từ xưng hô trong một số tác phẩm của ngô tất tố

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

BỘ MÔN NGỮ VĂN

ĐOÀN LĂNG EM

TỪ XƢNG HÔ TRONG MỘT SỐ TÁC PHẨM
CỦA NGÔ TẤT TỐ
Luận văn tốt nghiệp đại học
Ngành Ngữ văn

Cán bộ hƣớng dẫn: BÙI THỊ TÂM

Cần Thơ, 05 – 2011

1


ĐỀ CƢƠNG TỔNG QUÁT
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
2. Lịch sử vấn đề
3. Mục đích nghiên cứu
4. Phạm vi nghiên cứu
5. Phƣơng pháp nghiên cứu

PHẦN NỘI DUNG
Chƣơng 1. MỘT SỐ VẤN CHUNG VỀ TỪ VÀ TỪ XƢNG HÔ
TRONG TIẾNG VIỆT
1. Từ trong tiếng Việt

1.1 Khái niệm về từ trong tiếng Việt
1.1.1 Các quan niệm khác nhau về từ trong tiếng Việt
1.1.2 Đặc điểm của từ tiếng Việt
1.1.3 Các loại từ tiếng Việt
1.1.3.1 Theo Diệp Quang Ban trong Ngữ Pháp tiếng Việt – tập một
1.1.3.1 Nhóm 1
1.1.3.2 Nhóm 2
1.1.3.2 Theo Nguyễn Hữu Quỳnh trong Ngữ Pháp tiếng Việt
1.1.3.2.1 Thực từ
1.1.3.2.2 Hƣ từ
1.1.3.2.3 Tình thái từ
2. Từ xƣng hô
2.1 Khái niệm về từ xƣng hô
2.1.1Các cách phân loại từ xƣng hô trong tiếng Việt
2.1.2 Phân loại theo từ loại
2.1.2.1 Quan điểm Ngữ pháp học
2.1.2.2 Quan điểm Ngữ dụng học
2.1.2.3 Quan điểm phong cách học
2.2.3 Phân loại theo phạm vi sử dụng
2


2.2.3.1 Những từ xƣng hô dùng trong gia tộc, thân tộc
2.2.3.2 Những từ xƣng hô ngoài xã hội
2.2.3.3 Đặc điểm từ xƣng hô trong tiếng Việt

Chƣơng 2 . TỪ XƢNG HÔ TRONG MỘT SỐ TÁC PHẨM
CỦA NGÔ TẤT TỐ
1. Vài nét về Ngô Tất Tố và tác phẩm của ông
1.1. Cuộc đời và sự nghiệp sáng tác

1.1.1 Đặc điểm truyện ngắn Ngô Tất Tố
2. Từ xƣng hô trong một số tác phẩm Ngô Tất Tố
2.1 Từ xƣng hô qua ngôn ngữ đối thoại nhân vật
2.1.1 Một số mô hình xƣng hô mang tính ổn định
2.1.1.1 Trong quan hệ gia tộc, thân tộc
2.1.1.2 Quan hệ ngoài xã hội

Chƣơng 3. GIÁ TRỊ CỦA VIỆC SỬ DỤNG TỪ XƢNG HÔ
TRONG MỘT SỐ TÁC PHẨM CỦA NGÔ TẤT TỐ
1. SỬ DỤNG TỪ XƢNG HÔ ĐỂ THỂ HIỆN ĐẶC TRƢNG XƢNG HÔ
VÙNG MIỀN
2.SỬ DỤNG TỪ XƢNG HÔ ĐỂ BỘC LỘ BẢN CHẤT, THÁI ĐỘ CỦA MỖI
NHÂN VẬT TRONG TÁC PHẨM
2.1 Sử dụng từ xƣng hô để bộc lộ bản chất nhân vật
2.1.2 Sử dụng từ xƣng hô để bộc lộ thái độ nhân vật

3. SỬ DỤNG TỪ XƢNG HÔ ĐỂ THỂ HIỆN TÌNH CẢM, TÂM TRẠNG CỦA
MỖI NHÂN VẬT TRONG TÁC PHẨM
3.1 Sử dụng từ xƣng hô để thể hiện tình cảm nhân vật
3.1.2 Sử dụng từ xƣng hô để thể hiện tâm trạng nhân vật

KẾT LUẬN
Tài liệu tham khảo
Mục lục
Danh mục tác phẩm
Nhận xét của cán bộ hƣớng dẫn
Nhận xét của cán bộ phản biện
3

DANH MỤC TÁC PHẨM
1.

Ngô Tất Tố, Tắt đèn, tác phẩm văn học Việt Nam chọn lọc, NXB Hội nhà văn.

2.

Ngô Tất Tố, Lều chõng, tác phẩm văn học Việt Nam chọn lọc, NXB Hội nhà

văn
3.

Ngô Tất Tố, Việc làng, Nam Cao, Ngô Tất Tố, Hải Triều tác phẩm đƣợc giải

thƣởng Hồ Chí Minh, NXB Văn học.

4


NHẬN XÉT CỦA CÁN BỘ HƢỚNG DẪN

.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................

.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................

Cần Thơ, ngày

5

tháng

năm 2011


NHẬN XÉT CỦA CÁN BỘ PHẢN BIỆN I

.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................

.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................

Cần Thơ, ngày

6

tháng

năm 2011


NHẬN XÉT CỦA CÁN BỘ PHẢN BIỆN II

.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................

.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................

Cần Thơ, ngày

7

tháng

năm 2011


MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài .......................................................................................... 1
2. Lịch sử vấn đề .............................................................................................. 2
3. Mục đích nghiên cứu..................................................................................... 7
4. Phạm vi nghiên cứu ...................................................................................... 8

5. Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................................... 8

Chƣơng 1. MỘT SỐ VẤN CHUNG VỀ TỪ VÀ TỪ XƢNG HÔ TRONG
TIẾNG VIỆT.................................................................................................. 9
1. Từ trong tiếng Việt ....................................................................................... 9
1.1 Khái niệm về từ trong tiếng Việt................................................................... 9
1.1.1 Các quan niệm khác nhau về từ trong tiếng Việt ...................................... 10
1.1.2 Đặc điểm của từ tiếng Việt .................................................................... 10
1.1.3 Các loại từ tiếng Việt ............................................................................ 10
1.1.3.1 Theo Diệp Quang Ban trong Ngữ Pháp tiếng Việt – tập một................ 11
1.1.3.1 Nhóm 1 ....................................................................................... 11
1.1.3.2 Nhóm 2 ....................................................................................... 14
1.1.3.2 Theo Nguyễn Hữu Quỳnh trong Ngữ Pháp tiếng Việt ......................... 15
1.1.3.2.1 Thực từ ..................................................................................... 15
1.1.3.2.2 Hƣ từ ........................................................................................ 16
1.1.3.2.3 Tình thái từ ............................................................................... 17
2. Từ xƣng hô .................................................................................................. 17
2.1 Khái niệm về từ xƣng hô ............................................................................. 18
2.1.1Các cách phân loại từ xƣng hô trong tiếng Việt ........................................ 18
2.1.2 Phân loại theo từ loại ............................................................................ 18
2.1.2.1 Quan điểm Ngữ pháp học................................................................. 18
2.1.2.2 Quan điểm Ngữ dụng học ................................................................ 21
2.1.2.3 Quan điểm phong cách học .............................................................. 29
2.2.3 Phân loại theo phạm vi sử dụng .............................................................. 30
2.2.3.1 Những từ xƣng hô dùng trong gia tộc, thân tộc.................................... 30
2.2.3.2 Những từ xƣng hô ngoài xã hội ......................................................... 31
2.2.3.3 Đặc điểm từ xƣng hô trong tiếng Việt ................................................ 33
8

Chƣơng 2 . TỪ XƢNG HÔ TRONG MỘT SỐ TÁC PHẨM CỦA
NGÔ TẤT TỐ ................................................................................................ 35
1. Vài nét về Ngô Tất Tố và tác phẩm của ông .................................................... 36
1.1. Cuộc đời và sự nghiệp sáng tác.................................................................... 35
1.1.1 Đặc điểm truyện ngắn Ngô Tất Tố .......................................................... 36
2. Từ xƣng hô trong một số tác phẩm Ngô Tất Tố ............................................... 37
2.1 Từ xƣng hô qua ngôn ngữ đối thoại nhân vật ......................................................... 38
2.1.1 Một số mô hình xƣng hô mang tính ổn định ............................................. 39
2.1.1.1 Trong quan hệ gia tộc, thân tộc ............................................................ .39
2.1.1.2 Quan hệ ngoài xã hội........................................................................... .54

Chƣơng 3. GIÁ TRỊ CỦA VIỆC SỬ DỤNG TỪ XƢNG HÔ TRONG
MỘT SỐ TÁC PHẨM CỦA NGÔ TẤT TỐ ................................................. .75
1. SỬ DỤNG TỪ XƢNG HÔ ĐỂ THỂ HIỆN ĐẶC TRƢNG XƢNG HÔ
VÙNG MIỀN .................................................................................................. .75
2.SỬ DỤNG TỪ XƢNG HÔ ĐỂ BỘC LỘ BẢN CHẤT, THÁI ĐỘ CỦA MỖI
NHÂN VẬT TRONG TÁC PHẨM ................................................................... .77
2.1 Sử dụng từ xƣng hô để bộc lộ bản chất nhân vật .......................................... .77
2.1.2 Sử dụng từ xƣng hô để bộc lộ thái độ nhân vật ......................................... .79
3. SỬ DỤNG TỪ XƢNG HÔ ĐỂ THỂ HIỆN TÌNH CẢM, TÂM TRẠNG CỦA
MỖI NHÂN VẬT TRONG TÁC PHẨM............................................................ .80
3.1 Sử dụng từ xƣng hô để thể hiện tình cảm nhân vật........................................ .80
3.1.2 Sử dụng từ xƣng hô để thể hiện tâm trạng nhân vật.................................... .81

KẾT LUẬN ................................................................................................... 84

9


PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài
Trong đời sống xã hội ngày nay, ngôn ngữ đƣợc xem là phƣơng tiện giao tiếp
giữa ngƣời với ngƣời thông dụng nhất, hiệu quả nhất của tất cả các dân tộc trên toàn
thế giới. Khi nói đến vấn đề ngôn ngữ của một quốc gia nào đó, điều đầu tiên chúng ta
cần chú ý đến đó là mối quan hệ giữa văn hoá và ngôn ngữ của dân tộc họ, đất nƣớc
họ. Bởi lẽ nếu chúng ta muốn tìm hiểu, khám phá về nét đẹp văn hoá của một dân tộc,
quốc gia bất kì điều đầu tiên chúng ta cần tìm hiểu đó chính là ngôn ngữ của đất nƣớc
đó, vì ngôn ngữ cũng là một nét văn hoá đặc sắc của dân tộc họ.
Nói đến đất nƣớc Việt Nam thì dân tộc ta cũng có một thứ ngôn ngữ riêng của
dân tộc ta, đất nƣớc ta. Nó không trùng lắp, không giống với bất kì thứ ngôn ngữ của
một dân tộc nào, quốc gia nào trên toàn thế giới. Đó là ngôn ngữ tiếng Việt, tiếng mẹ
đẻ phải trải qua hàng ngàn năm lịch sử đúc kết nên và chúng mang đậm bản sắc văn
hoá dân tộc Việt Nam.
Trong đời sống giao tiếp hàng ngày, để đạt đƣợc hiệu quả cao trong giao thì các
đối tƣợng giao tiếp không thể không chú ý đến vai trò của từ xƣng hô. Các đối tƣợng
giao tiếp phải lựa chọn cách xƣng hô, xƣng sao cho đúng, hô sao cho phải. Để phù hợp
với sắc thái, tình cảm và ngữ cảnh giao tiếp.
Điều đặc biệt hơn trong biểu hiện của tiếng Việt, hệ thống từ xƣng hô quả là
một hệ thống ngôn từ phong phú đáng đƣợc chúng ta quan tâm và thực hiện đề tài
nghiên cứu. Vì thông qua từ xƣng hô bộc lộ đuợc bản sắc văn hoá con nguời Việt
Nam, mà tiêu biểu cho biểu hiện văn hoá đó là tính cộng đồng, tính linh hoạt, tính dân
tộc…
Nhƣ chúng ta đã biết từ xƣng hô trong tiếng Việt vốn dĩ rất phong phú và đa
dạng, chúng đa dạng cả về số lƣợng và chất lƣợng. Chính vì lẽ đó chúng ta không thể
hiểu đơn thuần từ xƣng hô là chỉ để dùng “xưng và hô” mà chúng còn thể hiện mối
quan hệ giữa các đối tƣợng giao tiếp với nhau mà phƣơng tiện để chúng biểu đạt là
tình cảm. Nhờ đó mà đôi bờ tâm hồn và nhịp cầu tình cảm giữa ngƣời với ngƣời đƣợc
nối liền một cách mạch lạc. Mặt khác, việc sử dụng từ xƣng hô trong giao tiếp còn là
cơ sở, thƣớc đo để đánh giá sự chuẩn mực trong lời nói, cũng nhƣ phép lịch sự trong
văn hoá giao tiếp của con ngƣời Việt Nam.

10


Chính vì sự phong phú và không kém phần phức tạp thì từ xƣng hô trong t iếng
Việt đã trở thành một đề tài thú vị, là mảnh đất mới giàu tìm năng để chúng tôi tiếp
cận và khai thác mảnh đất phì nhiêu ấy. Riêng bản thân tôi là một sinh viên Ngữ Văn
khi có điều kiện tiếp xúc với lớp từ này, ngay lần đầu tiên làm quen với công việc
nghiên cứu tôi đã bị cuốn hút, đam mê và muốn tìm hiểu ngay về chúng. Vì vậy tôi đã
quyết định chọn đề tài “Từ xưng hô trong một số tác phẩm của Ngô Tất Tố” để làm
luận văn tốt nghiệp cho mình.
Bên cạnh đó, việc thực hiện đề “Từ xưng hô trong một số tác phẩm của Ngô
Tất Tố” là điều kiện thuận lợi để ngƣời viết có dịp tìm hiểu kĩ hơn, sâu hơn về nhà văn
Ngô Tất Tố và tác phẩm của ông. Đồng thời, đây cũng là cơ hội tốt để chúng tôi ôn lại
kiến thức đã đựơc học, nhờ đó mà chúng tôi tích lũy đƣợc khá nhiều kinh nghiệm về
phƣơng pháp nghiên cứu tác phẩm văn chƣơng và thực hiện đề tài nghiên cứu khoa
học.

2. Lịch sử vấn đề
Nghiên cứu đề tài “Từ xưng hô trong một số tác phẩm của Ngô Tất Tố” là một
công việc khá mới mẻ, hầu nhƣ chƣa ai thực hiện một cách hoàn hảo và toàn diện. Tuy
nhiên, việc nghiên cứu từ xƣng hô trong tiếng Việt và tác phẩm của Ngô Tất Tố thì có
rất nhiều tác giả đã thƣc hiện .
Một số nhận xét và quan điểm của một số nhà nghiên cứu về ngôn ngữ học ở Việt
Nam về hệ thống từ xƣng hô trong tiếng Việt .
_

Từ góc độ Ngữ pháp tiếng Việt: Hầu nhƣ chƣa có công trình khoa học nào nghiên

cứu riêng về từ xƣng hô trong tiếng Việt, vì vậy các nhà Ngữ pháp học chỉ nghiên cứu

từ xƣng hô chủ yếu về mặt từ loại mà chủ yếu là đại từ (đại từ xưng hô).
Trong quyển Ngữ pháp tiếng Việt của Trung tâm khoa học xã hội và nhân văn
Quốc gia có nhận xét về đại từ xƣng hô nhƣ sau: “Cách xưng hô có chú ý đến những
quan hệ xã hội, tình cảm rất tế nhị, chứ không phải chỉ phân biệt các “ngôi” thứ nhất,
thứ nhì, thứ ba, và các “số” nhiều, ít ” [30; 110]. Ở đây, các tác giả đã đặt đại từ
xƣng hô trong nhóm “đại từ sự vật” .
Cùng chung quan điểm với các quyển trên là quyển Ngữ pháp tiếng Việt của tác
giả Nguyễn Hữu Quỳnh. Nhƣng ở đây tác giả đã đặt danh từ thân tộc vào nhóm các
đại từ xƣng hô lâm thời, theo ông:“ Đại từ xưng hô trong tiếng Việt bao gồm các các

11


đại từ chuyên dùng để xưng hô và các đại từ xưng hô lâm thời” [22; 151]. Các đại từ
xƣng hô lâm thời ở đây đƣợc hiểu là các danh từ thân tộc.
Trong Ngữ pháp tiếng Việt, Diệp Quang Ban có viết:“Đại từ xưng hô dùng
thay thế và biểu thị các đối tượng tham gia giao tiếp” [1; 111]. Ông chia đại từ xƣng
hô ra thành đai từ xƣng hô dùng ở ngôi xác định và đại từ xƣng hô dùng ở nhiều ngôi
linh hoạt .
Nhìn chung, điểm tƣơng đồng giữa các tác giả trên là đã xem xét và nghiên cứu
từ xƣng hô dƣới góc độ là đại từ xƣng hô, với chức năng thể hiện vai giao tiếp.
_ Từ góc nhìn Ngữ dụng học: Nổi bật nhất là tài liệu nghiên cứu của Đỗ Hữu Châu.
Trong quyển Đại cương ngôn ngữ học, Đỗ Hữu Châu nhận xét “Bằng cách
tự lựa chọn từ để tự xưng và hô người giao tiếp, người nói định một khung quan hệ
liên cá nhân cho mình và cho người đối thoại với mình” [5; 75].Ông đã nghiên cứu từ
xƣng hô trên các bình diện: Hệ thống từ xƣng hô, những nhân tố chi phối việc dùng từ
xƣng hô trong giao tiếp và một phần trong sự khác nhau giữa xƣng hô trong tiếng
Việt và tiếng Anh.
Trong Cơ sở ngữ dụng học ông nhận xét: “Xưng hô là hành vi chiếu vật, ở
đây là quy chiếc các đối ngôn trong ngữ cảnh, nó sẽ gắn diễn ngôn người nói, ngừơi

tiếp thoại. Xưng hô thể hiện vai giao tiếp” [4; 264]. Đỗ Hữu Châu đã đi vào phân tích
một cách sâu sắc hệ thống từ xƣng hô, nêu lên đƣợc những đặc điểm cũng nhƣ phạm
vi và cách thức sử dụng của từ xƣng hô trong tiếng Việt.
_ Từ góc độ Phong cách học: Đinh Trọng Lạc có thể xem là một nhà Phong cách học
tiêu biểu cho việc nghiên cứu từ xƣng hô trên phƣơng diện phong cách học:
Ông nhận xét:“Phong cách học quan tâm chủ yếu đến cái giá trị biểu đạt
biểu cảm - cảm xúc cái giá trị phong cách của các phương tiện ngôn ngữ trong hoàn
cảnh giao tiếp tiêu biểu, với những điều kiện giao tiếp nhất định trong quá trình giao
tiếp”

[15; 10]. Qua nhận xét trên thì từ xƣng hô và các phƣong tiện ngôn ngữ khác

đều đựoc phong cách học nhìn nhận và xem xét trên phƣơng diện là đặc điểm tu từ và
phong cách chức năng ngôn ngữ.
Trong Phong cách học và đặc điểm tu từ tiếng Việt Cù Đình Tú nhận xét:
“Trong tiếng việt từ xưng hô, cách xưng hô, mô hình xưng hô là phưong tiện biểu cảm,
là phương tiện phong cách” [23; 168 ]. Ông cho rằng ngoài các đại từ nhân xƣng và
từ chỉ quan hệ họ hang thân thuộc thì còn lấy cả những tiếng đệm giữa họ và tên của
12


nữ giới (thị) để dùng làm từ xưng hô,thậm chí còn dùng cả cách nói trống không (từ
xưng hô zero) để xưng hô [23; 166].
Cũng giống nhƣ các nhà Ngữ dụng học, Ngữ pháp học các nhà Phong cách học
cũng đã đƣa ra khá nhiều ý kiến và quan điểm khác nhau, không ý kiến nào đồng nhất
với ý kiến nào. Nhƣng họ đã cho thấy đƣợc sự phong phú và phức tạp của từ xƣng hô
và đại từ xƣng hô trong tiếng Việt.
Với vai trò, vị trí xứng đáng trong nền văn học hiện thực phê phán 1930 – 1945,
Ngô Tất Tố và tác phẩm của ông trong đó có Tắt đèn, Việc làng, Lều chõng đƣợc
đông đảo các nhà nghiên cứu, phê bình và đọc giả chú ý. Trong quyển Ngô Tất Tố tác giả và tác phẩm có phần thƣ mục nghiên cứu về Ngô Tất Tố. Mai Hƣơng và Tôn

Phƣơng Lan đã giới thiệu đến độc giả hơn 90 tƣ liệu nghiên cứu. Với các bài viết, ý
kiến nhận xét hết sức cụ thể và tiêu biểu sau:
Ngày 31/10/1939, báo “Thời vụ” có bài viết “Tắt đèn của Ngô Tất Tố” do Vũ
Trọng Phụng viết: Vũ Trọng Phụng cho rằng trên văn đàn báo lúc bấy giờ, tiểu thuyết
về nổi khốn khó của ngƣời nông dân rất thiếu thốn bởi “Số nguời lưu tâm đến mọi điều
khổ cực của dân quê rất nhiều, song số người đủ tư cách viết nổi và cho ra đời một
tiểu thuyết về dân quê lại rất hiếm” [13; 19 ]. Nguyên nhân của việc này là do làng
văn ít có ngƣời sống ở thôn quê và ít ngƣời biết đến chữ nho – hai yếu tố cơ bản giúp
nhà văn “có đủ thẩm quyền” viết về dân quê.
Tiếp đó Vũ Trọng Phụng khẳng định giá trị nội dung của tiểu thuyết Tắt đèn
theo ông: “Tắt đèn là một áng văn chương thiên hạ đang đợi. Tắt đèn là một tiểu
thuyết có luận đề xã hội – điều ấy, cố nhiên, hoàn toàn phụng sự dân quê, một áng văn
gọi là kiệt tác tồng lai chưa từng thấy mà nó lại là của một tác giả đã được cái mai
nhiều hơn các nhà văn khác là đã được sinh sống ở thôn quê, cho nên có đủ thẩm
quyền” [18; 200 ].
Vũ Trọng Phụng còn nhấn mạnh giá trị nghệ thuật của tác phẩm Tắt đèn: “Thiệt
thế đọc quyển Tắt đèn này những tác giả khó tính cũng chịu rằng óc quan sát của Ngô
Tất Tố về những cảnh làm ruộng, thu thuế, chê chán sôi thịt, hạ lạm, ức hiếp, bán vợ
đợ con của đám dân quê quả là một thứ óc quan sát rất tinh tường, chu đáo, cho đến
cách hành văn nữa cũng là mới mẻ, sáng sủa, tưởng rằng chỉ có nhà văn thuộc phái
Pháp học thì mới có thể lanh lợi, phô diễn một cách linh hoạt đến thế” [18; 201]. Cuối
cùng tác giả kết luận Tắt đèn là phần thƣởng xứng đáng cho Ngô tất Tố.
13


Ngày 15/6/1939, trên “Báo mới” số 04 Trần Minh Tƣớc có bài viết: “Một nhà
văn của dân quê – Ngô Tất Tố trong Tắt đèn”. Trong bài viết này, Trần Minh Tứớc
chủ yếu viết về nội dung phản ánh của Tắt đèn mà chƣa đề cập đến tài năng của Ngô
Tất Tố.
Năm 1963, trên tạp chí văn học số 03, GS Phong Lê có bài viết:“Những đóng

góp của Ngô Tất Tố trong Tắt đèn”. Ở đây tác giả chủ yếu nói về nội dung của tác
phẩm. GS Phong Lê khẳng định đây là một tác phẩm văn học có đóng góp lớn cho nền
văn học nƣớc nhà. Cuối bài viết, tác giả có đề cập đến nghệ thuật của Tắt đèn nhƣng
rất ít. Về mặt nghệ thuật tác giả chỉ dừng lại ở sự khái quát tài khéo léo trong nghệ
thuật dẫn dắt truyện, trong sự miêu tả cảnh ngộ bi kịch “Nhưng cái khéo léo trong
nghệ thuật dẫn dắt truyện, trong sự miêu tả cảnh ngộ bi kịch của Ngô Tất Tố đã có sức
nâng những nổi đau thương vốn thường sảy ra trong cuộc đời lên một mức độ cao
gần như vượt quá sức chịu đựng của con người” [18; 253 ].
Trong Lịch sử văn học Việt Nam (1930 – 1945, tập 5), GS Nguyễn Đăng Mạnh
có bài viết Tắt đèn của Ngô Tất Tố” trong bài viết này, tác giả khẳng định: “Tắt đèn là
một trong những thành tựu nghệ thuật xuất sắc nhất trong dòng văn học hiện thực phê
phán Việt Nam trước cách mạng tháng tám” [18; 271].
Tác giả đã phân tích sâu sắc những thành công về mặt xây dựng nghệ thuật của
Ngô Tất Tố nhƣ nghệ thuật xây dựng kết cấu tác phẩm, xây dựng tính cách điển hình,
nghệ thuật kể chuyện, nghệ thuật miêu tả và việc sử dụng ngôn ngữ nông thôn. Bên
cạnh đó, Nguyễn Đăng Mạnh còn chỉ ra một số hạn chế về nghệ thuật của Ngô Tất Tố
trong Tắt đèn cuối bài viết tác giả kết luận: “Trên đường học hỏi, trau dồi nghệ thuật
để tiến nhanh từ một nhà nho học tới một nhà tiểu thuyết hiện đại, Ngô Tất Tố khó
lòng tránh khỏi những chổ chưa “nhuần nhuyễn”. Nhưng nhìn chung với quá trình lao
động nghệ thuật bền bỉ, chân thành, với khả năng sáng tạo dồi dào, với tư tưởng tiến
bộ, Ngô Tất Tố đã đạt tới những thành tựu vẽ vang” [18; 274].
Cũng trong Lịch sử văn học Việt Nam (1930 – 1945; tập 5), GS Nguyễn Đăng
Mạnh có bài viết “Lều chõng và Việc làng của Ngô Tất Tố”. Đối với tác phẩm Việc
Làng GS Nguyễn Đăng Mạnh xem đây là một tập phóng sự về những thủ tục nặng nề
về nông thôn việt nam trƣớc cách mạng tháng Tám. Qua Việc Làng tác giả cho rằng
Ngô Tất Tố đã nêu ra đƣợc nguyên nhân của những tục lệ quái gở và tình cảm của Ngô
Tất Tố đối với những con ngƣời nhỏ bé ở nông thôn. Cuối cùng, Nguyễn Đăng Mạnh
14

chỉ ra nghệ thuật của tập phóng sự này:“Nghệ thuật phóng sự của Ngô Tất Tố là
khuynh hướng đi gần với lời viết truyện ngắn. Mười bảy chương sách là mười bảy câu
truyện về hủ tục mà quanh đi quẩn lại là chủ yếu nạn xôi thịt nhưng người đọc không
cảm thấy đơn điệu. Kể chuyện tác giả nói chung là linh hoạt” [18; 386 ].
Năm 1997 trong quyển Văn học Việt Nam 1930- 1945 có bài viết “Tắt đèn
của Ngô Tất Tố”. Trong bài viết này, Phan Đệ Cƣ khẳng định giá trị hiện thực và giá
trị nhân đạo của tác phẩm . Kết thúc tác phẩm tác giả có vài dòng nhận xét về nghệ
thuật của Tắt Đèn. Đó là “Một thứ nghệ thuật đi vào chiều sâu, vào cái tinh túy, bản
chất . Tắt đèn học ở văn học dân gian, đặc biệt ở tục ngữ, phương ngôn các nghệ thuật
tập trung cô đúc, càng nén lại thì càng gây nên những vụ nổ lớn, càng có sức vọng xa
rộng trong không gian ” [18; 309 ].
Tác giả Trƣơng Chính cũng có bài viết: Phóng sự và truyện kí của Ngô Tất Tố
qua đó khẳng định giá trị và tài năng Ngô Tất Tố về việc sử dụng nghệ thuật trong tác
phẩm của mình:
“Ngô Tất Tố đã sử dụng mọi phương thức từ nói bóng gió, cười mỉa mai, cười ha hả,
cho đến cách bề ngoài tán dương, bề trong công kích…khiến đối thủ không biết nói
năng gì được” [28; 432].
Tác giả Vũ Quần Phƣơng có bài viết: “Ngô Tất Tố - Nhà báo” chủ yếu là nhấn
mạnh về cái tâm của ngƣời làm báo. Và Ngô Tất Tố là ngƣời có ý thức và trách nhiệm
trƣớc đời sống xã hội nên ông luôn có các ý kiến kịp thời về các vấn đề xã hội đƣơng
thời. Rốt cuộc chỉ điểm sơ về Ngô Tất Tố … “Sử dụng giọng văn hài hướt rất sắc đôi
lúc ông khen để mà lên áng, ủng hộ mà đá phá, mát mẻ, trào lộng để mà ẩn dấu một
phẩn nộ, câm giận” [28; 458 ].
Trong quyển Phê bình - Bình luận văn học, Nguyễn Huy Tƣởng, Ngô Tất Tố,
Tô Hoài, Vũ Trọng Phụng có nhận xét về nghề làm báo và tên tuổi của Ngô Tất Tố
trong làng báo: “Ngô Tất Tố là một nhà báo phái Nho hoc và là một tay ngôn luận
xuất sắc trong đám nhà Nho. Làng báo Bắc Kỳ, TrungKỳ, Nam Kỳ, cũng như độc giả,
hẳn không ai mà không biết danh tiếng của người và đời từ hồi thi sĩ Nguyễn Khắc
Hiếu chủ trương Annam tạp chí đã viết nhiều bài đại luận khảo cứu ,bút chiến, phê
bình, nhiều chuyện lịch sử rất có giá trị, trong nhiều tuần báo và tạp chí, cả Nam lẫn

Bắc. Với cái sự đời hoan nghênh ấy, Ngô Tất Tố chẳng cần ai giới thiệu nữa, nếu ta
chỉ kể trong phạm vi ngôn luận…” [26 143].
15


Nhìn chung có khá nhiều công trình nghiên cứu về tác phẩm Tắt đèn, Lều
chõng, Việc làng của Ngô Tất Tố. Điều đó chứng tỏ tác phẩm của Ngô Tất Tố có sức
hút rất riêng đối với các nhà phê bình và độc giả. Do xuất phát từ những yêu cầu của
đề tài và hạn chế của kiến thức, thời gian thực hiện nên ngƣời viết chỉ khảo sát ở khía
cạnh “từ xưng hô” trong Tắt đèn, Lều chõng, Việc làng, cụ thể cấu trúc gồm hai
chƣơng không đổi

3. Mục đích
Thực hiện đề tài “Từ xưng hô trong một số tác phẩm của Ngô Tất Tố” ngƣời
viết có dịp đi sâu vào nghiên cứu, tìm hiểu, những nét mới lạ, độc đáo đƣợc thể hiện ở
việc sử dụng từ xƣng hô trong tác phẩm của Ngô Tất Tố .
Ngoài ra, việc thực hiện đề tài này còn khẳng định giá trị và tầm quan trọng
của việc sử dụng từ xƣng hô trong tác phẩm của Ngô Tất Tố. Từ đó giúp chúng ta có
cái nhìn bao quát hơn, toàn diện hơn về sự đóng góp của nhà văn đối với dòng văn học
hiện thực phê phán Việt Nam nói riêng và nền văn học Việt Nam nói chung.
Bên cạnh đó, việc nghiên cứu đề tài “Từ xưng hô trong một số tác phẩm của
Ngô Tất Tố” đã phần nào giúp cho ngƣời viết có dịp cũng cố lại kiến thức đã đƣợc học
và am hiểu sâu hơn, rộng hơn về nghệ thuật và cách dùng từ xƣng hô trong tác phẩm
của nhà văn Ngô Tất Tố . Đồng thời, việc nghiên cứu đề tài này còn giúp cho chúng
tôi biết đƣợc nét văn hoá độc đáo về nghệ thuật xƣng hô trong giao tiếp của ngƣời
Việt Nam nói chung và của ngƣời dân vùng đất xứ Bắc nói riêng.
Đi sâu vào nghiên cứu đề tài này, ngoài những vấn đề đƣợc nêu trên. Thì việc
nghiên cứu và thực hiện đề tài “Từ xung hô trong một số tác phẩm của Ngô Tất Tố”
còn phần nào giúp ngƣời viết tiếp cận đƣợc với phƣơng pháp nghiên cứu và thực hiện
đề tài khoa học. Nó trang bị cho ngƣời viết kĩ năng, kiến thức cơ bản góp phần làm

nền tảng cho những công trình nghiên cứu sau này.
4. Phạm vi nghiên cứu
Để thực hiện đề tài “Từ xưng hô trong một số tác phẩm của Ngô Tất Tố” trứơc
tiên chúng tôi đi vào tìm hiểu về lí thuyết và khảo sát những công trình nghiên cứu về
từ xung hô trong tiếng Việt từ góc nhìn Ngữ dụng học, Ngữ pháp học và Phong cách
học tiếng Việt …
Với yêu cầu đề tài đặt ra, điều đầu tiên mà ngƣời viết quan tâm là tiến hành
khảo sát những tài liều, bài viết liên quan đến các công trình nghiên cứu về từ xung hô
16


trong tiếng việt. Đặc biệt là những công trình nghiên cứu, tài liệu, bài viết liên quan
đến tác phẩm, tiểu sử và sự nghiệp sáng tác văn chƣơng của nhà văn Ngô Tất Tố.
Nhƣ chúng ta đã biết Ngô Tất Tố cũng là một trong những cây bút tiêu biểu
của văn học Việt Nam trung đại nói riêng và trong làng văn học Việt Nam nói chung.
Chính vì vậy tác phẩm của ông đóng góp cho kho tàng văn học Việt Nam không phải
là ít. Để đáp ứng yêu cầu đề tài luận văn đặt ra, để đảm bảo tính chính sát và đạt hiệu
quả cao trong quá thực hiện, ngƣời viết chỉ khảo sát trong phạm vi một số tác phẩm
tiêu biểu của Ngô Tất Tố cụ thể là các tác phẩm sau: Tắt đèn, Lều chõng, Việc làng.

5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Để hoàn thành tốt luận văn này, trong quá trình làm việc chúng tôi đã lựa chọn
một số phƣơng pháp nghiên cứu tiêu biểu sau:
Đầu tiên, chúng tôi sử dụng phƣơng pháp khảo sát thống kê để tiến hành khảo
sát, phân loại và thống kê việc sử dụng “Từ xưng hô trong một số tác phẩm của Ngô
Tất Tố”.
Hệ thống phân tích, chứng minh: Trên cơ sở đã thống kê, phân loại chúng tôi tiến
hành phân tích, chứng minh để làm nổi bật lên giá trị của việc sử dụng “Từ xưng hô
trong một số tác phẩm của Ngô Tât Tố” .
Phƣơng pháp so sánh: Trong quá trình hoàn thành đề tài luận văn trên , ngƣời

viết còn tiến hành so sánh việc sử dụng “Từ xưng hô trong một số tác phẩm của Ngô
Tất Tố” với một số nhà văn khác: Hồ Biểu Chánh, Nguyễn Ngọc Tƣ, Anh Đức, Nam
Cao … để thấy đƣợc nét riêng, nét độc đáo trong tác phẩm của Ngô Tất Tố. Qua đó
cũng cho ta thấy đƣợc tài năng của việc sử dụng từ xƣng hô trong tác phẩm của nhà
văn .
Ngoài những phƣơng pháp trên, trong quá trình thực hiện đề tài chúng tôi còn
sử dụng một số phƣơng pháp khác nhƣ: tập hợp, phân loại tƣ liệu, lập biểu mẩu để
phục vụ cho quá trình trình bày luận văn.
Các phƣơng pháp trên đƣợc chúng tôi thực hiện một cách đồng bộ, hợp lí, lôgíc
và mang tính khoa học cao .

17


Chƣơng 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ TỪ VÀ TỪ XƢNG
HÔ TRONG TIẾNG VIỆT
1.Từ trong tiếng Việt
1.1 Khái niệm về từ trong tiếng việt
Từ của tiếng Việt là một hoặc một số âm tiết cố định bất biến, mang những đặc
điểm ngữ pháp nhất định, nằm trong những kiểu cấu tạo nhất định, tất cả ứng với
những kiểu nhất định, lớn nhất trong tiêng Việt và nhỏ nhất để tạo câu.
Từ là những đơn vị mà với chúng, ngôn ngữ thực hiện chức năng giao tiếp tƣ
duy thông qua thao tác kết hợp với chúng với nhau. Những đơn vị nhƣ vậy là “ từ” .

1.1.1 Các quan niệm khác nhau về từ trong tiếng Việt
Theo quan niệm của tác giả Đỗ Hữu Châu:“Từ của tiếng Việt là một hoặc một
số âm tiết cố định bất biến, có ý nghĩa nhất định, năm trong một phương thức (kiểu
cấu tạo) cấu tạo nhất định, tuân theo những kiểu ngữ pháp nhất định lớn nhất trong từ
vựng và nhỏ nhất để cấu tạo câu” [6; 14]
Theo quan niệm của tác giả Nguyễn Thiện Giáp:“Từ của tiếng Việt là một

chỉnh thể nhỏ nhất có ý nghĩa để tạo ra câu nói; nó có hình thức, có một âm tiết, một
khối viết liền” [11; 168]
Theo tác giả Đái Xuân Ninh: “Từ là đơn vị cơ bản của cấu trúc ngôn ngữ ở
giữa hình vị và cụm từ. Nó được cấu tạo từ một hay nhiều đơn vị ở hàng ngay sau nó
tức là hình vị và lập thành một khối hoàn chỉnh” [21; 24 ].
Theo tác giả Nguyễn Hữu Chỉnh – Nguyễn Thị Thu Thủy: “Từ là đơn vị cơ
bản và quan trọng nhất của ngôn ngữ, là đơn vị có sẵn, có tính hiện thực cao nhất
của ngôn ngữ” [7; 192 ].
Theo tác giả Nguyễn Thị Thu Thủy: “Từ là đơn vị nhỏ nhất của ngôn ngữ có
nghĩa, mang tính có sẵn, cố định, bắt buộc, nhỏ nhất trực tiếp tạo câu” [27; 6].
Theo tac giả Hồ Lê: “Từ là đơn vị ngôn ngữ có chức năng định danh phi liên
kết hiện thực, hoặc có chức năng mô phỏng tiếng động, có khả năng kết hợp tự do, có
tính vững chắc về cấu tạo và tính nhất thể về ý nghĩa” [14; 104 ]
Theo quan niệm của tác giả Lƣu Văn Lăng: “Những đơn vị dùng tách biệt nhỏ
nhất mới là từ. Có thể nói từ là đơn vị tách biệt nhỏ nhất. nói cách khác từ là ngữ đoạn
(tĩnh) nhỏ nhất [16; 213]. Và “Từ có thể gồm nhiều tiếng không tự do hoặc chỉ một

18


tiếng tự do hay nhiều tiếng tự do kết hợp lại không theo quan hệ thuần cú pháp tiếng
Việt”
[16; 214].

1.1.2 Đặc điểm của từ trong tiếng Việt
Qua rất nhiều quan niệm khác nhau về từ nhƣng xét cho cùng từ trong tiếng
Việt có đặc đểm chung nổi bật là: Từ là đơn vị nhỏ nhất của ngôn ngữ có nghĩa, mang
tính có sẵn, cố định, bắt buộc, nhỏ nhất trực tiếp tạo câu, đƣợc thể hiện cụ thể nhƣ sau:
- Từ tiếng Việt có thể đơn âm tiết hoặc đa âm tiết
Ví dụ:

Sách vở, bà, ghế....

Còn những từ nhƣ: Quốc gia, sơn hà, dễ dàng.... là những từ đƣợc vay mƣợn từ
tiếng Hán. Trong nguyên ngữ chúng đƣợc sử dụng nhƣ từ, khi xác nhập vào Việt
Nam trong quá trình sử dụng ngƣời Việt đã có sự sáng tạo, với đơn vị cấu tạo từ. Có
nghĩa là chúng phải kết hợp với một yếu tố khác mơi hoạt động đƣợc tự do trong câu
nhƣ quốc gia, sơn tinh... Nhƣ vậy bên cạnh những từ đơn âm tiết nhƣ sách, tập,
nhà...., tiếng Việt cũng có những từ đa âm tiết nhƣ: quốc gia, tổ quốc, dễ dãi...
- Từ tiếng Việt có thể có biến thể ngữ âm hoặc ngữ nghĩa nhƣng không có biến
thể hình thái học.
Ví dụ: Khác với tiếng Việt trong tiếng Anh có sự biến thể thái hình học nhƣ: to
go co thể biến thành went, gone ... tùy theo các quan hê, cấu trúc câu. Còn trong tiếng
Việt thì không có sự biến thể hình thái học nhƣ: Khi ngƣời Miền Bắc nói trăng, trời
uống lƣỡi, trong khi ngƣời Miền Nam nói Là giăng, giời, đó không phải là biến thể
hình thái học mà do thói quên phát âm của địa phƣơng.

1.1.3 Các loại từ trong tiếng Việt
- Các tiêu chuẩn để phân định từ loại trong tiếng Việt:
+ Tiêu chuẩn về ý nghĩa khái quát
+ Tiêu chuẩn về khả năng kết hợp
+ Tiêu chuẩn về chức năng cú pháp
Ba tiêu chuẩn này sẽ đƣợc vận dụng theo những cách và những mức độ thích
hợp trong quá trình định loại các lớp từ tiếng Việt.

19


BẢNG TÓM TẮT CÁC LỚP TỪ KHÁI QUÁT TIẾNG VIỆT

Lớp lớn

Tên từ loại

Khả năng kết hợp
Bậc cụm từ đầu tố Chỉ ở bậc câu

Thực từ

1.Danh từ (Từ loại)

+

2.Số từ

+

3.Tính từ

+

4.Động từ

+

5.Đại từ

+

6.Định từ

-

7.Phó từ

-

8.Quan hệ từ

+

9.Tình thái từ

+

10.Trợ từ

+

11.Thán từ

+

Theo tác giả Diệp Quang Ban trong Ngữ Pháp Tiếng Việt – tập một .Hệ
thống từ loại trong tiếng Việt có thể sắp xếp thành hai nhóm, mỗi nhóm gồm các
từ loại sau:
 Nhóm 1: Danh từ, động từ, tính từ, số từ, đại từ
 Nhóm 2: Phó từ( định từ, phó Từ), kết từ, tiểu từ (trợ từ và tình thái từ)

1.1.3.1 Nhóm 1:

 Danh từ
Ý nghĩa khái quát hóa thành đặc trƣng ngữ pháp của danh từ là ý nghĩa thực
thể (hay nội dung ý nghĩa từ vựng có tính vật thể).
Từ loại danh từ là một lớp từ lớn và đa dạng về ý nghĩa,về khả năng kết hợp,về
công dụng thực tiễn, nên thƣờng đƣợc chia thành những lớp nhỏ khác nhau và thích
hợp ở từng bƣớc phân loại. Sau đây là những diện phân chia thƣờng gặp:
- Danh từ chung và danh từ riêng
Ví dụ: Lan, Quần áo
20


- Danh từ tổng hợp và danh từ không tổng hợp
Ví dụ: Thợ thuyền, Binh lính
- Danh từ vật thể, danh từ chất thể, danh từ trừu tƣợng, danh từ chỉ hiện tƣợng thời tiết
Ví dụ: Chợ, nhà, bầy gia súc, làn gió…
- Danh từ đơn vị
Ví dụ: Cái, thùng, lít
- Danh từ đếm đƣợc và danh từ không đếm đƣợc
Ví dụ: Hai cây tre, một cái bát
Ngoài ra, danh từ còn có một số khả năng, chức năng khác:
Danh từ có khả năng kết hợp với đại từ chỉ định: này, ấy, nọ… danh từ còn có
khả năng kết hợp trực tiếp hay gián tiếp với số từ
Ví dụ: Nhà kia, thằng nọ
Danh từ có đầy đủ chức năng cú pháp của thực từ, và danh từ trong mối quan
hệ với động từ, tính từ, nét riêng của danh từ là ít đƣợc dùng làm vị ngữ đặc trực tiếp
sau chủ ngữ.
Ví dụ: ( Kiểu câu có cấu tạo vị ngữ là + danh từ)
Chú ý: Danh từ tiếng Việt cũng có thể làm vị tố trong câu không cần trợ động từ.
 Động từ
Động từ là những biểu thị ý nghĩa khái quát về quá trình của sự vật, hiện tƣợng

trong mối quan hệ thực thể trong không gian và thời gian.
Vi dụ: Đừng, đi, tới
Về khả năng kết hợp, động từ thƣờng có các phụ từ đi kèm, để biểu thị ý nghĩa
quan hệ tình thái giữa qua trình với cách thức và với đặc trƣng qua vận động của quá
trình trong không gian và thời gian hiện thực.
Ngoài ra, động từ còn kết hợp với thực từ (danh từ) nhằm phản ánh trong mối
quan hệ nội dung vận động quá trình. Khả năng kết hợp với “hãy”, “đừng”, “chớ” có
tác dụng qui loại động từ (danh từ và tính từ chẳng hạn, không có khả năng kết hợp
với “hãy”, “đừng” “chớ”).
Ví dụ: Chị hãy “bình tĩnh” lại (TL I,II, 300)
Cũng nhƣ danh từ, động từ có nhiều khả năng cua pháp khác nhau. Nhƣng chức năng
phổ biến và quan trọng nhất là làm vị ngữ trong câu , tạo câu và có vị trí đứng sau chủ ngữ.

Ví dụ: Chạy, nhảy
21


 Tính từ
Tính từ là lớp từ chỉ ý nghĩa đặc trƣng (đặc trƣng của thực thể hay đặc trƣng
của quá trình).
- Tính từ thƣờng đƣợc nhắc đến là phân biệt các lớp con sau:
+ Tính từ chỉ tính chất và tính từ chỉ quan hệ
+ Tính từ chỉ thang độ và tính từ không chỉ thang độ
Về khả năng kết hợp, tính từ có khả năng kết hợp với phụ từ, nhƣng không kết
hợp với “hãy”, “đừng”, “chớ”. Tính từ cũng có thể kết hợp với thực từ đi kèm.
Làm vị ngữ trong câu có thể xem là chức năng chính của tính từ, nhƣng tính từ
cũng đƣợc dùng kèm với danh từ và động từ để bổ ngữ cho danh từ và động từ.
Ví dụ: Tốt, đẹp, xấu
Chú ý: Tính từ thƣờng đƣợc chia thành hai lớp: lớp tính từ chỉ đặc trƣng không xác
định thang độ và lớp từ chỉ đặc trƣng xác định thang độ

 Số từ
Số từ gồm những biểu thị ý nghĩa số, xét theo đối tƣợng phản ánh trong nhận
thức và tƣ duy, yếu tố số vừ có tính chất thực vừa có tính chất hƣ (không tồn tại nhƣ
thực thể hay quá trình).
Khả năng kết hợp phổ biến nhất của số từ là đƣợc dùng kèm với danh từ để
biểu thị số lƣợng của sự vật đƣợc nêu ở danh từ. (trong một số trƣờng hợp hạn chế, số
từ cũng có từ đi kèm nhƣ: khoảng chừng, hơn…).
Số từ đảm nhiệm một số chức năng cú pháp (làm chủ ngữ và vị ngữ). Nhƣng bị
hạn chế trong những điều kiện nhất định của kiểu kết cấu câu trong văn bản.
- Số từ có thể chia thành hai lớp con:
+ Số từ xác định
+ Số từ không xác định
Ví dụ: Hai phần ba, ba trăm, ngàn
 Đại từ
Đại từ là lớp từ dùng để chỉ trỏ. (đại từ không trực tiếp biểu thị thực thể, quá
trình hoặc đặc trƣng nhƣ danh từ, động từ, tính từ).
Do chức năng thay thế, nên đại từ hoạt đông mạnh trên trục đối đoạn (hệ hình)
mà rất hạn chế hoạt động trên trục cú đoạn (kết hợp). Đại từ không chỉ thay thế cho

22


một thực từ (danh từ, động từ, tính từ) mà còn thay thế cho kết hợp từ (cụm từ, câu
,đoạn).
Đại từ có khả năng đảm nhiệm cú pháp của thực từ đƣợc thay thế. Ngoài ra,
thực từ còn dùng thay thế và chỉ trỏ cho ngƣời và sự vật tham gia quá trình giao tiếp.
- Đại từ có thể chia thành hai lớp nhỏ:
+ Đại từ xƣng hô
+ Đại từ chỉ định
Ví dụ: Chúng mày, tao, tôi

 Vị từ
Vị từ biểu thị quá trình, biểu thị đặc trƣng và quan hệ thông báo với chủ thể của
quá trình hay đặc trƣng đó.
Về khả năng kết hợp, vị từ có khả năng kết hợp phổ biến với phụ từ: đã, đang,
sẽ, vẫn…. và không kết hợp đƣợc với từ chỉ định: này, nọ, đấy…
Về chức năng cú pháp: Vị từ có quan hệ thông báo với chủ thể trong chức năng
vị ngữ, thƣờng đứng trực tiếp sau chủ ngữ.
Ví dụ: Đã làm, đang làm
1.1.3.2 Nhóm 2
 Phụ từ:
- Gồm hai loại:
Định từ: Định từ là những từ biểu thị quan hệ về số lƣợng với sự vật đƣợc nêu ở danh
từ.
- Số lƣợng định từ không nhiều, nhƣng chúng có tác dụng dạng thức hóa một ý nghĩa
ngữ pháp quan trọng của từ loại danh từ.
- Định từ đƣợc chia thành các nhóm sau:
+ Nhóm: Những, các, một
+ Nhóm: mỗi, từng, mọi
+ nhóm: Các, mấy.
Ví dụ: Cô mới vỡ lẽ ra mọi việc
 Phó từ
Phó từ là những hƣ từ thƣờng đi kèm với thực từ (động từ, tính tƣ). Phó từ
không có chức năng làm trung tâm ngữ nghĩa – ngữ pháp trong kết hợp thực từ, và rất
ít có khả năng làm thành phần chính trong câu. Mà chỉ có thể dùng phó từ để làm
23


chứng cho việc phân loại động từ và tính từ. Phó từ đƣợc chia thành các nhóm nhỏ
sau:
Nhóm phó từ thời gian: đã, từng, mới, sẽ, sắp,….

Nhóm phó từ so sánh và nhóm phó từ chỉ tiếp diễn: cũng, đều, vẫn, chứ, còn,
nữa, cùng …
Nhóm phó từ phủ định, khẳng định: không, chẳng, chƣa có,…
Nhóm phó từ trình độ: rất, lắm, quá, cựu, kì, hơi, khí, khá,…
Nhóm phó từ sai khiến: háy, đừng, chớ,….
Nhóm phó từ kết quả: mất, đƣợc, ra đi,….
Nhóm phó từ chỉ tần số: thƣờng, nặng, ít, hơn, luôn, luôn luôn, thƣờng
thƣờng,…
Nhóm phó từ chỉ tác động: cho,…
Nhóm phó từ chỉ các ý nghĩ tình thái khách quan hoặc chủ quan: chợt, bỗng, bỗng
dƣng, đột nhiên…
Ví dụ: Đừng nên làm đều dại dột ấy
 Kết từ
Kết từ biểu thị ý nghĩa quan hệ giữa các khái niệm và các đối tƣợng đƣợc
phản ánh. Kết từ là dấu hiệu các quan hệ cú pháp giữa các thực từ và hƣ từ một cách
tƣờng minh.
Về khả năng kết hợp và khả năng cú pháp, kết từ đƣợc dùng để nối các từ, các
kết hợp từ, các câu và đoạn văn có quan hệ cú pháp. Có hai loai lớp kết từ đó là kết từ
chính phụ và két từ đẳng lâp.
Ví dụ: Quần áo của tôi để đấy, tôi từ giặt lấy.
 Tiểu từ
Tiểu từ là những biểu thị ý nghĩa quan hệ giữa chủ thể phát ngôn với nội dung
phản ánh.
Tiểu từ có khả năng kết nhƣ thực từ và phần lớn các từ loại nhƣ hƣ từ. Tiểu từ
gồm hai lớp: trợ từ và tình thái từ.
Ví dụ: Rồi lại cả vợ tôi nữa, ông ạ
Theo Nguyễn Hữu Quỳnh trong Ngữ Pháp Tiếng Việt đã chia hệ thống từ loại
tiếng Việt ra thành ba loại: Thực từ, hƣ từ và tình thái từ.
 Thực từ: Bao gồm danh từ, động từ, tính từ,số từ, đại từ
24

+ Danh từ
Về mặt ý nghĩa danh từ là những từ có ý nghĩa từ vựng khái quat chỉ sự vật và
các khái niệm trừu tƣợng khác.
Danh từ gồm có trƣớc hết, các từ định danh tức là chỉ ngƣời, động vật, thực vật, và đồ
vật
Ví dụ: Chim chóc, bàn ghế
+ Động từ
Động từ là những từ có ý nghĩa từ vựng khái quát chỉ hoạt động hay trạng thái
nhất định của sự vật .
Ví dụ: Chạy, đi, đứng
+ Tính từ
Tính từ là những từ chỉ tính chất, chỉ đặc trƣng của sự vật nhƣ màu sắc, hình
thể, dung lƣợng, kích thƣớc, đặc trƣng…
Ví dụ: To, nhỏ, tốt, xấu
+ Số từ
Số từ là những từ chỉ số lƣợng, và chỉ thứ tự của sự vật. Chức năng chủ yếu của
số từ là làm thành tố phụ trong cụm danh từ.Số từ có thể chia ra: Số từ chỉ số lƣợng
chính xác, số từ chỉ số lƣợng phỏng chừng, số từ chỉ thứ tự
Ví dụ: Hai mƣơi, đôi ba, nhất, nhì
+ Đại từ
Đại từ là những từ dùng để chỉ sự vật, để xƣng hô, để thay thế cho danh từ,
động từ, tính từ, số từ và cụm từ trong câu.
Vd: Tôi, anh, chúng ta
 Hƣ từ: bao gồm ( phó từ và quan hệ từ)
+ Phó từ
Phó từ là những từ chuyên đi kèm với các từ vựng khác để bổ sung ý nghĩa cho
từ đó.
Ví dụ: Những, các, mọi, đã…

+ Quan hệ từ
Quan hệ từ là những từ chỉ quan hệ ngữ pháp, dùng để nói ra thành phần trong
câu hay cấu thành tố trong cụm từ.
Ví dụ: Vì, bởi , cho
25