Phân tích các mâu thuẫn trong quá trình phát triển kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay

Website: Email : Tel : 0918.775.368
I- Đặt vấn đề
Mọi sự vật hiện tợng đều chứa các mâu thuẫn,mà bản thân nó chính là
sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập trong bản thân sự vật hiện t-
ợng. Các mặt đối lập tồn tai một cách khách quan trong thế giới khách quan
nên mâu thuẫn cũng tồn tại một cách khách quan và chính mâu thuẫn khi đợc
giải quyết sẽ là một động lực của sự phát triển.
Nớc ta đang trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội với hớng phát
triển kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa nhng cũng làm nảy sinh
trong lòng nó khá nhiều mâu thuẫn.
Từ sau khi đại hội Đảng lần thứ VI (tháng 12 năm 1986) Đảng ta đã đặt
ra đờng lối đổi mới của đất nớc ta đặc biệt là trong lĩnh vực kinh tế. Xoá bỏ
nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp,xây dựng nền kinh tế hàng hoá nhiều
thành phần thị trờng xã hội chủ nghĩa. Đến đại hội Đảng lần thứ IX tổng kết
của quá trình 15 năm đổi mới bên cạnh những thành tựu đáng kể nớc ta cũng
còn nhiều yếu kém và khuyết điểm: Nền kinh tế phát triển cha vững chắc;
hiệu quả kinh tế thấp,mức sống của phần lớn dân c còn thấp...
Đảng ta đã chủ trơng thực hiện chính sách kinh tế nhiều thành phần theo
cơ chế thị trờng theo định hớng xã hội chủ nghĩa trong đó thành phần kinh tế
Nhà nớc và thành phần kinh tế tập thể có vai trò chủ đạo. Phát triển kinh tế thi
trờng là một yêu cầu tất yếu và khách quan đối với công cuộc đổi mới. Trớc
sự phát triển nh vũ bão của khoa học kĩ thuật, đứng trớc nguy cơ tụt hậu về
kinh tế Đảng ta đã chỉ rõ, chỉ có phát triển kinh tế thị trờng định hớngXã Hội
Chủ Nghĩa mới đa nền kinh tế của chúng ta phát triển hơn nữa .Nhng nền
kinh tế thị trờng của chúng ta có sự chỉ đạo của Nhà nớc Cộng Hoà Xã Hội
Chủ Nghĩa Việt Nam theo con đờng mà Đảng và Bác Hồ đã chọn. Phát triển
kinh tế thị trờng để mang lại cho nhân dân đời sống ấm no, đầy đủ, hạnh
phúc... để nớc ta sánh vai với các cờng quốc trên thế giới.
1
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Tuy thế trong quá trình phát triển kinh tế thị trờng ở nớc ta cũng xuất

hiện nhiều mâu thuẫn, những mâu thuĩân đó không chỉ ở trong nội tại bản
thân kinh tế thi trờng mà còn nảy sinh trong quá trình phát triển của nó, đó là
mâu thuẫn của kinh tế thị trờng với biến đổi về giá trị đạo đức, mâu thuẫn lợi
ích, mâu thuẫn về bản chất kinh tế của kinh tế t bản chủ nghĩa và kinh tế xã
hội chủ nghĩa .
Nhng những mâu thuẫn này hoàn này hoàn toàn là tất yếu khách quan.
Nó không phụ thuộc vào ý muốn của chúng ta muốn hay không muốn... Để
phát triển đợc nền kinh tế thị trờng chúng ta phải giải quyết đợc mâu thuẫn
này một cách triệt để để tìm ra nguồn gốc, động lực phát triển cho kinh tế nớc
nhà . Bài viết của em có nhiều thiếu xót,mong Thầy góp ý để bài viết của em
đợc hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!
2
Website: Email : Tel : 0918.775.368
II- Giải quyết vấn đề
1. Phần quy luật triết học:
Quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập là quy luật xác
định nguồn gốc, động lực của sự phát triển: là do sự thống nhất và đấu tranh
của các mặt đối lập trong các mâu thuẫn của sự vật
a. Mâu thuẫn là mối liên hệ giữa các mặt đối lập. Các mặt đối lập vừa
thông nhất vùa trái ngợc nhau
Từ trớc đến nay có rất nhiều định nghĩa về mâu thuẫn. Theo nghĩa siêu
hình thì mâu thuẫn là tất cả những gì đối lập nhau, loại trừ nhau do đó dẫn
đến sự tiêu diệt lẫn nhau (đồng nghĩa với việc không tạo ra mâu thuẫn). Còn
trong lôgíc học hình thức, toán học và trong quan niệm đời thờng thì nếu
trong t tởng của chúng ta co mâu thuẫn thì đó là phi lý, phi lôgíc ,không chấp
nhận đợc (đó không phải là điều kiện của phát triển)
Trong phép biện chứng duy vật mâu thuãn đợc hiểu theo theo một nghĩa
hoàn toàn khác là: Mâu thuẫn là mối liên hệ giữa các mặt đối lập. Vậy mặt đối
lập là gì? Nh chúng ta đã biết: Tất cả các sự vật hiện tợng trên thế giới đều chứa

đựng những mặt trái ngợc nhau. Trong sinh vật có hai quá trình đồng hoá và dị
hoá. Đồng hoá là quá trình tổng hợp nên chất hữu cơ; còn quá trình dị hoá là qúa
trình đốt cháy các chất hữu cơ sinh năng lợng cho cơ thể hoạt động,đồng thời để
tổng hợp nên chất hữu cơ. Trong nguyên tử thì có hạt nhân chứa nơtron mang
điện tích dơng, nhng điện tử lại mang điện tích âm, chúng không đẩy nhau mà
còn liên kết chặt chẽ với nhau tạo thành cấu trúc nguyên tử. Trong kinh tế thị tr-
ờng thì cung và cầu là hai quá trình trái ngợc ,nhng không thể thiếu một trong
hai quá trính đó đợc. Nếu thiếu thì không còn tồn tại thị trờng hàng hoá, mọi
quá trình sẽ ngừng phát triển... Tất cả những mặt trái ngợc đó, trong phép biện
chứng duy vật gọi là các mặt đối lập. Vậy mặt đối lập dùng để chỉ tất cả những
gì có xu hớng vận động trái ngợc nhau, vừa là điều kiện tồn tại của nhau(quy
định lẫn nhau)và vì vậy nó bao hàm khả năng chuyển hoá lẫn nhau. Các mặt đối
3
Website: Email : Tel : 0918.775.368
lập đó nằm trong sự liên hệ, tác động qua lại lẫn nhau đã tạo thành mâu thuẫn
biện chứng.
VD: Trong quan hệ cơ bản của thị trờng là quan hệ : cung- cầu
Ta thấy trong quan hệ này: Hai đờng cong cung cầu luôn dịch chuyển
trái ngợc nhaunhng nó lại là tiền đề phát triển của nhau. ở đây ngời
cung( hàng hoá trên thị trờng) là ngời phải trả lời hay đáp ứng câu hỏi: sản
xuất cho ai, sản xuất cái gì, sản xuất bằng cách nào, giá cả là bao niêu và hơn
hết là phải căn cứ vào ngời cầu. Cầu bao gồm nhu cầu và khả năng thanh toán
của ngời mua. Còn đối với ngời cầu câu hỏi đặt ra là mua cái gì? Mua của ai?
Và phơng thức mua nh thế nào?...Nh ta đã biết hàng hóa có hai đặc tính là
giá trị và giá trị sử dụng trong khi đó giá trị đợc xác định bằng tiền hay chính
xác hơn là giá cả của hàng hoá đợc xác định bằng tiền với tiền là đại biểu của
giá trị. Khi cha trao đổi hàng hoá thì ngời cầu nắm giá trị của hàng hoá, giữa
cung và cầu tồn tại một mối quan hệ biện chứng: Sự tác động giữa chúng hình
thành nên giá cả thị trờng, giá cả đó không thể đạt đợc ngay mà phải trải qua
một thời gian dao động quanh vi trí cân bằng. Ngời cung nắm giá trị sử dụng.

Khi hai trao đổi này không đợc thực hiện thì xảy ra khủng hoảng, hàng hoá bị
ứ đọngvà ngời có nhu cầu thì không mua đợc, ngời muốn bán cũng không
bán đợc...dẫn đến sản xuất bị trì trệ, xã hội bị đình đốn. Khi trao đổi đợc thực
hiện, tức là giá cả đợc hình thành trên sự thống nhất của hai phía, thì ngời
cung chuyển giao giá trị sử dụng sang ngời sử dụng và nhận về giá trị là tiền.
Tuy nhiên ngời bán lại có xu hớngnâng cao giá cả lớn hơn giá trị, còn ngời
mua lại có xu hớng giảm giá cả nhỏ hơn giá trị của hàng hoá. Đây là một mâu
thuẫn đặc trng nhng nó lại làm cho quá trình trao đổi hàng hoá đợc thực hiện,
thị trờng đợc lu thông. Tuy nhiên sự cân bằng giữa cung và cầu cũng chỉ là
tạm thời , mà nó thờng xuyên xảy ra hiện tợng không cân bằng do chịu tác
động của nhiều nhân tố.
Từ đó ta thấy đợc các mặt đối lập là trái ngợc nhau, thủ tiêu lẫn nhau nh-
ng mặt khác nó lại là điều kiện tồn tại của nhau. Đây chính là sự thống nhất
4
Website: Email : Tel : 0918.775.368
của các mặt đối lập, chúng là sự nơng tựa lẫn nhau, tồn tại không tách rời
nhau vì chúng là tiền đề cho nhau cùng tồn tại và phát triển. Do các mặt đối
lập không tách rời nhau nên giữa chúng bao giờ cũng có các nhân tố giống
nhau đó là sự đồng nhất của các mặt đối lập. Do đó khi xuất hiện mâu thuẫn
thì tất yếu là có đấu tranh của các mặt đối lập từ chỗ cha tiêu biểu đến chỗ
biểu hiện một cách gay gắt thì mâu thuẫn đợc giải quyết lúc đó các mặt đối
lập có thể chuyển hoá lẫn nhau.
b. Mâu thuẫn biên chứng là các tồn tại khách quan và phổ biến trong tất
cả các sự vật hiện tợng.
Sự tồn tại các mặt đối lập là khách quan và phổ biến trong tất cả các sự
vật hiện tợng. Mà mâu thuẫn lại là sự đấu tranh và thống nhất của các mặt đối
lập, dẫn đến mâu thuẫn biện chứng cũng tồn tại một cách khách quan và phổ
biến trong tự nhiên, xã hội và trong cả t duy. Bất cứ sự vật hiện tợng nào cũng
là một cấu trúc mở ,có nhiều yếu tố vận động lẫn nhau và chúng luôn trong
mối liên hệ vơí các sự vật hiện tợng khác. Do có mối liên hệ nên giữa chúng

cũng phát sinh nhiều mâu thuẫn dẫn đến chúng có các khả năng vận động
khác nhau. Các khả năng vận động này lại diễn ra một cách khách quan, có
những xu hớng vận động trùng nhau nhng cũng có những xu hớng vận động
trái ngợc nhau nhng do chúng cùng trong một sự vật ,hiện tợng nên đó lại là
sự ràng buộc và thống nhất của nhau, là điều kiện tồn tại của nhau. trong t duy
của con ngời cũng tồn tại mâu thuẫn. T duy cuả con ngời chỉ là có giới hạn
trong khi tri thức của thế giới là vô hạn. Hai điều này thúc đẩy con ngời ta
phải tìm tòi, khám phá học hỏi nhiều hơn thì mới có tri thức rộng hơn làm cho
con ngời phát triển hoàn thiện hơn... Vì vậy mâu thuẫn biện chứng không
phải là ngẫu nhiên, chủ quan mà là tồn tại khách quanvà phổ biến. Nó làm
tiền đề cho các sự vật hiện tợng phát triển.
5
Website: Email : Tel : 0918.775.368
c. Theo Lênin: Sự phát triển là sự đấu tranh giã các mặt đối lập.
Trong sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập đã tạo nên mâu
thuẫn: Sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập không tách rời nhau
trong sự vận động và phát triển của sự vật.
Trong quá trình đấu tranh sinh tồn con ngòi phải thích nghi với các điều
kiện tự nhiên, sinh vật có khả năng tự biến đổi màu sắc cho giống với màu
môi trờng, cá phải có mang để thích nghi với môi trờng dới nớc..đó đều là
động lực cho sự phát triển của sự sống trên trái đất. Sinh vật phải đấu tranh
với điều kiện ngoại cảnh, cụ thể là tự nhiên rồi tìm cách thích nghi với chúng
dẫn đến xuất hiện những đặc điểm mới và rồi phát triển tiếp sự sống của
mình.
Trong đời sống xã hội, đấu tranh giã các giai cấp: giai cấp vô sản- t sản,
giai cấp nông dân địa chủ. Đấu tranh giữa các thể chế chính trị đều tạo ra sự
phát triển của xã hội.
T duy đấu tranh giữa các trờng phái khoa học( sự tranh luận khoa học
của các nhà khoa học) là động lực cho sự phát triển của khoa học.
Ta thấy rằng chính trong quá trình đấu tranh của các mặt đối lập thì

mỗi mặt đối lập đã loại trừ đợc những cái hạn chế, thoái hoá của nó. Chính
trong quá trình phát triển đấu tranh thì các biến đổi ngày càngphù hợp với yêu
cầu và quy luật khách quan. Điều đó dẫn tới quá trình chuyển hoá, sự chuyển
hoá này lại tạo điều kiện tiếp theo cho quá trình hoàn thiện và phát triển của
sự vật, của các hiện tợng , của tự nhiên , của thị trờng.
Vì vậy có thể nói rằng trong sự đồng nhất của các mặt đối lập có bao
hàm sự khác nhau. Trong cái khác biệt lại bao hàm những cái khác biệt cơ
bản trong một điều kiện xác định có thể chuyển hoá thành các mặt đối lập
.Giai đoạn phát sinh mâu thuẫn diễn ra một quá trình qua các giai đoạn tăng
dần của quá trình đấu tranh giữa các mặt đối lập từ chỗ cha tiêu biểu đến biểu
hiện một cách gay gắt cuối cùng dẫn tới mâu thuẫn đợc giải quyết. Thực chất
là sự chuyển hoá các mặt đối lập.
6
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Vậy mâu thuẫn chính là nguồn gốc và vận động với sự phát triển.
d. Đấu tranh là tuyệt đối và thống nhất là tơng đối.
Sự thống nhất và dấu tranh của mâu thuẫn là những tồn tại khách quan
không tách rời nhau trong quá trình vận động và phát triển của sự vật. Đấu
tranh là tuyệt đối vì nó diễn ra ở bất cứ giai đoạn nào của quá trình tồn tại mâu
thuẫn. Đã là mâu thuẫn là thì phải có đấu tranh, nó chỉ thể hiện ra rõ ràng hay
không rõ ràng mà thôi. Nó chỉ biểu hiện ở một mức độ nào đó kể cả ở điểm
cân bằng thì vẫn là đấu tranh của các mặt đối lập. Trong quan hệ cung cầu tại
điểm thống nhất thì cung- cầu vẫn đấu tranh với nhau. Điểm đó chỉ là tạm
thời và vợt qua điểm đó sự vật hiện tợng mới phát triển đợc. Vì vậy mọi cái
tồn tại của mâu thuẫn đều tồn tại bên trong nó sự đấu tranh. Khi đấu tranh ,nó
đạt đến sự thống nhất của các mặt đối lập nh một quy luật, kết quả tất yếu nó
không dừng lại ở điểm thống nhất mà sẽ vợt qua điểm thống nhất để phát
triển ở một trình độ cao hơn cả về chất và lợng( mọi sự vật hiện tợng đều luôn
phát triển không ngừng).
e Văn kiện đại hội Đảng IX đã định hớng phát triển nền kinh tế nớc ta

trong thời đại mới.
Nớc ta hiện nay đang phát triển nền kinh tế thị trờng theo điều kiện xã
hội chủ nghĩa. Mà tiền đề quan trọng cho sự phát triển này là phải giải quyết
thoả đáng những mâu thuẫn vốn có của nền kinh tế thị trờng. Có nh vậy
chúng ta mới phát triển đợc một nền kinh tế thị trờng toàn diện.
Văn kiện đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX xác định: Đảng và Nhà n-
ớc ta chủ trơng thực hiện nhất quán và lâu dài chính sách phát triển nền kinh
tế hàng hoá nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị trờng, có sự quản lý
của Nhà nớc theo định hớng xã hội chủ nghĩa; đó chính là nền kinh tế thị tr-
ờng định hớng xã hội chủ nghĩa[ Đảng cộng sản Việt Nam-Vă kiện Đại hội
Đại biểu toàn quốc lần thứ IX-Nxb chính trị Quốc gia HàNội,2001-
trang87.].Với mục tiêu hàng đầu của phát triển kinh kế thị trờng ở nớc ta là
giải phóng sức sản xuất, động viên mọi nguồn lực trong và ngoài nớc để thực
7
Website: Email : Tel : 0918.775.368
hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá, xây dựng cơ sở vật chất kĩ thuật ,hạ tầng
cơ sở,nâng cao hiệu quả kinh tế xã hội cải thiện từng bớc đời sống nhân dân.
Lấy sản xuất gắn liền với đời sống nhân dân, tăng trởng kinh tế đi đôi với tiến
bộ và công bằng xã hội, khuyến khích làm giàu hợp pháp gắn liền với xoá đói
giảm nghèo.
Để đạt đợc những mục tiêu trên Đảng và nhà nớc ta phải tập trung giải
quyết những mâu thuẫn của bản thân kinh tế thi trờng và những mâu thuẫn
nảy sinh trong quá trình phát triển kinh tế thị trờng .Bởi vì chúng ta không
phải phát triển kinh tế thị trờng T Bản Chủ Nghĩa mà đang trong thời kỳ quá
độ lên Chủ Nghĩa Xã Hội. Từ một xuất phát điểm thấp là nền kinh tế tập
trung ,quan niêu bao cấp ,cơ sở vật chất kĩ thuật thấp kém ,lạc hậu ,đời sống
nhân dân có nhiều khó khăn. Để đa nền kinh tế nớc ta ra khỏi tình trạng
nghèo nàn lạc hậu thì phát triển kinh tế thị trờng định hớng Xã Hội Chủ
Nghĩa là một yêu cầu tất yếu khách quan của sự phát triển.
2. Các mâu thuẫn trong quá trình phát triển kinh tế thị trờng định hớng

Xã Hội Chủ Nghĩa ở nớc ta hiện nay.
Kinh tế thị trờng là một bớc phát triển cao của kinh tế hàng hoá. Kinh tế
thị trờng là thành tựu chung của văn minh nhân loại. Là sự phù hợp của quan
hệ sản xuất với lực lợng sản xuất. Là tồn tại tất yếu khách quan đối với tình
hình nớc ta hiện nay. Sự phát triển của kinh tế thị trờng sẽ thúc đẩy quá trình
tích tụ và tập trung sản xuất, từ đó tạo điều kiện cho sự ra đời của sản xuất lớn
có tính xã hội hoá cao; đồng thời chọn lọc đợc những nhân tố xuất sắc đáp
ứng đợc yêu cầu của phát triển. Tuy nhiên trong quá trình phát triển của nó lại
phát sinh nhiều mâu thuẫn đó là các mâu thuẫn giữa kinh tế thị trờng với
những giá trị đạo đức của dân tộc, với công bằng xã hội,mâu thuẫn giữa các
thành phần kinh tế ,mâu thuẫn lợi ích ,thị trờng...Vì vậy cần phải có những
biện pháp giải quyết những mâu thuẫn trên một cách hợp lí để tạo đà cho sự
phát triển kinh tế nớc ta.
8