Một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tổ chuyên môn ở các trung tâm giáo dục thường xuyên tỉnh Thanh Hóa

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

ĐỖ THỊ THANH

MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ
TỔ CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRUNG TÂM GIÁO DỤC
THƯỜNG XUYÊN TỈNH THANH HÓA

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
MÃ SỐ: 60.14.05

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Phạm Minh Hùng

NGHỆ AN - 2013


2

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Phạm Minh Hùng người đã dành nhiều thời gian và tâm huyết hướng dẫn tôi hoàn thành luận
văn này.
Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn quý thầy, cô trong Khoa Giáo dục học,
Phòng đào tạo Sau Đại học Trường Đại Học Vinh; các thầy cô giáo ở các
Trung tâm GDTX: Thiệu Hóa, Yên Định, Triệu Sơn, Thọ Xuân, Đông Sơn
cùng đồng nghiệp, gia đình, bạn bè,… đã hết lòng giúp đỡ tôi trong quá trình
học tập và nghiên cứu.
Trong quá trình nghiên cứu đề tài này, mặc dù tác giả đã có nhiều cố
gắng nhưng luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót, chúng tôi mong

nhận được sự góp ý chân thành của quý thầy cô và đồng nghiệp.

Xin chân thành cảm ơn!

Vinh, tháng 10 năm 2013

Đỗ Thị Thanh


3

DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT

1. Cán bộ quản lý giáo dục

CBQLGD

2. Công nghiệp hoá-hiện đại hoá

CNH-HĐH

3. Đại học sư phạm

ĐHSP

4. Giáo viên

GV

5. Giáo dục

GD

6. Giáo dục và đào tạo

GD-ĐT

7. Giáo dục thường xuyên

GDTX

8. Giám đốc

GĐ

9. Hoạt động giáo dục

HĐGD

10. Khoa học giáo dục

KHGD

11. Nhà xuất bản

NXB

12. Phương pháp giáo dục

PPGD

13. Quản lý

QL

14. Quản lý giáo dục

QLGD

15. Quá trình giáo dục

QTGD

16. Trung học phổ thông

THPT

17. Trung tâm giáo dục thường xuyên

TTGDTX

18. Tổ chuyên môn

TCM

19. Tổ trưởng

TT

20. Tổ trưởng chuyên môn

TTCM

21. Cơ sở vật chất

CSVC

22. Giáo dục thường xuyên

GDTX-DN

23. Cơ sở vật chất - thiết bị trường học

CSVC-TBTH


4

DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
1. Bảng 2.1: Tổng hợp đội ngũ CBQL, giáo viên, nhân viên
5 TTGDTX tỉnh Thanh Hóa

14

46

2. Bảng 2.2: Tổng hợp trình độ của CBQL, giáo viên, nhân
viên 5 TTGDTX tỉnh Thanh Hóa

47

3. Bảng 2.3: Quy mô người học, học viên, sinh viên của các
TTGDTX tỉnh Thanh Hóa

48

4. Bảng 2.4: Số liệu CBQL 5 TTGDTX tỉnh Thanh Hóa,
năm học 2011-2012.

50

5. Bảng 2.5: Số liệu giáo viên 5 TTGDTX tỉnh Thanh Hóa,
năm học 2011-2012.

51

6. Bảng 2.6: Cơ sở vật chất- thiết bị dạy học của 5
TTGDTX tỉnh Thanh Hóa.

56

7. Bảng 2.7: Khảo sát về quản lý thực hiện chương trình, Kế
hoạch dạy học.

58

8. Bảng 2.8: Khảo sát về quản lý việc chuẩn bị giờ lên lớp
của giáo viên.
9. Bảng 2.9: Khảo sát về quản lý giờ lên lớp của giáo viên.

60
62

10. Bảng 2.10: Khảo sát về quản lý việc kiểm tra, đánh giá
học viên.

64

11. Bảng 2.11: Khảo sát về quản lý học tập của học viên.

66

12. Bảng 2.12: Khảo sát về quản lý các điều kiện phục vụ

68

dạy và học.
13. Bảng 3.1: Tổng hợp kết quả khảo sát về nhận thức tính
cấp thiết, tính khả thi của các nhóm giải pháp.

114


5

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ

Trang

14. Hình 1.1: Mô hình quá trình tác động của hoạt động

12

quản lý.
15. Sơ đồ 3.1: Quy trình xây dựng kế hoạch Tổ chuyên

93

môn.
16. Sơ đồ 3.2: Chu trình Quản lý kế hoạch của Tổ trưởng
chuyên môn.

96


6

MỤC LỤC
Trang

MỞ ĐẦU..........................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài...........................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu.....................................................................................2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu...............................................................2
3.1. Khách thể nghiên cứu.............................................................................2
3.2. Đối tượng nghiên cứu.............................................................................2
4. Giả thuyết khoa học.......................................................................................2
5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu..................................................................3
5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu.............................................................................3

5.2. Phạm vi nghiên cứu................................................................................3
6. Phương pháp nghiên cứu...............................................................................3
6.1. Nhóm phương pháp lý luận....................................................................3
6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn..............................................3
6.3. Phương pháp thống kê toán học.............................................................4
7. Đóng góp của luận văn..................................................................................4
7.1. Về mặt lý luận........................................................................................4
7.2. Về mặt thực tiễn.....................................................................................4
8. Cấu trúc của luận văn....................................................................................4
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ QUẢN LÝ TỔ CHUYÊN
MÔN Ở CÁC TRUNG TÂM GDTX................................................................5
1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu..........................................................................5
1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài.........................................................5
1.1.2. Những nghiên cứu trong nước.............................................................5
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài.................................................................8
1.2.1. Tổ chuyên môn....................................................................................8
1.2.2. Quản lý và quản lý tổ chuyên môn......................................................9
1.2.3. Hiệu quả và hiệu quả quản lý Tổ chuyên môn..................................13
1.2.4. Giải pháp và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý Tổ chuyên môn..15
1.3. Một số vấn đề về nâng cao hiệu quả quản lý Tổ chuyên môn.................16
1.3.1. Sự cần thiết phải nâng cao hiệu quả quản lý Tổ chuyên môn...........16
1.3.2. Trung tâm GDTX trong hệ thống giáo dục quốc dân........................19
1.3.3. Mục đích, nội dung, phương pháp nâng cao hiệu quả quản lý Tổ
chuyên môn.................................................................................................20
1.3.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc nâng cao hiệu quả quản lý Tổ chuyên
môn ở...........................................................................................................27


7

Tiểu kết chương 1............................................................................................30
CHƯƠNG 2. CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ
QUẢN LÝ TỔ CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRUNG TÂM GDTX TỈNH
THANH HÓA.................................................................................................31
2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, văn hóa và giáo dục của
tỉnh Thanh Hóa................................................................................................31
2.1.1. Điều kiện tự nhiên.............................................................................31
2.1.2. Tình hình kinh tế - xã hội - văn hóa..................................................33
2.1.3. Tình hình phát triển giáo dục nói chung và phát triển GDTX nói
riêng.............................................................................................................37
2.2. Khái quát về các TTGDTX của tỉnh Thanh Hóa......................................43
2.2.1. Quá trình hình thành và phát triển.....................................................43
2.2.2. Cơ cấu, tổ chức..................................................................................44
2.2.3. Đội ngũ cán bộ, giáo viên..................................................................45
2.2.4. Cơ sở vật chất....................................................................................49
2.3. Thực trạng Tổ chuyên môn hệ GDTX cấp THPT ở các Trung tâm GDTX
tỉnh Thanh Hóa................................................................................................49
2.3.1. Đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên.................................................50
2.3.2. Tình hình giảng dạy của giáo viên....................................................51
2.3.3. Tình hình học tập của học viên.........................................................54
2.3.4. Cơ sở vật chất - thiết bị dạy học........................................................56
2.4. Thực trạng nâng cao hiệu quả quản lý Tổ chuyên môn ở các Trung tâm
GDTX tỉnh Thanh Hóa....................................................................................58
2.4.1. Quản lý hoạt động giảng dạy của giáo viên......................................58
TT................................................................................................................58
TT................................................................................................................60
TT................................................................................................................62
TT................................................................................................................64
2.4.2. Quản lý hoạt động học tập của học viên...........................................66
TT................................................................................................................66

2.4.3. Quản lý các điều kiện hỗ trợ phục vụ hoạt động giảng dạy, học tập.67
TT................................................................................................................68
2.5. Nguyên nhân của thực trạng.....................................................................69
Tiểu kết chương 2............................................................................................72
CHƯƠNG 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ TỔ
CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRUNG TÂM GDTX TỈNH THANH HÓA.........73
3.1. Các nguyên tắc đề xuất giải pháp.............................................................73
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu....................................................73
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn....................................................74
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả....................................................74


8

3.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý Tổ chuyên môn ở các trung
tâm GDTX tỉnh Thanh Hóa.............................................................................75
3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ, giáo viên các TTGDTX tỉnh Thanh
Hóa về sự cần thiết phải tăng cường quản lý Tổ chuyên môn....................75
3.2.2. Xây dựng kế hoạch quản lý Tổ chuyên môn ở các TTGDTX tỉnh
Thanh Hóa một cách khoa học....................................................................78
3.2.3. Tổ chức, chỉ đạo chặt chẽ việc quản lý Tổ chuyên môn ở các
TTGDTX tỉnh Thanh Hóa...........................................................................93
3.2.4. Thường xuyên kiểm tra, đánh giá hiệu quả quản lý Tổ chuyên môn ở
các TTGDTX tỉnh Thanh Hóa.....................................................................98
3.2.5. Đảm bảo các điều kiện cho việc nâng cao hiệu quả quản lý Tổ
chuyên môn ở các TTGDTX tỉnh Thanh Hóa...........................................106
3.3. Khảo sát sự cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất.............113
3.3.1. Mục đích khảo sát............................................................................113
3.3.2. Nội dung khảo sát............................................................................113
3.3.3. Địa bàn khảo sát..............................................................................113

3.3.4. Kết luận rút ra..................................................................................114
Tiểu kết chương 3..........................................................................................115
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.......................................................................117
1. Kết luận.....................................................................................................117
2. Kiến nghị...................................................................................................118
2.1. Đối với Bộ GD& ĐT..........................................................................119
2.2. Đối với Uỷ ban nhân dân tỉnh và Sở GD&ĐT Thanh Hóa................119
2.3. Đối với đội ngũ cán bộ quản lý các trung tâm GDTX.......................119
TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................121
PHỤ LỤC......................................................................................................124


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Công tác chuyên môn là hoạt động quan trọng, chủ yếu, quyết định sự
tồn tại và phát triển của nhà trường. Tổ chuyên môn là một bộ phận cấu
thành, nơi thực thi trực tiếp nhiệm vụ dạy học và giáo dục học sinh. Một nhà
trường chỉ có thể thay đổi, phát triển bằng chính nội lực của mình.
Chức năng của tổ chuyên môn ở Trung tâm GDTX cũng giống như tổ
chuyên môn ở các trường THPT. Động lực quan trọng để phát triển chính là
do yếu tố tăng trưởng chất lượng giáo dục của đơn vị tổ quyết định.
Hoạt động tổ chuyên môn tại các Trung tâm GDTX tỉnh Thanh Hóa nói
chung vẫn còn nhiều bất cập cần phải khắc phục. Về nguyên nhân khách quan
nổi lên vẫn là cơ chế nhân lực và chương trình, nội dung cần thực hiện không
tương thích với nhau. Mặt khác những điều kiện cung ứng cho nhu cầu con
người và hoạt động còn quá nhiều mâu thuẫn. Đặc biệt công tác quản lý tổ
trong nhiều năm chưa được đề cập tới trong lý luận. Tổ trưởng chuyên môn người trực tiếp lãnh đạo của đơn vị cơ sở trong nhà trường không được đào
tạo quản lý; nên quá trình chỉ đạo thực tiễn chưa có sự quy kết hội tụ.

Bên cạnh những nguyên nhân khách quan, nguyên nhân chủ quan vẫn
là nguyên nhân chính tạo ra sự bất cập ấy. Một trong những nguyên nhân
thuộc nhóm chủ quan là: Nội dung sinh hoạt tổ chuyên môn còn mang tính
hành chính; Tổ chuyên môn không có kế hoạch tổ chức bồi dưỡng chuyên
môn nghiệp vụ cho giáo viên trong tổ, giáo viên mới tuyển dụng; Tổ trưởng
chuyên môn không chú ý nắm kết quả học tập của học sinh thuộc bộ môn
quản lý để có biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục; Tổ chuyên môn hiện
nay chỉ hoạt động độc lập mà không có quan hệ chặt chẽ với các tổ chuyên


2

môn khác, với các tổ chức đoàn thể trong trường như: Công đoàn, Đoàn thanh
niên cộng sản Hồ Chí Minh, để có kế hoạch giáo dục đồng bộ. Tạo điều kiện
để giáo viên trong tổ làm tốt việc giáo dục học sinh một cách toàn diện, cũng
giúp giáo viên giảng dạy đạt kết quả tốt hơn.
Qua 13 năm công tác, từ vị trí giáo viên đến TTCM, nay là người quản
lý, bản thân thấy rõ vai trò quyết định của người quản lý trung tâm đối với Tổ
chuyên môn trong việc nâng cao hiệu quả quản lý Tổ chuyên môn. Xuất phát
từ những lý do đã nêu trên, chúng tôi chọn đề tài Một số giải pháp nâng cao
hiệu quả quản lý Tổ chuyên môn ở các Trung tâm GDTX tỉnh Thanh Hoá
để nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề xuất một số giải pháp
nâng cao hiệu quả quản lý Tổ chuyên môn ở các Trung tâm GDTX tỉnh
Thanh Hoá.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Công tác quản lý Tổ chuyên môn ở các Trung tâm GDTX.
3.2. Đối tượng nghiên cứu

Một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý Tổ chuyên môn ở các
Trung tâm GDTX tỉnh Thanh Hoá.
4. Giả thuyết khoa học
Có thể nâng cao hiệu quả quản lý Tổ chuyên môn ở các Trung tâm
GDTX tỉnh Thanh Hoá nếu đề xuất được một số giải pháp có cơ sở khoa học
và có tính khả thi.


3

5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu
5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của vấn đề quản lý Tổ chuyên môn ở các
Trung tâm GDTX.
5.1.2. Nghiên cứu cơ sở thực tiễn của vấn đề quản lý Tổ chuyên môn ở
các Trung tâm GDTX tỉnh Thanh Hóa.
5.1.3. Đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý Tổ chuyên
môn ở các Trung tâm GDTX tỉnh Thanh Hoá.
5.2. Phạm vi nghiên cứu
Khảo sát thực trạng và thăm dò sự cần thiết, tính khả thi ở một số
TTGDTX của tỉnh Thanh Hóa, bao gồm: TTGDTX Thiệu Hóa; TTGDTX
Yên Định; TTGDTX Thọ Xuân; TTGDTX Đông Sơn; TTGDTX Triệu Sơn.
6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Nhóm phương pháp lý luận
Nhóm phương pháp lý luận nhằm thu thập các thông tin lý luận để xây
dựng cơ sở lý luận của đề tài. Nhóm phương pháp nghiên cứu này gồm các
phương pháp nghiên cứu cụ thể sau đây:
- Phương pháp phân tích- tổng hợp tài liệu
- Phương pháp khái quát hóa các nhận định độc lập
6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn

Nhóm phương pháp này nhằm thu thập các thông tin thực tiễn để xây
dựng cơ sở thực tiễn của đề tài. Nhóm phương pháp nghiên cứu này gồm các
phương pháp nghiên cứu cụ thể sau đây:


4

- Phương pháp điều tra
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục
- Phương pháp nghiên cứu các sản phẩm hoạt động
- Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia
6.3. Phương pháp thống kê toán học
Sử dụng phần mềm SPSS để xử lý số liệu thu được.
7. Đóng góp của luận văn
7.1. Về mặt lý luận
Hệ thống hóa những vấn đề lý luận về quản lý Trung tâm GDTX nói
chung, quản lý Tổ chuyên môn ở các Trung tâm GDTX nói riêng.
7.2. Về mặt thực tiễn
Làm rõ thực trạng quản lý Tổ chuyên môn ở các Trung tâm GDTX cấp
huyện, tỉnh Thanh Hoá. Từ đó, đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả
quản lý Tổ chuyên môn ở các trung tâm GDTX cấp huyện, tỉnh Thanh Hoá.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục,
luận văn có 3 chương:
- Chương 1: Cơ sở lý luận của vấn đề quản lý Tổ chuyên môn ở các
Trung tâm GDTX.
- Chương 2: Cơ sở thực tiễn của vấn đề quản lý Tổ chuyên môn ở các
Trung tâm GDTX tỉnh Thanh Hóa.
- Chương 3: Một số giải pháp pháp nâng cao hiệu quả quản lý Tổ
chuyên môn ở các Trung tâm GDTX tỉnh Thanh Hoá.

5

CHƯƠNG 1.
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ QUẢN LÝ TỔ CHUYÊN MÔN
Ở CÁC TRUNG TÂM GDTX

1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài
Ngay từ thời cổ đại, vấn đề quản lý giáo dục đã được nhiều nhà triết
học đồng thời là nhà giáo dục ở cả phương Đông và phương Tây đề cập đến.
Nhiều công trình nghiên cứu của các tác giả như M.I.Macmutov,
T.V.Kudriapxep, M.N.Scatkin, A.M.Macchiuskin, M.A.Danhilop,... đã làm rõ
bản chất của quá trình quản lý trong nhà trường, các nhân tố của quá trình,
các con đường và giải pháp để nâng cao chất lượng giáo dục. Trong các công
trình nghiên cứu, các tác giả cũng đã đề cập đến vấn đề quản lý các tổ chức
trong nhà trường, trong đó có tổ chuyên môn. Để quản lý tốt cần phải xác
định rõ chủ thể quản lý và khách thể quản lý. Chủ thể quản lý, đó là Hiệu
trưởng (Giám đốc), phó Hiệu trưởng (phó Giám đốc), các tổ trưởng chuyên
môn ... Còn khách thể quản lý, đó là các yếu tố của quá trình quản lý tổ
chuyên môn, bao gồm: kế hoạch của tổ, nội dung, phương pháp của tổ; hoạt
động dạy của giáo viên, hoạt động học của học sinh và kết quả dạy học.
1.1.2. Những nghiên cứu trong nước
Trong xu thế hội nhập và phát triển, Việt Nam đã có nhiều bước tiến
mới, trong đó có sự phát triển của ngành GD&ĐT. Tuy nhiên, để đáp ứng yêu
cầu sự nghiệp CNH- HĐH đất nước, giáo dục vẫn còn những hạn chế nhất
định như: Chất lượng và hiệu quả giáo dục còn chưa cao; giáo dục chưa gắn
bó chặt chẽ với thực tiễn; đào tạo chưa gắn với sử dụng; đội ngũ GV còn yếu;

6

CSVC còn thiếu; PPDH và công tác quản lý chậm đổi mới; QLGD còn kém
hiệu quả…Bên cạnh những yếu tố khách quan nêu trên còn có các yếu tố chủ
quan như: trình độ QLGD chưa theo kịp với thực tiễn và nhu cầu phát triển
của xã hội; nhiều vấn đề lý luận phát triển giáo dục trong giai đoạn mới chưa
được nghiên cứu đầy đủ.
Có thể khẳng định, chất lượng giáo dục của một nhà trường (trung
tâm) có liên quan trực tiếp đến trách nhiệm, trình độ quản lý của chính người
Hiệu trưởng (Giám đốc).
Đề cập đến vấn đề chất lượng và hiệu quả giáo dục, Nghị quyết Trung
ương 2, khoá VIII đã nhận định: “Công tác quản lý GD & ĐT có những mặt
yếu kém, bất cập” [5] và “Hiện nay sự nghiệp GD & ĐT đang đứng trước
mâu thuẫn lớn giữa yêu cầu vừa phải phát triển nhanh quy mô GD & ĐT,
vừa phải gấp rút nâng cao chất lượng GD & ĐT, trong khi khả năng và điều
kiện đáp ứng yêu cầu còn nhiều hạn chế. Đó là mâu thuẫn trong quá trình
phát triển. Những thiếu sót chủ quan, nhất là những yếu kém về quản lý đã
làm cho những mâu thuẫn đó càng thêm gay gắt” [12].
Vì vậy, nghiên cứu công tác quản lý, xây dựng và phát triển các hoạt
động dạy học - giáo dục trong nhà trường nói chung, nâng cao hiệu quả quản
lý tổ chuyên môn ở các Trung tâm GDTX là nhiệm vụ quan trọng và là điều
kiện cơ bản để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Trong công tác quản
lý nhà trường, nếu quản lý có hiệu quả đội ngũ TTCM, cùng với việc đề ra
được các biện pháp quản lý hoạt động của tổ chuyên môn có cơ sở khoa học
và phù hợp với điều kiện thực tiễn sẽ là con đường tốt nhất để đạt được chất
lượng giáo dục theo mục tiêu đề ra.
Thời gian qua, nghiên cứu về lĩnh vực QLGD đã được sự quan tâm của
nhiều tác giả như: Phạm Minh Hạc, Nguyễn Ngọc Quang, Đặng Quốc Bảo,

7

Hà Thế Ngữ, Hà Sĩ Hồ, Nguyễn Gia Quý, Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Đỗ Văn
Chấn, Trần Kiểm. Ngoài ra trên các tạp chí, các đề tài khoa học, một số Luận
án tiến sĩ, Luận văn thạc sĩ trong nước nghiên cứu về hoạt động của tổ chuyên
môn và đội ngũ TTCM ở các cơ sở giáo dục, các nhà trường. Tại Khoa đào
tạo sau đại học của trường Đại học Vinh đã có nhiều luận văn thạc sỹ nghiên
cứu về quản lý hoạt động chuyên môn để nâng cao chất lượng dạy học trong
nhà trường như:
- "Một số giải pháp quản lý hoạt động của tổ chuyên môn các trường THCS
huyện Quan Sơn tỉnh Thanh Hóa", tác giả Phạm Quang Huy, năm 2011.
- "Một số giải pháp nâng cao năng lực quản lý cho tổ trưởng chuyên môn
trường trung học phổ thông huyện Quỳ Hợp, tỉnh Nghệ An", tác giả Trần Duy
Hùng, năm 2011.
- "Một số giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý tổ chuyên
môn các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Hà Tĩnh", tác giả Trần Thị
Thu Cúc, năm 2011.
- "Một số giải pháp quản lý của hiệu trưởng nhằm nâng cao hiệu quả hoạt
động tổ chuyên môn ở các trường THPT huyện Quảng Xương tỉnh Thanh
Hoá", tác giả Lê Văn Bắc, năm 2009.
Trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá từ trước đến nay chưa có công trình nào
nghiên cứu giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý Tổ chuyên môn ở các Trung
tâm GDTX. Chúng tôi nhận thấy, vấn đề này là một nhiệm vụ quan trọng, vì
vậy đã chọn làm đề tài nghiên cứu cho luận văn nhằm góp phần nâng cao chất
lượng dạy học - giáo dục trong các trung tâm GDTX tỉnh Thanh Hóa đáp ứng
yêu cầu phát triển GD&ĐT, phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn hiện
nay.

8

1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Tổ chuyên môn
Quy chế tổ chức và hoạt động của trung tâm giáo dục thường xuyên
(Ban hành kèm theo Quyết định số 01/2007/QĐ-BGDĐT ngày 02 tháng 01
năm 2007 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo) như sau: Cơ cấu tổ chức
đối với trung tâm giáo dục thường xuyên cấp huyện gồm các tổ: tổ hành chính
- tổng hợp, tổ giáo vụ, tổ dạy văn hóa, tổ dạy nghề, ngoại ngữ và tin học, tổ
chuyên đề và các tổ chuyên môn khác; mỗi tổ có một tổ trưởng, một tổ phó do
giám đốc trung tâm bổ nhiệm. Chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của các
tổ này do giám đốc trung tâm quy định (Điều 12b).
Tổ chuyên môn là nơi thực hiện mọi đường lối, chính sách của Đảng,
Nhà nước, của Bộ GD&ĐT, Sở GD&ĐT, địa phương và trung tâm.
Tổ chuyên môn trong các trung tâm được kiện toàn sau mỗi năm học.
Căn cứ vào tình hình cụ thể của trung tâm mà giám đốc quyết định thành lập
tổ chuyên môn cho phù hợp. Có những tổ chuyên môn gồm 2 hoặc 3 nhóm
sinh hoạt với nội dung giảng dạy khác nhau, như Hoá-Sinh - Công nghệ, Vật
lý- Công nghệ- Tin học, Giáo dục thể chất- Giáo dục quốc phòng an ninh…)
có những tổ chuyên môn chỉ hoạt động trên một chuyên môn duy nhất. Đặc
điểm nổi bật của tổ chuyên môn là hầu hết các thành viên trong tổ, tuy tay
nghề và thâm niên công tác khác nhau, song tất cả họ đều có thể hoạt động
chuyên môn trên cùng một đối tượng, nội dung chương trình như nhau.
* Nhiệm vụ của tổ chuyên môn: Xây dựng kế hoạch hoạt động chung
của tổ, hướng dẫn xây dựng và quản lý kế hoạch cá nhân của tổ viên theo kế
hoạch giáo dục, phân phối chương trình môn học của Bộ Giáo dục & Đào tạo
và kế hoạch năm học của trường; tổ chức bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ;


9

tham gia đánh giá, xếp loại các thành viên của tổ theo các quy định của Bộ
Giáo dục & Đào tạo; đề xuất khen thưởng, kỷ luật đối với giáo viên. Tổ
chuyên môn sinh hoạt 2 tuần 1 lần.
* Vai trò của tổ chuyên môn: Tổ chuyên môn có vai trò quan trọng
trong việc xây dựng kế hoạch tổ, quản lý kế hoạch và hoạt động của tổ viên,
quản lý các thành viên trong việc thực hiện quy chế chuyên môn của ngành.
Tổ chuyên môn còn là tổ chức cơ sở giúp Trung tâm thực thi các quy định về
dạy học mang tính thống nhất và chuyên sâu.
Thông qua tổ chuyên môn, tay nghề của GV từng bước được nâng lên,
qua đó nâng cao chất lượng dạy học (từ việc dự giờ, thao giảng, hội giảng, các
cá nhân GV học tập kinh nghiệm lẫn nhau...). Nhờ có tổ chuyên môn, các GV
nhận thức và thực hiện tốt nền nếp, kỷ cương trong dạy học và giáo dục. Tổ
chuyên môn là đơn vị cơ sở để thực hiện các chức năng QLGD, qua đó các kế
hoạch, mục tiêu được thực hiện, đồng thời các thành viên trong tổ biết mình
đang ở đâu, phải làm gì để góp phần hoàn thành kế hoạch chung.
1.2.2. Quản lý và quản lý tổ chuyên môn
1.2.2.1. Quản lý
Quản lý là một hiện tượng xuất hiện rất sớm, ngay từ buổi sơ khai, để
đương đầu với sức mạnh tự nhiên, để tồn tại và phát triển, con người đã phải
hình thành các nhóm hợp tác lao động tập thể nhằm thực hiện các mục tiêu
mà mỗi cá nhân riêng lẻ không thể thực hiện được, điều này đòi hỏi phải có
sự tổ chức, có phân công và hợp tác lao động, từ đó xuất hiện sự quản lý.
Dưới góc độ khoa học, có nhiều quan niệm về quản lý theo những cách
tiếp cận khác nhau. Từ sự đa dạng về tiếp cận, dẫn đến sự phong phú về các
khái niệm quản lý.


10

Theo từ điển Tiếng Việt do trung tâm từ điển của Viện ngôn ngữ Hà
Nội, xuất bản năm 1998, quản lý có nghĩa là: "Tổ chức và điều khiển các hoạt
động theo những yêu cầu nhất định" [31].
K. Marx cũng đã viết: “Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao
động chung nào tiến hành trên quy mô tương đối lớn, thì ít nhiều cần có một
sự lãnh đạo để điều hoà hoạt động cá nhân và thực hiện chức năng chung phát
sinh từ mọi vận động của toàn bộ cơ thể sản xuất khác với sự vận động của
những khí quan độc lập của nó. Một người độc tấu vĩ cầm thì tự mình điều
khiển lấy còn một dàn nhạc thì cần có nhạc trưởng”.
- Theo quan điểm của lý thuyết hệ thống thì: “Quản lý là phương thức
tác động có chủ đích của chủ thể quản lý lên hệ thống bao gồm các hệ quy
tắc, các ràng buộc về hành vi đối với mọi đối tượng ở các cấp trong hệ thống
nhằm duy trì tính trội hợp lý của cơ cấu và đưa hệ thống sớm đạt tới mục
tiêu” [2].
- Theo các nhà xã hội học Kozlova.O.V và Kuznetsov.I.N thì: “Quản lý
là sự tác động có mục đích đến từng tập thể con người để tổ chức và phối hợp
hoạt động của họ trong quá trình sản xuất” [32].
- Theo tác giả Đặng Vũ Hoạt và Hà Thế Ngữ thì: “Quản lý là một quá
trình định hướng, quá trình có mục tiêu, quản lý một hệ thống nhằm đạt tới
một mục tiêu nhất định” [21].
Tuy có nhiều cách tiếp nhận khác nhau nhưng khái niệm quản lý được
coi là quá trình tác động có định hướng của chủ thể quản lý đến khách thể
quản lý nhằm sử dụng có hiệu quả các tiềm năng, các cơ hội của tổ chức để
đạt được mục tiêu đặt ra trong điều kiện biến động của môi trường. Nó bao
hàm một số đặc điểm chung như sau:


11

- Quản lý là các hoạt động tác động của chủ thể quản lý lên đối tượng

quản lý (khách thể) để đảm bảo mục đích chung là hoàn thành công việc qua
sự nỗ lực của các cá nhân trong tổ chức. Đối tượng tác động của quản lý là
một hệ thống xã hội hoàn chỉnh như một cơ thể sống gồm nhiều yếu tố liên
quan hữu cơ theo một quy định nhất định tồn tại trong thời gian, không gian
cụ thể. Ví dụ: Một doanh nghiệp, một trường THPT, một khối liên minh, một
huyện, một tỉnh, một quốc gia,…
- Quản lý là hoạt động mang tính sáng tạo bằng những quyết định đúng
quy luật, hợp thời điểm và có hiệu quả nhưng cũng phải tuân theo những
nguyên tắc nhất định hướng đến mục tiêu đó là đảm bảo sự phối hợp chặt chẽ
của các cá thể nhằm đạt được mục đích chung của tổ chức.
- Hệ thống quản lý bao giờ cũng gồm 2 phân hệ là: Chủ thể quản lý và
khách thể quản lý (người quản lý và người bị quản lý). Tác động quản lý là
tác động có định hướng, có tổ chức mang tính tổng hợp bao gồm nhiều giải
pháp khác nhau thông qua cơ chế quản lý để sử dụng có hiệu quả cao nhất
nguồn lực sẵn có của tổ chức trong điều kiện nhất định nhằm đảm bảo cho hệ
thống ổn định, phát triển và đạt được mục tiêu đã định.
- Mục tiêu cuối cùng của quản lý là chất lượng sản phẩm vì lợi ích phục
vụ con người. Người quản lý là nghiên cứu khoa học nghệ thuật giải quyết
các mối quan hệ giữa con người với nhau vô cùng phức tạp không chỉ giữa
chủ thể và khách thể trong hệ thống mà còn trong mối quan hệ tương tác với
các hệ thống khác nhằm hướng đến mục tiêu chung của tổ chức mình.


12

Hình 1.1. Mô hình quá trình tác động của hoạt động quản lý
Công cụ
quản lý

Chủ thể

Chủ thể
quản lý
quản lý

Chức năng
quản lý

Khách thể
quản lý

Mục
tiêu
quản
lý

Phương pháp
quản lý

Như vậy, bản chất của quản lý là một loại lao động để điều khiển lao
động. Xã hội ngày càng phát triển các loại hình lao động ngày càng phong
phú, phức tạp, tinh vi thì hoạt động quản lý càng có vai trò quan trọng và
quyết định để tổ chức hướng tới đích bằng con đường ngắn nhất, hiệu quả
nhất.
1.2.2.2. Quản lý tổ chuyên môn
Nhiệm vụ của TTGDTX cũng như các trường THPT, được ghi ở khoản
1 điều 58 Luật giáo dục: “Tổ chức giảng dạy học tập và các hoạt động giáo
dục khác theo mục tiêu, chương trình giáo dục;...”. [20]. Điều đó có nghĩa là
quản lý trong nhà trường chủ yếu là quản lý hoạt động dạy học và các hoạt
động giáo dục khác. Khoản 1 điều 54 Luật giáo dục có ghi: “ Hiệu trưởng là
người chịu trách nhiệm quản lý các hoạt động của nhà trường,...”. [20]. Ở

TTGDTX, hoạt động dạy và học là hoạt động trung tâm, là hoạt động đặc
trưng nhất. Giám đốc quản lý hoạt động của tổ chuyên môn chủ yếu là quản


13

lý hoạt động dạy của GV trên lớp. Thông qua việc kiểm tra kết quả học tập
của HS để đánh giá hiệu quả dạy học của GV, từ đó có sự điều chỉnh, uốn nắn
hoạt động dạy theo đúng kế hoạch và mục tiêu.
Như vậy, theo chúng tôi thì quản lý tổ chuyên môn trong Trung tâm
GDTX là một loại lao động để điều khiển lao động. Đó là quá trình tác động
có định hướng của Giám đốc đến các tổ chuyên môn và các yếu tố khác nhằm
giúp tổ chuyên môn đạt được mục tiêu, kế hoạch đề ra.
Nội dung quản lý tổ chuyên môn bao gồm: Công tác kế hoạch hoá của
tổ chuyên môn; công tác quản lý tổ của TTCM; công tác giảng dạy của GV
theo kế hoạch cá nhân; việc thực hiện chương trình theo khung kiến thức
chuẩn của Bộ GD&ĐT, đổi mới PPDH, áp dụng công nghệ thông tin trong
giảng dạy; nội dung sinh hoạt tổ chuyên môn; Bồi dưỡng học sinh giỏi, phụ
đạo học sinh yếu kém; công tác tự học, tự bồi dưỡng và nghiên cứu khoa học;
các công tác khác như công tác chủ nhiệm lớp, việc thực hiện các quy định,
quy chế của ngành, pháp luật nhà nước...
1.2.3. Hiệu quả và hiệu quả quản lý Tổ chuyên môn
1.2.3.1. Hiệu quả
Theo từ điển Tiếng Việt, thuật ngữ “Hiệu quả” được định nghĩa là:
“Kết quả như yêu cầu của việc làm mang lại” [20]. Hiểu một cách cụ thể
hơn, hiệu quả của hoạt động quản lý là kết quả hoạt động của hệ thống quản
lý cụ thể được phản ánh trong các chỉ tiêu khác nhau của đối tượng quản lý
cũng như trong bản thân hoạt động quản lý, đồng thời những chỉ tiêu đó có
những đặc trưng về số lượng và chất lượng.
Như vậy, khái niệm hiệu quả phản ánh mối quan hệ chặt chẽ giữa chi

phí và lợi ích, giữa đầu tư với kết quả thực thu trong môi trường và thời gian


14

nhất định, mối quan hệ giữa giá trị và giá trị sử dụng của một sản phẩm hay
một giải pháp nào đó.
1.2.3.2. Hiệu quả quản lý Tổ chuyên môn
Hiệu quả quản lý hoạt động tổ chuyên môn là kết quả của việc tổ chức
và điều khiển các hoạt động của tổ theo yêu cầu của chủ thể quản lý giáo dục
về việc thực hiện mục tiêu, nội dung, chương trình, kế hoạch giáo dục đã đề
ra với chi phí thấp nhất.
Hiệu quả và chất lượng có mối quan hệ chặt chẽ với nhau; càng nâng cao
hiệu quả quản lý tổ chuyên môn thì chất lượng đào tạo trong mỗi trung tâm sẽ
được nâng lên.
Như vậy, hiệu quả quản lý Tổ chuyên môn là kết quả của quá trình tác
động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý để
tác động trực tiếp đến từng nhân tố nhằm thực hiện mục tiêu đề ra.
Để đánh giá hiệu quả quản lý tổ chuyên môn, chúng ta có thể tiến hành
đánh giá về việc quản lý tổ của TTCM, kế hoạch chung của tổ, kế hoạch của
từng đồng chí trong việc thực hiện nội dung, chương trình, các hoạt động
chuyên môn nghiệp vụ.
Các tiêu chí đánh giá hiệu quả quản lý Tổ chuyên môn, đó là:
- Quản lý đội ngũ GV trong tổ thực hiện kế hoạch năm học theo các
quy định của quy chế chuyên môn.
- Đánh giá việc lập kế hoạch và thực hiện kế hoạch của TTCM; quản lý
kế hoạch hoạt động chung của tổ; quản lý việc thực hiện nội dung, chương
trình giảng dạy; tổ chức thực hiện việc đổi mới PPDH; tổ chức thực hiện công
tác tự học, tự bồi dưỡng và nghiên cứu khoa học.

15

- Đánh giá việc thực hiện chương trình của giáo viên (trong đó có lập
kế hoạch hoạt động giảng dạy, chuẩn bị bài giảng, hồ sơ chuyên môn,...).
- Đánh giá, xếp loại giờ dạy của giáo viên. Đánh giá, xếp loại chuyên
môn nghiệp vụ của giáo viên.
- Đánh giá kết quả học tập của học viên.
Trong các tiêu chí đánh giá trên thì tiêu chí đánh giá kết quả học tập
của học viên là cơ bản nhất để xác định được việc thực hiện chương trình đào
tạo của một trung tâm tốt hay chưa tốt. Từ kết quả đó giúp lãnh đạo trung tâm
và giáo viên tìm ra các biện pháp thích hợp để nâng cao chất lượng đào tạo
của đơn vị mình nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của xã hội.
1.2.4. Giải pháp và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý Tổ chuyên môn ở
các Trung tâm GDTX
1.2.4.1. Giải pháp
Theo định nghĩa của từ điển Tiếng Việt, Viện ngôn ngữ học: “Giải pháp là
phương pháp giải quyết một vấn đề cụ thể nào đó. Như vậy, giải pháp được hiểu
là phương pháp hay cách thức giải quyết một số vấn đề cụ thể nào đó. Trong
phạm vi của đề tài nghiên cứu, chúng ta hiểu giải pháp chính là cách thức giải
quyết các vấn đề liên quan đến quản lý Tổ chuyên môn ở trung tâm GDTX.
1.2.4.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý Tổ chuyên môn ở các Trung
tâm GDTX
Giải pháp quản lý là cách làm, cách giải quyết một vấn đề cụ thể của
chủ thể quản lý tác động lên khách thể quản lý nhằm đạt hiệu quả quản lý mong
muốn. Là cách mà chủ thể quản lý sử dụng để giải quyết những nhiệm vụ cụ thể


16

trong những tình huống cụ thể, môi trường cụ thể. Tính hiệu quả của quản lý phụ
thuộc vào sự lựa chọn đúng các giải pháp tác động vào tổ chức.
Giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý là những cách làm cụ thể có mục
đích, có kế hoạch nhằm giảm thiểu chi phí hoạt động nhưng đạt kết quả cao
so với kế hoạch đề ra. Như vậy, giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý Tổ
chuyên môn đồng nghĩa với việc tìm ra con đường ngắn nhất, dễ nhất để có
kết quả cao nhất. Đó chính là các giải pháp về quản lý kế hoạch chung của tổ,
kế hoạch của từng đồng chí trong tổ thông qua mục tiêu dạy học, nội dung,
chương trình dạy học, phương pháp, phương tiện dạy học và kiểm tra, đánh
giá kết quả dạy học của giáo viên và học viên.
1.3. Một số vấn đề về nâng cao hiệu quả quản lý Tổ chuyên môn ở các
Trung tâm GDTX
1.3.1. Sự cần thiết phải nâng cao hiệu quả quản lý Tổ chuyên môn ở trung
tâm GDTX
Nâng cao hiệu quả quản lý Tổ chuyên môn ở các trung tâm GDTX
chính là nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục đào tạo của ngành Giáo dục.
Cán bộ quản lý, giáo viên và học viên đều là những yếu tố quyết định
đến chất lượng đào tạo. Muốn nâng cao chất lượng đào tạo, giải pháp ưu tiên
mang tính đột phá là phải quan tâm đến đội ngũ cán bộ quản lý, đến học viên.
Phải có sự đổi mới chất lượng đội ngũ giáo viên về chuyên môn, nghiệp vụ,
trình độ tin học, ngoại ngữ, kỹ năng sư phạm; phải thường xuyên giáo dục tư
tưởng, ý thức trách nhiệm, lòng tự trọng và tâm huyết nghề nghiệp trong mỗi
cán bộ, giáo viên. Cùng với việc nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, cần
quan tâm đến nội dung, chương trình đào tạo phù hợp với đối tượng của trung
tâm GDTX, đáp ứng được nhu cầu người học.


17

Để các trung tâm GDTX không ngừng phát triển về quy mô, đồng thời

đảm bảo chất lượng và hiệu quả hoạt động giáo dục, trong công tác quản lý
cần lưu ý những nội dung cơ bản sau:
Hiểu sâu sắc các đặc điểm của trung tâm GDTX và mối quan hệ của
trung tâm với người học. Trung tâm GDTX có mục tiêu chung là tạo cơ hội
học tập, giúp cho người học có những kiến thức, kỹ năng cần thiết để họ lao
động, sản xuất, công tác tốt hơn; hoà nhập với cộng đồng, mưu cầu hạnh
phúc, đồng thời cũng tạo cơ sở để những người học có nhu cầu có thể tiếp tục
học lên bậc học cao hơn. Do đó, các hoạt động giáo dục phải mở ra ở nhiều
lĩnh vực và các trình độ khác nhau. Thấy rõ đặc điểm đó, công tác quản lý
phải chú trọng đến hình thức học tập này, trong đó quản lý đơn vị tổ chuyên
môn có ý nghĩa quyết định.
Người học ở trung tâm GDTX có những đặc điểm khác biệt đối với học
sinh trường phổ thông, vì vậy, mối quan hệ giữa trung tâm GDTX với người
học cũng khác biệt. Người học ở trung tâm GDTX không đồng nhất về nhiều
mặt: lứa tuổi, trình độ, vị thế xã hội, đặc điểm tâm sinh lý, môi trường hoạt
động nghề nghiệp,... Họ là đối tượng người học đặc biệt, vì họ vừa là người
đặt ra những yêu cầu để được đáp ứng, vừa là đối tượng của công tác quản lý
giáo dục.
Ở lĩnh vực GDTX, người học không phải là người chịu ơn huệ giáo dục
mà là người đi cùng đường trong sự khao khát kiến thức. Vì vậy, người học
quyết định sự tồn tại và phát triển của trung tâm. Đánh giá đúng được vị trí
của người học là nhân vật quan trọng nhất của trung tâm GDTX và quan hệ
phụ thuộc lẫn nhau giữa người dạy và người học, sẽ xác định được quan điểm
sư phạm cơ bản của GDTX.