SKKN: CỦNG CỐ VÀ PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA HỌC SINH TRONG TIẾT ÔN TẬP

C

ỦNG CỐ VÀ PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC
CỦA HỌC SINH TRONG TIẾT ÔN TẬP
------

------

I/. THỰC TRẠNG BAN ĐẦU CỦA VẤN ĐỀ :
+ Trong chương trình văn học của học sinh trung học,
thông thường khi học một thời kì văn học thì đầu tiên là bài khái quát,
sau đó sẽ học lần lượt những tác giả, tác phẩm tiêu biểu , một số bài
đọc thêm, cuối cùng là một hoặc hai tiết ôn tập.
+ Tiết ôn tập của một thời kì văn học sẽ giúp các em củng
cố, hệ thống hóa các kiến thức đã học và nâng cao trên cơ sở có sự so
sánh với các thời kì văn học trước và sau nó .
+ Theo cách dạy thông thường , giáo viên sẽ giữ vai trò
chủ đạo trong việc hướng dẫn ôn tập và học sinh sẽ chuẩn bò nội dung .
Sau đó giáo viên kiểm tra và bổ sung để hoàn thiện kiến thức .
+ Ngoài phương pháp giảng dạy thông thường , nên chăng
giáo viên vừa củng cố , hệ thống và nâng cao kiến thức cho học sinh
đồng thời với việc phát huy tính tích cực cho học sinh bằng nhiều
phương pháp khác nhau để cho tiết học thêm phong phú và sinh động .
Đây là một vấn đề khiến người giảng dạy phải suy nghó và trăn trở .
II/. LÝ DO ĐẶT VẤN ĐỀ:
+ Tâm lý chung của học sinh ở phổ thông là thích những
gì khác lạ, vừa học vừa vui , các em rất hứng thú trước những vấn đề
mới mẽ và hưởng ứng rất tích cực . Đây là điều kiện thuận tiện để
giáo viên tác động phát huy tính tích cực của học sinh . Hơn nữa, dạy
tiết ôn tập rất khó bởi vì giáo viên phải đạt nhiều yêu cầu cùng một
lúc nên rất cần sự hỗ trợ từ phía học sinh .

+ Trong thực tế học sinh của ta có nhiều em có năng khiếu
riêng như vẽ tranh, hát, ngâm và diễn kòch, giáo viên nên phát huy sở
trường của các em để giúp thêm cho việc giảng dạy của rmình .
+ Học văn không chỉ là nắm tác phẩm văn chương, đôi
lúc giáo viên nên tạo điều kiện cho các em sống với không khí văn
chương để hiểu sâu thêm tác phẩm , thích học văn hơn . Đây là một
yêu cầu quan trọng đối với việc dạy và học bộ môn văn .
Trang 1


III/. CÁC BIỆN PHÁP TIẾN HÀNH:
1/. Vài điều lưu ý :
a/. Giáo viên có thể áp dụng phương pháp chung
của tiết ôn tập sẽ trình bày vào tất cả tiết ôn tập của các thời kì văn
học .
b/. Trong phạm vi bài viết này, để cụ thể hóa
phương pháp giảng dạy , người viết chỉ lấy ví dụ ở chương trình văn
học khối 11 tiết 104 bài “Ôn tập văn học từ đầu thế kỉ XX đến cách
mạng tháng tám 1945”
+ Khi ôn tập giáo viên có thể thực hiện
nhiều phương pháp khác nhau nhưng hai phương pháp cơ bản nhất
được tiến hành là thuyết trình và minh họa .
+ Giáo viên giữ vai trò chủ đạo gợi ý đặt vấn
đề với lớp và trực tiếp hướng dẫn, kiểm tra việc thực hiện của các em .
2/. Phần chuẩn bò của giáo viên :
a/. Bước 1 : Khi còn khoảng 2 hoặc 3 tuần trước khi
ôn tập ( tùy theo lớp) giáo viên đặt vấn đề với học sinh về tiết ôn tập
và hướng dẫn các em về nội dung để về nhà xem trước ( phần hướng
dẫn ôn tập ở sách giáo khoa văn 11 tập 1 trang 274 và 275)
b/. Bước 2 : Giáo viên đònh hình nội dung ôn tập

theo từng lớp từng đối tượng học sinh .
• Ởû lớp khá có học sinh năng khiếu và nhiệt
tình :
+ Giáo viên chọn 3 câu : câu1,2 và 4
(trong phần hướng dẫn ôn tập của SGK) cho 3 học sinh thuyết trình.
Giáo viên nên chọn những em học sinh có chất giọng tốt , diễn đạt lưu
loát và có bản lónh . Các em sẽ chuẩn bò nội dung , giáo viên duyệt bài
và hướng dẫn học sinh chuẩn bò. Bài thuyết trình của các em thực hiện
từ 5 đến 7 phút .
+ Tất cả học sinh còn lại sẽ chuẩn bò
các câu 1, 2 3, 4, 5 và6.
– Ở câu 3 , giáo viên hướng dẫn
học sinh thực hiện sơ đồ về các xu hướng văn học ( phần này các em
học kó rồi nên chỉ thực hiện sơ đồ ) .
– Ở các câu 5, 6 giáo viên hướng
dẫn học sinh làm bảng tổng kết như sách giáo khoa gợi ý :
Trang 2


Tác phẩm

Tác giả

Thời gian sáng
tác

Nội dung chính

Thể loại

– Riêng câu 5 giáo viên cho
học sinh ghép chung vào câu 6 trong bảng tổng kết như vậy sẽ tiện lợi
và sáng tạo hơn .
Bộ
phận
văn
học

Tác
giả

Tác
phẩm

Thời
gian
sáng
tác

Nội dung chính

Thể
loại

Giá trò
tư tưởng
thẩm mỹ
cơ bản

• Ở lớp yếu :

+ Giáo viên hướng dẫn cho học sinh lập
bảng như trên .Tuy nhiên , phần hướng dẫn nên cụ thể, phân công
theo từng tổ để các em có thể trao đổi nhau ở phần khó .
+ Ở phần thuyết trình giáo viên giúp
các em ở khâu chuẩn bò nhiều hơn ( cả nội dung và cách trình bày)
+ Phần minh họa giáo viên giúp thêm
các em ở khâu chuẩn bò kòch bản, chọn vai, cách thể hiện . Có thể
khuyến khích sự tham gia của các em bẳng hình thức cho điểm .
c/. Bước 3 :
+ Sau khi chọn học sinh thuyết trình và hướng
dẫn các em còn lại của lớp lập bảng tổng kết, giáo viên gợi ý và
hướng dẫn cho các em phần minh họa .
+ Giáo viên có thể dùng hình thức vẽ tranh ,
đọc diễn cảm, ngâm thơ và diễn một vài trích đọan văn học .
Trang 3


– Về vẽ tranh : nếu lớp có học
sinh vẽ được hoặc có năng khiếu vẽ thì giáo viên cho học sinh phác
họa nhanh một cảnh nào đó trên bảng hoặc vẽ trước trên giấy và phải
nêu được ấn tượng của mình về tác phẩm văn học mà em tâm đắc .
– Về đọc diễn cảm hoặc ngâm:
nếu trong lớp có học sinh có chất giọng tốt thì cho các em ngâm hoặc
đọc diễn cảm một bài thơ của phong trào thơ mới .
– Phần diễn lại một trích đọan
văn học : giáo viên gợi ý cho học sinh diễn lại một vài trích đọan của
tác phẩm có trong chương trình .
Thí dụ :
• Cảnh Chí phèo đến nhà Bá Kiến đòi quyền làm
người( tác phẩm “Chí Phèo” của Nam Cao ).

• Cảnh cho chữ ( tác phẩm “Chữ người tử tù” của
Nguyễn Tuân )
• Cảnh cha con Trần văn Sửu gặp nhau ( tác
phẩm “ Cha con nghóa nặng” của Hồ Biểu Chánh )
• Cảnh cửa hàng âu hóa của ông Minh ( tác
phẩm “ Số đỏ” của Vũ Trọng Phụng )
………
d/. Bước 4 :
Giáo viên đònh hình nội dung của tiết ôn tập , phân
bố thời gian hợp lý để thiết kế tiết dạy.
3/. Phần thực hiện trên lớp :
a/. Giáo viên tranh thủ ghi trước nội dung của tiết dạy
trên bảng:
Thí dụ :
Số Hình thức
Nội dung
T
T
1 -Thuyết trình - Hoàn cảnh xã hội văn hóa để
văn học tồn tại và phát triển
2 -Vẽ Tranh
- Cảnh tràng giang
3 -Thuyết trình - Nền văn học hiện đại hóa
4 -Ngâm thơ
- Bài “ Đây thôn Vó Dạ”
5 -Thuyết trình - Nội dung yêu nước và nhân
6 -Trích đọan
đạo

Học sinh thực

hiện
Nguyễn Thò A
Nguyễn văn B
Nguyễn văn C
Nguyễn thò D
Nguyễn văn E
Nhóm học sinh
Trang 4


7

-Trích đọan

- “Chí Phèo”
Nhóm học sinh
- “Cha con nghóa nặng”
b/. Sau đó giáo viên sẽ giới thiệu vấn đề và giới thiệu
nội dung của tiết học
c/. Tiếp theo là phần thuyết trình và minh họa theo thứ
tự đã nêu trên .
+ Sau mỗi bài thuyết trình của học sinh giáo viên
nên nhấn mạnh những ý cơ bản của nội dung, nhận xét chung về phần
thực hiện để rút kinh nghiệm .
+ Phần thuyết trình phải xen kẽ phần minh họa
để đảm bảo tính khoa học .
d/. Cuối cùng giáo viên tổng hợp đánh giá chung , nhận
xét ưu khuyết điểm , thu bài soạn của các em ( bằng giấy rời) và
dặn dò chuẩn bò bài mới.
* Lưy ý :

+ Trong 45 phút của tiết học phần thuyết trình và minh
họa của học sinh chiếm khoảng 35 phút . 10 phút còn lại giáo viên giới
thiệu vấn đề nội dung và phương pháp thực hiện , giới thiệu các phần
thực hiện của học sinh , nhận xét đánh giá và dặn dò chuẩn bò bài
mới.
+ Thời gian không nhiều nên giáo viện cần sắp xếp một
cách khoa học các nội dung cũng như phương pháp giảng dạy .
+ Trong phẫn diễn các trích đọan , giáo viên nên giúp các
em chọn vai cho phù hợp với nhân vật .
Thí dụ : Em đóng vai Trần văn Sửu phải có vẽ mặt
hiền lành, hơi to một chút, còn em đóng vai thằng Tí phải nhỏ hơn.
+ Vì diễn trích đọan ngắn nên cần có một em dẫn truyện
để giới thiệu bối cảnh thời gian không gian và nhân vật để tái hiện
không khí của câu chuyện. Em dẫn truyện phải có chất giọng tốt , phải
thuộc lời dẫn .
+ Những trích đọan nên có hóa trang để các em có thể
sống thật với vai diễn. Khối 11 các em đã lớn nên có thể tự hóa trang
cho nhau . Giáo viên chỉ gợi ý .
Thí dụ : Vai Bá Kiến có thể mặc áo dài đen hoặc áo
bà ba của mấy ông già xưa , có đeo kính, có ống điếu v.v…
Vai Trần Văn Sửu cho em mặc áo bà ba
đen , đầu khăn cột chéo , vẽ râu .

Trang 5


+ Trong tiết ôn tập giáo viên nên cho các em thuyết
trình và minh họa ngồi ở vò trí thuận tiện nhất cho việc đi lại để không
gây ảnh hưởng đến không khí chung của lớp .
+ Những phần của câu 1, 2, 4 khi bạn thuyết trình các

em còn lại nên ghi chép cẩn thận và bổ sung kiến thức .
+ Khi kiểm tra bài sọan nếu bài làm tốt thì cho giáo
viên cho điểm cộng để khuyến khích các em.
IV/. KẾT QUẢ :
+ Tuy mặt nổi của tiết học chỉ tập trung vào một số em
thuyết trình và có thực hiện phần minh họa nhưng mặt chìm của tiết
học ( điều mà người giảng dạy mong muốn ) là học sinh nào cũng
phải soạn bài và làm bảng tổng kết nên các em có điều kiện đầu tư
tìm tòi về tác giả, tác phẩm . Do đó khắc sâu được kiến thức . Hơn
nửa khi vào lớp các em lại được nghe, nhìn, trao đổi nên sẽ nhớ kó bài
hơn .
+ Phát huy được tính tích cực của học sinh ( cá nhân và tập
thể )
+ Tiết học rất vui lôi cuốn và sinh động vì có sự kết hợp
của giáo viên và nhiều học sinh .
+ Làm phong phú thêm hình thức ôn tập, gợi sự hứng thú
cho học sinh .
+ Qua tiết ôn tập, giáo viên phát hiện được những học
sinh có năng khiếu , còn học sinh tự nhận thức về khả năng của bản
thân, góp một phần trong việc đònh hướng nghề .
V/. BÀI HỌC KINH NGHIỆM :
+ Giáo viên nên tùy theo tình hình của từng lớp mà thiết
kế nội dung tiết dạy cho phù hợp .
+ Giáo viên cần phải thận trọng trong khâu chọn lựa
học sinh thuyết trình vì đây là phần quan trọng .
+ Cần chú ý phân bố thời gian hợp lý .
+ Giáo viên phải có hướng chuẩn bò từ xa , chú ý theo
dõi kiểm tra tình hình thực hiện của các em.
+ Cần kiểm tra bảng tóm tắt của học sinh để tránh
trường hợp chép lẫn nhau .

Trang 6


+ Dù vất vả trong khâu chuẩn bò nhưng lớp sẽ có một
tiết học tốt vui, sinh động , một kỉ niệm đẹp của thời học sinh .
----------xXx---------

Trang 7