.
- Tổ chức đánh giá xếp loại chuyên môn nghiệp vụ của giáo viên.
- Thực hiện sắp xếp điều chuyển những giáo viên không đáp ứng các
yêu cầu về chuyên môn nghiệp vụ.
Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn của xã hội, một trong những nhiệm vụ
trọng tâm của ngành giáo dục và đào tạo là vấn đề bồi dưỡng nghiệp vụ, năng
lực quản lý cho các đội ngũ quản lý nhà trường để họ có thể “vừa hồng vừa
chuyên” trong công tác quản lý, đây là một yếu tố vô cùng quan trọng trong


22
nhà trường nói chung, nhà trường tiểu học nói riêng, nhiệm vụ chính trị trọng
tâm là công tác quản lý chuyên môn - là “xương sống” trong hoạt động của
mỗi đơn vị trường học.
Mặc dù trong những năm qua ngành Giáo dục - Đào tạo nước ta đã đạt
được những thành tựu nhất định những vẫn chưa theo kịp yêu cầu phát triển
kinh tế xã hội và đang bộc lộ những yếu kém, chất lượng giáo dục còn thấp
với yêu cầu phát triển đất nước trong thời kỳ mới và so với các nước có nền
giáo dục tiên tiến trong khu vực và trên thế giới; nội dung chương trình,
phương pháp dạy học, công tác thi, kiểm tra đánh giá chậm được đổi mới,
quản lý giáo dục còn nhiều bất cập, một bộ phận nhà giáo và cán bộ quản lý

chưa đáp ứng được yêu cầu. Trước xu thế phát triển của xã hội cần đổi mới
mạnh mẽ hơn nữa phương pháp giảng dạy, nâng cao chất lượng hiệu quả dạy
học, đổi mới công tác quản lý giáo dục, hoàn thành tốt việc đào tạo bồi dưỡng
nguồn lực con người đáp ứng yêu cầu CNH- HĐH đất nước.
Từ các nguyên tắc chung, các tác giả đã nhấn mạnh vai trò của quản lý
chuyên môn nghiệp vụ trong việc thực hiện mục tiêu giáo dục. Bởi tính chất
nghề nghiệp mà hoạt động chuyên môn của các trường tiểu học rất phong phú.
Ngoài việc quản lý chuyên môn nghiệp vụ của giáo viên, học tập của học sinh,
còn bao gồm cả công việc như tổ chức cho giáo viên tự học, tự bồi dưỡng, giáo
dục học sinh ngoài giờ lên lớp, sinh hoạt chuyên môn, nghiên cứu khoa học
giáo dục... Hay nói cách khác, quản lý hoạt động chuyên môn ở các trường tiểu
học thực chất là quản lý quá trình lao động sư phạm của người thầy.
Như vậy, vấn đề quản lý chuyên môn của các trường phổ thông từ lâu
đã được các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước quan tâm. Hiện nay, chúng
ta đang đẩy nhanh tốc độ CNH- HĐH phấn đấu đến năm 2020, Việt Nam cơ
bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại thì việc tìm ra các
biện pháp quản lý chuyên môn nghiệp vụ của các trường tiểu học để nâng cao


23
chất lượng dạy và học của bậc học được coi là nền móng trong trường phổ
thông đồng thời trở thành mối quan tâm chung của toàn xã hội, đặc biệt của
các nhà nghiên cứu giáo dục, các cơ sở giáo dục.
Qua các công trình nghiên cứu chúng ta thấy có môt điểm chung nổi
bật đó là: Khẳng định vai trò quan trọng các biện pháp quản lý chuyên môn
nghiệp vụ của giáo viên trong việc nâng cao chất lượng dạy học ở các cấp
học, bậc học. Đây cũng là một trong những tư tưởng mang tính chiến lược về
phát triển giáo dục của Đảng ta.
Đối với đơn vị huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa, ngoài những văn
bản, chỉ thị, đề án mang tính chủ trương đường lối của huyện uỷ, UBND

huyện, phòng giáo dục về các biện pháp quản lý chuyên môn ở các trường
tiểu học thì chưa có tác giả nào nghiên cứu về vấn đề này. Vậy làm như thế
nào quản lý có hiệu quả hoạt động chuyên môn ở các trường tiểu học huyện
Quảng Xương tỉnh Thanh Hóa? Đây chính là vấn đề chúng tôi quan tâm
nghiên cứu trong luận văn này.
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Quản lý
Quản lý là một chức năng xuất hiện cùng với việc hình thành xã hội
loài người. Khi xuất hiện sự phân công lao động trong xã hội loài người thì
đồng thời cũng xuất hiện sự hợp tác lao động để gắn kết các lao động cá nhân
tạo thành sản phảm hoàn chỉnh, do đó cần có sự điều hành chung chính là
quản lý. Trong xã hội loài người, quản lý là một việc làm bao trùm lên mọi
mặt đời sống xã hội. Trong quá trình tồn tại và phát triển của quản lý, đặc biệt
trong quá trình xây dựng lý luận quản lý, nhiều nhà nghiên cứu lý luận cũng
như thực hành đưa ra một số định nghĩa sau đây:
- Quản lý là các hoạt động nhằm đảm bảo sự hoàn thành công việc qua
sự nỗ lực của người khác.


24
- Quản lý là công tác phối kết hợp có hiệu quả hoạt động của những
người cộng sự khác nhau cùng chung một tổ chức.
- Theo Các Mác: Quản lý là lao động để điều khiển lao động.
- Theo bách khoa toàn thư Liên Xô (cũ): Quản lý là chức năng của hệ
thống có tổ chức với những bản chất khác nhau (kỹ thuật, sinh vật, xã hội).
Nó bảo toàn cấu trúc xác định của chúng, duy trì chế độ hoạt động.
- Định nghĩa kinh điển nhất: Quản lý là tác động có định hướng, có chủ
động của chủ thể quản lý (người quản lý) đến khách thể quản lý (người bị
quản lý) trong một số chức năng nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được
mục đích tổ chức.

- Theo quan điểm hệ thống thì: Quản lý là sự tác động có tổ chức, có
định hướng của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý nhằm sử dụng có hiệu
quả nhất các tiềm năng, các cơ hội của hệ thống để đạt được mục tiêu đặt ra
trong điều kiện biến đổi của môi trường.
- Lao động quản lý là một dạng lao động đặc biệt gắn với lao động tập
thể và kết quả của sự phân công lao động xã hội, nhưng lao động quản lý lại
có thể phân chia thành một hệ thống các dạng lao động xác định mà theo đó
chủ thể quản lý có thể tác động vào đối tượng quản lý. Các dạng hoạt động
xác định này được gọi là các chức năng quản lý. Một số nhà nghiên cứu cho
rằng trong mọi quá trình quản lý, người cán bộ quản lý phải thực hiện một
dãy chức năng quản lý kế tiếp nhau một cách lôgic, bắt đầu từ lập kế hoạch
xây dựng tổ chức, chỉ đạo thực hiện và cuối cùng là kiểm tra đánh giá. Quá
trình này được tiếp diễn một cách “tuần hoàn” và được gọi là chu trình quản
lý. Có thể hiểu chu trình quản lý gồm các chức năng cơ bản sau:
+ Lập kế hoạch.
+ Xây dựng tổ chức thực hiện kế hoạch.
+ Chỉ đạo thực hiện kế hoạch.


25
+ Kiểm tra đánh giá việc thực hiện kế hoạch.
Tuy nhiên các chức năng kế tiếp nhau nhưng chúng thực hiện đan xen
nhau, hỗ trợ, bổ sung cho nhau. Ngoài ra, chu trình quản lý thông tin chiếm
một vai trò quan trọng, nó là phương tiện không thể thiếu được trong quá
trình hoạt động của quản lý. Mối quan hệ giữa các chức năng quản lý và vai
trò của thông tin trong chu trình quản lý thể hiện bằng sơ đồ:

Kế hoạch

Kiểm tra

Thông tin

Tổ chức

Chỉ đạo
Môi trường quản lí

Sơ đồ 1.1. Mối quan hệ giữa các chức năng quản lý và vai trò
của thông tin trong chu trình quản lý
1.2.2. Quản lý giáo dục
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý giáo dục là hệ thống tác
động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý (hệ giáo
dục) nhằm làm cho hệ vận hành theo đường lối và nguyên lý giáo dục của
Đảng, thực hiện được tính chất của nhà trường xã hội chủ nghĩa Việt Nam mà
tiêu điểm là hội tụ của quá trình dạy học - giáo dục thế hệ trẻ, đưa hệ giấo dục
tới mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về chất” [20].