Một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học ở các trường tiểu học huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

LÊ VIỆT HOÀ

MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ
HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU
HỌC
HUYỆN YÊN ĐỊNH, TỈNH THANH HÓA

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC


2

NGHỆ AN - 2013


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

LÊ VIỆT HOÀ

MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ
HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU
HỌC
HUYỆN YÊN ĐỊNH, TỈNH THANH HÓA

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.05

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học:

PGS. TS. MAI VĂN TRINH


4

NGHỆ AN - 2013


LỜI CẢM ƠN

Luận văn này là kết quả của quá trình học tập tại Trường Đại học Vinh
và quá trình công tác của bản thân trong các năm qua.
Với lòng kính trọng sâu sắc và tình cảm chân thành, tác giả xin trân
trọng cảm ơn: Lãnh đạo và quý thầy cô trường Đại học Vinh đã giảng dạy và
giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận
văn này.
Tác giả xin chân thành cảm ơn các đồng chí lãnh đạo, chuyên viên Sở
Giáo dục và Đào tạo tỉnh Thanh Hóa; lãnh đạo Huyện ủy, UBND huyện Yên
Định; lãnh đạo và chuyên viên Phòng Giáo dục và Đào tạo Yên Định, các
đồng chí Hiệu trưởng, phó Hiệu trưởng và cán bộ giáo viên các trường tiểu
học huyện Yên Định đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình
học tập nghiên cứu và thực hiện đề tài.
Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới thầy
giáo hướng dẫn khoa học PGS. TS. Mai Văn Trinh, người đã tận tình giúp đỡ,
chỉ bảo và hướng dẫn tác giả hoàn thành luận văn.
Tác giả xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã động

viên và tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả trong quá trình học tập, nghiên cứu
thực hiện đề tài.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng, nhưng chắc chắn luận văn không tránh
khỏi thiếu sót. Tác giả rất mong được sự góp ý, chỉ dẫn của quý thầy cô, bạn
bè và đồng nghiệp.
Nghệ An, tháng 8 năm 2013
TÁC GIẢ


6
Lê Việt Hoà


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
BCH
BGD&ĐT
CBQL
CNH, HĐH
CNTT
CSVC
ĐDDH
GD&ĐT
GV
HS
KT-XH
PPDH
QLGD
SKKN
SGK
THCS

TH
TW
TBTV
TBDH
TNTP
UBND
XHCN

Ban chấp hành
Bộ Giáo dục và Đào tạo
Cán bộ quản lý
Công nghiệp hoá, hiện đại hoá
Công nghệ thông tin
Cơ sở vật chất
Đồ dùng dạy học
Giáo dục và Đào tạo
Giáo viên
Học sinh
Kinh tế - Xã hội
Phương pháp dạy học
Quản lý giáo dục
Sáng kiến kinh nghiệm
Sách giáo khoa
Trung học cơ sở
Tiểu học
Trung ương
Thiết bị thư viện
Thiết bị dạy học
Thiếu niên tiền phong
Ủy ban nhân dân

Xã hội chủ nghĩa


MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU..............................................................................................................12
1. Lý do chọn đề tài............................................................................12
2. Mục đích nghiên cứu......................................................................13
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu.............................................13
4. Giả thuyết khoa học........................................................................13
5. Nhiệm vụ nghiên cứu......................................................................13
6. Phương pháp nghiên cứu.................................................................14
7. Những đóng góp của đề tài..........................................................15
8. Cấu trúc luận văn............................................................................15
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA CÔNG TÁC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC .................................................................16
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề..........................................................16
1.1.1. Nghiên cứu ở ngoài nước...............................................................16
1.1.2. Nghiên cứu ở trong nước.................................................................17
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài...............................................19
1.2.1. Quản lý..............................................................................................19
1.2.2. Quản lý giáo dục..............................................................................21
1.2.3. Quản lý trường học..........................................................................22
1.3. Hoạt động dạy học ở trường tiểu học....................................23
1.3.1. Mục tiêu giáo dục tiểu học.............................................................24
1.3.2. Nội dung chương trình tiểu học.....................................................25
1.3.3. Phương pháp dạy học.....................................................................26
1.3.4. Hình thức tổ chức dạy học.............................................................27
1.3.5. Phương tiện dạy học.......................................................................27

1.3.6. Đánh giá hoạt động dạy học..........................................................28
1.4. Một số vấn đề nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học
ở trường tiểu học........................................................................29
1.4.1. Sự cần thiết phải nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học
ở tiểu học....................................................................................................29


9
1.4.2. Nội dung phương pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động
dạy học ở trường tiểu học........................................................................29
1.4.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc quản lý hoạt động dạy học ở
trường tiểu học .......................................................................................30
Kết luận chương 1...............................................................................41
Chương 2
THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN YÊN ĐỊNH, TỈNH THANH HÓA...............43
2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, tình hình kinh tế - xã hội của
huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa...............................................43
2.1.1. Điều kiện tự nhiên...........................................................................43
2.1.2 Kinh tế-xã hội...................................................................................43
2.2. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học
huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa...............................................44
2.2.1. Quy mô trường lớp, cơ sở vật chất phục vụ cho dạy và học......44
2.2.2. Tình hình đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên..........................46
2.2.3. Chất lượng giáo dục tiểu học huyện Yên Định trong ba năm qua
......................................................................................................................49
2.3. Thực trạng nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học ở
trường tiểu học huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa..................51
2.3.1. Quản lý việc thực hiện nề nếp dạy học........................................52
2.3.2. Quản lý việc thực hiện mục tiêu, chương trình, kế hoạch giảng

dạy...............................................................................................................53
2.3.3. Quản lý việc soạn bài và chuẩn bị giờ lên lớp của giáo viên.....55
2.3.4. Quản lý hồ sơ chuyên môn của giáo viên.....................................56
2.3.5. Quản lý giờ lên lớp của giáo viên..................................................57
2.3.6. Quản lý việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học..............58
2.3.7. Quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn...................................................60
2.3.8. Quản lý công tác bồi dưỡng giáo viên...........................................61
2.3.9. Quản lý phương tiện, điều kiện hỗ trợ hoạt động dạy học ......62
2.3.10. Quản lý việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh 63
2.4. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở
các trường tiểu học huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa............64
2.4.1. Đánh giá mặt mạnh, mặt hạn chế.................................................64
2.4.2. Nguyên nhân của thực trạng...........................................................67
Kết luận chương 2...............................................................................68
Chương 3
MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ


10
HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN YÊN ĐỊNH,
TỈNH THANH HÓA.............................................................................................70
3.1. Những căn cứ và các nguyên tắc đề xuất giải pháp...............70
3.1.1. Những căn cứ đề xuất các biện pháp...........................................70
3.1.2. Các nguyên tắc đề xuất giải pháp.................................................71
3.2. Các giải pháp quản lý hoạt động dạy học nhằm nâng cao chất
lượng giáo dục Tiểu học ở huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa
.......................................................................................................73
3.2.1. Tổ chức quản lý việc bồi dưỡng nâng cao trình độ đào tạo,
năng lực chuyên môn cho đội ngũ CBQL và GV trường tiểu học.......73
3.2.2. Kế hoạch hóa quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học....76

3.2.4. Tổ chức quản lý việc đổi mới phương pháp dạy học và ứng
dụng công nghệ thông tin vào dạy học ở các trường tiểu học..............80
3.2.5. Tăng cường việc chỉ đạo nâng cao chất lượng sinh hoạt tổ
chuyên môn..................................................................................................85
3.2.6. Tổ chức quản lý hoạt động giảng dạy của thầy và hoạt động
học của trò...................................................................................................87
3.2.7. Tổ chức quản lý sử dụng và tăng cường CSVC, thiết bị phục vụ
cho hoạt động dạy học..............................................................................90
3.3. Mối quan hệ giữa các giải pháp đã đề xuất.............................92
3.4. Thăm dò tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đã
đề xuất.........................................................................................93
Kết luận chương 3...............................................................................94
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ................................................................................96
1. Kết luận............................................................................................96
2. Kiến nghị..........................................................................................96
TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................................................99
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 2.1. Quy mô trường, lớp, học sinh tiểu học của huyện Yên Định
3 năm gần đây....................................................................................................44
Bảng 2.2. Quy mô trường, lớp, học sinh tiểu học của huyện Yên Định
năm học 2012-2013............................................................................................44
Bảng 2.3. Thống kê tình hình cơ sở vật chất các trường tiểu học
Huyện Yên Định tính đến năm học 2012-2013.............................................45
Bảng 2.4. Thống kê đội ngũ CBQL tiểu học, năm học 2012-2013..............47
Bảng 2.5. Thống kê đội ngũ giáo viên tiểu học, năm học 2012-2013.........48
Bảng 2.6. Thống kê sáng kiến kinh nghiệm của giáo viên tiểu học

đã được xếp loại...............................................................................................49
Bảng 2.7. Thống kê số lượng giáo viên dạy giỏi tiểu học ............................49
Bảng 2.8. Hạnh kiểm và học lực của học sinh Tiểu học huyện Yên Định
trong ba năm qua.................................................................................................51
Bảng 3.1. Tổng hợp kết quả thăm dò sự cần thiết và tính khả thi
của các biện pháp quản lý HĐDH ở các trường tiểu học huyện Yên Định 93


12
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Chất lượng giáo dục và đào tạo trong các nhà trường phụ thuộc vào
nhiều yếu tố. Một trong những yếu tố quan trọng và quyết định đến chất lượng
giáo dục và đào tạo là chất lượng hoạt động chuyên môn ở các trường học. Để
hoạt động chuyên môn được thực hiện có hiệu quả và mang tính khả thi cao thì
cần phải nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học của nhà trường.
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng (4/2006) đã khẳng định:
“Ưu tiên hàng đầu cho việc nâng cao chất lượng dạy và học. Đổi mới chương
trình, nội dung, phương pháp dạy và học, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo
viên và tăng cường cơ sở vật chất của nhà trường, phát huy khả năng sáng tạo
và độc lập suy nghĩ của học sinh, sinh viên...” [12, tr.207].
Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội 2011-2020 cũng đã định hướng:
"Phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất
lượng cao là một đột phá chiến lược".
Chỉ thị 40-CT/TƯ của Ban Bí thư đã chỉ rõ: Phát triển giáo dục và đào
tạo là quốc sách hàng đầu, là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy
sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, là điều kiện để phát huy
nguồn lực con người. Đây là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, trong đó
nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục là lực lượng nòng cốt, có vai trò quan
trọng” [1, tr.4].

Để đáp ứng được yêu cầu đổi mới của giáo dục phổ thông thì vấn đề nâng
cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học ở mọi cấp học, bậc học được coi là yêu
cầu mang tính chiến lược. Thực hiện việc đổi mới giáo dục phổ thông, nhiệm vụ
quan trọng trong các nhà trường là phải đổi mới công tác quản lý hoạt động dạy
học. Do đó, việc nghiên cứu và đề xuất các giải pháp quản lý hoạt động dạy học
mang tính khả thi để đưa vào áp dụng trong các nhà trường nhằm nâng cao chất
lượng giáo dục là vấn đề cấp thiết đáng được quan tâm.


13
Thực tiễn hiện nay cho thấy: việc nâng cao chất lượng dạy học trong các
trường tiểu học trên địa bàn huyện Yên Định đã được các cấp chính quyền
quan tâm và bước đầu thu được một số kết quả khả quan. Tuy nhiên, chất
lượng giáo dục chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển của đất nước trong thời
kỳ mới. Vì vậy, cần thiết phải tìm ra những giải pháp hữu hiệu quản lý hoạt động
dạy học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường tiểu học trên địa bàn
huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa, đáp ứng yêu cầu đổi mới của địa phương và
của đất nước.
Xuất phát từ thực tế giáo dục, từ kết quả tổng kết chất lượng giáo dục
trong những năm qua của huyện Yên Định, tôi lựa chọn đề tài: “Một số giải
pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học
huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa”.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học ở
các trường tiểu học huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Công tác quản lý hoạt động dạy học của Hiệu trưởng các trường tiểu học.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học ở trường

tiểu học huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu đề xuất được các giải pháp có tính khoa học và khả thi để quản lý
hoạt động dạy học thì sẽ nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường tiểu học
huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học ở tiểu học
nhằm nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học.


14
5.2. Khảo sát thực trạng sử dụng các giải pháp quản lý hoạt động dạy
học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường tiểu học huyện Yên Định,
tỉnh Thanh Hóa.
5.3. Đề xuất và thăm dò tính đúng đắn và khả thi của một số giải pháp
quản lý hoạt động dạy học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường tiểu
học huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa.
6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận
Nghiên cứu các tài liệu, các văn bản của Nhà nước, Nghị quyết của
Đảng về quản lý giáo dục và quản lý dạy học ở trường tiểu học.
Tìm hiểu các công trình nghiên cứu, các bài viết có nội dung liên quan
đến đề tài.
Phân tích, tổng hợp, khái quát hóa các tài liệu liên quan để xây dựng cơ
sở lý luận của đề tài.
6.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
6.2.1. Phương pháp quan sát
Quan sát hoạt động quản lý, hoạt động dạy học của các Hiệu trưởng
trường Tiểu học.
6.2.2. Phương pháp điều tra

Điều tra cán bộ quản lý và giáo viên để nắm bắt thực trạng công tác quản
lý chất lượng hoạt động dạy học ở tiểu học và thăm dò tính đúng đắn và khả thi
của một số giải pháp được đề xuất.
6.2.3. Đàm thoại
Lấy ý kiến của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh.
6.2.4. Nghiên cứu sản phẩm hoạt động của giáo viên và học sinh
Điều tra kết quả hoạt động dạy và học của giáo viên và học sinh trong
các năm học từ các bài kiểm tra.
6.3. Nhóm phương pháp thống kê toán học
Để xử lý số liệu thu được về định lượng.


15
7. Những đóng góp của đề tài
7.1. Đóng góp về lý luận
Góp phần hệ thống hoá cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học ở các
trường Tiểu học.
7.2. Đóng góp về thực tiễn
- Đề tài góp phần sáng tỏ thực trạng quản lý hoạt động dạy học và chất
lượng giáo dục ở các trường tiểu học huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa.
- Đề xuất một số giải pháp quản lý hoạt động dạy học nhằm nâng cao
chất giáo dục ở các trường tiểu học huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận kiến nghị và tài liệu tham khảo, luận văn
chia làm 3 chương:
* Chương 1: Cơ sở lý luận của công tác quản lý hoạt động dạy học ở
trường Tiểu học.
* Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở các trường Tiểu
học huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa.
* Chương 3: Giải pháp quản lý hoạt động dạy học nhằm nâng cao chất

lượng giáo dục tiểu học ở huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa.


16
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA CÔNG TÁC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Nghiên cứu ở ngoài nước
Ở bất kỳ thời đại nào, quản lý luôn giữ vị trí vô cùng quan trọng đối với
việc vận hành và phát triển xã hội. Trong lĩnh vực GD&ĐT, quản lý là nhân tố
giữ vai trò quan trọng trong việc đảm bảo chất lượng giáo dục, trong đó, các biện
pháp quản lý hoạt động dạy học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục luôn là vấn
đề được nhiều người quan tâm. Qua các thời kỳ lịch sử, ở các nền văn hóa khác
nhau, các tư tưởng quan điểm giáo dục đã xuất hiện rất phong phú và đa dạng.
Từ thời cổ đại, Khổng Tử (551-479 TCN), nhà giáo dục lỗi lạc của
Trung Quốc cho rằng: đất nước muốn phồn vinh, yên bình thì cần chú trọng
đến 3 yếu tố: Thứ (dân tộc đó phải đông dân); Phú (dân tộc đó phải giàu có);
Giáo (dân tộc đó phải được giáo dục). Giáo dục là một thành tố không thể
thiếu được của một thể chế. Từ đó ông chủ trương rằng (hữu giáo vô loại).
Mục đích giáo dục là đào tạo ra những người nhân nghĩa, trung chính, hiểu
được cái đạo của người quân tử (đào tạo người quân tử). Nội dung giáo dục
tập trung vào rèn luyện chữ Nhân và chữ Lễ cho người quân tử. Với phương
pháp giáo dục, ông coi trọng việc tự học, tự luyện, tu thân; phát huy mặt tích cực
sáng tạo, phát huy năng lực nội sinh; dạy sát đối tượng, cá biệt hóa đối tượng; kết
hợp học và hành, lý thuyết với thực tiễn; phát triển hứng thú, động cơ, ý chí của
người học và ông quan niệm phương pháp dạy học là dùng cách gợi mở, đi từ
gần đến xa, từ đơn giản đến phức tạp nhưng vẫn đòi hỏi người học phải tích
cực suy nghĩ, phải hình thành nề nếp thói quen trong học tập.
Các nhà giáo dục học Xô Viết trước đây như: V.A Xukhomlinxki,

Zaxapob, Macarenco,…đã tổng kết các kinh nghiệm quý báu về công tác quản


17
lý trường học qua nhiều tác phẩm nổi tiếng, trong đó các tác giả đã khẳng định
rằng người hiệu trưởng sẽ quản lý thành công hoạt động dạy học khi xây dựng
được một đội ngũ giáo viên yêu nghề, vững mạnh về nghiệp vụ, phát huy được
tính sáng tạo trong lao động của họ và tạo ra môi trường phù hợp để họ được
hoàn thiện tay nghề sư phạm. Các tác giả cũng nhấn mạnh rằng: Kết quả toàn bộ
hoạt động quản lý của nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức đúng đắn
và hợp lý hoạt động giảng dạy của đội ngũ giáo viên.
V.A Xukhomlinxki cho rằng một trong những biện pháp để quản lý hoạt
động dạy học hiệu quả là xây dựng và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên trở thành
tập hợp “những người yêu trẻ, biết giao tiếp với trẻ, nắm vững chuyên môn
giảng dạy, nắm vững các khoa học có liên quan đến các môn học trong nhà
trường, vận dụng linh hoạt lý luận dạy học, lý luận giao tiếp, tâm lý học…
trong thực tiễn công tác của mình, đồng thời phải thành thạo kỹ năng trong
một lĩnh vực nào đó ”. [32]
Về xây dựng và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên: Các nhà nghiên cứu thống
nhất rằng, trong các nhiệm vụ của hiệu trưởng thì nhiệm vụ hết sức quan trọng
là xây dựng và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên. Hiệu trưởng phải biết chọn lựa
giáo viên bằng nhiều nguồn khác nhau và bồi dưỡng họ trở thành những giáo
viên tốt theo tiêu chuẩn nhất định, bằng những biện pháp khác nhau.
1.1.2. Nghiên cứu ở trong nước
Ở Việt Nam, nghiên cứu về quản lý nhà trường, quản lý hoạt động dạy
học được nhiều tác giả như Lê Tuấn, Nguyễn Văn Lê, Võ Quang Phúc, Hoàng
Tâm Sơn... quan tâm nghiên cứu. Các tác giả đã nghiên cứu và đi sâu vào những
bình diện khác nhau nhưng đều nhằm giải quyết mối quan hệ giữa giáo viên và
người quản lý; những nội dung quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng. Hai
tác giả Hà Sĩ Hồ và Lê Tuấn trong cuốn “Những bài giảng về quản lý trường

học-tập 3” đã cho rằng: “Trong việc thực hiện mục tiêu đào tạo, việc quản lý
dạy và học (theo nghĩa rộng) là nhiệm vụ trọng tâm của nhà trường”...


18
Theo Nguyễn Hữu Châu, giáo dục thế kỉ XXI có một số xu thế chủ
yếu là: Giáo dục mới; Phương pháp giảng dạy mới và kỹ thuật đa phương
tiện; Giáo dục mới với việc cung cấp các cơ hội lựa chọn cho người học; Xu
thế học tập suốt đời; Làn sóng tư nhân hóa trường học. Còn theo tác giả
Trần Tuyết Oanh, xu thế phát triển giáo dục chính là: Giáo dục là sự nghiệp
hàng đầu của quốc gia; Xã hội hóa giáo dục; Giáo dục suốt đời; Áp dụng
sáng tạo công nghệ thông tin vào trong quá trình giáo dục; Đổi mới quản lý
giáo dục; Phát triển giáo dục đại học. Tác giả Vũ Ngọc Hải thì nhận định
rằng: Sự phát triển của giáo dục thế giới trải qua các hệ thống: Giáo dục tinh
hoa; Giáo dục vì nhân lực; Giáo dục đại chúng. Bên cạnh sự đại chúng hóa
giáo dục thì bộ phận giáo dục tinh hoa vẫn được duy trì và phát triển theo
hướng chất lượng cao.
Những công trình nghiên cứu về vấn đề quản lý giáo dục, quản lý hoạt
động dạy học sau này có thể kể đến các công trình nghiên cứu của các tác giả
Phạm Minh Hạc, Nguyễn Minh Đạo, Nguyễn Văn Lê, Đặng Quốc Bảo,…Ở
các công trình nghiên cứu này, các tác giả đã nêu lên những nguyên tắc chung
của việc quản lý hoạt động dạy học và chỉ ra các giải pháp quản lý vận dụng
trong quản lý trường học, quản lý giáo dục. Các tác giả đều khẳng định việc
quản lý hoạt động dạy học là nhiệm vụ trọng tâm của hiệu trưởng trong việc
thực hiện mục tiêu đào tạo.
Vào những năm cuối thế kỷ XX, đầu thế kỷ XXI, ở Việt Nam xuất hiện
ngày càng nhiều các luận văn thạc sỹ nghiên cứu về đề tài quản lý hoạt động
dạy học của CBQL trường phổ thông như:
+

“Biện pháp quản lý của hiệu trưởng đảm bảo chất lượng giảng dạy

của đội ngũ giáo viên một số trường tiểu học tại thành phố Hồ Chí Minh ” của
tác giả Nguyễn Thị Bích Yến (1999).
+

“Một số giải pháp quản lý hoạt động dạy học ở cấp THCS trên địa bàn

Thị xã Cửa Lò, Nghệ An ” của tác giả Phạm Minh Trì (2003).


19
+ “Một số giải pháp nâng cao chất lượng quản lý hoạt động dạy học
của Hiệu trưởng trường tiểu học huyện Tam Nông tỉnh Đồng Tháp” của tác giả
Trần Ngọc Thanh, ….
+ “Biện pháp quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng trường tiểu
học huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa theo yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay”
của tác giả Trịnh Lê Thuỷ (2010)
Các luận văn này tập trung nghiên cứu và đề xuất các giải pháp quản lý
hoạt động dạy học của hiệu trưởng và đã chú ý đến bối cảnh thực hiện chương
trình mới. Tuy nhiên vấn đề quản lý hoạt động dạy học của Phòng Giáo dục và
Đào tạo đối với các trường tiểu học huyện Yên Định thì còn ít, đặc biệt các
giải pháp quản lý chất lượng hoạt động dạy học ở tiểu học được các nghiên
cứu phát hiện trên địa bàn khác thường không phù hợp với thực tiễn địa
phương huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa.
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Quản lý
a) Khái niệm quản lý
Thuật ngữ “quản lý” gồm hai quá trình tích hợp nhau: “Quản” là chăm
nom, “lý” là sắp đặt. Quản lý là chăm nom và sắp đặt mọi công việc trong một

tổ chức, là sự giữ gìn và sắp xếp [28, tr.5].
Trong nghiên cứu khoa học, có rất nhiều quan điểm khác nhau về quản
lý, theo những cách tiếp cận khác nhau. Có thể điểm qua một vài quan điểm
của các nhà nghiên cứu như sau:
- Theo quan điểm hệ thống: quản lý là sự tác động có tổ chức, có định
hướng của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý nhằm sử dụng có hiệu quản
nhất các tiềm năng, các cơ hội của hệ thống để đạt được mục tiêu đặt ra trong
điều kiện biến đổi của môi trường. Quản lý là hoạt động thiết yếu đảm bảo sự
phối hợp những nổ lực cá nhân nhằm đạt được mục đích của nhóm. Quản lý là
sự phối hợp, sự hỗ trợ của nhiều người, làm cho mục tiêu của mỗi cá nhân


20
biến thành thành tựu của xã hội. Quản lý vừa là khoa học vừa là nghệ thuật.
[21].
- Pall Hersey và Ken Blanc Hard trong cuốn “Quản lý nguồn nhân
lực” thì xem xét “Quản lý như là một quá trình làm việc cùng và thông qua
các cá nhân, các nhóm cũng như các nguồn lực khác để hình thành các
mục đích của tổ chức” [24,tr.52].
- Tác giả Nguyễn Minh Đạo định nghĩa: “Quản lý là sự tác động liên
tục có tổ chức, có định hướng của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý về các
mặt văn hoá, kinh tế, chính trị, xã hội bằng hệ thống luật lệ, các chính sách,
các nguyên tắc, các phương pháp và các biện pháp cụ thể nhằm tạo ra môi
trường và điều kiện cho sự phát triển của đối tượng” [13, tr.28].
Ta có thể khái quát rằng: Quản lý là quá trình tác động có mục đích, có tổ
chức của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm sử dụng có hiệu quả
nhất các tiềm năng, các cơ hội của hệ thống để đạt mục tiêu đặt ra trong điều
kiện biến động của môi trường.
b) Chức năng quản lý
Trong hoạt động quản lý “Chức năng quản lý giáo dục” là điểm xuất

phát để xác định chức năng của cơ quan quản lý giáo dục và cán bộ quản lý
giáo dục.
Chức năng quản lý là một dạng hoạt động quản lý chuyên biệt, thông qua
đó chủ thể quản lý tác động vào khách thể quản lý nhằm thực hiện một mục
tiêu nhất định.
Các nhà nghiên cứu về quản lý đã đưa ra nhiều quan điểm về nội dung
của các chức năng quản lý, nhưng có thể khái quát rằng quản lý có 4 chức năng
cơ bản sau:
+ Chức năng kế hoạch: là xác định mục tiêu, mục đích đối với thành tựu
tương lai của tổ chức và các con đường, biện pháp, cách thức để đạt được mục
tiêu, mục đích đó.


21
+ Chức năng tổ chức: là những nội dung và phương thức hoạt động cơ
bản trong việc thiết lập cấu trúc của tổ chức, mà nhờ đó chủ thể quản lý tác
động đến đối tượng quản lý một cách có hiệu quả nhằm thực hiện được mục
tiêu của kế hoạch.
+ Chức năng chỉ đạo (lãnh đạo): là phương thức tác động của chủ thể
quản lý đến đối tượng quản lý theo đúng kế hoạch và có hiệu quả nhằm thực
hiện được mục tiêu của kế hoạch.
+ Chức năng kiểm tra: Là một chức năng quản lý, thông qua đó một cá
nhân, một nhóm hay một tổ chức theo dõi, giám sát các thành quả hoạt động và
tiến hành những hoạt động điều chỉnh, uốn nắn (nếu cần thiết).
Bốn chức năng quản lý nói trên có mối quan hệ mật thiết và gắn bó hữu
cơ với nhau trong quá trình quản lý.
1.2.2. Quản lý giáo dục
Giáo dục là một hoạt động đặc trưng của lao động xã hội nhằm thực
hiện quá trình truyền đạt và lĩnh hội kinh nghiệm lịch sử xã hội qua các thế hệ,
đồng thời là động lực thúc đẩy sự phát triển của xã hội. Để hoạt động này vận

hành có hiệu quả, giáo dục phải được tổ chức thành một hệ thống các cơ sở giáo
dục. Điều này dẫn đến một tất yếu là phải có một lĩnh vực hoạt động có tính độc
lập tương đối trong giáo dục, đó là công tác quản lý giáo dục.
Có nhiều cách định nghĩa về quản lý giáo dục của các nhà nghiên cứu.
Sau đây xin đưa ra một số định nghĩa tiêu biểu:
- Văn kiện Hội nghị lần thứ hai BCH TW Đảng khoá VIII viết: “Quản
lý giáo dục là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý tới khách thể quản lý
nhằm đưa hoạt động sư phạm của hệ thống giáo dục đạt tới kết quả mong
muốn bằng cách hiệu quả nhất ” [11, tr.35].
- Theo P.V.Khuđôminxky: “Quản lý giáo dục là tác động có hệ thống, có kế
hoạch, có ý thức và hướng đích của chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau đến tất cả
các khâu của hệ thống (từ Bộ GD&ĐT đến nhà trường) nhằm mục đích bảo đảm


22
việc giáo dục Cộng sản chủ nghĩa cho thế hệ trẻ, bảo đảm sự phát triển toàn diện,
hài hoà của họ ” [20, tr.50]
- GS.TS. Phạm Minh Hạc cho rằng: “Quản lý giáo dục là tổ chức các
hoạt động dạy học. Có tổ chức được các hoạt động dạy học, thực hiện được
các tính chất của nhà trường phổ thông Việt Nam xã hội chủ nghĩa, mới
quản lý được giáo dục, tức là cụ thể hoá đường lối giáo dục của Đảng và
biến đường lối đó thành hiện thực, đáp ứng yêu cầu của nhân dân, của đất
nước” [15, tr.9].
Những khái niệm trên, tuy cách diễn đạt khác nhau nhưng ta có thể hiểu
chung là: Quản lý giáo dục là sự tác động có tổ chức, có định hướng, phù hợp
với quy luật khách quan của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý nhằm đưa
hoạt động giáo dục ở từng cơ sở trường học và của toàn hệ thống giáo dục đạt
tới mục tiêu đã định.
1.2.3. Quản lý trường học
Trường học là tổ chức giáo dục cơ sở mang tính nhà nước và xã hội

trực tiếp làm công tác giáo dục và đào tạo thế hệ trẻ, trực tiếp tham gia vào
quá trình thực hiện mục tiêu nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dưỡng
nhân tài cho đất nước. Nhà trường là tế bào chủ chốt của bất kỳ hệ thống
quản lý giáo dục nào từ trung ương đến địa phương. Vì vậy, trường học nói
chung là khách thể cơ bản của tất cả các cấp quản lý, vì xét đến cùng việc
quản lý trong các hệ thống giáo dục ở tất cả các cấp đều nhằm mục đích là tạo
điều kiện thuận lợi, tối ưu cho việc đạt mục tiêu chất lượng và hiệu quả của
các trường học.
Vấn đề QL nhà trường ở nước ta hiện có nhiều quan điểm khác nhau:
Theo GS.TS. Phạm Minh Hạc: “Quản lý nhà trường là thực hiện đường lối
giáo dục của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà trường
vận hành theo nguyên lý giáo dục để tiến tới đạt mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào
tạo đối với ngành giáo dục, với thế hệ trẻ và với từng học sinh” [15, tr.61].


23
Tác giả Trần Kiểm cho rằng: “Quản lý trường học có thể hiểu là một hệ
thống những tác động sư phạm hợp lý và có hướng đích của chủ thể quản lý đến tập
thể giáo viên, học sinh và các lực lượng xã hội trong và ngoài nhà trường nhằm huy
động và phối hợp sức lực, trí tuệ của họ vào mọi mặt hoạt động của nhà trường
hướng vào việc hoàn thành có chất lượng và hiệu quả mục tiêu dự kiến ”. [21, tr.27]
Từ các định nghĩa về quản lý trường học đã nêu, chúng ta có thể thấy
rằng: Quản lý nhà trường thực chất là hệ thống tác động có định hướng, có kế
hoạch của chủ thể quản lý lên tất cả các nguồn lực nhằm đẩy mạnh hoạt động
của nhà trường theo nguyên lý giáo dục, trong đó, hoạt động trọng tâm hoạt
động dạy học.
Quản lý nhà trường bao gồm nhiều nội dung: quản lý giáo viên, quản lý
học sinh, quản lý cơ sở vật chất và thiết bị trường học, quản lý tài chính, quản
lý quá trình dạy học - giáo dục…
Như vậy, trong quản lý trường học thì quản lý hoạt động dạy học là nội

dung quan trọng nhất.
1.3. Hoạt động dạy học ở trường tiểu học
Trên cơ sở lý luận của triết học Mác-Lê nin về hoạt động nhận thức của
con người, các nhà khoa học đã tiếp cận dạy học bằng sự xem xét mối quan hệ
giữa các thành tố cấu trúc của hoạt động dạy học để lý giải, phân tích các thành
tố cấu trúc đó từ những góc độ khoa học khác nhau.
Dưới góc độ của giáo dục học: “Hoạt động dạy học là hoạt động đặc
trưng cho bất cứ các loại hình nhà trường và xét theo quan điểm tổng thể, dạy
học chính là con đường giáo dục tiêu biểu nhất…với nội dung và tính chất của
nó, dạy học luôn được xem là con đường hợp lý, thuận lợi nhất, giúp cho HS với
tư cách là chủ thể nhận thức có thể lĩnh hội được một hệ thống tri thức và kỹ
năng hành động, chuyển thành phẩm chất, năng lực, trí tuệ của bản thân” [28, tr
172].


24
Ở góc độ xã hội học giáo dục: “Dạy học còn được xem như là một diễn
tiến vị thế xã hội của con người vì qua đó, con người luôn hoạt động và phát
triển trong sự tiếp thu, lĩnh hội và chuyển hoá theo mục tiêu xác định của giáo
dục phù hợp với sự phát triển của lứa tuổi và diễn ra trong suốt cuộc đời của
mỗi người” [28, tr 172].
Theo các tác giả Thái Văn Thành và Chu Thị Lục thì: “Dạy học là một
bộ phận của quá trình sư phạm tổng thể, là quá trình tác động qua lại giữa
giáo viên và học sinh nhằm truyền thụ và lĩnh hội những tri thức khoa học,
những kỹ năng, kỹ xảo hoạt động nhận thức và thực tiễn, trên cơ sở đó phát
triển năng lực tư duy và hình thành thế giới quan khoa học” [28, tr.1]
Dạy học là một hoạt động chủ yếu của nhà trường. Hoạt động dạy học
giúp cho sinh Tiểu học vừa chiếm lĩnh được những tri thức sơ đẳng ngày càng
có hệ thống, vừa chiếm lĩnh được cách thức hoạt động với những phẩm chất
hoạt động trí tuệ (tính định hướng, tính độc lập, tính linh hoạt, tính mềm dẻo,

tính khái quát,…). Trên cơ sở đó, các em phát triển được trí tuệ. Mặt khác, hoạt
động dạy học giúp cho học sinh Tiểu học không phải nắm được những tri thức rời
rạc, phiến diện mà nắm được những tri thức ngày càng có hệ thống, toàn diện về
tự nhiên, xã hội, tư duy và biết chuyển hoá những tri thức đó thành kỹ năng, kỹ
xảo tương ứng; đảm bảo kết hợp học với hành, biết vận dụng những điều đã học
vào thực tiễn.
Dạy học là một bộ phận của quá trình sư phạm tổng thể, là quá trình tác
động qua lại giữa thầy và trò nhằm truyền thụ và lĩnh hội tri thức khoa học,
kinh nghiệm xã hội, kỹ năng, kỹ xảo, hoạt động nhận thức thực tiễn, trên cơ sở
đó hình thành thế giới quan, phát triển năng lực sáng tạo và xây dựng các
phẩm chất của cá nhân người học.
Hoạt động dạy học ở trường tiểu học thể hiện ở các nội dung:
1.3.1. Mục tiêu giáo dục tiểu học


25
Mục tiêu giáo dục tiểu học được xác định trong điều 27 của Luật Giáo
dục (2005) và Luật sửa đổi 2009 như sau: “Giáo dục tiểu học nhằm giúp học
sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về
đạo đức, trí tuệ, thẩm mỹ, và các kỹ năng cơ bản để học sinh tiếp tục học trung
học cơ sở”.
Trong chương trình tiểu học, mục tiêu giáo dục tiểu học được cụ thể
hoá thành mục tiêu các môn học và các hoạt động giáo dục khác trong chương
trình tiểu học. Đặc biệt, mục tiêu giáo dục tiểu học đã được cụ thể hoá thành
các yêu cầu cơ bản cần đạt của học sinh tiểu học bao gồm các yêu cầu cơ bản
về kiến thức, kỹ năng, thói quen, niềm tin, thái độ, hành vi, định hướng… Các
yêu cầu cơ bản này lại phân định thành các mức độ phù hợp với từng khối lớp
ở tiểu học, cụ thể là:
+ Về nghe, đọc, nói, viết, tính toán: có kỹ năng cơ bản.
+ Về tự nhiên - xã hội: có hiểu biết đơn giản, cần thiết.

+ Về nghệ thuật: có hiểu biết ban đầu về hát, múa, âm nhạc, mĩ thuật.
+ Về rèn luyện thân thể: có thói quen.
Như vậy yêu cầu về đạt mức độ kỹ năng cơ bản là cao nhất, khó nhất,
trọng tâm nhất của nội dung giáo dục tiểu học. Các yêu cầu khác chỉ nhằm
đảm bảo tính toàn diện của giáo dục và tạo điều kiện cho yêu cầu phát triển kỹ
năng thực hiện có hiệu quả.
1.3.2. Nội dung chương trình tiểu học
Nội dung chương trình tiểu học đã có nhiều đổi mới rất cơ bản. Có thể
nêu một số đổi mới chủ yếu sau:
- Tiếp tục thực hiện giáo dục toàn diện, cân đối và hài hoà về đạo đức,
trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản.
- Tập trung vào đổi mới phương pháp giáo dục, thực hiện dạy học dựa
vào các hoạt động tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh; góp phần hình