Xây dựng mô hình quản trị tiền mặt hiệu quả tại công ty cổ phần thương mại máy và thiết bị nam dương

CH
C ăS

NGă1.

LÝ LU N V QU N TR TI N M T TRONGDOANH NGHI P

1.1. Các v n đ khái quát v ti n m t

1.1.1. Khái ni m v ti n m t, ti n m tătrongăH ăSXKD
Ti n m t
Ti n m t là ti n gi y ho c ti n kim lo i do Ngơn hƠng nhƠ n c phát hành. Ti n
là v t ngang giá chung có tính thanh kho n cao nh t dùng đ trao đ i hàng hóa và d ch
v , nh m th a mãn b n thân và mang tính d thu nh n (ngh a lƠ m i ng i đ u s n
sàng ch p nh n s d ng) vƠ đ c NhƠ n c phát hành b o đ m giá tr b i các tài s n
khác nh vƠng, kim lo i quý, trái phi u, ngo i t ...
Ti n đƣ ra đ i t chính nhu c u kinh t c a con ng i. Khi n n s n xu t, th ng
m i phát tri n, ho t đ ng th ng m i không ch gói g n trong m t khu v c nh mà
còn m r ng ra toàn lãnh th và nh ng qu c gia khác. Nh n th y nh ng nh c đi m
c a ph ng ti n thanh toán là vàng hay các kim lo i quý trong vi c v n chuy n, s
d ng đ trao đ i mua bán hàng hóa; vì v y mà ti n ra đ i tr thƠnh ph ng ti n thanh
toán thay cho vàng và các kim lo i quý...
c quy c, ban hành và qu n lý b i nhƠ n c.
Ti n m t trong ho t đ ng SXKD
Trong ho t đ ng SXKD, ti n m t là m t thành ph n quan tr ng trong tài s n l u
đ ng c a doanh nghi p, t n t i d i 2 hình th c là: Ti n m t t i qu (Cash on hand) và
ti n g i ngân hàng (Cash in Bank).
Ti n m t = N dài h n + VCSH + N ng n h n – TSL khác ti n m t – TSC

1.1.2. Lý do, chi phí c a vi c n m gi ti n m t c a doanh nghi p
Lý do n m gi ti n m t c a doanh nghi p

V lý do t i sao doanh nghi p l i luôn quan tơm đ n vi c s n m gi ti n m t bao
nhiêu vƠ nh th nào có th gi i thích qua ba lý do l n sau:
ng c giao d ch (đ ng c thanh toán): đơy chính lƠ đ ng c chính khi n
doanh nghi p duy trì l ng ti n m t nh t đ nh. Chính là l ng ti n m t c n thi t đ
doanh nghi p chi tr cho các ho t đ ng SXKD nh : mua nguyên v t li u, tr l ng,
n p thu ....và r t nhi u các kho n c n đ n ti n m t đ thanh toán. V i tính ch t luôn
quay vòng tu n hoàn liên t c c a ti n m t, doanh nghi p luôn ph i đ i m t v i s
chênh l ch gi a th i gian, l ng ti n m t chi ra và thu vào. Vì v y, doanh nghi p
không th không duy trì m t l ng ti n m t đ l p đ y s chênh l ch nƠy. Nh ng
không ph i chênh l ch l ng ti n thu và chi bao nhiêu thì d tr b y nhiêu, doanh
nghi p c ng luôn c g ng ti n hành s p x p vi c thu chi ti n m t đ t đ c tính đ ng

1


b ngh a lƠ gi m b t s chênh l ch v th i gian vƠ l
b tl

ng ti n m t thu – chi, đ gi m

ng ti n m t c n thi t đ giao d ch.

ng c d phòng: trong ho t đ ng SXKD, doanh nghi p không th l ng
tr c đ c nh ng s c b t ng nh thiên tai, tai n n s n xu t...Nên vi c duy tr l ng
ti n m t nh t đ nh đ ng phó v i nh ng s vi c ngoài ý mu n là vô cùng c n thi t.
N u không d phòng ti n m t, khi ph i đ i m t v i nh ng s c b t ng s làm doanh
nghi p r i vƠo kh ng ho ng.
ng c đ u c : chính là nh ng kho n ti n m t đ c doanh nghi p t m không
s d ng đ mong có đ c l i nhu n b i s dao đ ng c a ch ng khoán có giá tr d
đ nh ho c lƠ dao đ ng giá c v t t nguyên v t li u.

u c th c t lƠ đ u t trong
ng n h n. Thay vì g i ti n vào tài kho n ngân hàng hay ch đ trong qu ti n m t thì
vi c doanh nghi p bi t n m b t các c h i đ u t ng n h n s giúp cho l ng ti n m t
c a doanh nghi p t ng lên vƠ ki m l i t chênh l ch giá gi a mua vào khi giá r , bán
ra khi giá t ng.
Chi phí c a vi c n m gi ti n m t c a doanh nghi p
Ti n m t t i qu không có kh n ng sinh l i. Còn ti n m t g i t i ngân hàng v i
lãi su t th p nên kh n ng sinh l i c a ti n g i ngơn hƠng thông th ng th p h n so
v i kh n ng sinh l i c a doanh nghi p. Vi c n m gi ti n m t c a doanh nghi p đƣ
khi n doanh nghi p phát sinh hai lo i chi phí là chi phí d tr vƠ chi phí c h i.
Chi phí d tr : khi th tr

ng ti n t xu t hi n l m phát, s thay đ i c a t giá,

v i l ng ti n m t hay lo i ti n m t doanh nghi p đang n m gi đang b gi m giá tr
ho c thay đ i giá tr . Khi n cho các k ho ch chi tr , s d ng ti n m t t i th i đi m
n m gi s b nh h ng. S chênh l ch c a giá tr ti n m t khi l m phát vƠ thay đ i t
giá chính là chi phí d tr ti n m t mà doanh nghi p ph i b ra.
Chi phí c h i: chính là kho n l i nhu n mà doanh nghi p có th có đ

cn u

đem ti n m t đi đ u t thay vì gi l i trong qu hay tài kho n ngơn hƠng. Chi phí c
h i c a vi c n m gi ti n m t có th đ c xác đ nh chính b ng kho n l i t c thông
qua lãi su t c a ch ng khoán ng n h n có tính thanh kho n cao.

1.1.3. M căđíchăc a vi c qu n tr ti n m t
Vi c n m gi ti n m t v a không sinh l i cho doanh nghi p và còn t o ra các chi
phí khi n m gi ti n m t, nh ng doanh nghi p l i c n d tr ti n m t đ đáp ng
nh ng đ ng c c a mình. B i v y, th c ch t m c đích c a vi c qu n tr ti n m t là

gi m t i thi u l ng ti n m t n m gi trong doanh nghi p mà v n đ m b o đ c kh
n ng thanh toán ti n m t, d phòng nh ng bi n đ ng có th x y ra trong quá trình l u
chuy n ti n t , c ng nh t n d ng đ c t i đa các c h i đ u t . Trong b i c nh hi n
t i, khi lãi su t vƠ chi phí c h i có xu h ng ngƠy cƠng t ng cao, vi c doanh nghi p
2

Thang Long University Library


tìm ki m và l a ch n mô hình qu n tr ti n m t hi u qu và phù h p v i tình hình ho t
đ ng SXKD là vô cùng c n thi t.

1.1.4. S luân chuy n c a ti n m t trong quá trình SXKD
M t doanh nghi p b t đ u ho t đ ng SXKD b ng ti n m t - lƠ đ u t c a ch s
h u, k t h p v i m t s kho n đi vay, vi c thu mua hàng hóa hay d ch v , cùng v i
quá trình s n xu t hay cung c p d ch v , chuy n ti n m t thành hàng t n kho ho c d ch
v s đ c th c hi n. Khi cung c p hàng hóa (bán hàng hóa cho khách hàng) ho c
cung c p d ch v , hàng hóa d ch v đ c chuy n thành các kho n ph i thu. K t thúc
quá trình thu n , các kho n ph i thu chuy n thành ti n. N u quá trình SXKD v n hành
m t các tr n tru, thì ti n m t thu v s l n h n l ng ti n m t b m ra khi b t đ u ho t
đ ng SXKD (b t đ u chu kì kinh doanh).
V i nhu c u v ti n m t đ chi tr thanh toán các chi phí và các kho n n đ n
h n, thì doanh nghi p th ng có đ c l ng ti n m t t 4 ngu n sau:
 Bán CP: D

i d ng CP hay quy n s h u doanh nghi p.

 Vay ti n: T r t nhi u ngu n: b n bè vƠ ng

i thân, khách hàng (yêu c u

khách hàng ng tr c ho c đ t c c ti n khi mua hàng), nhà cung ng (tr sau),
nhân viên (bán CP cho nhân viên, ch a đ n h n tr l ng cho nhơn viên..) và
các đ nh ch tài chính.
 Chuy n tài s n thành ti n m t: Bán các trang thi t b nhàn r i ho c không c n
thi t. Hàng t n kho và thu n các kho n ph i thu đ c th hi n r t rõ trong
chu kì kinh doanh đƣ đ c nói đ n trên.
 L i nhu n tái đ u t : L i nhu n có đ c t nh ng kho n thu ti n m t th c t
đóng góp vƠo l i nhu n ròng, t doanh s đ c ghi chép và c không th thu v .
D

i đơy lƠ mô hình v s luân chuy n ti n m t trong doanh nghi p

3


S đ 1.1 Dòng ti n m t luân chuy n trong doanh nghi p

Bán hàng thu
ti n m t,
n ph i thu

NhƠ n c và chính
quy n đ a ph ng

Dài h n

Ng n h n

Các ho t đ ng

th ng xuyên

L ng
, Nguyên v t li u
chi phí

ut v n

Mua s m nhƠ x ng
và thi t b m i
Bán tài s n

Thu
Ho t đ ng

TI N M T

Ngu n ti n tài tr
áo h n,
thu nh p t cho vay,
vay ng n h n
Thanh toán
lãi vay,
mua ch ng khoán,
hoàn n
Th tr

Thanh toán
lãi su t,
c t c, hoàn n ,

mua l i c ph n

V n góp m i,
ti n vay

Th tr

ng ti n t

ng v n

(Ngu n: Sách “Qu n tr hi u qu ho t đ ng doanh nghi p nh ” (2013),NXB Tri th c)
góc đ h p h n, ta có th quan sát và phân tích s luân chuy n c a dòng ti n
m t thành chu k . K luân chuy n ti n m t n m trong chu k kinh doanh c a doanh
nghi p, đ c tính t lúc doanh nghi p th c s tr ti n cho nhà cung c p đ n khi th c
s thu h i ti n c a khách hàng. Ta có th th y kho ng cách v th i gian gi a th i đi m
thu ti n m t và chi ti n m t. Kho ng cách này càng l n thì s kéo dài th i gian doanh
nghi p không còn ti n m t. ơy c ng lƠ nguyên nhơn có th khi n doanh nghi p r i
vào tình tr ng m t kh n ng thanh toán vƠ phá s n.

4

Thang Long University Library


S đ 1.2 Dòng ti n và chu k kinh doanh ng n h n c a m t công ty s n xu t tiêu bi u
Mua hàng

Bán hàng
tr ch m

Th i gian quay vòng
hƠng l u kho

Th i gian thu ti n
trung bình

Thu ti n
bán hàng

Chu kì kinh doanh
Th i gian tr ch m
trung bình

Th i gian quay vòng ti n

Tr ti n

Ta có th xem ti n m t nh lƠ nhiên li u đ v n hƠnh công ty. Khi có đ l

ng

ti n m t thì công ty có th trú tr ng vƠo t ng tr ng, tìm ki m ngành ngh kinh doanh
m i, thu hút khách hàng, tìm ki m đ i tác kinh doanh, phát tri n s n ph m m i,v.v...
Còn l ng ti n m t không đ bu c doanh nghi p ph i t p trung ki m nhi u ti n h n,
đôi khi lƠm c n tr s t ng tr ng và phát tri n c a công ty.

1.1.5. S khác nhau gi a l i nhu n và dòng ti n m t
Có r t nhi u doanh nghi p hi n t i r i vƠo tình tr ng kinh doanh luôn có lãi (có
l i nhu n) nh ng l ng ti n trong doanh nghi p lúc nƠo c ng thi u. i u này minh

ch ng cho s khác bi t gi a l i nhu n và dòng ti n m t. L i nhu n th hi n vi c có đ t
m c thu h i th a đáng t v n và tài s n đƣ đ u t . Còn dòng ti n m t thì s đ m b o
cho vi c thanh toán và nh ng kho n c n thi t cho các ho t đ ng ti p t c di n ra. Ngay
c ph ng th c xác đ nh l i nhu n và dòng ti n m t c ng khác nhau.
bi t đ c
doanh nghi p có l i nhu n hay thua l doanh nghi p th ng d a trên tính toán th i
đi m x y ra s ki n kinh t , nh ng nguyên t c đánh giá yêu c u v m t k toán và tính
linh ho t cho phép, l i nhu n đ c xác đ nh m t ph n t s suy đoán h p l c a k
toán viên khi l p b n báo cáo k t qu kinh doanh. Nh ng v i dòng ti n m t là s ghi
chép l i liên t c l ng ti n m t đ c chi ra bao nhiêu, thu vào bao nhiêu trong su t
chu kì kinh doanh – ti n m t là th c t và hoàn toàn có th đo l ng đ c m t cách
chính xác m c ti n m t kh d ng, d a vào vi c xem xét các biên lai thu ti n m t th c
t và gi i ngân th c t . V i hàng lo t các hóa đ n trong quá trình SXKD, doanh
nghi p s d ng chính ti n m t đ thanh toán ch không dùng l i nhu n k toán đ chi
tr đ c. Vì v y, vi c ch d a vào l i nhu n đ k t lu n doanh nghi p ho t đ ng t t
hay x u là m t sai l m, ta ph i d a vào dòng ti n m t đ th y đ c r ng ti n c a
doanh nghi p đi đơu v đơu, t i sao c n m lƠm n có lƣi... vƠ đánh giá kh n ng phát
tri n c a m t doanh nghi p.

5


1.2. Các v n đ khái quát v qu n tr ti n m t

1.2.1. Khái ni m v qu n tr ti n m t
Qu n tr ti n m t là m t quá trình t thu h i n , ki m soát thu chi, bù đ p thâm
h t ngân sách, d báo nhu c u ti n m t c a doanh nghi p, đ u t nh ng kho n ti n
nhàn r i và tr ti n cho các ngân hàng cung c p nh ng ho t đ ng thu c quá trình k trên.

1.2.2. N i dung qu n tr ti n m t

Qu n tr ti n m t bao g m các n i dung:
 Ki m soát thu, chi ti n m t
 Ho ch đ nh ngân sách ti n m t
 Xác đ nh nhu c u t n tr ti n m t t i u
 Chính sách tài chính trong qu n tr ti n m t
1.2.2.1 Ki m soát thu, chi ti n m t
H u h t các doanh nghi p v a và nh hay doanh nghi p l n đ u thu ti n m t t
r t nhi u ngu n, t nhi u khu v c khác nhau, th m chí là t nhi u n c khác nhau.
G n nh ho t đ ng qu n tr ti n m t hay c th h n lƠ ki m soát các dòng nh p qu và
dòng xu t qu c a ti n m t đ c th c hi n cùng lúc b i doanh nghi p và các ngân
hàng c a doanh nghi p. N i dung ki m soát thu, chi ti n m t bao g m:


ng b hóa dòng ti n

 S d ng k thu t v n trôi n i


y nhanh t c đ thu ti n m t

 Ki m soát thanh toán
Ta có th th y th i đi m dòng nh p qu và xu t qu ti n m t c a doanh nghi p
trong s đ bi u di n ph m vi c a qu n tr ti n m t d

i đơy:

S đ 1.3 Ph m vi c a qu n tr ti n m t
Khách hàng
thanh toán cho
doanh nghi p

Ghi có vào tài kho n
ti n m t

Thanh toán cho
nhà cung c p

Ghi gi m s d
trong tài kho n

l n kh d ng
c a ti n m t

(Ngu n: Sách “Qu n tr tài chính”,Nguy n Thanh Liêm, 2009, NXB Th ng kê)
6

Thang Long University Library


ng b hóa dòng ti n m t
K thu t đ ng b hóa dòng ti n là vi c s p x p sao cho lu ng ti n vào x y ra
đ ng th i v i lu ng ti n ra. Có ngh a lƠ, doanh nhi p s p x p sao cho th i đi m thanh
toán cho nhà cung c p t ng ng v i th i đi m khách hƠng thanh toán các hóa đ n
cho doanh nghi p. ơy lƠ m t trong nh ng cách th c đ gi m thi u l ng ti n m t l u
tr c n thi t cho duy trì ho t đ ng th ng xuyên. Và vi c cân b ng gi a dòng ti n vào
và dòng ti n ra này s giúp doanh nghi p gi m vay n ngân hàng khi xu t hi n s
ch nh l ch th i gian thu chi mà doanh nghi p không có đ ti n m t, do đó gi m đ
chi phí lƣi vay vƠ t ng l i nhu n

c

S d ng k thu t v n trôi n i
V n trôi n i là kho ng cách ch nh l ch gi a s d trong s sách c a doanh
nghi p và s d trong s ghi c a ngân hàng. Ta xét m t ví d sau: Bình quân m i ngày
doanh nghi p vi t sec kho ng 100 tri u đ ng và m t 6 ngƠy đ sec đ c chuy n và tr
ra kh i tài kho n ngơn hƠng. Nh v y là trong 4 ngày ch sec chuy n và tr t i tài
kho n ngân hàng thì t i s sách c a doanh nghi p đƣ ghi gi m 600 tri u đ ng. trong
khi đó s d tƠi kho n ngân hàng c a doanh nghi p v n không đ i. Kho n chênh l ch
600 tri u đ ng nƠy đ c g i là v n trôi n i chi. Ng c l i, doanh nghi p nh n sec 100
tri u đ ng m i ngày và m t 5 ngƠy đ kho n ti n này đ c g i và chuy n vào tài
kho n c a doanh nghi p. T ng t nh v n trôi n i chi trên, m t kho n chênh l ch
500 tri u đ ng s đ c t o ra gi a s sách và tài kho n ngân hàng c a doanh nghi p;
đ

c g i là v n trôi n i thu h i n .

 V n trôi n i ròng là kho ng chênh l ch gi a v n trôi n i chi và v n trôi n i thu h i n .
L ng ti n trôi n i
(v n trôi n i ròng)

S d tƠi kho n ti n
g i ngân hàng

S d tƠi kho n ti n
m t theo s sách

ví d trên, v n trôi n i ròng b ng 100 tri u đ ng.
Nguyên nhân c a ti n n i có th đ c gi i thích nh sau: s xu t hi n c a v n
trôi n i là do th i gian đ sec chuy n qua b u đi n, doanh nghi p nh n sec và x lý,
chuy n kho n qua h th ng ngơn hƠng. Quá trình nƠy đ

trình thu ti n m t.

7

c th hi n trong s đ ti n


S đ 1.4 Ti n trình thu ti n m t (mô t VD nói trên, ti n trình chi ti n m tăt
Sec đ c
Sec đ c nh n
v n phòng chuy n kho n
t i ngân hàng
công ty

Khách hàng
g i sec cho
công ty

ngăt )

Tài kho n
ngân hàng
công ty ghi n

Th i gian (ngày)

0

1
Th i gian

th tín

4

3

2
Th i gian
x lý

5

Th i gian
chuy n kho n

t n d ng t t nh t c ng nh t ng quy mô c a v n trôi n i ròng, doanh nghi p
th ng đ y nhanh quá trình thu h i séc t khách hàng, t c là rút ng n t i đa th i gian
th tín, th i gian x lý và th i gian chuy n kho n sec c a khách hàng vào tài kho n
ngân hàng. VƠ ng c l i, doanh nghi p s trì hoãn ti n trình chuy n sec cho nhà cung
c p h t m c trong ph m vi có th ch p nh n đ c. i u này giúp cho doanh nghi p có
th t i thi u hóa m c ti n m t duy trì c n thi t.
y nhanh t c đ thu ti n m t
Doanh nghi p luôn tìm ki m ph

ng th c thu h i n nhanh nh t. M c đ ph c

t p vƠ tính linh đ ng c a h th ng thu ti n ph thu c vào quy mô và ph m vi ho t
đ ng c a doanh nghi p. Các doanh nghi p v a và nh thì h th ng thu ti n r t đ n
gi n và t c đ thu h i n ch m h n nhi u so v i các doanh nghi p l n áp d ng h
th ng r ng rƣi đ n t ng đ a ph ng. T khi hình th c bán hàng tín d ng tr nên ph

bi n, thì vi c thu h i n tr nên d dƠng vƠ nhanh h n r t nhi u.
Nh đƣ đ c p ph n k thu t v n trôi n i, doanh nghi p đ y nhanh t c đ thu
ti n m t b ng cách gi m th i gian chuy n ti n c a khách hàng (g m th i gian th tín,
th i gian x lý ch ng t , th i gian chuy n kho n).
Ph

ng th c đ

c s d ng đ đ y nhanh t c đ thu ti n

H th ng tài kho n thu gom
ơy lƠ m t trong nh ng công c qu n lý ti n m t truy n th ng vƠ lơu đ i nh t.
Trong h th ng tài kho n thu gom, sec c a khách hàng s đ c g i t i ngơn hƠng đ a
ph ng n i khách hƠng c trú thay vì g i t i ngơn hƠng n i doanh nghi p đ t tr s .
Ngân hàng đ a ph ng có th ki m tra h p th nhi u l n trong ngày và chuy n ti n
vào tài kho n c a công ty ngay t i thành ph đó. Sau đó, ngơn hƠng báo cáo cho doanh
nghi p nh ng biên lai đƣ nh n trong ngày thông qua h th ng chuy n d li u đi n t
gi a doanh nghi p và ngân hàng.
8

Thang Long University Library


S đ 1.5 H th ng thu gom
Sec

Sec

Sec

H p th s 1

Sec

Sec

H p th s 2

Ngơn hƠng đ a ph

Sec

H p th s 3

ng thu sec t các

h p th b u đi n

X lý Sec

G i thông tin chi ti t cho

Chuy n sec vào tài

doanh nghi p

kho n ngân hàng

Sec đ

Doanh nghi p c p nh t vào

s cái

M t s ph

c chuy n qua

quá trình x lý

ng th c khác

 Yêu c u khách hàng l n thanh toán qua đi n tho i hay ghi n t đ ng: v i h
th ng ghi n đi n t , ngân qu đ c t đ ng tr ra kh i tài kho n này và c ng
vào tài kho n kia. S ti n b trong ho t đ ng thu n t c đ cao và công ngh
thông tin đang ngƠy cƠng làm cho quá trình này tr nên kh thi và hi u qu h n.
 X lỦ đ c bi t: theo ph ng th c này, doanh nghi p có th c ng i thu tr c
ti p nh ng kho n sec l n đ gi m th i gian chuy n th ho c th i gian chuy n
kho n t i nhà cung c p, khách hàng...
 Sec đ

c y quy n tr

c: khi doanh nghi p nh n nhi u nh ng kho n thanh

toán c đ nh, doanh nghi p có th hình thành h th ng sec đ c y quy n
tr c, khách hàng y quy n cho doanh nghi p rút sec thanh toán tr c ti p trên
tài kho n ti n g i không k h n c a khách hàng. Ph ng pháp nƠy rút ng n
th i gian chuy n th vƠ th i gian x lý ch ng t , t ng tính đ u đ n và ch c
ch n c a lu ng ti n vào doanh nghi p.



òi h i hóa đ n thanh toán: doanh nghiêp yêu c u khách hàng g i sec thanh
toán đ doanh nghi p có th nh n vào m t ngƠy đ nh tr
9

c, giúp rút ng n th i


gian th tín. Ph

ng th c này có th áp d ng n u khách hàng mu n h

ng

chi t kh u thanh toán c a doanh nghi p.
T t c các ph ng th c đ u gây ra chi phí và l i ích liên quan đ n gi m th i gian
chuy n ti n, Nên doanh nghi p c n tính toán vƠ xem xét k l ng khi xác đ nh ph ng
th c hi u qu nh t trong quá trình thi t k h th ng thu ti n c a doanh nghi p.
Ki m soát thanh toán
C ng gi ng v i vi c gi m th i gian thu n , doanh nghi p c ng ph i xây d ng h
th ng chi ti n đ có th ki m soát ho t đ ng thanh toán c a mình. V i m c đích trì
hoãn dòng ti n ra đ n m c có th mà không làm gi m lòng tin c a các nhà cung c p,
doanh nghi p th ng tr hóa đ n đúng h n ch không tr tr c hay tr sau ngày h n.
M t s ph

ng th c ki m soát thanh toán:

H th ng s d b ng không
Hóa đ n c a các nhà cung c p th

ng đ

c g i t i các ngơn hƠng đ a ph

ng

c a khu v c đ yêu c u thanh toán. M i khu v c có ngân hàng chi tiêu riêng, s t o ra
d th a trong s d ti n và là gi m hi u qu h th ng chi ti n c a doanh nghi p.
tránh r i ro này và ti n cho vi c thanh toán nhanh vào ngày h n tr ti n v i nhà cung
c p, doanh nghi p thi t l p h th ng s d b ng không.
S đ 1.6 H th ng tài kho n s d b ng không
Chú thích:
ZBA- zero bank account
Lu ng thông tin

Công ty
Báo cáo ZBA
hàng ngày
Ngân hàng t p trung
trung ng c a
doanh nghi p

ZBA khu v c A

T i ngơn hƠng trung

ZBA khu v c B

ZBA khu v c C

ng c a doanh nghi p, m t tài kho n m đ

c thi t l p đ

nh n t t c các kho n ti n g i đ n t các ngơn hƠng đ a ph ng vƠ đ a vƠo h th ng
s d không. M i ngân hàng v n ti p t c t vi t sec nh ng sec đ c rút ra và g i t tài
kho n m . Các tài kho n s d b ng không này gi ng nh tƠi kho n ti n g i không k
h n cá nhân nh ng nó không có ti n trong đó. Do đó nó có tên g i lƠ “s d b ng không”
HƠng ngƠy sec đ
đ

c vi t trên tài kho n chi cá nhơn đ

c trình đ thanh toán s

c tr b i ngân hàng t p trung đ chi tr các kho n tiêu, làm cho tài kho n này có s
10

Thang Long University Library


d b ng không vào cu i ngày. Hàng ngày, doanh nghi p nh n báo cáo tóm l

c các

ho t đ ng c a nhi u tài kho n.
Các tài kho n s d b ng không cho phép có th qu n lý ch t ch đ ng th i duy
trì đ c quy n t quy t c a các khu v c. H th ng tài kho n s d b ng không th ng
đ c xem lƠ ph ng pháp hi u qu đ qu n lý h th ng chi ti n.

C c đ i hóa v n trôi n i chuy n sec
M t s doanh nghi p thanh toán cho các nhà cung c p t các tài kho n

v trí r t

xa nhà cung c p. i u nƠy lƠm t ng th i gian chuy n kho n qua h th ng ngân hàng.
M t s doanh nghi p duy trì m t m ng l i ph c t p các t i kho n chi tiêu. Sec đ c
phát hành t tài kho n cách xa khách hàng nh t, do đó có th t i đa hóa v n trôi n i
chuy n kho n.
Tính gi kí phát sec
Các sec đ

c kí t i các th i đi m xác đ nh trong tu n, làm cho th i gian chuy n

ti n có th kéo dài. N u th i gian th tín trung bình lƠ 2 ngƠy. Gi s ta g i th vƠo
th 2 thì th 4 sec s t i n i. Thay vƠo đó, ta kí sec vƠo th 4 ho c th 5 thì doanh
nghi p có th kéo dài thêm hai ngày th i gian chuy n ti n (thông qua ngày ngh cu i tu n).
ph

Trên th c t có r t nhi u ph ng th c chi ti n khác, dù phân tích ch n l a
ng th c nào doanh nghi p c ng ph i cân nh c gi a chi phí và l i ích c a các

ph

ng th c chi ti n.

1.2.2.2 Ho ch đ nh ngân sách ti n m t
Vi c s d ng h th ng, ph ng th c đ t ng t c đ thu h i ti n, làm ch m quá
trình thanh toán c a doanh nghi p là nh ng n i dung quan tr ng c a qu n tr ti n m t.
Tuy nhiên, nh ng h th ng ph ng th c trên không đ h tr cho các nhà qu n lý tài

chính trong vi c th a mãn các nhu c u chi tiêu vƠ đ u t sinh l i b ng ti n c a doanh
nghi p. B i v y, ho ch đ nh ngân sách ti n m t c ng vô cùng quan tr ng v i doanh
nghi p khi qu n tr ti n m t.
l p đ c k ho ch ngân sách, doanh nghi p ph i d
báo đ c t ng thu và nhu c u chi ti n trong k .
T ng l

ng ti n thu đ

c trong k th

 Ti n hàng bán ch u k tr

ng g m:

c

 Ti n hàng bán tr ngay
 Ti n hàng ng

i mua tr tr

c

 Các kho n thu khác
T ng l

ng ti n chi trong k th

 Ti n hàng mua ch u k tr

ng g m:
c
11


 Ti n hàng mua tr ngay
 Ti n hàng tr tr
 Tr l

c cho ng

i bán

ng cán b công nhân viên trong k

 Ti n thu ph i n p trong k
 Lãi vay ph i ph i tr trong k
 Các kho n chi khác.
Doanh nghi p th

ng xây d ng k ho ch ngân sách theo quý, tháng, tu n th m chí chi

ti t c th theo ngày. B ng d
ti n c a doanh nghi p

i đơy cho th y m t m u v ho ch đ nh ngân sách thu chi

B ng 1.1 D báo thu chi ti n t c a doanh nghi p
Tháng

Kho n m c
12

1

2

3

4...

Thu
1. Doanh s bán
2. Bán ch u
3. Thu sau 1 tháng
4. Thu sau 2 tháng
5. Thu ti n bán hàng tr ngay trong tháng
T ng thu trong tháng
Chi
1. Tr giá nguyên v t li u mua trong tháng
2. Tr ti n nguyên v t li u mua trong tháng
3. Tr ti n nguyên v t li u mua ch u k tr c
4. Tr l ng+th ng
5. Các kho n chi phí khác
6. Thu
7.
u t vƠo TSC
8. Chia l i t c CP
T ng chi trong tháng (2+3+...+8)
Chênh l ch thu chi trong tháng

M c ti n c n duy trì trong tháng
S d (thi u h t) ti n so v i m c tiêu

(Ngu n “Giáo trình qu n tr tài chính”, Nguy n Th Ph

ng Liên, NXB Th ng kê, 2011)

K t qu d báo v tình hình thu chi ti n lƠ c s quan tr ng giúp nhà qu n tr tài
chính có th đ a ra các gi i pháp thích h p nh m đ m b o n đ nh tài chính và nâng
cao hi u qu s d ng ti n m t c a doanh nghi p. Khi d báo th y ti n d th a, doanh
12

Thang Long University Library


nghi p có th t n d ng l
thanh kho n cao, ng

ng ti n d th a nƠy đ đ u t ch ng khoán có kh n ng

c l i n u thi u h t ti n, c n t ch c huy đ ng ngu n thích h p

đ đ m b o kh n ng thanh toán.
D

Qu n tr d toán chi thu ti n m t có trình t khoa h c t thi t l p cho đ n th c hi n.
i đơy là trình t thi t l p, th c hi n qu n lý d toán thu chi ti n m t hàng tháng:
S đ 1.7 Trình t c b n c a ph
Thi t l p
d toán

thu chi
ti n m t

Thi t l p
d toán
thu nh p
ti n m t

ng pháp qu n tr d toán chi thu ti n m t

Thi t l p
ph ng án
d toán chi
thu ti n m t

i u ch nh l i theo
th c t thu chi ti n m t

Th m duy t
ph ng án
d toán chi
thu ti n m t

Th c hi n
d toán
thu chi
ti n m t

Ki m tra giám sát
d toán chi thu

ti n m t

Thi t l p d toán chi thu ti n m t
Các doanh nghi p, đ n v khi ti n hành l p k ho ch kinh doanh s n xu t và k
ho ch công tác đ ng t i c ng ti n hành l p d toán thu chi ti n m t đ báo cáo v i b
ph n tài chính. Khi các b ph n ti n hành thi t l p d toán chi thu ti n m t đ u ph i
ti n hành theo tiêu chu n, đ nh m c và h ch toán t ng kho n có liên quan. M u ch t
c a v n đ là chúng ta làm m t cách chi ti t, c th và c n th n. N u nh thi t l p d
toán h i h t thì trong quá trình th c hi n s không kh ng ch đ c d toán chi thu, b
ph n tài chính k toán s yêu c u làm l i t đ u m t cách chu n xác.
Thi t l p d toán thu nh p ti n m t
B ph n k toán s k t h p v i b ph n tiêu th ti n hành thi t l p d toán thu
nh p ti n m t c n c trên k ho ch và d đoán tiêu th . D toán thu chi ti n m t đ c
ti n hành thi t l p trên nguyên t c th c hi n thu chi, do đó nó không nh ng yêu c u b
ph n tiêu th ph i hoàn thành m c tiêu thu nh p tiêu th c a mình mà còn ph i thu h i
ti n hàng v k p th i. Qua vi c thi t l p d toán thu nh p ti n m t, nhà qu n tr doanh
nghi p có th giao trách nhi m thu h i ti n hàng tiêu th và thu h i công n ti n hàng
cho m i b ph n và nhân viên tiêu th c a b ph n đó, đ ng th i th c hi n ch đ
phân ph i th ng ph t thu h i ti n hƠng đ i v i nhân viên tiêu th . D toán thu nh p
ti n m t lƠ c s c a d toán chi thu ti n m t. Nhi u khi thu nh p ti n m t không do
doanh nghi p kh ng ch . Trong đi u ki n n n kinh t th tr ng hi n nay ch a đ t tiêu
chu n, m c đ tín d ng r t th p, khó kh n khi thu h i ti n hàng r t l n. Do đó, khi ti n
hành thi t l p d toán thu nh p ti n m t ph i chi t kh u đi m t kho n nh t đ nh.
13


Thi t l p ph

ng án d toán chi thu ti n m t

Giám đ c ch trì, b ph n k toán ch u trách nhi m chính cùng v i t t c qu n lý
b ph n ti n hành thi t l p ph ng án d toán chi thu ti n m t toàn doanh nghi p.
Giám đ c ch trì đơy lƠ ng i ph i đ a ra đ ng l i t ng th , xác đ nh rõ tr ng
đi m, nguyên t c, ph ng h ng chi thu đ thi t l p d toán, ch đ o b ph n k toán
ti n hành cân b ng t ng h p chi thu và cùng v i các qu n lý b ph n khác hoàn ch nh
ph ng án d toán thu chi ti n m t.
Th m duy t ph

ng án d toán chi thu ti n m t

Ph ng án d toán chi thu ti n m t đ c ban giám đ c ho c ban d toán doanh
nghi p th o lu n thông qua, giao cho b ph n k toán th c hi n và kh ng ch . Trong
công ty CP, d toán chi thu ti n m t hƠng n m còn ph i đ c H i đ ng qu n tr th o
lu n thông qua. Vi c th o lu n thông qua d toán vì hai m c đích; m t là cân b ng
t ng h p thêm m t l n n a sao cho d toán có tính kh thu, hai là nh có s th o lu n
thông qua này mà d toán m i có hi u l c pháp lu t. Hi u l c pháp lu t c a d toán
th hi n ch m t khi d toán đ c thông qua, b t c ng i nƠo c ng không đ c tùy
ý s a đ i, bao g m c giám đ c. M t s doanh nghi p khi ti n v n c p bách đƣ th ng
xuyên th c hi n s a đ i theo quy t đ nh c a giám đ c. i u này khi n vi c qu n lý d
toán thu chi ti n m t không đ c quán tri t th c hi n.
Th c hi n d toán thu chi ti n m t
T t c các doanh nghi p hay các b ph n trong doanh nghi p có nhu c u chi ti n
m t đ u ph i ti n hành chi theo th i gian, h ng m c và s ti n quy đ nh trong d toán.
Nh ng h ng m c không có trong d toán, b ph n k toán có quy n t ch i chi. Sau
khi d toán đ c thông qua, trong quá trình th c hi n, b ph n k toán ch u trách
nhi m th c hi n và kh ng ch chính, giám đ c lúc này có th t m th i không can
thi p. Nh ng kho n chi ti n m t c a doanh nghi p hay các b ph n ch c n thông qua
ng i ph trách b ph n ký nh n là có hi u l c.
i v i nh ng kho n chi không n m
trong d toán, giám đ c c ng không đ c d dàng ký duy t.

Ki m tra giám sát d toán chi thu ti n m t
Ti n hành khi m tra tình hình th c hi n d toán vào cu i k ho ch. Các b ph n
vi t phân tích tài chính, đ i chi u v i nh ng kho n chi trong d toán và truy c u trách
nhi m đ ng s trên c s phân tích tình hình th c hi n d toán.
Vi c qu n lý d toán chi thu ti n m t ph i tuân th đúng nh ng nguyên t c c
b n d i đơy:
Nguyên t c hai tuy n thu chi: thu ti n m t và chi ti n m t ph i đ c phơn đ nh
gi i h n rõ ràng. Các kho n thu ti n m t c a các b ph n và c doanh nghi p ph i
đ c n p v b ph n tài v , b t c b ph n nƠo c ng không đ c l u gi ti n m t thu
14

Thang Long University Library


v . Nh ng kho n chi ti n m t c a các b ph n đ u đ

c b ph n tài v quy t đ nh

phát theo d toán và t đó có th kh ng ch nh ng kho n chi thu ti n m t hi u qu .
Nguyên t c d toán c ng: d toán thu chi ti n m t đƣ đ c phê duy t đ u có
hi u l c pháp lu t nh đƣ đ c p trên, b t c ai c ng không đ c phép tùy ti n s a
đ i. Toàn b chi thu ti n m t c a doanh nghi p đ u ph i d a vào ph m vi kh ng ch
c a d toán, không có trong d toán không đ
phát sinh v t d toán.

c phép chi ti n, t ch i t t c nh ng

Nguyên t c chi ti t hóa: d toán thu chi ti n m t ph i đ c thi t l p m t cách
chi ti t, t m , ph i ti n hành phân tích c n k h ng m c chi ti n m t, h ch toán t ng
kho n theo tiêu chu n đ nh m c, m i chi ti t c a t ng kho n đ u c n ph i đ c tính

toán, ch có d toán chi ti t c th m i có th phát huy đ
th c s .

c vai trò kh ng ch d toán

Nguyên t c y quy n: d toán chi thu ti n m t c a các b ph n hay c doanh
nghi p lƠ do ng i ph trách các b ph n ch trì thi t l p nên, sau khi đ c phê duy t
thì báo cáo v i b ph n tài v th c hi n và kh ng ch . Nh ng chi phí trong d toán
c a doanh nghi p do qu n lý ký tên xác nh n là có hi u l c, không c n ph i qua giám
đ c ký duy t. Nh ng kho n chi ngoài d tính c n thi t ph i chi, không n m trong d
toán ph n c n có giám đ c ký tên m i có hi u l c. Nh ng h ng m c ch a đ a vƠo d
toán, b ph n tài v có quy n t ch i chi.
1.2.2.3 Xác đ nh nhu c u t n tr ti n m t t i u
Qu n tr ti n m t đ c p đ n vi c qu n lý ti n m t t n qu và ti n g i ngân hàng.
S qu n lý này liên quan ch t ch đ n vi c qu n lý các lo i tài s n g n li n v i ti n
m t nh các lo i ch ng khoán có kh n ng thanh kho n cao (ch ng khoán kh th , kh
m i). Các lo i ch ng khoán có kh n ng thanh kho n cao gi vai trò nh m t “b c
đ m” cho ti n m t; vì n u s d ti n m t nhi u, doanh nghi p có th đ u t vƠo ch ng
khoán kh th , nh ng khi c n thi t c ng có th chuy n đ i chúng sang ti n m t m t
cách nhanh chóng và ít t n kém chi phí. Vì th , trong qu n tr tài chính nói chung hay
qu n tr ti n m t nói riêng; doanh nghi p s d ng ch ng khoán có kh n ng thanh
kho n cao đ duy chi ti n m t

m c đ mong mu n.

15


S đ 1.8 Luân chuy n gi a ti n m t và ch ng khoán có kh n ngăthanhăkho n cao
Các ch ng khoán

thanh kho n cao
u t t m th i b ng
cách mua ch ng khoán
có tính thanh kho n cao

Dòng thu ti n m t

Các mô hình đ

Bán nh ng ch ng khoán
thanh kho n cao đ b sung
l ng ti n m t

Ti n m t

Dòng chi ti n m t

c s d ng đ xác đ nh nhu c u t n tr ti n m t t i u th c ch t

là s cân b ng gi a ti n m t và ch ng khoán ng n h n.
Có 3 mô hình th

ng đ

c dùng đ xác đ nh m c t n tr ti n m t t i u:

 Mô hình t n tr ti n m t t i u EOQ – Mô hình Baumol: t mô hình Baulmol
vƠ s đ 1.8 trên cho th y m t cái nhìn t ng quát trong qu n tr ti n m t b i vì
c ng nh các tƠi s n khác, ti n m t là m t hàng hóa (là tài s n) nh ng đơy lƠ
hƠng hóa đ c bi t – có tính l ng cao nh t.

i v i mô hình nƠy, h ng ti p
c n c a qu n tr ti n m t đ n gi n thông qua vi c xác đ nh s l ng ti n
chuy n đ i nh nh t sao cho chi phí hi u qu nh nh t. Mô hình nƠy th ng
đ

c các doanh nghi p nh áp d ng.

 Mô hình Miller – Orr: d a trên gi thuy t dòng ti n có tính ch t ch c ch n. Mô
hình c ng đ c p đ n qu n lý dòng ti n liên t c, c n c vào tính thanh kho n
và s nh y c m v i lãi su t c a dòng ti n. Theo tác gi , mô hình nƠy đ c xây
d ng d a trên chi phí n m gi ti n m t t i thi u gi i h n trên và kho ng
giao đ ng c a ti n. Kho ng dao đ ng c a ti n nƠy xác đ nh c n c vƠo l ng
d tr ti n m t theo thi t k .
 Mô hình Stone: mô hình nƠy đ c Stone đ a ra nh m c i ti n tính th c ti n
c a quá trình t i u hóa mô hình Miller – Orr b ng cách cho phép nhà qu n
tr c n c vào nh n th c và kinh nghi m c a mình v dòng ngơn l u đ đ a ra
quy t đ nh thích h p.
1.2.2.4 Chính sách tài chính trong qu n tr ti n m t
Các chính sách tài chính trong qu n tr ti n đ

c xây d ng c n c vào k t qu

c a dòng ngơn l u. N u ngơn l u ròng d ng, nhà qu n tr ph i tìm c h i đ u t ng n
h n đ sinh l i. N u ngơn l u dòng ơm, nhƠ qu n tr doanh nghi p ph i thu x p m t
ngu n ti n ng n h n đ tài tr t m th i cho kho n thi u h t đó, doanh nghi p c n ph i:
16

Thang Long University Library

 Huy đ ng v n ng n h n cho nhu c u ti n m t: các ngu n huy đ ng v n r t đa
d ng, nhà qu n tr c n phân tích gi a chi phí đi vay, th i h n vay vƠ u đi m
c a các ngu n vay đ đ a ra quy t đ nh s huy đ ng v n t ngu n nào là h p
lý nh t.


u t các kh n ti n nhàn r i: đ u t v i danh m c nh th nào, m t l ng là
bao nhiêu, trong th i gian bao lâu ph i là quy t đ nh cân b ng gi a l i nhu n
và r i ro, đ m b o tính thanh kho n vƠ t ng thích v i d báo ngân sách ti n m t
c a doanh nghi p.

1.3. Mô hình qu n tr ti n m t trong doanh nghi p

1.3.1. Mô hình Baumol (mô hình EOQ)
Nh các tƠi s n khác, ti n m t là m t hàng hóa (là tài s n) nh ng đơy lƠ lo i hàng
hóa đ c bi t – tài s n có tính l ng cao nh t. Vì v y, mô hình qu n lý d tr EOQ c ng
đ c s d ng đ qu n tr ti n m t trong doanh nghi p. Trong ho t đ ng kinh doanh,
doanh nghi p c n m t l ng ti n m t dùng đ tr cho các hóa đ n m t các đ u đ n.
Khi l ng ti n m t h t ho c không đ , doanh nghi p ph i bán các ch ng khoán có tính
thanh kho n cao đ l i có l ng ti n nh ban đ u. Nh ng doanh nghi p s t n chi phí
giao d ch c đ nh cho m i l n bán ch ng choán. Ho c n u doanh nghi p ch n ph ng
án đi vay đ có đ l ng ti n m t thì v n s t n chi phí giao d ch cho m i l n đi vay.
Mô hình Baumol d a trên nh ng gi đ nh
 Nhu c u v ti n c a doanh nghi p là n đ nh (có ngh a lƠ doanh nghi p có th
xác đ nh đ c ch c ch n doanh nghi p c n m t l ng ti n lƠ bao nhiêu trong n m).
 Doanh nghi p không có d tr ti n m t cho m c đích an toƠn (doanh nghi p
không có đ ng c d tr d phòng)
 Doanh nghi p ch có hai ph
kh th

ng th c d tr ti n: ti n m t và ch ng khoán

 Không có r i ro trong đ u t ch ng khoán.
S d ng mô hình Baumol
Nh đƣ nói đ n trên, mô hình Baumol đ c p đ n chi phí giao d ch c ng nh
vi c doanh nghi p n m d ti n s phát sinh chi phí c h i. Xác đ nh m c d tr ti n
t i u đ c th c hi n nh sau:
Chi phí giao d ch (Transaction Cost ậ TrC)
Chi phí giao d ch là chi phí mà doanh nghi p ph i b ra đ th c hi n m t l n
chuy n đ i t ch ng khoán có tính thanh kho n cao thành ti n m t.

17


Công th c:
TrC =

T ng nhu c u ti n trong n m
x Chi phí c đ nh cho m t
l n bán ch ng khoán
Quy mô m t l n bán ch ng khoán

*Quy mô m t l n bán ch ng khoán c ng chính lƠ l ng ti n m t c n d tr . Vì thay vì
d tr ti n m t, doanh nghi p chuy n ti n thành ch ng khoán kh th đ n m d . Nên
quy mô m t l n bán ch ng khoán và m c d tr ti n
đơy lƠ cùng m t n – l ng ti n d tr t i u.

công th c chi phí c h i d

i

Chi phí c h i (Opportunity Cost ậ OC)
Chi phí c h i chính là chi phí c a v n đ u t b vào d tr ti n m t thay vì đem
đi đ u t .
Công th c:
M c d tr ti n x Lãi xu t ch ng khoán
OC =
2
theo n m
T ng chi phí
Công th c :
TC = TrC + OC
Xác đ nh m c d tr ti n m t t i u
Áp d ng tích phân vào bi u th c t ng chi phí trên, ta có :
M c d tr ti n
=
t i u

2 x  nhu c u ti n trong n m x Chi phí C cho m t l n bán
Lãi su t ch ng CK
khoán theo n m
th 1.1 M c d tr ti n theo mô hình Baulmol

Ti n m t
đ u k (C)

C/2

Ti n m t
cu i k (0)

1

Bán CK

2

Th i gian

Th i gian d tr
ti n t i u

18

Thang Long University Library


Trong s đ , th i gian d tr ti n t i u c ng chính lƠ th i gian doanh nghi p s
d ng h t l

ng ti n t i u đƣ d tr . Và th i đi m s d ng h t ti n m t, doanh nghi p

ph i bán ch ng khoán đ l i có l
doanh nghi p

ng ti n m t c n thi t cho ho t đ ng kinh doanh c a

óng góp c a mô hình Baulmol
Mô hình Baulmol đƣ giúp cho doanh nghi p th y rõ đ c s đánh đ i c b n
gi a các chi phí c đ nh c a vi c bán các ch ng khoán vƠ chi phí c h i đ i v i vi c
n m gi ti n m t. D a vào mô hình cho th y: n u lãi su t ch ng khoán càng cao thì

doanh nghi p s càng gi ít ti n m t, vì doanh nghi p s ch n chuy n đ i ti n sang
ch ng khoán kh th đ h ng lƣi vƠ t ng đ c l ng ti n. Nh ng trong nh ng tr ng
h p mà nhu c u s d ng ti n m t c doanh nghi p m c cao ho c lƠ chi phí đ bán
ch ng khoán kh th cao h n thì doanh nghi p s ch n n m gi l ng ti n m t l n
h n. i u này s giúp doanh nghi p k p th i chi tr các hóa đ n ngay l p t c khi c n
và tránh vi c ph i ch u m t kho n chi phí giao d ch bán ch ng khoán l n. M c khác,
mô hình còn lý gi i vì sao các doanh nghi p nh l i l u gi m t s d ti n đáng k .
Trong khi đó đ i v i các doanh nghi p l n, các chi phí giao d ch mua và bán ch ng
khoán l i tr nên quá nh so v i chi phí c h i m t đi do l u gi m t l ng ti n m t
nhàn r i. Vì v y, các doanh nghi p l n luôn t n d ng tri t đ l ng ti n m t nhàn r i
thay vì d tr .
H n ch c a mô hình Baulmol
Mô hình nƠy đƣ có đóng góp quan tr ng cho lý thuy t qu n tr ti n m t. Tuy
nhiên, mô hình Baulmol v n t n t i m t s h n ch nh t đ nh do mô hình đ c xây
d ng d a trên nh ng gi đ nh không luôn luôn đúng. Trong th c ti n ho t đ ng kinh
doanh c a doanh nghi p r t hi m khi nào mƠ l ng ti n vào và ra c a doanh nghi p l i
đ u đ n và có th d ki n ch c ch n tr c đ c. T đó đi u nƠy tác đ ng đ n m c d
tr ti n m t t i u đ c tính toán trong mô hình c ng không th đ u đ n mà s thay
đ i liên t c. Ví d : trong m t vài tu n, doanh nghi p có th có m t s l ng l n các
hóa đ n nh ng ch a đ n h n ph i tr cho nhà cung c p. Do đó, doanh nghi p nh n v
dòng thu thu n b ng ti n m t. Nh ng sau đó, doanh nghi p ph i thanh toán các hóa
đ n, vƠ s nh n v dòng chi thu n b ng ti n m t. VƠ đ c bi t là v i nh ng doanh
nghi p SXKD theo mùa v ho c thu mua s n l ng nông nghi p thì vi c xác đ nh
dòng ti n m t đ u đ n là không kh thi. Ngoài ra vi c chuy n đ i ch ng khoán ng n
h n trong th c t không th th c hi n nhanh chóng nh tính toán c a
mô hình.

19

1.3.2. Mô hình Miller ậ Orr
D a vào th c ti n và tr i qua quá trình nghiên c u, các nhà kinh t h c đƣ xơy
d ng mô hình phù h p h n v i th c t so v i mô hình Baulmol. Và mô hình Miller – Orr
đƣ gi quy t đ c các h n ch và nh ng gi đ nh phi th c t c a mô hình Baulmol. Mô
hình này là s k t h p ch t ch gi a mô hình đ n gi n và th c t . Nh đƣ đ c p t ng
quát ph n “Xác đ nh m c t n tr ti n m t t i u”, mô hình Miller – Orr xác đ nh
m c d tr ti n m t dao đ ng trong m t kho ng t c lƠ l ng ti n d tr s bi n thiên
t c n th p nh t đ n gi i h n cao nh t. Mô hình Miller – Orr đƣ lỦ gi i cho câu h i :
Làm th nƠo đ doanh nghi p có th qu n tr đ c s d ti n c a doanh nghi p n u
nh không th d đoán đ c m c thu chi hàng ngày.
Mô hình Miller – Orr d a trên các gi đ nh:
 Gi đ nh dòng ngơn l u c a doanh nghi p là bi t đ ng ng u nhiên và hoàn
toàn không th d báo đ c. Có nh ng kho n chi có th ch c ch n bi t đ c
nh ti n l ng c a công nhân viên hay tr n ngơn hƠng, nh ng h u h t dòng
ti n m t c a doanh nghi p là không th d báo.
 Gi đ nh s d ti n m t ch dao đ ng trong ph m vi gi i h n trên và gi i h n d
Ta có th quan sát đ th mô hình Miller – Orr d
L ng
ti n m t

i.

i đơy:

th 1.2 Mô hình Miller ậ Orr

Gi i h n trên (H)

M c ti n m t
thi t k t (Z)

Gi i h n d

i (L)

0
Th i gian

Nhìn vƠo đ th trên, ta th y s d ti n dao đ ng lên xu ng và không th nào d
đoán đ c. Doanh nghi p cho phép t n qu bi n đ ng ng u nhiên trong ph m vi gi i
h n; n u nh t n qu v n n m trong m c gi a gi i h n trên (H) và gi i h n d i (L),
thì doanh nghi p không c n thi t th c hi n giao d ch mua hay bán ch ng khoán ng n
h n. Khi t n qu ch m tr n t i đ ng (H) thì doanh nghi p s mua (H-Z) đ ng ch ng
khoán ng n h n đ gi m t n qu tr v m c ti n thi t k (Z). Ng

c l i, khi l

20

Thang Long University Library

ng ti n


m t gi m ch m đáy t i đ

ng gi i h n d

ch ng khoán ng n h n đ t ng l

i (L) thì doanh nghi p s bán (Z-L) đ ng

ng ti n m t lên đ n Z. Vi c xác đ nh l

ng ti n m t

d tr là m t kho ng thay vì m t con s nh t đ nh đƣ m r ng đ c kh n ng ng
d ng c a mô hình Miller – Orr trong h u h t các tình hu ng x y đ n v i doanh nghi p.
S d ng mô hình Miller – Orr
Trên th c t , vi c s d ng mô hình nƠy không khó kh n vì vi c ch ng minh công
th c tính c a nh ng đ i l ng ng u nhiên trong mô hình là (Z) và (H) r t ph c t p.
Nh ng các nhƠ nghiên c u tài chính ch t p trung s d ng công th c c a mô hình đ
xác đ nh m c ti n d tr trong doanh nghi p là bao nhiêu còn vi c ch ng minh công
th c do các nhà toán h c gi i quy t. Các b c th c hi n mô hình Miller – Orr nh sau:
Xác đ nh gi i h n d

i (L)

Gi i h n d i (L) còn g i là t n qu t i thi u, tùy theo tình hình s d ng ti n m t
vào m c tiêu sinh l i c a doanh nghi p. Gi i h n d i c ng có th b ng 0 vƠ c ng có
th l n h n 0 đ đ m b o m c an toàn t i thi u. Bi n nƠy đ c xác đ nh d a vào s
li u th ng kê c a các k ho t đ ng SXKD tr c đó, có th l y trung bình c a t n qu
th p nh t c a nhi u th i k .
Xác đ nh kho ng dao đ ng ti n m t (D)
Kho ng dao đ ng c a ti n chính là kho ng cách c a gi i h n trên và gi i h n
d

ic a l

ng ti n m t d tr . Kho ng dao đ ng ph thu c vào ba y u t c b n sau:

 M c dao đ ng c a thu chi ngân qu hàng ngày l n hay nh : S dao đ ng này
đ c th hi n ph ng sai c a thu chi ngân qu . Ph ng sai c a thu chi ngân
qu là t ng các bình ph ng (đ ch nh l ch) c a thu chi ngân qu th c t càng
có xu h ng khác bi t nhi u so v i thu chi bình quơn. Khi đó doanh nghi p
c ng s quy đ nh kho ng dao đ ng ti n m t l n.
 Chi phí c đ nh c a vi c mua bán ch ng khoán: khi chi phí này l n, doanh
nghiêp mu n gi ti n m t nhi u h n vƠ khi đó s lƠm t ng đ dao đ ng c a
l ng ti n d tr .
 Lãi su t càng cao, các doanh nghi p s gi l i ít ti n vì v y mà kho ng dao
đ ng ti n m t s gi m xu ng.
Công th c xác đ nh kho ng dao đ ng ti n m t:
Kho ng dao đ ng
= 3 x
ti n m t

3 x
4

Chi phí dao d ch x ph
c a thu chi qu

ng sai

1
3

Lãi xu t

* c tính ph ng sai: đ xác đ nh ch s nƠy, tr c h t doanh nghi p ph i thu th p

s li u c a dòng ti n thu vào và s li u dòng ti n chi ra hàng ngày qua m t s th i
21


kì. Sau đó l y hi u s c a hai dòng ti n nƠy đ đ
d ng Excel v i hàm STDEV.P() đ xác đ nh ph

c dòng ti n ròng. Cu i cùng s
ng sai c a dòng ti n này.

*Xác đ nh chi phí giao d ch, lãi su t: Lãi su t đ c tính b ng t su t sinh l i c a
ti n theo đ n v %/n m. Quan sát vƠ ghi chép l i lãi xu t và chi phí giao d ch c a
m i l n mua và bán ch ng khoán.
T đó ta tính đ

c m c ti n m t theo thi t k qua công th c:

M c ti n m t
theo thi t k

=

L

ng ti n m t
gi i h n d i

+

Kho ng dao đ ng ti n m t

3

S d ng các thông tin trong mô hình Miller ậ Orr đ th c hi n ki m soát theo
gi i h n trên vƠ d i.
óng góp c a mô hình
Mô hình Miller – Orr cho phép s d ti n m t bi n đ ng m t cách ng u nhiên
thay vì ph thu c hoƠn toƠn, đi u nƠy đƣ giúp cho doanh nghi p có th xác đ nh đ c
l ng ti n m t c n d tr sát v i th c t h n. Bên c nh đó, mô hình nƠy c ng cho
phép s d ti n m t bi n đ ng c t ng l n gi m, t đó doanh nghi p bi t đ c chính
xác th i đi m c n b sung ti n m t sau khi gi m m t l

ng ti n nh t đ nh.

H n ch c a mô hình
Mô hình v n ph i tuân theo nh ng gi đ nh m t các nghiêm ng t, đó lƠ b n ch t
th ng kê c a dòng ngơn l u. Mô hình cho r ng dòng ngơn l u bi n đ ng theo phân
ph i chu n v i ph ng sai c đ nh. Nh ng th c t cho th y dòng ngơn l u không ph i
bao gi c ng tuơn theo phơn ph i chu n và có m i t ng quan theo th i gian. Ngoài ra,
c ng gi ng v i mô hình Baulmol, mô hình Miller – Orr v n b c ng nh c, ch a có s
linh đ ng. Ví d nh doanh nghi p s ph i bán ra ch ng khoán khi tín hi u c a mô
hình xu t hi n – l ng ti n m t ch m đáy gi i h n d i, trong khi bi t rõ ngày hôm
sau doanh nghi p s nh n đ c m t s ti n l n t vi c thanh toán c a khách hàng.

1.3.3. Mô hình Stone
Mô hình Stone g n t

ng t nh mô hình Miller – Orr; nh ng khác

đi m mô

hình Stone t p trung qu n tr s d ti n m t. Theo tác gi mô hình, qu n tr ti n m t
t p trung vào qu n tr l ng ti n t i thi u và t i đa lƠ không c n thi t đ đ a ra quy t
đ nh đ u t hay thoái v n đ u t (mua hay bán ch ng khoán thanh kho n). Mà thay
vào đó, các quy t đ nh đ u t ch ng khoán ho c bán ch ng khoán ph thu c vào vi c
d đoán tr c đ c dòng ti n trong t ng lai. Khi d báo đ c l ng ti n nhàn r i,
l ng ti n m t c a doanh nghi p t đ ng và ngay l p t c quay v tr ng thái ti n m t
theo thi t k sau khi l ng ti n c a doanh nghi p đƣ thay đ i, nhìn chung không ph i là
m c t i thi u. (Ngu n Stone B.K. (1972), Financial Management, page 72-80).
22

Thang Long University Library


Mô hình Stone d trên gi đ nh:
 Doanh nghi p có hai lo i tài s n là ti n và ch ng khoán thanh kho n
 Giao d ch mua và bán ch ng khoán thanh kho n đ
c n thi t
 D báo dòng ti n trong t

c di n ra ngay l p t c khi

ng lai c a doanh nghi p, khi ti n hành d báo m i

thông tin c n có ph i minh b ch và là thông tin s n có.
 Doanh nghi p duy trì s d ti n m t nh t đ nh. Trong n l c duy trì này, doanh
nghi p ph i lên k ho ch s d ng tín d ng và h tr c a ngân hàng
th 1.3 Mô hình Stone
L ng
ti n m t

Gi i h n trên 1
Gi i h n trên 2

M c ti n m t
thi t k t

Gi i h n d

i2

Gi i h n d

i1

0
Th i gian

Theo mô hình Stone, gi i h n trên 1 và gi i h n d i 1 gi ng v i ti n m t gi i
h n trên và ti n m t gi i h n d i trong mô hình Miller – Orr. Khi ti n m t ch m ho c
v t quá ti n m t gi i h n trên 1 ho c ti n m t gi i gi i h n d i 1 thì giám đ c tài
chính s ph i ki m tra và d đoán đ c trong m t vài ngày t i li u s d ti n có gi m
v ho c t ng lên trong gi i h n cho phép là ti n m t gi i h n trên 2 và gi i h n d i 2
không. N u trong ng n h n, l ng ti n m t đ c d báo quay v trong kho ng dao
đ ng gi a ti n m t gi i h n trên và gi i h n d i thì doanh nghi p không ph i th c
hi n b t k quy t đ nh nào liên quan t i vi c có bán hay mua ch ng khoán kh th hay
không. Tuy nhiên, n u l ng ti n m t đ c cho là không quay v đ c m c d tr dao
đ ng trong gi i h n trên 2 và gi i h n d i 2, thì doanh nghi p s ph i th c hi n các
quy t đ nh đ u t ho c thoái v n ti n m t. Mô hình Stone không đ a ra b t k h ng
d n nào v vi c xác đ nh ti n m t gi i h n d i 2 và gi i h n trên 2. Theo tác gi ,
l ng ti n m t gi i h n trên vƠ d i đ c xác đ nh d a trên kinh nghi m vƠ quan đi m

cá nhân c a nhà qu n tr tài chính. Do v y, vi c kh ng đ nh mô hình Stone h ng t i
chính sách chi phi t i thi u lƠ ch a ch a ch c ch n.
23


óng góp c a mô hình
Mô hình Stone phù h p và linh ho t v i ti n trình ra quy t đ nh c a các nhà qu n tr .
Mô hình nƠy đ c áp d ng v i ph ng pháp d báo ti n m t theo ngày s cho phép
doanh nghi p d báo đ c dòng ngơn l u ngƠy trong m t s này k ti p nh m nh n
bi t ti n m t đang tình tr ng d th a hay thi u h t. Và mô hình Stone s d ng d
báo này làm bi n đ u vƠo, nên l ng d tr ti n m t c a doanh nghi p s sát v i th c
t h n. Không nh ng th , mô hình không s d ng nh ng công th c bác h c hay nh ng
thông s th ng kê mô t , c ng nh không b t bu c ph i s d ng nh ng gi i h n ki m
soát. Thay vƠo đó nhƠ qu n tr có th đ a ra các đi m gi i h n này d a vào kinh
nghi m th c ti n c a mình. VƠ thêm vƠo đó lƠ s d ng mô ph ng đ d báo dòng ngân
l u hƠng ngƠy.
H n ch c a mô hình
Mô hình không đ c p đ n chi phí t i u nên vi c các đ nh chi phí hay đ so sánh
v i hai mô hình Baulmol và Miller – Orr đ l a ch n mô hình d tr phù h p cho
doanh nghi p g p ph i khó kh n. VƠ trong tr ng h p n ng l c c a nhà qu n tr ch a
đ đ d báo dòng ti n thì vi c s d ng mô hình Stone c ng r t r i ro.
1.4. Các ch tiêu đánh giá công tác qu n tr ti n m t
Các ch tiêu v dòng ti n m t ra vào c a doanh nghi p là công c h u ích giúp
phân tích và d báo tình hình dòng ti n m t trong doanh nghi p. Các ch tiêu v kh
n ng thanh kho n và các t s ho t đ ng, đ u t ...cung c p b c tranh v kh n ng ho t
đ ng và kh n ng tƠi chính th c s c a doanh nghi p.

1.4.1. Các ch tiêuăđánhăgiáăkh n ngăthanhăkho n
Thanh kho n là kh n ng thanh toán nh ng hóa đ n đáo h n b ng ti n m t c a
doanh nghi p. Vi c s d ng ch tiêu kh n ng thanh kho n s cho th y đ c kh n ng

m r ng đ u t , trang tr i các nhu c u đ t xu t, hay doanh nghi p có k p th i n m b t
các c h i kinh doanh b ng dòng ngơn l u c a doanh nghi p. Ch tiêu đánh giá kh
n ng thanh kho n bao g m các ch s v s d thanh kho n, ch s thanh kho n và chu
k chuy n đ i ti n m t.
1.4.1.1 S d thanh kho n
Vay ng n h n và n dài h n đ n h n là nh ng kho n ph i dùng ti n m t đ thanh
toán. Nên khi l y t ng l ng ti n m t và các kho n t ng đ ng ti n (ch ng khoán
kh th ) tr đi l ng ti n m t doanh nghi p ph i chi ra đ tr n ng n h n và n dài
h n đ n h n ta s bi t đ c th i đi m hi n t i sau khi đƣ thanh toán h t các kho n n
đ n h n, thì doanh nghi p đang còn d tr l ng ti n m t là bao nhiêu. Hay nói các
khác, công tác qu n tr ti n m t đƣ hi u qu ch a.
24

Thang Long University Library


Công th c:
S d
thanh kho n

Ti n m t và các kho n
t ng đ ng ti n

Vay ng n h n và
n dài h n đ n h n

1.4.1.2 Ch s thanh kho n
Ch s thanh kho n cho bi t v i m t đ ng n ph i tr thì doanh nghi p có bao
nhiêu đ ng ti n m t có th s d ng đ thanh toán. N u t s này nh h n thì có ngh a
là doanh nghi p đang r i vƠo tình tr ng không đ l ng ti n m t đ chi tr n c ng

nh các hóa đ n c n thanh toán. Doanh nghi p nên duy trì ch s thanh kho n m c
l n h n ho c b ng 1, nh ng không nên quá l n vì nh th doanh nghi p s d tr ti n
m t quá nhi u so v i c n thi t và không t n d ng t i đa l ng ti n m t nhàn r i.
Công th c:
Ch s
thanh kho n

Ti n m t đ u k + Dòng ti n m t t H KD trong k
Vay ng n h n đ u k + N dài h n ph i tr đ u k

1.4.1.3 Chu k chuy n đ i ti n m t
Trong quá trình SXKD, ti n s đ c chi ra mua nguyên v t li u, sau đó đ c s n
xu t thành s n ph m đem bán vƠ thu l i ti n m t. Chu k chuy n đ i ti n m t chính là
kho ng th i gian t doanh nghi p b ti n ra đ u t SXKD cho đ n khi thu l i đ c
ti n v . Nó s cho ta th y và d báo đ

c khi nƠo có l

ng ti n m t vào qu .

Công th c:
Chu k
chuy n đ i
ti n m t

Th i k
chuy n đ i
hàng t n kho

Th i k thu

ti n các kho n
ph i thu

Th i k
thanh toán

 Th i k chuy n đ i hàng t n kho là kho ng th i gian trung bình c n có đ
doanh nghi p chuy n đ i nghuyên li u thành thành ph m sau đó bán chúng.
C n l u Ủ r ng th i k chuy n đ i hàng t n kho đ c tính b ng các chia hàng
t n kho cho doanh s bán hàng m i ngày (Sales per day).
Th i k
chuy n đ i
hàng t n kho

Hàng t n kho
Doanh s / 360 ngày

 Th i k thu ti n các kho n ph i thu lƠ đ dài th i gian hay kho ng th i gian
trung bình c n có đ chuy n các kho n ph i thu c a doanh nghi p thành ti n
m t. Th i k thu ti n các kho n ph i thu c ng đ c g i là s ngƠy thu đ c
doanh s đƣ đ c thanh toán DSO vƠ DSO đ c tính b ng công th c:
25