Một số giải pháp phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở quận 5, thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
a

TRẦN MẠNH KHA

MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN
ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ
QUẬN 5, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Nghệ An - 2013


2

LỜI CẢM ƠN

Lời đầu tiên tôi xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn và kính trọng sâu sắc
tới PGS.TS Thái Văn Thành người thầy đã tận tình hướng dẫn tôi trong suốt
quá trình hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Thầy đã mở ra cho tôi những vấn đề
xã hội bổ ích, hướng tôi vào nghiên cứu các lĩnh vực thiết thực đồng thời thầy
cũng đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi học tập và nghiên cứu.
Nhân đây tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu trường Đại học
Vinh cùng các thầy giáo, cô giáo khoa Sau Đại học trường Đại học Vinh đã
tạo điều kiện thận lợi cho tôi hoàn thành khoá học và hoàn thành luận văn tốt
nghiệp.
Tôi xin chân thành cảm ơn các đồng chí lãnh đạo, cán bộ, chuyên viên
Phòng GD&ĐT Quận 5, các đồng chí HT, CBQL và giáo viên các trường
THCS Quận 5, TP.HCM đã nhiệt tình giúp đỡ, tham gia đóng góp ý kiến,
cung cấp tư liệu, số liệu chính xác, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt

quá trình thực hiện đề tài.
Xin cảm ơn các đồng nghiệp, bạn bè và gia đình những người luôn bên
cạnh động viên tinh thần và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu
thực hiện đề tài.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng chắc chắn luận văn không thể tránh
khỏi thiếu sót. Rất mong nhận được sự góp ý chỉ dẫn của quý thầy cô và bạn
bè đồng nghiệp quan tâm đến đề tài này.
Trân trọng!
Vinh, tháng 9 năm 2013
Tác giả


3

Trần Mạnh Kha


MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN..................................................................................................2
MỤC LỤC........................................................................................................4
1. Lý do chọn đề tài.........................................................................................7
2. Mục đích nghiên cứu...................................................................................9
3. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................9
4. Giả thuyết khoa học....................................................................................9
5. Nhiệm vụ nghiên cứu..................................................................................9
6. Phương pháp nghiên cứu..........................................................................10
7. Đóng góp của đề tài...................................................................................11
8. Cấu trúc của luận văn...............................................................................11
CHƯƠNG 1....................................................................................................12

1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề.....................................................................12
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài...........................................................15
1.3. Một số vấn đề lý luận về phát triển đội ngũ giáo viên THCS.............24
KẾT LUẬN CHƯƠNG I..............................................................................34
CHƯƠNG 2....................................................................................................35
2.1.Khái quát về giáo dục quận 5, thành phố Hồ Chí Minh......................36
2.2. Thực trạng công tác phát triển đội ngũ giáo viên THCS quận 5, TP.
Hồ Chí Minh..................................................................................................50
2.3. Thực trạng sử dụng các giải pháp để phát triển đội ngũ giáo viên
THCS, quận 5................................................................................................57
2.4. Đánh giá chung về thực trạng...............................................................68
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2..............................................................................71


5

CHƯƠNG 3....................................................................................................72
3.1. Nguyên tắc đề xuất giải pháp................................................................72
3.2. Một số giải pháp phát triển đội ngũ giáo viên THCS quận 5, thành
phố Hồ Chí Minh...........................................................................................72
3.3. Tổ chức thực hiện các giải pháp..........................................................93
3.4. Khảo sát sự cần thiết và khả thi của các giải pháp.............................94
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3..............................................................................96
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ......................................................................97
1. Kết luận......................................................................................................97
2. Kiến nghị....................................................................................................98
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................99


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CBQL

:

Cán bộ quản lý

CSVC

:

Cơ sở vật chất

GV

:

Giáo viên

HĐDH

:

Hoạt động dạy học

HS

:

Học sinh

HT

:

Hiệu trưởng

PPDH

:

Phương pháp dạy học

QLGD

:

Quản lý giáo dục

THCS

:

Trung học cơ sở

TPHCM

:

Thành phố Hồ Chí Minh

TT

:

Tổ trưởng


7

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong thời đại của cách mạng khoa học – công nghệ, tri thức đang trở
thành động lực chính của sự phát triển. Hầu hết các quốc gia trên thế giới đều
khẳng định nguồn lực con người là quan trọng nhất; giáo dục là con đường cơ
bản nhất để phát huy nguồn lực con người, phục vụ cho sự phát triển nhanh
và bền vững. Đặc biệt, đối với các nước đang phát triển, bên cạnh những thời
cơ và thuận lợi, luôn phải đối mặt với những thách thức, khó khăn trong quá
trình tìm kiếm các giải pháp cho phát triển thì giáo dục và đào tạo được xem
là nhân tố quyết định sự thành bại của mỗi quốc gia.
Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã xác định mục tiêu xây dựng nước
Việt Nam xã hội chủ nghĩa dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn
minh. Trong đó, một trong các đột phá chiến lược đến năm 2020 đó là “Phát
triển nhanh nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, tập
trung vào việc đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục quốc dân; gắn kết
chặt chẽ phát triển nguồn nhân lực với phát triển và ứng dụng khoa học,
công nghệ”.[15]
Về định hướng phát triển, đối với lĩnh vực giáo dục và đào tạo, Đại hội
Đảng toàn quốc lần thứ XI đã khẳng định: “Phát triển giáo dục là quốc sách
hàng đầu. Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng
chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, trong

đó, đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ
quản lý là khâu then chốt. Tập trung nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo,
coi trọng giáo dục đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành,
khả năng lập nghiệp. Đổi mới cơ chế tài chính giáo dục. Thực hiện kiểm định
chất lượng giáo dục, đào tạo ở tất cả các bậc học. Xây dựng môi trường giáo


8

dục lành mạnh, kết hợp chặt chẽ giữa nhà trường với gia đình và xã hội.” [15]
“Giáo dục THCS phải củng cố, phát triển những nội dung đã học ở tiểu
học, bảo đảm cho học sinh có những hiểu biết phổ thông cơ bản về tiếng Việt,
Toán, lịch sử dân tộc, kiến thức khác về khoa học xã hội, khoa học tự nhiên,
pháp luật, tin học, ngoại ngữ; có những hiểu biết cần thiết tối thiểu về kỷ thuật
và hướng nghiệp.” [24].
Như vậy, phát triển giáo dục và đào tạo đã trở thành mục tiêu chiến
lược của sự nghiệp phát triển đất nước, nguồn nhân lực cao là yếu tố quyết
định đảm bảo cho phát triển nhanh, hiệu quả và bền vững. Đội ngũ lãnh đạo,
cán bộ quản lý giáo dục là lực lượng quan trọng và là khâu then chốt trong
quá trình đổi mới giáo dục. Để đạt được mục tiêu này, vấn đề cấp thiết đặt ra
cho giáo dục là phải tiếp tục nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đổi mới
nội dung, phương pháp dạy và học, đồng thời đổi mới công tác quản lý nhằm
đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao về nguồn nhân lực trong chính sách phát triển
kinh tế – xã hội.
Quận 5 , thành phố Hồ Chí Minh là một trong những quận trọng điểm,
mục tiêu là xây dựng quận 5 thành một trung tâm thương mại, dịch vụ, chính
vì vậy các ngành trong quận đã và đang tích cực triển khai nghiên cứu xây
dựng đề án quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội giai đoạn 2010-2015
và tầm nhìn đến năm 2020.
Giáo dục THCS quận 5 đã đạt được một số thành tựu bước đầu rất quan

trọng, việc mở rộng quy mô giáo dục và tất cả học sinh được hai buổi ngày.
Tuy nhiên, chất lượng và hiệu quả giáo dục còn nhiều hạn chế như:
- Cơ cấu đội ngũ giáo viên chưa hợp lý và chất lượng còn thấp.
- Thiết bị dạy học tối thiểu chưa đầy đủ, giáo viên sử dụng chưa
thuần thục.
- Xây dựng hệ thống trường chuẩn còn chậm, chưa đồng đều, đặc biệt


9

một số trường chưa đủ về diện tích đất, sân chơi, bãi tập, phòng chức năng
theo quy định.
Góp phần giải quyết từng bước những bất cập trên, đồng thời để tạo cơ
sở khoa học cho quận xây dựng Chương trình phát triển giáo dục THCS,
hoạch định chính sách phát triển giáo dục phù hợp với thực tiễn, tôi đã lựa
chọn đề tài: “Một số giải pháp phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở
quận 5, thành phố Hồ Chí Minh ” làm luận văn thạc sỹ quản lý giáo dục.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất một số giải pháp phát triển đội ngũ giáo viên THCS quận 5,
Thành phố Hồ Chí Minh, góp phần nâng cao chất lượng giáo duc THCS của
quận.
3. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3. 1. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1.1. Khách thể nghiên cứu
Công tác phát triển đội ngũ giáo viên THCS.
3.1.2. Đối tượng nghiên cứu
Một số giải pháp phát triển đội ngũ giáo viên THCS quận 5, thành phố
Hồ Chí Minh.
3. 2. Phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu thực trạng và đề xuất các giải pháp quản lý phát triển đội

ngũ giáo viên THCS quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu đề xuất được các giải pháp có tính khoa học, khả thi và áp dụng
được vào thực tiễn thì sẽ phát triển được đội ngũ giáo viên THCS quận 5,
thành phố Hồ Chí Minh .
5. Nhiệm vụ nghiên cứu


10

5. 1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ giáo viên THCS.
5. 2. Phân tích , đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên THCS
quận 5, thành phố Hồ Chí Minh.
5. 3. Đề xuất một số giải pháp phát triển đội ngũ giáo viên THCS quận
5, thành phố Hồ Chí Minh .
6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận
– Phân tích tổng hợp lý thuyết
– Khái quát hóa các nhận định độc lập.
6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
6.2.1. Phương pháp quan sát
Tiến hành quan sát các hoạt động phát triển đội ngũ giáo viên tại các
trường THCS quận 5, thành phố Hồ Chí Minh.
6.2.2. Phương pháp điều tra
Xây dựng phiếu thăm dò ý kiến, tiến hành điều tra khảo sát thực trạng
phát triển đội ngũ giáo viên THCS quận 5, thành phố Hồ Chí Minh.
6.2.3. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
Tiến hành sưu tầm, nghiên cứu, phân tích tổng hợp các kinh nghiệm
phát triển đội ngũ giáo viên tại các trường THCS quận 5, thành phố Hồ Chí
Minh.

6.2.4. Phương pháp trò chuyện
Tiến hành trao đổi, trò chuyện với cán bộ quản lý các trường THCS để
có thể thu thập được những thông tin cần thiết.

6.3. Nhóm phương pháp thống kê toán học


11

Thông kê, xử lý các số liệu nghiên cứu làm cơ sở cho việc nhận định,
đánh giá một cách chính xác, khách quan.
7. Đóng góp của đề tài
7.1. Về lý luận
Góp phần cụ thể hóa một số vấn đề về khoa học giáo dục, về phát triển
đội ngũ giáo viên tại các trường THCS quận 5, thành phố Hồ Chí Minh.
7.2. Về thực tiễn
– Đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên THCS quận 5, thành
phố Hồ Chí Minh.
– Đề xuất được một số giải pháp phát triển đội ngũ giáo viên tại các
trường THCS quận 5, thành phố Hồ Chí Minh. Kết quả nghiên cứu mang tính
khách quan có thể làm tư liệu có ích cho cán bộ quản lý các trường THCS
trong quận tham khảo và vận dụng.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn
gồm 3 chương:
- Chương 1: Cơ sở lí luận về phát triển đội ngũ giáo viên THCS.
- Chương 2: Thực trạng công tác phát triển đội ngũ giáo viên trung
học cở sở của quận 5, thành phố Hồ Chí Minh.
- Chương 3: Một số giải pháp phát triển đội ngũ giáo viên THCS
quận 5, thành phố Hồ Chí Minh .

12

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN
ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài
Trong những thập niên gần đây, cùng với quy mô dân số tăng và sự
phát triển mạnh mẽ của khoa học - công nghệ theo xu thế toàn cầu hóa, hầu
hết các quốc gia trên thế giới đều đặt giáo dục lên vị trí hàng đầu, với định
hướng hình thành và phát triển nền kinh tế tri thức. Điều đó làm quy mô giáo
dục tăng đột biến. Vì vậy, đội ngũ giáo viên cũng tăng nhanh chóng trên
phạm vi toàn thế giới và ở từng quốc gia.
Trên thế giới, các nước như Hoa kỳ, Nhật bản, Singapore… luôn xem
giáo viên là điều kiện tiên quyết của sự nghiệp giáo dục và phát triển giáo
dục. Vì vậy, mà khi quyết định đưa giáo dục Hoa kỳ lên hàng đầu thế giới
trong thế kỷ XXI, chính phủ Hoa kỳ đã lấy giải pháp giáo viên làm then chốt.
Các nhà giáo dục học Xô Viết cho rằng: “Kết quả hoạt động của toàn bộ nhà
trường phụ thuộc vào rất nhiều công việc tổ chức đúng đắn và hợp lý công tác
hoạt động của đội ngũ giáo viên” [31].
V.A Xukhomlinxki đã tổng kết những 26 năm kinh nghiệm thực tiễn
làm công tác quản lý chuyên môn nghiệp vụ của một hiệu trưởng, cùng với
nhiều tác giả khác ông đã nhấn mạnh đến sự phân công hợp lý, sự phối hợp
chặt chẽ, sự thống nhất quản lý giữa hiệu trưởng và phó hiệu trưởng để đạt
được mục tiêu đã đề ra. Tác giả đã khẳng định vai trò lãnh đạo và quản lý
toàn diện của hiệu trưởng. Vì vậy, V.A Xukhomlinxki cũng như các tác giả
khác đều chú trọng đến việc phân công hợp lý và các biện pháp quản lý của

13

hiệu trưởng. [33].
Các nhà nghiên cứu Xô Viết cũng đã thống nhất cho rằng: “Một trong
những giải pháp hữu hiệu nhất để xây dựng và phát triển đội ngũ giáo viên là
phải bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, phát huy được tính sáng tạo trong lao động
của họ và tạo ra khả năng ngày càng hoàn thiện tay nghề sư phạm, phải biết
lựa chọn giáo viên bằng nhiều nguồn khác nhau và bồi dưỡng họ trở thành
giáo viên tốt theo tiêu chuẩn nhất định, bằng những biện pháp khác nhau”.
Một số giải pháp để nâng cao chất lượng mà các tác giả quan tâm là tổ
chức hội thảo chuyên môn, qua đó giáo viên có điều kiện trao đổi những kinh
nghiệm về chuyên môn nghiệp vụ để nâng cao trình độ của mình. Tuy nhiên
để hoạt động này đạt hiệu quả cao, nội dung các cuộc hội thảo chuyên môn
cần được chuẩn bị kỹ, phù hợp và có tác dụng thiết thực đến dạy học. Tổ chức
hội thảo phải sinh động, thu hút được nhiều giáo viên tham gia thảo luận, trao
đổi. Vấn đề đưa ra hội thảo phải mang tính thực tiễn cao, phải là vấn đề được
nhiều giáo viên quan tâm và có tác dụng thiết thực với việc dạy học.
V.A Xukhomlinxki và Xvecxlerơ còn nhấn mạnh đến biện pháp dự giờ,
phân tích bài giảng, sinh hoạt tổ nhóm chuyên môn.
Xvecxlerơ cho rằng việc dự giờ và phân tích bài giảng là đòn bẩy quan
trọng nhất trong công tác quản lý chuyên môn nghiệp vụ của giáo viên. Việc
phân tích bài giảng mục đích là phân tích cho giáo viên thấy và khắc phục các
thiếu sót, đồng thời phát huy mặt mạnh nhằm nâng cao chất lượng bài giảng.
1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam
Ở Việt Nam, các nhà khoa học, các nhà sư phạm cũng luôn quan tâm
nghiên cứu tìm ra các giải pháp quản lý phát triển đội ngũ giáo viên một cách
hữu hiệu nhằm thực hiện tốt mục tiêu giáo dục. Ngay từ thập kỷ 70 của thế kỷ
XX, các giáo sư Nguyễn Ngọc Quang, Nguyễn Minh Đức, Hà Thế Ngữ, Hà
Sĩ Hồ... đã có nhiều tác phẩm nghiên cứu về quản lý giáo dục, quản lý trường

14

học trong hoàn cảnh thực tế ở Việt Nam.
Vào cuối thế kỷ XX đầu thế kỷ XXI, xuất hiện những nhà nghiên cứu
kết hợp thực tiễn về giáo dục ở Việt Nam với những yếu tố hiện đại như Đặng
Quốc Bảo với “Về phạm trù nhà trường và nhiệm vụ phát triển nhà trường
trong bối cảnh hiện nay”, “Quản lý giáo dục - Nhiệm vụ và phương hướng” –
Nhà xuất bản Đại Học Hà Nội năm 1996, “Một số khái niệm về quản lý giáo
dục”, Hà Nội 1997; Nguyễn Văn Lê với “Khoa học quản lý”, 1994; Trần
Kiểm với “Khoa học quản lý giáo dục, một số vấn đề lý luận và thực tiễn”,
Nhà xuất bản Giáo dục, 2004; “Tiếp cận hiện đại trong quản lý giáo dục”, Đại
học Sư Phạm Hà Nội, 2006; “Những vấn đề cơ bản của khoa học quản lý giáo
dục”, Đại học Sư phạm Hà Nội, 2007; Phạm Khắc Chương “Lý luận quản lý
giáo dục - Đại cương”, Đại học Sư phạm Hà Nội, 1994; Bùi Minh Hiền (chủ
biên), Vũ Ngọc Hải, Đặng Quốc Bảo với “Quản lý giáo dục”, Đại học Sư
phạm Hà Nội, 2006....
Tại các trường đại học và các viện nghiên cứu đã có nhiều tài liệu viết
về đề tài quản lý chất lượng đội ngũ giáo viên. Trường Đại học Vinh, đã có
các công trình nghiên cứu của các tác giả như Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn
Ngọc Hợi, Phó Giáo sư,Tiến sĩ Phạm Minh Hùng, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Thái
Văn Thành…. Tại Viện Khoa học giáo dục Việt Nam, năm 2006 tác giả
Nguyễn Lộc đã thực hiện đề tài “Những vấn đề lý luận cơ bản về phát triển
nguồn nhân lực ở Việt Nam”, năm 2004 tác giả Nguyễn Ngọc Hợi đã nghiên
cứu đề tài cấp Bộ “Các giải pháp cơ bản nâng cao chất lượng đội ngũ nhà
giáo”; Tiến sĩ Nguyễn Xuân Mai với “Đào tạo giáo viên dạy nghề đáp ứng
yêu cầu xã hội” và “Đổi mới quản lý giáo dục đại học một số vấn đề cần được
quan tâm”, Tạp chí Giáo dục số 238, 240 tháng 5/2010...
Trong công trình nghiên cứu của mình Nguyễn Văn Lê đã đưa ra quan

điểm là quản lý giáo dục phải chú ý đến công tác bồi dưỡng giáo viên về tư


15

tưởng chính trị về chuyên môn nghiệp vụ để nâng cao năng lực cho họ. Trong
khi đó Trần Thị Bích Liễu nhấn mạnh đến những yêu cầu đối với công tác
quản lý nhà trường trong những điều kiện mới: “Đổi mới chương trình sách
giáo khoa đòi hỏi đổi mới phương pháp quản lý và lãnh đạo của hiệu trưởng
sao cho phát huy được tính tích cực, chủ động sáng tạo của các thành viên
trong trường” [21, tr.43].
Trong công trình nghiên cứu của mình, TS Nguyễn Thị Quý (Viện
nghiên cứu giáo dục - Trường Đại học sư phạm thành phố Hồ Chí Minh) đưa
ra quan điểm muốn nâng cao năng lực giáo viên cần thiết phải thực hiện được
2 vấn đề cơ bản là giáo viên phải có mức lương đủ sống để nuôi gia đình mà
không phải làm thêm nghề khác, giáo viên được bồi dưỡng chuyên môn
nghiệp vụ thiết thực để nâng cao tay nghề.
Tại hội thảo: Làm thế nào để nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, do
bộ GD&ĐT tổ chức tháng 12/2003, nhiều nhà quản lý giáo dục đều thống
nhất rằng muốn nâng cao chất lượng đội ngũ thì hệ thống các trường sư phạm
phải đi đầu về cả phương pháp lẫn chương trình, giáo trình giảng dạy. Mỗi
trường sư phạm cần xây dựng cơ chế liên kết với một tỉnh, thành phố để biết
rõ nhu cầu thực tế giáo viên trong tương lai của địa phương và có kế hoạch
đào tạo cho phù hợp.
Ngoài ra còn có một số luận văn khoa học quản lý giáo dục nghiên cứu
về đề tài này như luận văn của tác giả Nguyễn Văn Cường: “Một số giải pháp
nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên ở các trường THPT thị xã Thái Hòa,
tỉnh Nghệ An” (2009)[7]; luận văn của tác giả Nguyễn Hồng Anh: “Một số
giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên trung học phổ thông quận 9
thành phồ Hồ Chí Minh” (2010) [1].

1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài


16

1.2.1. Giáo viên, giáo viên THCS
1.2.1.1. Giáo viên
Theo từ điển Giáo dục học: “Giáo viên là chức danh nghề nghiệp của
người dạy học trong các trường phổ thông, trường nghề và trường mầm non,
đã tốt nghiệp các trường sư phạm sơ cấp, trung cấp, cao đẳng, đại học hoặc sư
phạm mẫu giáo. GV là người truyền thụ toàn bộ các kiến thức và kỹ năng quy
định trong chương trình bộ môn của bậc học, cấp học” [29, tr.70].
Thuật ngữ “Giáo viên” là một khái niệm được dùng rất phổ biến. Theo
cách gọi thông thường, giáo viên được hiểu là người làm nghề dạy học.
Tuy nhiên, ở nước ta bên cạnh danh từ “Giáo viên” đang tồn tại nhiều
thuật ngữ và danh hiệu khác được dùng để chỉ người làm công tác dạy học ở
các cấp bậc giáo dục, đào tạo khác nhau như cô nuôi dạy trẻ, giáo viên mẫu
giáo, giảng viên, cán bộ giảng dạy, nhà giáo...
Tại điều 70, Luật Giáo dục của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam năm 2005 đã đưa ra định nghĩa pháp lý đầy đủ về nhà giáo và những
tiêu chuẩn của một nhà giáo:
– Nhà giáo là người làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục trong nhà trường
hoặc các cơ sở giáo dục khác.
– Nhà giáo phải có những tiêu chuẩn sau đây:
+ Phẩm chất, đạo đức tư cách tốt.
+ Đạt trình độ chuẩn được đào tạo về chuyên môn, nghiệp vụ.
+ Đủ sức khỏe theo yêu cầu nghề nghiệp.
+ Lý lịch bản thân rõ ràng. [24, tr.48].

17

Luật giáo dục cũng đã quy định rất cụ thể và tên gọi đối với từng đối
tượng nhà giáo theo cấp, bậc giảng dạy và công tác. Nhà giáo dạy ở cơ sở
giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông, giáo dục nghề nghiệp gọi là giáo
viên. Nhà giáo giảng dạy và công tác ở các cơ sở giáo dục đại học và sau đại
học gọi là giảng viên.
1.2.1.2. Giáo viên THCS
Giáo viên trường trung học là người làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục
trong nhà trường, gồm: Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng, giáo viên bộ môn, giáo
viên làm công tác Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh (bí thư, phó bí thư
hoặc trợ lý thanh niên, cố vấn Đoàn), giáo viên làm tổng phụ trách Đội Thiếu
niên Tiền phong Hồ Chí Minh (đối với trường trung học có cấp tiểu học hoặc
cấp THCS), giáo viên làm công tác tư vấn cho học sinh.
Nhiệm vụ của giáo viên trường trung học:
- Giáo viên bộ môn có những nhiệm vụ sau đây:
a) Dạy học và giáo dục theo chương trình, kế hoạch giáo dục, kế hoạch
dạy học của nhà trường theo chế độ làm việc của giáo viên do Bộ trưởng Bộ
Giáo dục và Đào tạo quy định; quản lý học sinh trong các hoạt động giáo dục
do nhà trường tổ chức; tham gia các hoạt động của tổ chuyên môn; chịu trách
nhiệm về chất lượng, hiệu quả giáo dục; tham gia nghiên cứu khoa học sư
phạm ứng dụng;
b) Tham gia công tác phổ cập giáo dục ở địa phương;
c) Rèn luyện đạo đức, học tập văn hoá, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp
vụ để nâng cao chất lượng, hiệu quả giảng dạy và giáo dục; vận dụng các
phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động và sáng
tạo, rèn luyện phương pháp tự học của học sinh;
d) Thực hiện Điều lệ nhà trường; thực hiện quyết định của Hiệu trưởng,

18

chịu sự kiểm tra, đánh giá của Hiệu trưởng và các cấp quản lý giáo dục;
đ) Giữ gìn phẩm chất, danh dự, uy tín của nhà giáo, gương mẫu trước
học sinh; thương yêu, tôn trọng học sinh, đối xử công bằng với học sinh, bảo
vệ các quyền và lợi ích chính đáng của học sinh; đoàn kết, giúp đỡ đồng
nghiệp; tạo dựng môi trường học tập và làm việc dân chủ, thân thiện, hợp tác,
an toàn và lành mạnh;
e) Phối hợp với giáo viên chủ nhiệm, các giáo viên khác, gia đình học
sinh, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Đội Thiếu niên Tiền phong
Hồ Chí Minh trong dạy học và giáo dục học sinh;
g) Thực hiện các nhiệm vụ khác theo quy định của pháp luật.
Giáo viên chủ nhiệm, ngoài các nhiệm vụ quy định tại khoản 1 của
Điều này, còn có những nhiệm vụ sau đây:
a) Xây dựng kế hoạch các hoạt động giáo dục thể hiện rõ mục tiêu, nội
dung, phương pháp giáo dục bảo đảm tính khả thi, phù hợp với đặc điểm học
sinh, với hoàn cảnh và điều kiện thực tế nhằm thúc đẩy sự tiến bộ của cả lớp
và của từng học sinh;
b) Thực hiện các hoạt động giáo dục theo kế hoạch đã xây dựng;
c) Phối hợp chặt chẽ với gia đình học sinh, với các giáo viên bộ môn,
Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí
Minh, các tổ chức xã hội có liên quan trong việc hỗ trợ, giám sát việc học tập,
rèn luyện, hướng nghiệp của học sinh lớp mình chủ nhiệm và góp phần huy
động các nguồn lực trong cộng đồng phát triển nhà trường;
d) Nhận xét, đánh giá và xếp loại học sinh cuối kỳ và cuối năm học; đề
nghị khen thưởng và kỷ luật học sinh; đề nghị danh sách học sinh được lên
lớp thẳng, phải kiểm tra lại, phải rèn luyện thêm về hạnh kiểm trong kỳ nghỉ
hè, phải ở lại lớp; hoàn chỉnh việc ghi sổ điểm và học bạ học sinh;

19

đ) Báo cáo thường kỳ hoặc đột xuất về tình hình của lớp với Hiệu
trưởng.
Giáo viên thỉnh giảng cũng phải thực hiện các nhiệm vụ quy định tại
khoản 1 Điều này và các quy định trong hợp đồng thỉnh giảng.
Giáo viên làm công tác Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh là giáo
viên trung học được bồi dưỡng về công tác Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí
Minh; có nhiệm vụ tổ chức, quản lý các hoạt động của tổ chức Đoàn trong nhà
trường.
Giáo viên làm tổng phụ trách Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh
là giáo viên THCS được bồi dưỡng về công tác Đội Thiếu niên Tiền phong
Hồ Chí Minh; có nhiệm vụ tổ chức, quản lý các hoạt động của tổ chức Đội
trong nhà trường.
Giáo viên làm công tác tư vấn cho học sinh là giáo viên trung học được
đào tạo hoặc bồi dưỡng về nghiệp vụ tư vấn; có nhiệm vụ tư vấn cho cha mẹ
học sinh và học sinh để giúp các em vượt qua những khó khăn gặp phải trong
học tập và sinh hoạt.
Quyền của giáo viên
a) Được nhà trường tạo điều kiện để thực hiện nhiệm vụ giảng dạy và
giáo dục học sinh;
b) Được hưởng mọi quyền lợi về vật chất, tinh thần và được chăm sóc,
bảo vệ sức khoẻ theo các chế độ, chính sách quy định đối với nhà giáo;
c) Được trực tiếp hoặc thông qua các tổ chức tham gia quản lý nhà trường;
d) Được hưởng lương và phụ cấp (nếu có) khi được cử đi học để nâng
cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ theo quy định hiện hành;
đ) Được cử tham gia các lớp bồi dưỡng, hội nghị chuyên đề để nâng


20

cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ;
e) Được hợp đồng thỉnh giảng và nghiên cứu khoa học tại các trường
và cơ sở giáo dục khác nếu thực hiện đầy đủ những nhiệm vụ quy định tại
Điều 30 của Điều lệ này và được sự đồng ý của Hiệu trưởng ;
g) Được bảo vệ nhân phẩm, danh dự, an toàn thân thể;
h) Được hưởng các quyền khác theo quy định của pháp luật.
Giáo viên chủ nhiệm ngoài các quyền quy định tại khoản 1 của Điều
này, còn có những quyền sau đây:
a) Được dự các giờ học, hoạt động giáo dục khác của học sinh lớp
mình;
b) Được dự các cuộc họp của Hội đồng khen thưởng và Hội đồng kỷ
luật khi giải quyết những vấn đề có liên quan đến học sinh của lớp mình;
c) Được dự các lớp bồi dưỡng, hội nghị chuyên đề về công tác chủ
nhiệm;
d) Được quyền cho phép cá nhân học sinh nghỉ học không quá 3 ngày
liên tục;
đ) Được giảm giờ lên lớp hàng tuần theo quy định khi làm chủ nhiệm
lớp.
Giáo viên làm công tác Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, tổng
phụ trách Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh được hưởng các chế độ,
chính sách theo quy định hiện hành.
Hiệu trưởng có thể phân công giáo viên làm công tác tư vấn chuyên
trách hoặc kiêm nhiệm. Giáo viên làm công tác tư vấn được bố trí chỗ làm
việc riêng và được vận dụng hưởng các chế độ chính sách hiện hành.


21

1.2.2. Đội ngũ và đội ngũ giáo viên THCS

1.2.2.1. Đội ngũ
Có nhiều quan niệm và cách hiểu khác nhau về đội ngũ. Ngày nay, khái
niệm đội ngũ được dùng cho các tổ chức trong xã hội một cách rộng rãi như:
Đội ngũ cán bộ công chức, đội ngũ trí thức, đội ngũ y, bác sĩ... đều xuất phát
theo cách hiểu của thuật ngữ quân sự về đội ngũ, đó là: "khối đông người
được tập hợp lại một cách chỉnh tề và được tổ chức thành lực lượng chiến
đấu".
Theo nghĩa khác "Đó là một tập hợp, gồm số đông người cùng chức
năng hoặc nghề nghiệp thành một lực lượng".
Khái niệm đội ngũ tuy có các cách hiểu khác nhau, nhưng đều có chung
một điểm, đó là: Một nhóm người được tổ chức và tập hợp thành một lực
lượng, để thực hiện một hay nhiều chức năng, có thể cùng hay không cùng
nghề nghiệp, nhưng đều có chung một mục đích nhất định.
Từ các cách hiểu trên, chúng ta có thể nêu: Đội ngũ là một tập thể gồm
số đông người, có cùng lý tưởng, cùng mục đích, làm việc theo sự chỉ huy
thống nhất, có kế hoạch, gắn bó với nhau về quyền lợi vật chất cũng như tinh
thần.
1.2.2.2. Đội ngũ giáo viên
Có nhiều cách tiếp cận khác nhau về đội ngũ GV. Theo Virgil Rowland
cho rằng: Đội ngũ GV là những chyên gia trong lĩnh vực GD, họ nắm vững
tri thức và hiểu biết dạy học và GD như thế nào và có khả năng cống hiến
toàn bộ tài năng và sức lực của họ cho GD.
Đội ngũ GV là một tập hợp những GV được tổ chức thành một lực


22

lượng, cùng chung nhiệm vụ là thực hiện các mục tiêu GD đã đặt ra cho tổ
chức đó.
1.2.2.3. Đội ngũ giáo viên THCS

Được cụ thể hoá từ khái niệm trên, đội ngũ giáo viên THCS là một tập
thể giáo viên cùng thực hiện nhiệm vụ giảng dạy nhằm thực hiện mục tiêu
đào tạo của trường THCS là: giúp học sinh phát triển toàn diện đạo đức, trí
tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực của cá nhân,
tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội
chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân, chuẩn bị cho học sinh
tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ
tổ quốc.
1.2.3. Phát triển và phát triển đội ngũ giáo viên THCS
1.2.3.1. Phát triển
Theo từ điển Tiếng Việt: “ Phát triển là biến đổi hoặc làm cho biến đổi
từ ít đến nhiều, rộng đến hẹp, thấp đến cao, đơn giản đến phức tạp” [30].
Nếu hiểu khái niệm phát triển theo quan điểm phát triển nhân lực thì:
Phát triển nhân lực là sự tăng tiến, chuyển biến, tiến bộ của các thành
viên trong tổ chức để thực hiện hoàn thành mục tiêu của tổ chức đã đề ra.
“ Phát triển nhân lực là nâng cao hiệu quả hoạt động của tổ chức thông
qua đào tạo, bồi dưỡng các cá nhân thành viên.”. Như vậy để nâng cao hiệu
quả hoạt động thì tổ chức phải có các chương trình, kế hoạch để phát triển
nguồn nhân lực của mình thông qua đào tạo, bồi dưỡng. Hoặc “Phát triển
nhân lực là quá trình của các hoạt động chuẩn bị cung cấp nhân viên theo kịp
cơ cấu tổ chức khi nó thay đổi hoặc tăng tiến.”. Trong phát triển nhân lực cần


23

phát triển cả số lượng để đáp ứng cơ cấu tổ chức, ngành nghề và cả trình độ
chuyên môn nghiệp vụ của từng cá nhân thành viên. Thật sự nâng cao trình độ
cũng như thái độ nghề nghiệp để họ đáp ứng được yêu cầu tăng tiến của xã
hội cũng như mục tiêu của tổ chức. Nghĩa là cần phát triển cả số lượng trí lực,
thể lực và tâm lực của những người trong tổ chức.

1.2.3.2. Phát triển đội ngũ giáo viên THCS
Phát triển đội ngũ giáo viên là nhiệm vụ trung tâm, ưu tiên hàng đầu
trong việc phát triển nhà trường. Mục đích của công tác phát triển đội ngũ
giáo viên là nhằm mục đích tăng cường hơn nữa sự phát triển toàn diện của
người giáo viên trong hoạt động nghề nghiệp. Phát triển đội ngũ giáo viên bao
gồm cả phát triển số lượng và phát triển chất lượng đội ngũ. Ta có thể nói:
Phát triển đội ngũ giáo viên là khái niệm tổng hợp bao gồm cả đào tạo, bồi
dưỡng, phát triển nghề nghiệp tăng tiến về số lượng lẫn chất lượng và sử dụng
có hiệu quả. Nếu phạm vi của bồi dưỡng là những nội dung cần phải biết,
phạm vi của phát triển nghề nghiệp là một nội dung nên biết thì phát triển đội
ngũ giáo viên bao quát tất cả những gì người giáo viên có thể trao đổi và phát
triển để đạt mục tiêu của cá nhân và nhà trường.
1.2.4. Giải pháp và giải pháp phát triển đội ngũ giáo viên THCS
1.2.4.1. Giải pháp
Theo từ điển Tiếng Việt giải pháp là: "Phương pháp giải quyết một vấn
đề cụ thể nào đó” [30]. Như vậy nói đến giải pháp là nói đến những cách thức
tác động nhằm thay đổi chuyển biến một hệ thống, một quá trình, một trạng
thái nhất định..., tựu trưng lại, nhằm đạt được mục đích hoạt động. Giải pháp
càng thích hợp, càng tối ưu, càng giúp con người nhanh chóng giải quyết
những vấn đề đặt ra. Tuy nhiên, để có được những giải pháp như vậy, cần


24

phải dựa trên những cơ sở lý luận và thực tiễn đáng tin cậy.
1.2.4.2. Giải pháp phát triển đội ngũ giáo viên THCS
Là phương pháp tốt nhất làm biến đổi đội ngũ giáo viên cả về số lượng
và chất lượng để đáp ứng yêu cầu của giáo dục trong một giai đoạn nhất định.
Giải pháp phát triển đội ngũ giáo viên là nhằm vào việc tạo ta những biến đổi
về chất lượng trong đội ngũ giáo viên, đáp ứng yêu cầu đặt ra của địa phương.

Nâng cao nhận thức tinh thần và trách nhiệm cao cho các cấp quản lý
và đội ngũ giáo viên đối với việc nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên.
Xây dựng quy hoạch và đổi mới công tác tuyển dụng và sử dụng GV.
Thường xuyên bồi dưỡng giáo viên nhằm không ngừng nâng cao kiến
thức, kĩ năng sư phạm cho đội ngũ giáo viên.
Thực hiện tốt việc kiểm tra giám sát và thanh tra đánh giá, xếp loại GV.
Đẩy mạnh công tác thi đua, khen thưởng, nhân các gương giáo viên
tiên tiến điển hình.
Tăng cường trang bị cơ sở vật chất, thiết bị dạy học cho các trường học.
Đảm bảo chế độ chính sách về quyền lao động và quyền hợp pháp và chính
đáng của đội ngũ giáo viên.

1.3. Một số vấn đề lý luận về phát triển đội ngũ giáo viên THCS
1.3.1. Ý nghĩa của việc phát triển đội ngũ giáo viên THCS
Như chúng ta đã biết GV là người lao động làm một nghề rất đặc biệt là


25

nghề dạy học. Sản phẩm của họ làm ra là những nhân cách, là loại sản phẩm
tích hợp cả nhân tố tinh thần và vật chất. Lao động của người GV trực tiếp và
gián tiếp thúc đẩy sự phát triển của đất nước.
“Một ngày thiếu giáo dục, đất nước không thể tồn tại được và Giáo dục
không có người thầy không thể vận động được.” [4, tr.13]
Trong suốt cuộc đấu tranh giữ nước và dựng nước, dân tộc ta luôn tôn
vinh nghề dạy học và vị trí cao cả của người thầy.
“Đội ngũ GV là lực lượng nồng cốt trong sự nghiệp GD, người thầy
giáo là những chiến sĩ cách mạng trên mặt trận tư tưởng - văn hóa.”[3, tr.135]
Xuất phát từ nhiệm vụ và quyền hạn, người GV phải đảm bảo các vai
trò sau:

- Là người tổ chức: GV phải biết tổ chức, điều khiển, hướng dẫn, chỉnh
sửa các mối quan hệ của HS cũng như của GV với HS. GV phải biết phát huy
được tính sáng tạo, tích cực của HS. Tổ chức cho các em hứng thú học tập,
hoạt động giao lưu trong nhà trường và ngoài xã hội.
- Là người thiết kế: Bằng năng lực của mình GV phải biết đưa những
kiến thức của nhân loại vào bài giảng để truyền đạt cho HS, giúp HS tích cực
học tập, lĩnh hội những tri thức của nhân loại.
- Là người giám sát, cổ vũ và động viên cho HS: Mặc dù ngày nay, việc
dạy học phải xuất phát từ người học và tập trung vào người học nhưng để
người học vận động phải có sự giúp đỡ, hỗ trợ của người GV đúng lúc. Vì
vậy, người GV cần phải làm tốt vai trò khích lệ, cổ vũ, giám sát, động viên
người học làm cho họ bật ra những khả năng còn tiềm ẩn.
- Là người kiểm tra đánh giá: Để biết kết quả quá trình GD – dạy học,
người GV cần làm tốt vai trò kiểm tra đánh giá. Qua đó người GV thẩm định
được trình độ của HS để có thể điều chỉnh kiến thức, PP phù hợp. Đồng thời