PHÂN TÍCH cơ sở KHI QUY ĐỊNH các điều KIỆN CHI NGÂN SÁCH NHÀ nước THỰ

Ket-noi.com diễn đàn công nghệ, giáo dục

MỤC LỤC
Mở đầu
1.Một số vấn đề chung về chi NSNN
1.1.Khái niệm, đặc điểm, phân loại chi NSNN
1.2.Các điều kiện chi NSNN
2.Cơ sở quy định của pháp luật hiện hành về chi NSNN
2.1. Cơ sở quy định điều kiện: Khoản chi dự định thực hiện phải có

Trang
2
2
2
3
4
4

trtrong dự toán ngân sách được giao
2.2.Cơ sở quy định điều kiện: Khoản chi dự định thực hiện phải đúng

6

chế độ, tiêu chuẩn, định mức do cấp có thẩm quyền quyết định
2.3.Cơ sở quy định điều kiện: Khoản chi dự định thực hiện phải được

7

Thủ trưởng đơn vị sử dụng ngân sách hoặc người được ủy quyền quyết
định chi
2.4.Một số điều kiện khác

3.Thực tiễn áp dụng điều kiện chi NSNN hiện nay và một số kiến nghị
3.1.Thực tiễn áp dụng
3.2. Nguyên nhân và một số giải pháp nhằm khắc phục khó khăn trong

8
9
9
11

quá trình áp dụng pháp luật về các điều kiện chi NSNN
Kết luận
Danh mục tài liệu tham khảo

13
14

1


Ket-noi.com diễn đàn công nghệ, giáo dục

MỞ ĐẦU
Hoạt động chi ngân sách nhà nước (NSNN) là một hoạt động vô cùng quan trọng
nhằm sử dụng, phân phối quỹ ngân sách vào các mục đích khác nhau. Pháp luật đã quy
định khá cụ thể về những điều kiện chi NSNN, tạo điều kiện để nhà nước quản lý tốt
quỹ NSNN. Trong bài viết này, em xin được làm rõ vấn đề điều kiện chi NSNN qua đề
tài:“ Phân tích cơ sở khi quy định các điều kiện chi ngân sách nhà nước; thực trạng
áp dụng các điều kiện chi ngân sách nhà nước và ý kiến cá nhân của em để khắc
phục những khó khăn trong quá trình áp dụng”.
NỘI DUNG

1. Một số vấn đề chung về chi NSNN
1.1 Khái niệm, đặc điểm, phân loại chi NSNN
- Chi NSNN là phân phối và sử dụng quỹ ngân sách nhà nước theo dự toán ngân
sách đã được chủ thế quyền lực quyết định nhằm duy trì sự hoạt động của bộ máy Nhà
nước và bảo đảm nhà nước thực hiện được các chức năng của mình.
Đặc điểm của chi NSNN:
Một là, chi NSNN là hoạt động phân phối và sử dụng quỹ NSNN, hoạt động này chỉ
được tiến hành trên cơ sở các quy định của pháp luật và theo dự toán NSNN do cơ quan
quyền lực Nhà nước quyết định.
Điều 15 Luật NSNN 2002 quy định: “Quốc hội là cơ quan duy nhất có quyền quyết
định về tổng số chi, cơ cấu, nội dung, mức động các khoản chi NSNN và quyết định
phân bổ ngân sách trung ương.”. Điều 25 Luật NSNN 2002 giao cho Hội đồng nhân
dân (HĐND) các cấp quyền quyết định dự toán chi ngân sách địa phương và quyết định
phân bổ ngân sách cấp mình. Mọi hoạt động chi ngân sách phải được thực hiện trên cơ
sở các quyết định của Quốc hội và hội đồng nhân dân các cấp.
Hai là, chi NSNN nhằm vào mục tiêu thỏa mãn nhu cầu về tài chính cho sự vận
hành của bộ máy nhà nước, bảo đảm cho nhà nước thực hiện các chức năng, nhiệm vụ
của mình.
Ba là, chi NSNN được tiến hành bởi các chủ thể quyền lực gồm hai nhóm:
+ Nhóm chủ thể đại diện cho Nhà nước thực hiện việc quản lý, cấp phát, thanh toán
các khoản chi NSNN gồm Bộ tài chính; Sở tài chính – vật giá tỉnh, thành phố trực thuộc

2


Ket-noi.com diễn đàn công nghệ, giáo dục

trung ương; Phòng tài chính quận, huyện, thị xã thuộc tỉnh, thành phố; Sở kế hoạch và
đầu tư và Kho bạc nhà nước (KBNN).
+ Nhóm chủ thể sử dụng NSNN. Nhóm chủ thể này rất đa dạng nhưng có thể phân

thành ba loại chủ yếu gồm: Các cơ quan nhà nước, kể cả các cơ quan hành chính thực
hiện khoán biên chế và kinh phí quản lý hành chính; Các đơn vị, kể cả đơn vị sự nghiệp
có thu; Các chủ dự án sử dụng kinh phí NSNN.
Phân loại chi NSNN: Khoản 2 Điều 2 Luật NSNN 2002 quy định như sau: “Chi
ngân sách nhà nước bao gồm các khoản chi phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc
phòng, an ninh, bảo đảm hoạt động của bộ máy nhà nước; chi trả nợ của Nhà nước; chi
viện trợ và các khoản chi khác theo quy định của pháp luật.”.
1.2. Các điều kiện chi NSNN
* Điều kiện chi NSNN được hiểu là những đòi hỏi, yêu cầu mà pháp luật đặt ra mà
chỉ khi đáp ứng đầy đủ những yêu cầu, đòi hỏi đó, hoạt động chi ngân sách mới được
thực hiện.
Các điều kiện chi NSNN được quy định cụ thể tại khoản 2 Điều 5 Luật NSNN và
hướng dẫn tại Điều 51 Nghị định 60/2003/NĐ-CP như sau:
“Chi ngân sách nhà nước chỉ được thực hiện khi có đủ các điều kiện sau đây:
1. Đã có trong dự toán ngân sách nhà nước được giao, trừ các trường hợp sau:
a) Dự toán ngân sách và phân bổ dự toán ngân sách chưa được cơ quan có thẩm
quyền quyết định theo quy định tại Điều 45 của Nghị định này;
b) Chi từ nguồn tăng thu so dự toán được giao và từ nguồn dự phòng ngân sách
theo quyết định của cấp có thẩm quyền;
2. Đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức do cấp có thẩm quyền quy định;
3. Đã được Thủ trưởng đơn vị sử dụng ngân sách hoặc người được ủy quyền quyết
định chi;
4. Ngoài các điều kiện quy định tại các Khoản 1, 2 và 3 Điều này; trường hợp sử
dụng vốn, kinh phí ngân sách nhà nước để đầu tư xây dựng cơ bản, mua sắm trang
thiết bị, phương tiện làm việc và các công việc khác phải qua đấu thầu hoặc thẩm định
giá thì còn phải tổ chức đấu thầu hoặc thẩm định giá theo quy định của pháp luật;
5. Các khoản chi có tính chất thường xuyên được chia đều trong năm để chi; các
khoản chi có tính chất thời vụ hoặc chỉ phát sinh vào một số thời điểm như đầu tư xây
dựng cơ bản, mua sắm, sửa chữa lớn và các khoản chi có tính chất không thường xuyên
3

Ket-noi.com diễn đàn công nghệ, giáo dục

khác phải thực hiện theo dự toán quý được đơn vị dự toán cấp I giao cùng với giao dự
toán năm. ”.
2. Cơ sở quy định của pháp luật hiện hành về điều kiện chi NSNN
2.1.Cơ sở quy định điều kiện: Khoản chi dự định thực hiện phải có trong dự toán
ngân sách được giao:
Lập dự toán NSNN là quá trình xây dựng và quyết định dự toán thu, chi ngân sách
của Nhà nước trong thời hạn 1 năm. Hàng năm, các cơ quan đơn vị có sử dụng NSNN
phải lập dự toán trình các cấp có thẩm quyền phê duyệt. Dự toán NSNN của cả nước
được Chính phủ tổng hợp trình Quốc hội quyết định. Quốc hội tiến hành phân bổ dự
toán ngân sách trung ương; HĐND các cấp phân bổ dự toán ngân sách của cấp mình.
Dự toán chi NSNN hàng năm được lập dựa vào các căn cứ : Nhiệm vụ cụ thể của các
Bộ, cơ quan ngang bộ, các cơ quan khác ở trung ương và các cơ quan nhà nước ở địa
phương. Cơ chế phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi của ngân sách các cấp và tỷ lệ %
phân chia các khoản thu và mức bổ sung cho ngân sách cấp dưới (trong năm tiếp theo
của thời kỳ ổn định). Lập NSNN dựa trên các chính sách, chế độ, tiêu chuẩn, định mức
hiện hành về thu chi NSNN như chi tiền lương, sinh hoạt phí cho cán bộ… Đối với các
đơn vị thụ hưởng ngân sách, viêc lập dự toán ngân sách cho ngân sách của cơ quan phải
dựa vào số kiểm tra về dự toán ngân sách được thông báo.
Cơ sở để pháp luật quy định điều kiện này là :
Thứ nhất, mọi nhu cầu chi dự kiến cho năm kế hoạch phải được xác định trong dự
toán kinh phí từ cơ sở thông qua các bước xét duyệt của cơ quan Nhà nước có thẩm
quyền từ thấp đến cao. Chỉ sau khi dự toán chi đã được Quốc hội xét duyệt và thông
qua mới trở thành căn cứ chính thức để phân bổ số chi cho mỗi ngành, mỗi cấp.
Thứ hai, xét ở góc độ pháp lý, khoản kinh phí đã được ghi trong dự toán chi NSNN
thể hiện cam kết thanh toán của Nhà nước đối với các đơn vị sử dụng ngân sách. Dựa
trên cam kết này, các đơn vị sử dụng ngân sách có quyền đòi hỏi Nhà nước phải cấp đủ

cho mình số kinh phí mà Nhà nước đã cam kết với điều kiện đơn vị sử dụng ngân sách
chứng minh được rằng họ có đầy đủ những điều kiện được cấp ngân sách theo quy định
của pháp luật.
Thứ ba, quy định này đưa ra nhằm đảm bảo các khoản dự định chi sẽ phù hợp với
tổng thể các khoản chi khác, đảm bảo cân đối được NSNN cho các mục tiêu phát triển

4


Ket-noi.com diễn đàn công nghệ, giáo dục

kinh tế - xã hội sao cho phù hợp với định hướng phát triển kinh tế - xã hội mà Nhà nước
đề ra trong năm ngân sách.
Thứ tư, việc quy định điều kiện chi NSNN là phải có trong dự toán ngân sách được
giao là để tạo ra tính công khai trong hoạt động chi ngân sách, bởi tất cả đã có trong bản
dự toán ngân sách được giao, những đơn vị nào đủ điều kiện là đã có thể được cấp kinh
phí từ ngân sách. Từ đó, tránh được những khoản chi bất minh, chi không rõ mục đích,
gây thất thoát lớn cho quỹ NSNN.
Tuy nhiên, điều kiện này cũng có một số ngoại lệ, quy định rõ tại Điều 52, 59 Luật
NSNN 2002 và Điều 45 Nghị định 60/2003/NĐ-CP.
- Ngoại lệ thứ nhất là trong trường hợp vào đầu năm ngân sách, dự toán ngân sách
và phương án phân bổ ngân sách chưa được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết
định thì cơ quan tài chính các cấp được phép tạm cấp kinh phí cho các nhu cầu không
thể trì hoãn được cho tới khi dự toán ngân sách và phương án phân bổ ngân sách được
quyết định. Mức tạm cấp hàng tháng tối đa không quá mức chi bình quân 01 tháng của
năm trước. Tuy nhiên, các chủ thể được tạm cấp kinh phí phải đảm bảo hoàn trả ngay
khi dự toán ngân sách và phân bổ ngân sách được quyết định, nguồn vốn đã được
chuyển về. Đây là quy định linh hoạt nhằm tạo điều kiện để việc thực hiện nhiệm vụ
của các đối tượng thụ hưởng ngân sách không bị gián đoạn.
- Ngoại lệ thứ hai là trong quá trình chấp hành NSNN, có sự thay đổi về thu chi,

khoản chi từ nguồn tăng thu so với dự toán được giao và từ nguồn dự phòng ngân sách
theo quyết định của cấp có thẩm quyền. Nguồn tăng thu là nguồn thu phát sinh tăng
thêm, nằm ngoài dự toán ngân sách vì vậy chi từ khoản này cũng không thể nằm trong
dự toán ngân sách. Chi từ nguồn tăng thu ở cấp ngân sách nào sẽ do cơ quan có thẩm
quyền của cấp ngân sách đó quyết định. Số tăng thu này sẽ được sử dụng để giảm bội
chi, tăng chi trả nợ, tăng chi đầu tư phát triển, bổ sung quỹ dự trữ tài chính, tăng dự
phòng ngân sách. Còn các khoản chi từ nguồn dự phòng ngân sách được sử dụng trong
trường hợp có nhu cầu chi đột xuất ngoài dự toán ngân sách. Khoản chi ngoài dự toán
này sẽ giúp giải quyết kịp thời vấn đề phát sinh đột xuất ngoài dự kiến. Trường hợp có
nhu cầu chi đột xuất ngoài dự toán nhưng không thể trì hoãn được mà dự phòng ngân
sách không đủ đáp ứng, Thủ tướng Chính phủ, Chủ tịch UBND phải sắp xếp lại các
khoản chi trong dự toán được giao hoặc sử dụng các nguồn dự trữ để đáp ứng nhu cầu
chi đột xuất đó.
5


Ket-noi.com diễn đàn công nghệ, giáo dục

2.2. Cơ sở quy đinh điều kiện : Khoản chi dự định thực hiện phải đúng chế độ,
tiêu chuẩn, định mức do cấp có thẩm quyền quyết định:
Mỗi lĩnh vực chi, mỗi khoản chi mang những điểm đặc thù riêng có, vì vậy, không
thể có một tỷ lệ dự toán chi chung cho tất cả các khoản chi, các lĩnh vực chi. Các chủ
thể lập dự toán NSNN khi đưa ra bản dự toán với những khoản phân bổ ngân sách đã
tính toán rất kỹ đến đặc thù từng lĩnh vực chi và hơn thế là chiến lược kinh tế - xã hội
đã được hoạch định. Vì vậy, các khoản chi phải phù hợp với chiến lược kinh tế - xã hội
đã được xây dựng. Do đó, mỗi lĩnh vực được quy định một chế độ, tiêu chuẩn, định
mức chi khác nhau.
Nhà nước ban hành các chế độ, tiêu chuẩn, định mức về chi ngân sách, tạo cơ sở để
quản lý chi ngân sách một cách khoa học và thống nhất. Việc xây dựng các định mức,
tiêu chuẩn, chế độ phải căn cứ vào các văn bản pháp luật và phải dựa trên con số liên

quan trên thực tế. Thủ tướng Chính phủ vừa ký Quyết định số 59/2010/QĐ-TTg ban
hành Định mức phân bổ dự toán chi thường xuyên ngân sách nhà nước áp dụng cho
năm ngân sách 2011 - năm đầu của thời kỳ ổn định ngân sách mới. Theo đó, định mức
phân bổ dự toán chi quản lý hành chính cho khối cơ quan hành chính từ 19-30 triệu
đồng/biên chế/năm (tùy thuộc vào số biên chế của cơ quan). Đối với khối các cơ quan
Tư pháp, Kiểm toán Nhà nước, Thanh tra Chính phủ, định mức phân bổ năm 2011 là 30
triệu đồng/biên chế/năm).
Cơ sở để pháp luật quy định điều kiện này là:
Thứ nhất, đặt ra một giới hạn cho các khoản chi dự định thực hiện, ràng buộc chúng
luôn phải nằm trong định mức đã được xác định trong dự toán. Việc chi NSNN theo
định mức, chế độ, tiêu chuẩn đã tạo ra sự công bằng trong việc sử dụng NSNN giữa các
ngành, địa phương, hạn chế tình trạng sử dụng ngân sách không đúng mục đích, gây
thất thoát, lãng phí; đảm bảo chỉ đủ, chi đúng, hạn chế việc chi quá mức rồi lại xin cấp
thêm.
Thứ hai, việc quy định rõ chế độ, tiêu chuẩn và định mức chi cũng sẽ tạo điều kiện
để các cơ quan có nhiệm vụ giám sát, kiểm soát ngân sách có căn cứ phát hiện và xử lý
kịp thời những hành vi vi phạm trong sử dụng quỹ NSNN.
Tuy nhiên, việc quy định định mức cho các khoản chi ngân sách có thể làm giảm
tính chủ động của các đơn vị sử dụng ngân sách, hơn nữa có thể làm xuất hiện tình
trạng các đơn vị sử dụng ngân sách chỉ quan tâm chi cho hết số ngân sách đã được phân
6


Ket-noi.com diễn đàn công nghệ, giáo dục

bổ mà không quan tâm đến hiệu quả của khoản chi đó. Thêm vào đó, việc xác định các
định mức, tiêu chuẩn, chế độ sao cho phù hợp là một vấn đề rất cần được quan tâm theo
dõi và có những điều chỉnh, thay đổi sao cho phù hợp với tình hình đất nước từng giai
đoạn, thời kỳ nhất định.
2.3.Cơ sở quy định điều kiện: Khoản chi dự định thực hiện phải được Thủ

trưởng đơn vị sử dụng ngân sách hoặc người được ủy quyền quyết định chi:
Khi đã đáp ứng đủ hai điều kiện trên thì vấn đề còn lại là ra quyết định chi. Đây có
thể coi là điều kiện đủ để một khoản chi NSNN có thể được thực hiện trên thực tế. Một
khoản chi đã nằm trong dự toán NSNN, đã đúng với chế độ, tiêu chuẩn, định mức do
cấp có thẩm quyền quyết định nhưng nếu không được thủ trưởng đơn vị sử dụng ngân
sách hoặc người được ủy quyền quyết định chi thì khoản chi đó cũng không thể thực
hiện được.
Cơ sở để pháp luật quy định điều kiện này là:
Thứ nhất, Thủ trưởng đơn vị là người đứng đầu một cơ quan, là người điều hành,
chịu trách nhiệm về tình hình hoạt động của toàn đơn vị nên sẽ là người nắm rõ mọi vấn
đề liên quan đến tài chính của đơn vị như khoản chi nào là cần thiết và phải chi như thế
nào cho hợp lý. Quy định này không chỉ đảm bảo quyền quản lý của những người đứng
đầu đơn vị sử dụng ngân sách mà còn đảm bảo cho hoạt động chi được tiến hành đúng,
đủ và hiệu quả.
Thứ hai, quy định này cũng góp phần tăng cường tính sáng tạo, tự chủ của thủ
trưởng các đơn vị trong việc cân nhắc và đưa ra những quyết định chi sao cho phù hợp
với tình hình của đơn để đạt được hiệu quả cao bởi nếu như quyết định chi sai, chi
không đúng mục đích làm thất thoát NSNN thì người phải chịu trách nhiệm ở đây chính
là thủ trưởng cơ quan hoặc người được thủ trưởng ủy quyền quyết định chi.
Trách nhiệm của thủ trưởng đơn vị sử dụng ngân sách trong việc sử dụng NSNN
được quy đỉnh rất rõ tại khoản 4 Điều 52 Nghị định 60/2003/NĐ-CP. Thủ trưởng đơn vị
sử dụng ngân sách: “(a) Quyết định chi đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức và trong
phạm vi dự toán được cấp có thẩm quyền giao; (b) Quản lý, sử dụng ngân sách và tài
sản nhà nước theo đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức; đúng mục đích, tiết kiệm, có
hiệu quả. Trường hợp vi phạm, tuỳ theo tính chất và mức độ, sẽ bị xử lý kỷ luật, xử phạt
hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật. ».

7

Ket-noi.com diễn đàn công nghệ, giáo dục

Đối với những khoản chi do cơ quan tài chính cấp phát trực tiếp thì quyết định chi là
lệnh chi tiền của cơ quan tài chính. Đối với các khoản chi cơ quan tài chính không cấp
phát trực tiếp thì khi có nhu cầu chi, đơn vị sử dụng ngân sách lập và gửi KBNN giấy
rút dự toán NSNN cùng với quyết định chi do thủ trưởng đơn vị ký.
2.4.Một số điều kiện cụ thể khác:
* Khoản chi dự định thực hiện phải có đủ hồ sơ, chứng từ thanh toán đầy đủ:
Đây là một điều kiện cụ thể được quy định tại Thông tư 79/2003/TT-BTC về việc
hướng dẫn chế độ quản lý, cấp phát, thanh toán các khoản chi NSNN qua KBNN. Theo
đó, các khoản chi dự định thực hiện phải có đủ hồ sơ, chứng từ thanh toán hợp lệ. Tùy
theo tính chất của từng khoản chi mà hồ sơ, chứng từ thanh toán được quy định khác
nhau.
Dù quy định này không phải là điều kiện chính của chi NSNN nhưng rõ ràng là một
điều kiện cần thiết bởi nó tạo cơ sở pháp lý chắc chắn cho việc thực hiện các khoản chi
trên thực tế, giúp hoạt động này được tiến hành chính xác, dễ dàng bởi đã có đủ hóa
đơn, chứng từ kèm theo. Đặc biệt, quy định này cũng khuyến khích các đơn vị sử dụng
ngân sách hình thành thói quen sử dụng hóa đơn, chứng từ khi thực hiện một khoản chi
ngân sách để hoạt động này được thực hiện dễ dàng, minh bạch, đồng thời tạo điều kiện
thuận lợi cho việc thống kê, điều tra, nắm bắt tình hình tài chính của đơn vị.
* Đối với trường hợp sử dụng vốn, kinh phí NSNN để đầu tư xây dựng cơ bản, mua
sắm trang thiết bị, phương tiện làm việc và các công việc khác phải qua đấu thầu hoặc
thẩm định giá thì trước khi khoản chi được thực hiện, còn phải tổ chức đấu thầu hoặc
thẩm định giá theo quy định của pháp luật (khoản 4 Điều 51 Nghị định 60/2003/NĐCP):
Đây chính là khoản chi hành chính đảm bảo cho hoạt động thường xuyên của bộ
máy Nhà nước. Quy định này nhằm đảm bảo cho hoạt động chi thường xuyên được chi
đúng, chi đủ bởi việc tổ chức đấu thầu hoặc định giá tài sản với mục đích xác định giá
trị thực sự của tài sản sẽ tạo cơ sở để thực hiện khoản chi một cách minh bạch, chính
xác, tránh trường hợp đơn vị báo giá cả không rõ ràng, mơ hồ để tham ô, dẫn đến thất
thoát NSNN.

*Các khoản chi có tính chất thường xuyên được chia đều trong năm để chi; các
khoản chi có tính chất thời vụ hoặc chỉ phát sinh vào một số thời điểm như đầu tư xây
dựng cơ bản, mua sắm, sửa chữa lớn và các khoản chi có tính chất không thường xuyên
8


Ket-noi.com diễn đàn công nghệ, giáo dục

khác phải thực hiện theo dự toán quý được đơn vị dự toán cấp I giao cùng với giao dự
toán năm (khoản 5 Điều 51 NĐ 60/2003/NĐ-CP):
Quy định này được đưa ra nhằm đảm bảo cho hoạt động chi được thực hiện hợp lý,
phù hợp với đặc tính của từng loại chi ngân sách khác nhau. Đối với những khoản chi
có tính chất thường xuyên, quy định này đảm bảo cho thực hiện chi một cách đầy đủ và
đồng đều, đáp ứng được nhu cầu quản lý bộ máy Nhà nước. Đối với những khoản chi
có tính chất không thường xuyên thì thực hiện chi theo dự toán quý do đơn vị dự toán
cấp giao để đảm bảo chi đúng, chi hiệu quả.
3. Thực tiễn áp dụngcác điều kiện chi NSNN nước ta hiện nay và một số
kiến nghị.
3.1. Thực tiễn áp dụng
Về thành tựu:
Theo Báo cáo đánh giá tình hình thực hiện NSNN năm 2012 của Bộ Tài chính, nhìn
chung, hoạt động chi NSNN đã tương đối đảm bảo được các điều kiện cơ bản của chi
ngân sách theo luật định. Lạm phát được kiểm soát, các cân đối lớn của nền kinh tế về
cơ bản được bảo đảm,kinh tế vĩ mô có bước chuyển biến tích cực, nhờ những giải pháp
chỉ đạo điều hành quyết liệt, lạm phát đã từng bước được kiềm chế, chỉ số giá tiêu dùng
(CPI) đã giảm dần từ quý III.Tình hình tiền tệ, tín dụng và cán cân thanh toán quốc tế
được kiểm soát. Tổng phương tiện thanh toán tăng 12,37% (kế hoạch là 15 - 16%). Dư
nợ tín dụng đối với nền kinh tế tăng 14,41% (kế hoạch là dưới 20%). Cơ cấu tín dụng
chuyển dịch theo hướng tích cực, tập trung ưu tiên cho phát triển nông nghiệp, nông
thôn, các lĩnh vực sản xuất và xuất khẩu. Quán triệt thực hiện chính sách tài khóa thắt

chặt, tuân thủ nghiêm ngặt các điều kiện chi NSNN, nước ta đã phần nào kiềm chế
được tỷ lệ lạm phát ở những tháng cuối năm, giảm bớt được khó khăn cho người dân
lao động; tập trung được nguồn lực NSNN để chủ động phòng, chống, khắc phục hậu
quả của thiên tai, dịch bệnh; ổn định kinh tế vĩ mô.
Năm 2012, tình hình kinh tế trong nước và thế giới dần đi vào ổn định và đã có
những chuyển biến tích cực, tạo động lực để tăng thu NSNN. Thu ngân sách nhà
nước tăng 18,4%, chi ngân sách nhà nước tăng 13,8% so với dự toán. Dự toán chi
NSNN năm 2012 là 606.331 tỷ đồng. Bội chi ngân sách giữ ở mức 111.500 tỷ đồng,
bằng 4,4% GDP thực hiện(giảm 0,9% so với dự toán). Dư nợ công, dư nợ Chính
phủ, dư nợ nước ngoài của quốc gia được kiểm soát, bảo đảm trong giới hạn an toàn.
9


Ket-noi.com diễn đàn công nghệ, giáo dục

Thực hiện Nghị quyết số 11/NQ-CP của Chính phủ, các Bộ, ngành và địa phương đã rà
soát, điều chuyển 81,5 nghìn tỷ đồng vốn đầu tư phát triển để tập trung cho các dự án
quan trọng, cấp bách, có khả năng hoàn thành đưa vào sử dụng. Giải ngân vốn ODA đạt
3,65 tỷ USD, tăng 3% so với năm 2011. Kim ngạch xuất khẩu cả năm đạt 96,9 tỷ USD,
tăng 34,2% so với năm 2011(số đã báo cáo Quốc hội là 31,6%). Nhập siêu 9,84 tỷ USD
bằng 10,16% tổng kim ngạch xuất khẩu (số đã báo cáo là 10,5%), là mức thấp nhất
trong nhiều năm qua. Trong điều kiện thị trường khó khăn, giá cả biến động, kết quả đó
là sự cố gắng lớn.
Một số hạn chế:
Thứ nhất,tình trạng bội chi NSNN và thất thoát NSNN.
Năm 2012, mức bội chi ngân sách nhà nước được Quốc hội nhất trí thông qua là
140.200 tỷ đồng, bằng 4,8% GDP.Gần đây, có ý kiến cho rằng bội chi NSNN tăng cao
hơn mức dự toán, Vụ Ngân sách Nhà nước, Bộ Tài chính cho rằng, những số liệu được
nêu chưa phản ánh chính xác thực trạng. Mặc dù có nhiều khó khăn, nhưng các chỉ tiêu
về thu, chi và bội chi NSNN vẫn nằm trong phạm vi khống chế mức dự toán QH cho

phép.
Mặc dù, do thực hiện các chính sách chống suy giảm kinh tế, bảo đảm an sinh xã
hội đã gia tăng sức ép chi ngân sách so với dự toán, nhưng Ủy ban Tài chính – Ngân
sách cũng đánh giá, có một số khoản chi vượt dự toán lớn đã làm mất ý nghĩa của việc
chấp hành dự toán chi. Tiết kiệm chi thường xuyên chưa triệt để, chi quản lý hành chính
vẫn vượt dự toán là một hạn chế cần khắc phục. Qua giám sát cho thấy, quản lý chi
ngân sách chưa thật chặt chẽ, thanh quyết toán chưa nghiêm, còn để xảy ra vụ việc vi
phạm, lãng phí, tiêu cực.
- Thứ hai: Chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi NSNN còn thiếu, chưa tương xứng với
tình hình thực tế, gây khó khăn trong việc cấp phát, kiểm tra, kiểm soát trong chi
NSNN. Ví dụ: Năm 2012 Quốc hội phân bổ NSNN cho lĩnh vực y tế là 12.240 tỉ đồng
nhưng hiệu quả chi không cao. Trong khi đó, chi cho sự nghiệp bảo vệ môi trường chỉ
là 1.200 tỉ đồng. Việc phân bổ định mức chi NSNN hiện nay cho thấy sự chủ quan,
thiếu linh hoạt
Thứ ba, năng lực của những người quyết định chi còn yếu kém. Các Thủ trưởng tại
nhiều đơn vị còn chưa hiểu rõ các quy định của pháp luật hiện hành về điều kiện chi
NSNN dẫn đến việc chi sai mục đích hoặc làm thất thoát NSNN. Ngoài ra, tình trạng
tiêu cực trong việc chi NSNN xuất phát từ những người quyết định chi NSNN đã dẫn
đến những hậu quả khôn lường cho NSNN.
10


Ket-noi.com diễn đàn công nghệ, giáo dục

3.2. Nguyên nhân và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng các quy
định của pháp luật về điều kiện chi NSNN trong giai đoạn hiện nay
*Nguyên nhân
Thứ nhất, do sự tuân thủ pháp luật của các đơn vị sử dụng ngân sách còn yếu, ảnh
hưởng nhiều đến việc đảm bảo các điều kiện chi, từ đó ảnh hưởng đến hoạt động chi
NSNN.

Thứ hai, nguyên tắc lập dự toán từ dưới lên không được đảm bảo
Thứ ba, việc phê chuẩn của các cơ quan có thẩm quyền thường mang tính hình thức
và thiếu chi tiết.
Thứ tư, hệ thống chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi còn lạc hậu và không thống nhất,
gây khó khăn cho việc tuân thủ các điều kiện chi NSNN đã được pháp luật quy định.
Ngoài ra, khi quy mô nền kinh tế lớn dần lên, nhu cầu chi cũng cao hơn, gây sức ép
căng thẳng cho NSNN, quy mô ngân sách cũng phải lớn lên và tiềm ẩn nhiều rủi ro
trong các khoản chi NSNN như tình trạng thất thoát, lãng phí, tham nhũng. Chính điều
này cũng tác động mạnh đến các điều kiện chi NSNN.
*Giải pháp:
Thứ nhất, về điều kiện khoản chi dự định thực hiện phải có trong dự toán
ngân sách được giao:
- Cần hoàn thiện các quy định của pháp luật về quy trình lập, phê duyệt, chấp hành,
quyết toán NSNN. Luật NSNN đã có những quy định khá rõ ràng về thời hạn, yêu cầu,
nội dung và các trình tự, thủ tục thực hiện lập dự toán NSNN nhưng chưa đầy đủ. Vì
vậy cần hoàn thiện để thực hiện tốt điều kiện đầu tiên của chi NSNN, giúp xây dựng
được những bản dự toán ngân sách với những khoản chi hợp lý, phù hợp với chiến lược
phát triển kinh tế - xã hội của đất nước từng thời kỳ, từng giai đoạn.
-Cần cơ cấu lại các khoản chi NSNN cho phù hợp, theo kịp với tình hình kinh tế xã hội. Trong những năm gần đây, chi đầu tư phát triển có xu hướng tăng. Tuy nhiên,
thực tiễn ở nhiều nước phát triển cho thấy, cho cho đầu tư phát triển phải là số chi huy
động từ nhiều nguồn trong xã hội chứ không chỉ dựa vào NSNN. Nếu chỉ trông chờ vào
ngân sách thì khoản chi vừa hạn hẹp, có khi chậm giải ngân, vừa không hiệu quả, làm
ảnh hưởng đến tiến độ cũng như chất lượng quá trình chi. Chi ngân sách phải cần được
thực hiện theo quan điểm phải gắn liền với việc xác định đúng đắn cơ cấu chi tối ưu, có

11


Ket-noi.com diễn đàn công nghệ, giáo dục

tỷ trọng hợp lý giữa chi đầu tư phát triển với chi thường xuyên, chi trả nợ, chi dự
phòng…
- Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp lập dự toán NSNN để tránh tình trạng
chồng chéo về thẩm quyền hoặc tình trạng không có cơ quan lập dự toán ở vùng sâu,
vùng xa.
Thứ hai, đối với điều kiện về chế độ, tiêu chuẩn, định mức của khoản chi:
- Cần hoàn thiện các quy định về chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi NSNN cho từng
lĩnh vực, từng khoản chi cụ thể. Cần thiết phải ban hành những văn bản cụ thể hóa các
định mức chi để các đơn vị lập dự toán có cơ sở để xây dựng dự toán đầy đủ, đúng và
theo sát tình hình thực tiễn; các cơ quan có thẩm quyền kiểm tra, kiểm soát có căn cứ để
giám sát, phát hiện và xử lý sai phạm. Các chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi phải liên
tục được xem xét và điều chỉnh theo kịp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội đất
nước và nhu cầu sử dụng ngân sách của mỗi ngành, lĩnh vực, tránh tình trạng nơi cần
thì thiếu, nơi được chi nhiều thì sử dụng kém hiệu quả.
- Tăng cường cơ chế giám sát của các cơ quan có thẩm quyền đối với việc sử dụng
ngân sách trong định mức. Ngoài ra còn phải kiểm tra được ngân sách được sử dụng
như thế nào, đặc biệt là với các khoản chi thường xuyên.
Thứ ba, điều kiện về quyết định chi của Thủ trưởng đơn vị sử dụng ngân sách
hoặc người được ủy quyền:
- Những người quyết định chi NSNN đòi hỏi phải có năng lực nghề nghiệp cao, có
trách nhiệm với công việc, trong việc chi phải đảm bảo tính minh bạch rõ ràng, hóa đơn
chứng từ hồ sơ đầy đủ, quyết định chi rõ ràng…
- Nâng cao mức độ tham gia, kiểm tra giám sát của nhân dân đối với hoạt động chi
ngân sách để các đơn vị sử dụng ngân sách có ý thức hơn trong việc sử dụng nguồn vốn
được cấp, đảm bảo đủ các điều kiện chi để chi đúng, chi đủ, chi hợp pháp.
- Hoàn thiện cơ chế kiểm soát chi chặt chẽ để các chủ thể sử dụng ngân sách chấp
hành nghiêm túc các điều kiện chi trong hoạt động chi ngân sách. Có chế tài tương
xứng đối với những đơn vị sử dụng ngân sách không chấp hành tốt các điều kiện chi
NSNN theo luật định. Xây dựng chế tài xử lý đối với các cá nhân có hành vi vi phạm
điều kiện chi NSNN.

Thứ tư, về các điều kiện cụ thể khác:

12


Ket-noi.com diễn đàn công nghệ, giáo dục

- Hoàn thiện các quy định của pháp luật về chế độ hóa đơn, chứng từ trong giao
dịch. Bổ sung những quy định liên quan đến việc bắt buộc sử dụng hóa đơn trong một
số giao dịch có giá trị nhỏ nhưng quan trọng và thiết yếu. Đồng thời, đẩy mạnh hoạt
động thanh toán qua ngân hàng thông qua các chính sách khuyến khích, hỗ trợ các đơn
vị sử dụng ngân sách sử dụng các phương thức thanh toán qua thẻ, ủy nhiệm chi, thư tín
dụng… để hoạt động thanh toán được an toàn và đảm bảo, hạn chế được sự phức tạp
của chế độ hóa đơn, chứng từ.
- Xây dựng và giao nhiệm vụ cho cơ quan có thẩm quyền riêng để thực hiện các thủ
tục đấu thầu mua sắm, đầu tư có liên quan đến các khoản chi NSNN để chuyên biệt hóa
thủ tục và chuyên môn hóa hoạt động, làm cho việc chi ngân sách trong trường hợp này
được tiến hành dễ dàng và thuận tiện nhất, tránh mất thời gian và hạn chế những sai sót
trong hồ sơ do các đơn vị sử dụng ngân sách chưa nắm rõ luật.
- Chế độ tạm ứng cần được thực hiện nhanh chóng đối với những trường hợp cần
chi cho các khoản thiết yếu phát sinh trong đầu tư xây dựng cơ bản, mua sắm, sửa chữa
lớn và các khoản chi có tính chất không thường xuyên khác nhằm đảm bảo hoạt động
ổn định của các đơn vị sử dụng NSNN.
KẾT LUẬN
Việc pháp luật quy định những điều kiện chi NSNN nhằm đảm bảo cho hoạt động
chi ngân sách được minh bạch, chính xác, hiệu quả, phù hợp với các mục tiêu phát triển
kinh tế - xã hội và duy trì hoạt động ổn định của bộ máy Nhà nước. Tình hình thực hiện
chi NSNN tuy còn nhiều hạn chế nhưng nếu pháp luật có sự điều chỉnh trong các quy
định về từng điều kiện chi NSNN thì hoạt động chi NSNN sẽ có hiệu quả hơn.

13


Ket-noi.com diễn đàn công nghệ, giáo dục

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Giáo trình luật ngân sách Nhà nước, Trường Đại học Luật Hà Nội,2010.
2. Luật Ngân sách Nhà nước số 01/2002/QH11 ngày 16/12/2002 của Quốc hội nước
cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
3. Nghị định số 60/2003/NĐ-CP ngày 06/06/2003 của Chính phủ - Quy định chi tiết
và hướng dẫn thi hành luật Ngân sách Nhà Nước
4. Thông tư số 59/2003/TT-BTC ngày 23/6/2003 –Hướng dẫn thực hiện Nghị định
60 của Chính phủ.
5. Dự toán chi ngân sách Nhà nước theo lĩnh vực năm 2012
6. Dự toán chi ngân sách Nhà nước, Chi ngân sách trung ương, Ngân sách địa
phương theo cơ cấu chi năm 2012
7. website: www.tapchitaichinh.vn.
www.mof.gov.vn.
www.chinhphu.vn.

14


Ket-noi.com diễn đàn công nghệ, giáo dục

15