chuẩn đoán các dạng viêm tử cung trên chó bằng kĩ thuật siêu âm và ghi nhận kết quả điều trị

MỤC LỤC
Trang
PHẦN I. MỞ ĐẦU.........................................................................................................1
1.1 ĐẶT VẤN ĐỀ ...........................................................................................................1
1.2 MỤC ĐÍCH ...............................................................................................................2
1.3 YÊU CẦU..................................................................................................................2
PHẦN II. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ............................................................................3
2.1 SƠ LƯỢC VỀ SIÊU ÂM ..........................................................................................3
2.1.1 Định nghĩa ......................................................................................................3
2.1.2 Phương pháp tạo hình siêu âm .......................................................................4
2.1.2.1 Nguyên lý cơ bản ................................................................................4
2.1.2.2 Các hình thức thể hiện ........................................................................4
2.1.2.3 Độ phân giải của ảnh ..........................................................................4
2.1.3 Đầu dò sử dụng trong siêu âm........................................................................4
2.1.3.1 Cấu tạo ................................................................................................4
2.1.3.2 Các loại ñầu dò sử dụng trong chẩn ñoán ...........................................5
2.1.4 Những thuật ngữ sử dụng trong siêu âm ........................................................6
2.2 CẤU TẠO VÀ VAI TRÒ CỦA BỘ MÁY SINH DỤC TRÊN THÚ CÁI...............9
2.2.1 Noãn sào .......................................................................................................10
2.2.2 Ống dẫn trứng...............................................................................................11
2.2.3 Tử cung ........................................................................................................12
2.2.4 Âm ñạo .........................................................................................................13
2.2.5 Tiền ñình ......................................................................................................13
2.2.6 Âm hộ ...........................................................................................................13
2.2.7 Nhũ tuyến .....................................................................................................14
2.3 CHU KỲ ĐỘNG DỤC CỦA CHÓ CÁI .................................................................14
2.3.1 Thời gian xuất hiện chu kỳ ñộng dục ñầu tiên .............................................14
2.3.2 Các giai ñoạn của chu kỳ ñộng dục..............................................................15
2.4 HÌNH ẢNH SIÊU ÂM ĐỐI VỚI CÁC TRƯỜNG HỢP SINH LÝ TRÊN ĐƯỜNG
SINH DỤC CỦA CHÓ CÁI ..................................................................................15

v


2.5 Bệnh lý viêm tử cung mủ trên chó cái.....................................................................17
2.5.1 Định nghĩa viêm tử cung mủ........................................................................17
2.5.2 Các dạng viêm tử cung mủ...........................................................................17
2.5.3 Các nguyên nhân gây viêm tử cung trên chó cái .........................................17
2.5.4 Quá trình tiến triển của viêm tử cung dạng mủ...........................................18
2.5.5 Những triệu chứng lâm sàng của bệnh lý viêm tử cung: .............................19
2.5.6 Những biến chứng có thể xảy ra ..................................................................19
2.5.7 Chẩn ñoán.....................................................................................................19
2.5.8 Điều trị..........................................................................................................20
2.5.8.1 Điều trị nội khoa ...............................................................................20
2.5.5.2. Điều trị ngoại khoa ..........................................................................23
2.8. Lược duyệt một vài công trình nghiên cứu liên quan.............................................23
PHẦN III. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP KHẢO SÁT ....................................25
3.1 Thời gian và ñịa ñiểm ..............................................................................................25
3.2 Đối tượng khảo sát...................................................................................................25
3.3 Phương tiện khảo sát ...............................................................................................25
3.3.1 Dụng cụ ........................................................................................................25
3.3.2 Vật liệu và dược phẩm .................................................................................25
3.3.3 Phòng siêu âm ..............................................................................................26
3.4. Nội dung ñề tài .......................................................................................................26
3.5 Các chỉ tiêu theo dõi ................................................................................................26
3.6 Phương pháp thực hiện ............................................................................................26
3.6.1 Tại phòng khám............................................................................................26
3.6.2 Tại phòng phẫu thuật....................................................................................28
3.6.2.1 Chuẩn bị thú trước khi phẫu thuật ....................................................28
3.6.2.2 Tiến hành phẫu thuật.........................................................................28
3.7 Phương pháp xử lý thống kê....................................................................................29

PHẦN IV. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ..................................................................30
4.1 So sánh hiệu quả của phương pháp chẩn ñoán lâm sàng bằng cách chọc dò tử cung
và chẩn ñoán siêu âm .............................................................................................30

vi


4.2 Tỷ lệ chó viêm tử cung theo nhóm giống................................................................31
4.3. Tỷ lệ chó viêm tử cung theo lứa tuổi......................................................................32
4.4. Tỷ lệ xuất hiện các dạng viêm tử cung ...................................................................34
4.5. So sánh hiệu quả giữa ñiều trị nội khoa và ngoại khoa ..........................................36
PHẦN V. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ........................................................................38
5.1 Kết luận....................................................................................................................38
5.2. Đề nghị ...................................................................................................................38
TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................39
PHỤ LỤC THỐNG KÊ SINH HỌC..........................................................................41

vii


DANH SÁCH CÁC BẢNG
Trang
Bảng 2.1 Những vi khuẩn gây viêm tử cung thường gặp trên chó................................18
Bảng 2.2 Một vài loại thuốc kháng sinh ñược dùng ñể ñiều trị viêm tử cung ở chó ....21
Bảng 2.3 Một vài loại thuốc kháng sinh cấp qua ñường uống thường ñược dùng ñể
ñiều trị viêm tử cung ở chó ..............................................................................22
Bảng 2.5 Loại thuốc kháng sinh ñược dùng ñể nhét âm ñạo ........................................23
Bảng 4.1 Số chó viêm tử cung ñược phát hiện qua các phương pháp chẩn ñoán khác
nhau..................................................................................................................30
Bảng 4.2 Tỷ lệ chó viêm tử cung theo nhóm giống ......................................................31

Bảng 4.3 Tỷ lệ chó viêm tử cung theo lứa tuổi .............................................................32
Bảng 4.4 Tỷ lệ xuất hiện các dạng viêm tử cung ..........................................................35
Bảng 4.5 Tỷ lệ chó khỏi bệnh sau khi ñiều trị nội khoa và ngoại khoa ........................36

vii
i


DANH SÁCH CÁC BIỂU ĐỒ
Trang
Biểu ñồ 4.1 Tỷ lệ chó viêm tử cung ñược phát hiện qua các phương pháp chẩn ñoán
khác nhau ...................................................................................................30
Biểu ñồ 4.2 Tỷ lệ chó viêm tử cung theo nhóm giống ..................................................31
Biểu ñồ 4.3 Tỷ lệ chó viêm tử cung theo lứa tuổi .........................................................33
Biểu ñồ 4.4 Tỷ lệ xuất hiện các dạng viêm tử cung ......................................................36
Biểu ñồ 4.5 Tỷ lệ chó khỏi bệnh sau khi ñiều trị nội khoa và ngoại khoa ....................37

ix


DANH SÁCH CÁC HÌNH
Trang
Hình 2.1 Máy siêu âm .....................................................................................................3
Hình 2.2. Đầu dò Linear ..................................................................................................5
Hình 2.3. Đầu dò Convex ................................................................................................5
Hình 2.4. Đầu dò Sector .................................................................................................6
Hình 2.5. Hồi âm tăng .....................................................................................................7
Hình 2.6. Không hồi âm ..................................................................................................7
Hình 2.7. Cấu tạo của bộ máy sinh dục trên chó cái .......................................................9
Hình 2.8. Hình ảnh cắt dọc của các cơ quan sinh dục ...................................................11

Hình 2.9 Hình siêu âm của túi thai ................................................................................15
Hình 2.10 Hình ảnh siêu âm của bào thai 30 – 35 ngày tuổi.........................................16
Hình 2.11 Hình ảnh siêu âm của bào thai trên 35 ngày tuổi .........................................16
Hình 2.12 Hình ảnh siêu âm tử cung của chó sau khi sinh ...........................................17
Hình 3.1 Dụng cụ giải phẫu...........................................................................................25
Hình 4.1 Viêm tử cung dạng kín ...................................................................................34
Hình 4.2 Viêm tử cung dạng hở ....................................................................................35

x


TÓM TẮT LUẬN VĂN
Đề tài "Chẩn ñoán các dạng viêm tử cung trên chó bằng kỹ thuật siêu âm và ghi
nhận kết quả ñiều trị" ñược thực hiện từ ngày 01/02/2007 ñến 31/05/2007 tại Bệnh viện
Thú Y Petcare, Quận 2, TP. HCM. Qua khảo sát 259 trường hợp chó cái ñem ñến khám
và ñiều trị, kết quả ñược ghi nhận như sau:
Trong 259 trường hợp chó cái ñem ñến khám, có 14 con có những triệu chứng
nghi ngờ viêm tử cung như chảy dịch âm hộ, bụng căng lớn, sốt, bỏ ăn. Bằng biện pháp
chọc dò tử cung ñã phát hiện ñược 3 con bị viêm tử cung (chiếm tỷ lệ 21,43%),
11 con còn lại ñược chẩn ñoán bằng siêu âm và phát hiện 7 con viêm tử cung (chiếm
tỷ lệ 63,64%). Nhóm chó nội viêm tử cung cao hơn nhóm chó ngoại (8,33% so với
2,51%). Chó bị viêm tử cung dưới 1 năm tuổi là 1,06%, 1-2 năm tuổi là 5,45% và trên
2 năm tuổi là 5,45%. Trong 10 con viêm tử cung thì có 50% viêm tử cung dạng kín và
50% viêm tử cung dạng hở. Kết quả ñiều trị ngoại khoa thành công 100%, ñiều trị nội khoa ñạt
kết quả thấp hơn (33,33%).

xi


1

PHẦN I. MỞ ĐẦU
1.1 ĐẶT VẤN ĐỀ
Nền kinh tế của Việt Nam trong những năm gần ñây ñạt mức tăng trưởng là
8%. Với mức tăng trưởng cao về kinh tế ñã dẫn ñến mức sống của người dân, ñặc biệt
là người dân thành phố ñược nâng lên một cách rõ rệt. Thêm vào ñó, Việt Nam còn
ñược thế giới mệnh danh là “ñiểm ñến an toàn của khách du lịch”. Chính sự ổn ñịnh về
an ninh, chính trị của nước ta mà hằng năm Việt Nam ñã thu hút hàng vạn du khách và
những doanh nhân nước ngoài sang Việt Nam ñể du lịch và ñầu tư về kinh tế. Ngày nay,
Việt Nam ñang thực sự hòa mình vào nhịp sống chung, vào xu hướng toàn cầu hóa của
thế giới. Trong ba miền Bắc – Trung - Nam của cả nước, thì miền Nam mà ñặc biệt là
thành phố Hồ Chí Minh, trung tâm kinh tế lớn mạnh nhất của cả nước chịu
tác ñộng mạnh mẽ nhất. Nhịp sống công nghiệp ngày càng thể hiện rõ trong lối sống của
người dân thành phố. Bên cạnh những mặt tích cực như sự năng ñộng trong công việc,
hiệu quả kinh tế thì tính chất công nghiệp trong mọi hoạt ñộng ñã khiến mọi người luôn
cảm thấy căng thẳng. Tất yếu, nhu cầu giải trí của người dân sẽ ngày càng tăng. Làm gì ñể
giải tỏa “stress” trong công việc? Kết quả, một số người ñã chọn việc nuôi chó kiểng ñể làm
trò tiêu khiển, giải tỏa bớt những căng thẳng sau những giờ lao ñộng cực nhọc, vất vả.
Không chỉ có người dân trong nước, những doanh nhân và du khách nước ngoài rất yêu
ñộng vật và những con vật ñáng yêu ñã trở thành những người bạn thân không thể thiếu
trong ñời sống của họ. Chính việc nuôi chó, mèo kiểng phát triển và ngày càng phổ biến
như hiện nay ñã kéo theo nhu cầu về chăm sóc sức khỏe, ñiều trị bệnh ngày một gia
tăng. Để ñáp ứng nhu cầu thiết thực ñó của cuộc sống, sự ra ñời của bệnh viện Petcare
vào năm 2005, Bệnh viện Thú y ñầu tiên của Việt Nam ñã ñáp ứng ñược mọi nhu cầu về
chăm sóc thú cưng của người dân thành phố, các du khách và doanh nhân nước ngoài
từ việc khám và ñiều trị bệnh cho ñến các dịch vụ khác như làm ñẹp, làm hồ sơ xuất nhập
cảnh cho các thú cưng ñi ñến hầu
hết các nước trên thế giới.
Với ñầy ñủ các trang thiết bị tiên tiến, cần thiết cho quá trình chẩn ñoán bệnh như máy
siêu âm, máy chụp X-quang, máy xét nghiệm máu, các loại test xét nghiệm,

ñã giúp cho sự chẩn ñoán và ñiều trị bệnh ñược tiến hành một cách thuận tiện. Một


2

trong các tr ng h p

◆

c ◆✹nh b❉nh thông qua phương pháp siêu âm là b❉nh viêm t

cung. V i phương pháp siêu âm, các bác sĩ có th❆ ch❖n ◆oán nhanh, chính xác các
d❀ng viêm t cung ◆ể t

◆ó ◆ ưa

ra các bi❉n pháp ◆i❳u trị hi❉u quả nh▲t cho c②n b❉nh này.

Nh❦m m❑c ◆ích nghiên cứu và ứng d❑ng ngày càng nhi❳u ti❉n ích c●a siêu âm
trong ch❖n ◆oán v❳ các dạng viêm t cung và có các bi❉n pháp ◆i❳u trị hi❉u quả c②n b❉nh
này.
Đ cs

◆ ng

ý c●a khoa Ch②n Nuôi-Thú Y và d i s h ng d❱n c●a PGS.TS Lê V②n

Th♠, chúng tôi ◆ã ti❩n hành ◆❳ tài:
“Ch✁n oán các dạng viêm t cung trên chó b✂ng k⑥ thu◗t siêu âm và ghi nh◗n k❩t
quả i❳u trị”.

1.2 MỤC ĐÍCH
- Chẩn ñoán các dạng viêm tử cung trên chó bằng kỹ thuật siêu âm.
- Ghi nhận kết quả ñiều trị nội khoa và ngoại khoa cho từng trường hợp bệnh cụ
thể.
1.3 YÊU CẦU
- Thực hiện kỹ thuật siêu âm ñể chẩn ñoán cho từng trường hợp bệnh trên chó
có các triệu chứng nghi ngờ viêm tử cung.
- Theo dõi hình ảnh trên máy siêu âm và ghi nhận các trường hợp viêm tử cung theo
giống, lứa tuổi.
- Đề ra biện pháp ñiều trị và theo dõi tình trạng của thú trong quá trình ñiều trị.


3

PH N II. T NG QUAN TÀI LI U
2.1 S

LƯ C V SIÊU ÂM

2.1.1 Định nghĩa
Siêu âm ✄ c tạo ra t sóng âm có t■n s❡ tương ✄❡i l n (2-10 MHz).
Sóng âm là m❊t hi☎n t ng v✆t lý; trong ✄ó, n✝ng l ng
dao

✄❊ng

✄

c d✞n truy✟n d i dạng

c✠a các ph■n t v✆t ch✡t. Trong môi tr ng các ch✡t ✄àn h①i, bình th ng các

phân t

trạng thái cân b☛ng b✟n. Khi có m❊t tác ✄❊ng t bên ngoài vào môi tr ng, các

phân t

bên trong môi tr ng s⑧ r i kh✉i vị trí cân b☛ng và tương

tác v i các phân t k☞ c✆n. M❊t mst, các phân t này bị kéo v✟ vị trí cân b☛ng. Mst
khác, do chịu tác

✄❊ ng

c✠a l c tương tác, các phân t này s⑧ dao

✄❊ng

xung quanh vị trí cân b☛ng. Nh ng dao ✄❊ng này tạo ra sóng âm.
Đơn vị c✠a sóng âm là Hz, là t■n s❡ biểu thị chấn ñộng trong 1giây.

Hình 2.1 Máy siêu âm

theo chu k❴


4

2.1.2 Phương pháp tạo hình siêu âm

2.1.2.1 Nguyên lý cơ bản
Kích thích ✌i✍n vào vùng siêu âm s✎ tạo ra m✏t xung ✌✏ng siêu âm do hi✍u ứng ✌i✍n
phát ra. Xung

✌✏ng

siêu âm này truy✑n vào các mô sinh h✒c s✎ lan d✓n, khi g✔p các m✔t

phản h✕i trên ✌ ng truy✑n tạo ra các sóng phản xạ và tán xạ. Tại ✌✓u dò ✌ c
✌✔t

m✏t b✏ chuyển ñổi siêu âm ñể chuyển sóng phản hồi thành tín hiệu. Tín hiệu mang

2 thông tin chính: một là, thông tin về ñộ lớn biên ñộ, phản ánh tính chất âm học của môi
trường; hai là, thông tin về vị trí của nguồn tạo tín hiệu. Các tín hiệu này ñược xử
lý thành hình ảnh trên màn hình.
2.1.2.2 Các hình thức thể hiện
- Hình thức A (Amplitude mode)
Thường sử dụng ñể ño cự ly một cách chính xác trong nhãn khoa và thần kinh, nhưng
không cho phép nhận dạng vật quan sát ñược.
- Hình thức B (Brightness mode)
Rất thông dụng trong Y khoa và Thú y, còn gọi là phương pháp siêu âm hai
chiều. Tín hiệu hồi âm ñược biểu hiện bởi những chấm sáng và ñộ sáng của những chấm
này thể hiện biên ñộ của tín hiệu hồi âm. Vị trí của chấm sáng ñược xác ñịnh từ
vị trí ñầu dò ñến mặt phản hồi.
- Hình thức chuyển ñộng theo thời gian
Dùng trong khảo sát tim và vale tim.
2.1.2.3 Độ phân giải của ảnh
Độ phân giải của ảnh là khoảng cách nhỏ nhất giữa hai ñiểm trên ảnh (hình siêu âm)
mà ta có thể phân biệt ñược.

2.1.3 Đầu dò sử dụng trong siêu âm
2.1.3.1 Cấu tạo
Buồng nhựa của ñầu dò gồm một tấm thạch anh ñược nối với hai cực dòng ñiện của máy
và một môi trường h✬ trợ nhằm ñịnh hướng nguồn siêu âm phát ra. Dòng ñiện
tạo ra các chuỗi xung cao tần. Cứ mỗi xung cao tần phát ra, ñầu dò lại tiếp nhận một sóng
hồi âm. Độ lặp lại của các xung cao tần phụ thuộc vào ñộ sâu của mô cần chẩn ñoán. Độ
dày của tinh thể thạch anh liên quan ñến tần số của ñầu dò (ñộ dày tinh thể thạch anh 1mm
thì tần số ñầu dò 2MHz).


5

2.1.3.2 Các loại ✖u dò s d ng trong ch✗n oán
Đ✖u dò Linear
Là loại ✘✙u thẳng

✘

c c✚u tạo g✛m m✜t dãy n tinh thể thạch anh ñơn lớp xếp theo

chiều ngang. Tia siêu âm ñược tạo thành từ một nhóm gồm m (mcách tắt tinh thể ñầu nhóm và bật tinh thể ñứng kế tinh thể cuối cùng.
Ưu ñiểm: vùng quét rộng, khả năng thực hiện các vùng gần bề mặt tốt.
Hạn chế: ñộ phân giải theo chiều dọc và chiều ngang khác nhau, hay bị nhiễm mạch.
ng dụng: khảo sát vùng bụng, khám thai, tuyến giáp.

Hình 2.2. Đầu dò Linear
Đầu dò Convex
Đặc ñiểm của ñầu dò Convex hầu như giống với ñầu dò Linear. Riêng các tinh thể của
ñầu dò Convex ñược xếp theo một ñường cong.

Ưu ñiểm: do có dạng cong nên có khả năng áp vào nhiều vùng trên cơ thể. Hạn
chế: vùng quét hẹp hơn ñầu dò Linear.
ng dụng: siêu âm vùng bụng, vùng chậu.

Hình 2.3. Đầu dò Convex


6

Đ✢u dò Sector
Đ✣u dò Sector quét tia siêu âm theo m✤t góc hình r✥ quạt. Do ✦ó còn

✦

c g ✧i

là ✦✣u dò r✥ quạt. Tinh thể thạch anh ñược gắn trên trục và xoay quanh trục do motor
ñược lắp bên trong ñầu dò.
Ưu ñiểm: bề mặt tiếp xúc rộng, ñộ mở lớn, góc quét của ñầu dò là 3600. Hạn
chế: chuyển ñộng mode chậm.
ng dụng: siêu âm tim, nội tổng quát, khám thai.

Hình 2.4. Đầu dò Sector
2.1.4 Những thuật ngữ sử dụng trong siêu âm
- Hình bờ
Biểu hiện ranh giới giữa hai môi trường ñặc khác nhau (gan-thận phải; lách- thận
trái; khối u ñặc-nhu mô bình thường), giới hạn của một cấu trúc lỏng bình thường hay bệnh
lý (bàng quang, túi mật, abcess…).
- Hồi âm tăng
Mô tả cấu trúc có mức ñộ xám tăng so với ñộ hồi âm của cấu trúc nền xung quanh

hoặc so với tình trạng bình thường.


7

Hình 2.5. H★i âm t✩ng
- H★i âm giảm
Mô tả c✪u trúc có mức

✫✭

xám giảm so v i

✫✭

h★i âm c✮a c✪u trúc n✯n xung quanh

ho✰c so v i tình trạng bình th ng.
- Không có h★i âm
Mô tả c✪u trúc không ✫ c sóng phản h★i, có ✫✭ xám r✪t th✪p ho✰c hiển thị màu
ñen như máu, nước tiểu, dịch mật.

Hình 2.6. Không hồi âm
- Đồng hồi âm
Mô tả cấu trúc có ñộ hồi âm ngang bằng với ñộ hồi âm của cấu trúc nền xung quanh
hoặc hai cấu trúc khác nhau có cùng ñộ hồi âm.


8

- Đ✱ng nh✲t và không ✳✱ng nh✲t
Đ✱ng nh✲t là mô tả ✳✴ ✳✱ng ✳✵u v✵ m✶t h✱i âm c✷a toàn b✴ c✲u trúc. Không
✳✱ng

nh✲t là mô tả c✲u trúc có nhi✵u mức ✳✴ h✱i âm khác nhau.

- Bóng lưng và t✸ng c ng âm
Bóng lưng là m✴t dãi xám t✺i hơn môi tr ng xung quanh ngay phía sau c✲u
trúc.
T✸ng c ng âm là m✴t dãi sáng hẳn lên ngay trên c✲u trúc.
- Hi✻n t ng d✴i lại (✳a âm phản h✱i)
Hình ảnh xu✲t hi✻n trên màn hình siêu âm là m✴t loạt hình ảnh giả c✷a m✶t phân
cách v i nh ng khoảng cách ✳✵u nhau phía sau m✶t phân cách th✼t v i kích th c và
✳✴

h✱i âm nh✽ d✾n.
- Thứ t h✱i âm
Mức ✳✴ h✱i âm ph✿ thu✴c vào mô và v✼t ch✲t c✷a cơ thể:
+ Mật-nước tiểu < vùng tủy thận < cơ < vùng vỏ thận< gan < m dự trữ < lách

< tuyến tiền liệt < xoang thận < cấu trúc m - thành mạch máu < xương- hơi- vùng rìa
tổ chức.
(ñộ hồi âm tăng dần)
+ Máu và dịch chất cho ảnh màu ñen vì có ñộ hồi âm nhỏ.
+ Dịch chất có ñộ hồi âm tăng lên là do tăng protein, tế bào sợi và mô liên kết.


9

2.2 C U T O VÀ VAI TRÒ C A B MÁY SINH DỤC TRÊN THÚ CÁI

Các cơ quan của bộ máy sinh dục cái bao gồm:

1

2
3
4

5
6

Hình 2.7. Cấu tạo của bộ máy sinh dục trên chó cái
Nguồn: />Chú thích:
1. Noãn sào

2. Dây rộng tử cung

3. Sừng tử cung

4. Thân tử cung

5. Cổ tử cung

6. Âm ñạo


10

2.2.1 Noãn sào (bu❁ng trứng)
Hình thái

Có 2 noãn sào, hình hạt ❂❃u, n❄m hai bên xoang b❅ng. M❇t ngoài tròn l❁i, m❇t
trong là

❂

ng ❂i vào c❈a các mạch máu và dây th❋n kinh g❍i là tể noãn. Đầu trước liên

hệ với ñầu tua của ống dẫn trứng. Đầu sau hay ñầu ống dẫn trứng liên kết với ống dẫn trứng
nhờ vào dây noãn sào. Noãn sào dính với thắt lưng nhờ vào phần trước của dây chằng
rộng tử cung. Phần này gọi là màng treo noãn sào.
Cấu tạo
Phần lớn noãn sào ñược màng bụng bao phủ. Mặt trong, nơi mạch máu và dây thần
kinh ñi vào gọi là tể noãn. Tể noãn không có màng bụng bao phủ tới.
Mô liên kết tạo nên sườn của noãn sào. Xen kẽ với hệ thống mô liên kết này có
nhiều nang noãn chứa noãn ở nhiều giai ñoạn phát triển khác nhau. Các nang noãn còn
non ñược bao bọc bởi một nang dày gồm nhiều lớp tế bào. Noãn trưởng thành có kích
thước lớn, lớp bao bên ngoài mỏng dần do các lớp tế bào tiêu biến ñi và chứa một
lượng dịch nhất ñịnh. Các nang chín gọi là nang Graff và trồi lên mặt noãn sào (có thể thấy
bằng mắt thường). Khi nang Graff v sẽ phóng thích noãn gọi là sự rụng trứng.
Khi nang noãn v , xoang của nang sẽ ñọng máu gọi là hồng thể. Sau ñó, lớp tế
bào của nang phát triển và tích nhiều mô m gọi là thể vàng hay hoàng thể. Nếu có sự
thụ thai, hoàng thể sẽ phát triển rất lớn và tồn tại lâu. Nếu không có sự thụ thai, hoàng thể sẽ
teo dần và cuối cùng tạo thành một sẹo gọi là bạch thể.
Chức năng
Là nơi sản sinh các noãn sào và các kích thích tố sinh dục cái.


11

1

3
2
4

5

Hình 2.8. Hình ảnh c③t d❏c c a các cơ quan sinh d c
Ngu▼n: />Chú thích:
1. ng d€n trứng
3. T cung

2. Vòi Fallope

4. Noãn sào 5. Nang Graff

2.2.2 ng d❘n trứng
Hình thái và c❙u tạo
Là m❚t ❯ng ngo❲n ngèo, n❯i chuyển từ buồng trứng ñến tử cung. Ở ñầu sau, ống dẫn
trứng có ñường kính nhỏ nhưng càng về phía noãn sào càng lớn dần và ñến buồng trứng thì
nở rất rộng, bao phủ phần lớn noãn sào (tại vị trí không có phúc mạc). Phần mở rộng này
gọi là loa vòi hay phễu ống dẫn trứng. Ở khoảng giữa, loa có 1 nếp gấp thông với l❨ nhỏ
gọi là l❨ bụng vòi.
Chức năng
Đưa trứng ñến tử cung.


12

2.2.3 T cung
Hình thái

Là m❬t ❭ng cơ r❪ng, n❫m ph❵n l n trong xoang b❛ng, ph❵n sau n❫m trong xoang
ch❜u chia làm 3 ph❵n:
- S ng t cung
G❝m 2 s ng cho 2 ❭ng d❞n trứng phía tr c. Các s ng n❫m hoàn toàn trong
xoang b❛ng, vị trí và hình dáng thay

❢❣i

tùy loài. Các s ng bị ép sát vào thành b❛ng

b i ru❬t. Các s ng nh❤ d❵n v✐ phía tr c và r❬ng d❵n v✐ phía sau.
- Thân t cung
N❫m m❬t ph❵n trong xoang b❛ng, m❬t ph❵n n❫m trong xoang ch❜u,

❢

ng kính l n

hơn s ng nhưng ng❥n hơn. Thân là nơi ti❧p nh❜n hai s ng. M♥t trên ti❧p giáp v i tr c
tràng. M♥t d i ti❧p giáp v i bàng quang.
- C❣ t cung
Là ph❵n h♦p phía sau nhưng thành r♣t dày. Phía sau, c❣ t cung n❭i v i âm ❢ạo. C♣u
tạo
T ngoài vào trong, t cung g❝m 3 l p:
- L p cơ trơn: liên t❛c v i dây r❬ng t cung.
- L p cơ: là cơ trơn g❝m cơ dqc ngoài m❤ng và cơ vòng trong dày hơn. Gi a
hai l p có m❬t l p mô liên k❧t chứa nhi✐u mạch máu. Áo cơ dày nh♣t c❣ t cung.
- L p niêm mạc: màu h❝ng, v i nhi✐u t❧ bào ti❧t dịch nh❵y và có lông mao. Khi cơ
hoạt ❢❬ng, các tiêm mao ❢ry dịch nh❵y v✐ phía sau.
S c❭ ❢ịnh

Hai màng treo t cung (màng r❬ng t cung)

hai bên. Liên k❧t t cung v i

thành trên cta xoang b❛ng và xoang ch❜u. Trên dây r❬ng này có chứa r♣t nhi✐u mạch
máu, dây th❵n kinh.
Dây tròn
Xu♣t phát cạnh d i s ng t cung ❢❧n n❭i v i ❢áy thành b❛ng ch❣ vòng b♦n sâu cta
kênh b♦n.
Chức n✈ng
Là nơi chứa bào thai.


13

2.2.4 Âm ạo
Hình thái
Ph✇n n④i ti⑤p phía sau c⑦a t cung, n⑨m hoàn toàn trong xoang ch⑩u. Là m❶t
④ng

cơ, ti⑤t di❷n có thể dãn nở rất lớn. Nếu nhìn từ ngoài vào thì rất khó phân biệt tử cung

và âm ñạo.
Phía trên âm ñạo tiếp giáp với trực tràng, phía dưới tiếp giáp với bàng quang và
ống thoát tiểu.
Cấu tạo
Gồm 3 phần
-Áo trơn: ở bên ngoài, gồm phần lớn là mô liên kết ñàn hồi, phía trước ñược phần
sau của phúc mạc bao phủ.
-Áo cơ: gồm 2 lớp là cơ dọc ở ngoài và cơ vòng ở trong.

-Lớp niêm mạc: có nhiều nếp gấp dọc, nhờ ñó âm ñạo có thể tăng ñường kính lên rất
lớn.
Chức năng
Là ñường ñi của bào thai.
Là nơi tiếp nhận cơ quan sinh dục của thú ñực.
2.2.5 Tiền ñình
Hình thái và cấu tạo
Là giới hạn của phần cuối âm ñạo và âm hộ phía sau. Phía trước tiền ñình có một nếp gấp
gọi là màng trinh. Sau màng này, phía dưới có l❸ mở ra của ống thoát tiểu. Hai bên ống
thoát tiểu có hai thể xốp chứa nhiều mạch máu; do ñó, có thể cương lên như dương
vật.
2.2.6 Âm hộ
Hình thái
Là cửa sau của cơ quan sinh dục cái, nằm dưới hậu môn, bên ngoài là lớp da chứa
sắc tố. Cửa mở của âm hộ có hình bầu dục, hai bên là hai môi. Mép dưới của âm
hộ có một thể tròn, nằm trong một xoang nhỏ ñó là âm vật (hay dấu vết của dương vật trên thú
ñực).


14

C❹u tạo
Là ❺oạn cu❻i c❼a cơ quan sinh d❽c. Là
nơi ❺ể thoát nước tiểu.
2.2.7 Nhũ tuyến
Hình thái
Có nguồn gốc là tuyến da, hoạt ñộng liên hệ chặt chẽ với các cơ quan sinh dục.
Tuyến vú trên chó ñực trải dài từ ngực ñến bẹn. M❾i tuyến vú là sự tập hợp của 10-15 chùm
tuyến nhỏ (có ống tiết riêng biệt) nằm xen kẽ trong mô tuyến vú.
Có khoảng từ 4 ñôi tuyến vú từ ngực ñến b❿n, m❾i núm vú có 8-12 bể sữa.

Bên ngoài của một tuyến vú có hình nón, ñáy liên kết với thành bụng, ñỉnh hướng
xuống dưới và tận cùng bằng núm vú. Núm vú là nơi thông ra ngoài của tuyến
vú.
Cấu tạo
Lớp da bên ngoài.
Lớp mô liên kết bám chặt vào dưới thành bụng. Ngoài ra, lớp mô liên kết này còn
ăn sâu vào vú và chia thành nhiều thùy.
Mô tuyến ở bên trong có màu vàng hay màu hồng xám. Các chùm tuyến sẽ có
ống thông với một xoang rộng ở phía dưới gọi là xoang sữa hay bể sữa. Bể sữa thông
ra ngoài bởi các núm vú.
Máu ñến vú từ ñộng mạch th❿n, sau ñó theo các tĩnh mạch th❿n rồi ñổ về tĩnh mạch
chủ sau. Ngoài ra, tuyến vú còn có sự chi phối của các mạch máu vùng ngực và bụng.
Chức năng
Bản chất là tuyến của da.
Liên hệ chặt chẽ với các cơ quan sinh dục.
2.3 CHU KỲ ĐỘNG DỤC CỦA CHÓ CÁI
2.3.1 Thời gian xuất hiện chu kỳ ñộng dục ñầu tiên
Chu kỳ ñộng dục ñầu tiên khi chó từ 6-12 tháng tuổi. Những giống chó kiểng nhỏ
con thì bắt ñầu lúc 6-9 tháng tuổi; tuy nhiên, trên một số giống chó lớn con, chu
kỳ ñộng dục có thể bắt ñầu lúc 2 năm tuổi.


15

2.3.2 Các giai oạn c a chu k➀ ➁ng d c
Có 4 giai ➂oạn biểu hiện ñộng dục trong 1 chu kỳ. Thông thường m➃i chu kỳ
kéo dài khoảng 4 tháng.
a. Giai ñoạn tiền ñộng dục
Kéo dài từ 8-13 ngày.
Âm hộ ướt, sưng, sau ñó có dịch và máu. b.

Giai ñoạn ñộng dục
Kéo dài từ 4-7 ngày.
Âm ñạo dần chuyển sang màu sắc nhợt nhạt.
Sự rụng trứng thường xảy ra vào ngày thứ 2 của giai ñoạn này. Giai
ñoạn này thích hợp cho sự phối giống.
Theo các chuyên gia, nên cho phối kép ngày 10 và ngày 12 hoặc ngày 11 và
ngày 13 kể từ ngày ñầu tiên có biểu hiện ñộng dục là hiệu quả.
c. Giai ñoạn sau ñộng dục
Kéo dài khoảng 2 tháng, nhìn chung bộ phận sinh dục trở lại bình thường nếu chó
không có mang, chó cái không muốn gần ñực, không cho nhảy lên lưng, không tiết dịch.
Ngược lại, nếu chó có thai thì hàm lượng estrogen giảm dần, thể vàng xuất hiện và phân tiết
progesterone, các tế bào biểu mô dần sừng hóa, cổ tử cung dần dần ñóng lại.
d. Giai ñoạn nghỉ ngơi
Kéo dài khoảng 4 tháng.
Thể vàng teo lại.
Thời gian sinh sản của chó cái kéo dài 8-12 năm.
2.4 HÌNH ẢNH SIÊU ÂM ĐỐI VỚI CÁC TRƯỜNG HỢP SINH LÝ TRÊN
ĐƯỜNG SINH DỤC CỦA CHÓ CÁI

Hình 2.9 Hình siêu âm của túi thai


16

Túi thai ➄ c xác ➄ịnh là m➅t c➆u trúc hơi tròn không h➇i âm bao quanh bào
thai h➇i âm. Túi thai có thể thấy rõ qua hình ảnh siêu âm từ ngày thứ 15 trở ñi.

Hình 2.10 Hình ảnh siêu âm của bào thai 30 – 35 ngày tuổi
Đây là hình ảnh của một bào thai trên 30 ngày tuổi. Bào thai lớn dần, di chuyển ra
xa thành tử cung và một túi noãn hoàng tuyến tính hối âm có thể nhìn thấy.

Hình 2.11 Hình ảnh siêu âm của bào thai trên 35 ngày tuổi
Bào thai trên 35 ngày tuổi, có thể nhìn thấy tim thai, sự di chuyển của thai và
xương thai. Sự ñập của tim thai khẳng ñịnh sự tồn tại của bào thai. Tim thai ñược xác ñịnh
do sự nhấp nháy chầm chậm hoặc sự rung của khu vực không hồi âm ñược bao quanh hai
lá phổi ñồng hồi âm. Xương thai ñược xác ñịnh bởi cấu trúc hồi âm tăng.


17

Hình 2.12 Hình ảnh siêu âm t cung c a chó sau khi sinh
Ph➈n t cung sau khi sinh dãn r➉ng và chứa nh ng loại dịch ch➊t khác nhau cho hình
ảnh siêu âm là m➉t k➋t c➊u h➌i âm. T cung tr lại kích th c ban ➍➈u trong vòng
4-6 tu➈n sau khi sinh. Nó co lại hoàn toàn vào tu➈n thứ 15 sau khi sinh.
2.5 B➎nh lý viêm t cung m trên chó cái
2.5.1 Định nghĩa viêm t cung m
Theo d➏n li➎u c➐a Phan Thị Kim Chi (2003), viêm t cung m➐ là m➉t r➑i loạn trong
giai ➍oạn không ➍➉ng d➒c do y➋u t➑ hormone, có ➍➓c ➍iểm là nội mạc tử cung
bất thường, cùng với sự nhiễm vi khuẩn kế phát.
2.5.2 Các dạng viêm tử cung mủ
Sự nhiễm trùng tử cung sẽ ñe dọa cuộc sống của chó. Theo Bosu (1998) (dẫn liệu của
Phan Thị Kim Chi, 2003), có 2 dạng viêm tử cung là dạng kín và dạng hở.
- Dạng kín
Viêm tử cung dạng kín là trường hợp có mủ trong tử cung nhưng mủ không chảy
ra ngoài ñược do cổ tử cung ñóng kín.
- Dạng hở
Viêm tử cung dạng hở là trường hợp viêm tử cung với cổ tử cung mở và dịch chảy ra
ngoài âm hộ nên có thể quan sát ñược.
2.5.3 Các nguyên nhân gây viêm tử cung trên chó cái
- Do tổn thương sau khi sinh.

- Sót nhau.
- Đẻ khó.


18

- Thai ch➔t.
- Do th i k→ ➣↔ng d↕c trong n➙m.
- Do ung thư t cung.
- Do l p niêm mạc t cung b↔i tri➛n (hyperplastic endometritis).
- Do s d↕ng progesteron không ➣úng.
- Do r➜i loạn kích thích t➜.
* Trong ➣ó, nh ng vi khu➝n gây viêm t cung th ng g➞p trên chó theo Tô
Minh Châu và Tr➟n Thị Bích Liên (2001), Tr➟n Thanh Phong (1996) là:
Bảng 2.1 Nh ng vi khu➠n gây viêm t cung thư ng g➡p trên chó
Vi khu➝n

H➢

Gi➜ng

Đ➞c ➣iể m

Enterobacteriaceae

Escherichia

Tr c khu➝n Gr(+)

Micrococcaceae

Staphylococcus

Streptococcus spp.

Streptococcacaeae

Streptococcus

Proteus

Enterobacteriaceae

Proteus

Brucellaceae

Brucella

E.coli
Staphylococcus spp.

Brucella canis

T↕ c➟u khu➝n Gr(+)

Liên c➟u khu➝n Gr (+)

C➟u tr c khu➝n Gr (-)

Theo k➔t quả phân l➤p vi sinh c➥a Blood (1975) và Tharp (1980), ch➥ y➔u là
Streptococci, Staphylococci và E.coli trong m➦u m➥ t cung.
Theo Ringarp (1996), s➜ l ng c➥a các vi khu➝n E.coli và Streptococci là nhi➧u nh➨t
trong t➨t cả các m➦u dịch viêm khảo sát.
Theo Phan Thị Kim Chi (2003), các loại vi khu➝n

➣

c tìm th➨y trong dịch t

cung khảo sát trên chó là Staphylococcus aureus, E.coli và Streptococcus.
2.5.4 Quá trình ti➔n triể n c a viêm t cung dạng m (pyometra)
Theo Daniel (2004), quá trình ti➔n triể n c➥a b➩nh viêm t cung

➣

c ghi nh➤n như

sau:
Viêm t cung m➥ b➫t ➣➟u trên chó sau th i k→ lên gi➜ng khoảng 3-5 tu➟n.
Khi có s

b➨t th ng v➧ mức

➣↔

c➥a các hormone sinh d↕c estrogen và

progestrogen s➭ làm cho l p niêm mạc trong cùng c➥a t cung dày lên và tích dịch
bên trong t cung.