Một số biện pháp quản lý của hiệu trưởng nhằm nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ giáo viên trường tiểu học huyện Bình Xuyên tỉnh Vĩnh Phúc
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (557.38 KB, 122 trang )
mở đầu
1. Lý do chọn đề tài
+ Cơ sở lý luận
Nhân loại đã bước sang thế kỷ 21, thế kỷ của cách mạng khoa học
công nghệ phát triển như vũ bão, thế kỷ của nền văn minh hậu công nghiệp.
Đây là thời đại bùng nổ thông tin, thời đại của toàn cầu hoá, của nền kinh tế
tri thức. Cùng với sự phát triển vượt bậc về khoa học kỹ thuật, nền kinh tế
thế giới cũng đang trên đà phát triển với tốc độ phi mã.
Để đạt được sự phát triển như vậy, mỗi quốc gia, dân tộc trên thế
giới đều có những chiến lược riêng của mình. Xong không một quốc gia,
dân tộc nào trong sự phát triển của mình lại không có sự đầu tư cho giáo
dục. Ngày nay, việc đánh giá sức mạnh và sự giàu có của một dân tộc
không phải là ở chỗ nhiều đất đai, rừng, gia súc và các loại quặng quý mà
là ở số lượng và chất lượng những con người có học thức, có sự nhạy bén,
năng động và khả năng sáng tạo của trí tuệ. Sức mạnh của trí tuệ có thể
giúp con người tự tin hơn, độc lập hơn và có khả năng giải quyết được
những vấn đề đầy thách thức mà cuộc sống vốn dĩ luôn ẩn chứa. Giáo dục
là một biện pháp hữu hiệu nhất nhằm tăng cường sức mạnh cho mỗi cá
nhân..
Tuy nhiên vấn đề đầu tư cho giáo dục như thế nào để giáo dục phát
triển? Vấn đề này mỗi quốc gia, mỗi dân tộc lại có những con đường đi
khác nhau, xong tất cả đều nhận thấy rằng đầu tư cho giáo dục là hướng
đầu tư đúng đắn nhất, là đầu tư cho sự phát triển bền vững. Hàn Quốc và
Nhật Bản là hai nước tiêu biểu cho việc đầu tư này.
Trong bối cảnh đó, đất nước ta cũng đang trong thời kỳ đẩy mạnh
CNH- HĐH, phấn đấu đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành nước công
nghiệp. Đảng ta đã nhận thức rất đúng đắn về vai trò của giáo dục. Điều
1
này được thể hiện rất rõ trong Nghị quyết Trung ương lần thứ 2 khoá 8 của
Đảng họp ngày 16 tháng 12 năm 1996 đã chỉ ra 6 định hướng chiến lược
phát triển giáo dục đào tạo trong thời kỳ CNH-HĐH. Trong 6 định hướng
đó có định hướng 2 đã khẳng định rằng: “Phải thực sự coi giáo dục - đào
tạo là quốc sách hàng đầu,”. Cụ thể là: Nhận thức sâu sắc giáo dục - đào tạo
cùng với khoa học công nghệ là nhân tố quyết định tăng trưởng kinh tế và
phát triển xã hội, đầu tư cho giáo dục đào tạo là đầu tư cho phát triển, đồng
thời có các giải pháp mạnh mẽ để phát triển giáo dục. Định hướng 5 của
nghị quyết trung ương 2 khoá 8 cũng khẳng định: ″Giáo dục - đào tạo là sự
nghiệp của toàn Đảng, của nhà nước và của toàn dân.” Có thể nói trong giai
đoạn hiện nay ngành giáo dục đào tạo có vai trò hết sức quan trọng xong
nhiệm vụ cũng rất nặng nề đó là đào tạo ra những con người chủ nhân
tương lai của đất nước với những phẩm chất nhân cách và trí tuệ đáp ứng
được đòi hỏi của sự nghiệp đổi mới của đất nước, của thời đại. Để đào tạo
được nguồn nhân lực đó đòi hỏi phải có đội ngũ giáo viên có chất lượng
tốt, đây chính là lực lượng nòng cốt giữ vai trò quyết định tới chất lượng
giáo dục đào tạo.
Trong hệ thống giáo dục quốc dân, giáo dục tiểu học là bậc học được
coi là nền tảng, nền móng cho ngôi nhà giáo dục. Không thể xây được ngôi
nhà cao, đẹp, chắc chắn, bền vững trên một nền móng yếu ớt. Luật giáo dục
1998 nước ta đã ghi rõ: ″Giáo dục tiểu học là bậc học nền tảng của hệ
thống giáo dục quốc dân, có nhiệm vụ xây dựng và phát triển tình cảm đạo
đức, trí tuệ, thẩm mỹ và thể chất cho trẻ em nhằm hình thành cơ sở ban đầu
cho sự phát triển toàn diện nhân cách của con người Việt Nam XHCN.”
Trong mục 2 điều 27 Luật giáo dục 2005 đã ghi rõ: “Mục tiêu của giáo dục
tiểu học nhằm giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát
triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ
năng cơ bản để học sinh tiếp tục học trung học cơ sở.
2
Muốn nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường trước hết phải
xây dựng đội ngũ giáo viên đủ về số lượng, đồng bộ về loại hình, có trình
độ chuyên môn nghiệp vụ cao, có phẩm chất chính trị vững vàng bởi vì
giáo viên là người quyết định tới chất lượng giáo dục. Trong giai đoạn hiện
nay, cả nước đang thực hiện chương trình sách giáo khoa tiểu học mới.
(năm học 2005-2006 mới thực hiện đại trà từ lớp 1 đến lớp 4). Với chương
trình sách giáo khoa mới này, lượng kiến thức cần truyền tải tới học sinh
rất phong phú, hiện đại, đạt được yêu cầu mà sự nghiệp đổi mới đòi hỏi và
cũng tiếp cận được với trình độ tiểu học trong khu vực Đông Nam á và trên
thế giới. Để nâng cao chất lượng dạy học, vấn đề đổi mới phương pháp dạy
học là vấn đề cấp thiết mà ngành giáo dục nói chung cũng như giáo dục
tiểu học nói riêng phải thực hiện. Người giáo viên phải là người tổ chức,
điều khiển quá trình lĩnh hội tri thức của học sinh. Để làm được điều này
đòi hỏi người giáo viên phải thực sự có năng lực chuyên môn thể hiện
trong mỗi bài dạy của mình.
+ Cơ sở thực tiễn:
Giáo viên tiểu học khác với giáo viên các cấp học, bậc học khác đó
là phải dạy đủ 9 môn học trong trường tiểu học. Trong nhà trường tiểu học,
giáo viên phải vừa dạy vừa dỗ học sinh cho nên mỗi giáo viên không chỉ
đóng vai trò của một người thầy mà còn đóng vai trò của một người cha,
một người mẹ. Vì vậy, đòi hỏi người giáo viên tiểu học phải am hiểu sâu,
rộng về các lĩnh vực tự nhiên, xã hội cũng như về tâm lý giáo dục.
Thực tế ở các trường tiểu học hiện nay, trình độ đào tạo của đội ngũ
giáo viên không đồng đều, nhiều trường vẫn còn những giáo viên dưới
chuẩn, giáo viên có trình độ chuyên môn nghiệp vụ không đạt yêu cầu.
Phần lớn giáo viên chỉ được tiếp cận với việc đổi mới chương trình sách
giáo khoa mới trong thời gian bồi dưỡng hè ngắn ngủi ở các trường nên
việc dạy theo yêu cầu đổi mới chương trình gặp nhiều khó khăn. Trong khi
đó chương trình sách giáo khoa tiểu học mới đã tăng đáng kể số giờ dạy
3
trên lớp trong tuần, phương pháp giảng dạy cũng tăng lên, lượng tri thức cần
truyền đạt cho học sinh cũng tăng nhanh, mang tính thời sự hơn, hiện đại
hơn. Giáo dục tiểu học hiện nay còn gặp rất nhiều khó khăn. Về cơ sở vật
chất đó là những phòng học hiện có hầu hết là chật chội, quá đông học sinh
trên một lớp, khó có thể triển khai một cách tốt nhất những phương pháp dạy
học tích cực nhằm phát huy tốt nhất tính độc lập sáng tạo của học sinh. Thiết
bị dạy học còn thiếu và chưa đồng bộ ở các trường. Giáo viên cũng không có
đủ thời gian để chuẩn bị đồ dùng dạy học. Nhiều giáo viên gặp khó khăn
trong việc sử dụng những đồ dùng dạy học sẵn có. Có thể nói kỹ năng làm
đồ dùng dạy học và sử dụng đồ dùng dạy học của hầu hết giáo viên tiểu học
còn rất hạn chế từ đó dẫn tới việc ngại sử dụng đồ dùng, thiết bị dạy học trên
lớp. Bên cạnh đó công tác quản lý CSVC, trang thiết bị dạy học ở nhiều
trường còn rất lỏng lẻo. Nhiều trường có những bộ đồ dùng dạy học đồng bộ
để hằng năm vẫn không sử dụng. (Phần lớn giáo viên chỉ sử dụng đồ dùng
dạy học trong thời gian được kiểm tra, thanh tra, dự giờ…) Chính vì vậy,
học sinh tiểu học hiện nay đang phải học trong những lớp học chủ yếu sử
dụng những phương pháp dạy học truyền thống- những phương pháp không
tạo được nhiều hứng thú trong học tập, không phát huy được tốt tính tự giác,
tích cực, độc lập, sáng tạo của học sinh.
Nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ giáo viên tiểu học trong
giai đoạn hiện nay vừa là tiền đề vừa là động lực của việc nâng cao chất
lượng đội ngũ giáo viên. Để nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ
giáo viên ở mỗi nhà trường tiểu học, đòi hỏi người hiệu trưởng phải có
những biện pháp quản lý thật tốt, đặc biệt là quản lý chất lượng dạy học.
Thực tế cho thấy rằng chất lượng giáo dục của các nhà trường cao hay thấp
đều phụ thuộc vào công tác quản lý của trường đó tốt hay chưa tốt.
Bình Xuyên là một huyện mới tái lập của tỉnh Vĩnh Phúc, điều kiện
kinh tế xã hội còn gặp rất nhiều khó khăn.Đời sống giáo viên ở đây còn
thiếu thốn, đặc biệt là giáo viên dạy tại những xã miền núi. Chất lượng giáo
4
dục nói chung cũng như chất lượng giáo dục tiểu học nói riêng còn thấp so
với các huyện trong tỉnh. Chất lượng đào tạo của đội ngũ giáo viên còn
chưa đồng đều, nhiều giáo viên còn chưa đạt chuẩn đào tạo. Số lượng giáo
viên yếu kém về chuyên môn vẫn còn có ở hầu hết các trường.
Nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ giáo viên tiểu học là
việc làm có tính chất quyết định tới chất lượng giáo dục tiểu học mà chất
lượng giáo dục tiểu học lại chính là cơ sở, nền tảng của việc đào tạo nguồn
nhân lực tương lai đáp ứng được yêu cầu của sự nghiệp CNH – HĐH đất
nước.
Để đội ngũ giáo viên các trường tiểu học trong huyện thực sự có
năng lực chuyên môn cao thì vấn đề quản lý của người hiệu trưởng nhằm
nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ giáo viên là việc làm cấp thiết.
Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi mạnh dạn chọn đề tài
nghiên cứu:
″
Một số biện pháp quản lý của hiệu trưởng nhằm nâng cao
năng lực chuyên môn cho đội ngũ giáo viên trường tiểu học huyện Bình
Xuyên tỉnh Vĩnh Phúc”.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở lý luận và thực tiễn, đề tài nhằm mục đích tìm ra một số
biện pháp quản lý của người hiệu trưởng nhằm nâng cao năng lực chuyên
môn cho đội ngũ giáo viên, thông qua đó nâng cao chất lượng giáo dục tiểu
học ở huyện Bình Xuyên tỉnh Vĩnh Phúc
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
- Hiệu trưởng và hoạt động quản lý của hiệu trưởng trường tiểu học.
- Đội ngũ giáo viên các trường tiểu học và hoạt động chuyên môn
của họ.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
5
Một số biện pháp quản lý của hiệu trưởng nhằm nâng cao năng
lực chuyên môn cho đội ngũ giáo viên các trường tiểu học huyện Bình
Xuyên tỉnh Vĩnh Phúc.
4. Giả thuyết khoa học
Năng lực chuyên môn của đội ngũ giáo viên tiểu học huyện Bình
Xuyên tỉnh Vĩnh Phúc hiện chưa đáp ứng được yêu cầu của địa phương
trong giai đoạn mới. Có nhiều nguyên nhân dẫn tới thực trạng trên, nếu
xác định được các nguyên nhân đó, đề xuất được một số biện pháp quản
lý phù hợp thì sẽ góp phần nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ
giáo viên các trường tiểu học huyện Bình Xuyên tỉnh Vĩnh Phúc.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Hệ thống hoá một số vấn đề lý luận liên quan đến đề tài: Khái niệm
Quản lý, Quản lý nhà trường, Biện pháp quản lý chuyên môn…
5.2. Tìm hiểu thực trạng các biện pháp quản lý của hiệu trưởng đã thực hiện
trong việc nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ giáo viên ở các
trường tiểu học huyện Bình Xuyên tỉnh Vĩnh Phúc .
5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý của hiệu trưởng nhằm nâng cao năng
lực chuyên môn cho đội ngũ giáo viên ở các trường tiểu học huyện Bình
Xuyên tỉnh Vĩnh Phúc .
6. Giới hạn của đề tài
Nội dung hoạt động quản lý của hiệu trưởng trường tiểu học rất đa
dạng, đề tài này chỉ nghiên cứu các biện pháp quản lý chuyên môn, trong
đó tập chung vào các biện pháp nhằm nâng cao năng lực chuyên môn cho
đội ngũ giáo viên trong các trường tiểu học .
Địa bàn nghiên cứu: 10 trường tiểu học trong huyện Bình Xuyên
tỉnh Vĩnh Phúc.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
6
Thu thập thông tin khoa học thông qua đọc sách, báo, tài liệu nhằm
mục đích tìm chọn những khái niệm, những tư tưởng cơ bản làm cơ sở lý
luận cho đề tài, hình thành giả thuyết khoa học, dự đoán về những thuộc
tính của đối tượng nghiên cứu, xây dựng những mô hình lý thuyết hay thực
nghiệm ban đầu.
7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Trực tiếp tác động vào đối tượng trong thực tiễn để nghiên cứu, thu
thập thông tin, làm nảy sinh những ý tưởng nghiên cứu và đề xuất sáng tạo.
7. 2.1. Phương pháp quan sát
Trực tiếp quan sát các hoạt động quản lý chuyên môn ở các trường
tiểu học trong huyện.
7.2.2. Phương pháp điều tra viết
Trưng cầu ý kiến của CBQL, GV ở các trường tiểu học và các đồng
chí lãnh đạo, chuyên viên Phòng GD bằng các phiếu điều tra.
7.2.3. Phương pháp phỏng vấn
Phỏng vấn trực tiếp với CBQL, GV, lãnh đạo và chuyên viên Phòng
GD về công tác quản lý chuyên môn ở trường tiểu học.
7.2.4. Phương pháp phân tích và tổng kết kinh nghiệm
Xem lại những kết quả của các biện pháp quản lý chuyên môn của
hiệu trưởng đã thực hiện để từ đó rút ra những kết luận bổ ích, những biện
pháp quản lý chuyên môn hay áp dụng trong thực tiễn.
7.3. Phương pháp sử dụng thống kê toán học
Sử dụng toán thống kê như một công cụ xử lý các tài liệu (Xử lý các
thông tin định lượng như các con số, bảng số liệu… và các thông tin định
tính bằng biểu đồ) đã thu thập được từ các phương pháp nghiên cứu khác.
8. Cái mới của đề tài
7
Những biện pháp quản lý của hiệu trưởng nhằm nâng cao năng lực
chuyên môn cho đội ngũ giáo viên tiểu học đã được một số tác giả trong
nước bàn đến xong ở tỉnh Vĩnh Phúc chưa có ai nghiên cứu.
Vì vậy kết quả của đề tài này sẽ góp phần vào việc giúp cho người
hiệu trưởng quản lý tốt hoạt động chuyên môn ở các trường tiểu học huyện
Bình Xuyên nhằm nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ giáo viên .
8
Nội dung
Chương 1
Một số vấn đề lý luận liên quan đến đề tài
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Trong công tác quản lý trường tiểu học, quản lý chuyên môn có ý
nghĩa đặc biệt quan trọng, nó chính là yếu tố quyết định tới chất lượng dạy
học của nhà trường. Đây là nhiệm vụ không hề đơn giản đối với mỗi người
hiệu trưởng trường tiểu học. Mục tiêu chính của công tác này là làm sao đảm
bảo nâng cao chất lượng dạy học theo yêu cầu của mục tiêu, kế hoạch đào
tạo bậc tiểu học, làm sao cho đội ngũ giáo viên có năng lực chuyên môn tốt
để đáp ứng được đòi hỏi của việc nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học. Để
làm tốt công tác quản lý của hiệu trưởng, đã có nhiều nhà khoa hoc, nhà
nghiên cứu trong và ngoài nước đã có những công trình đề cập đến thực tiễn
quản lý ở các nhà trường nhằm tìm ra các biện pháp quản lý có hiệu quả
nhất. Có thể nói có rất nhiều nhà nghiên cứu đã quan tâm nghiên cứu, luận
bàn về hoạt động quản lý, quản lý nhà trường, tuy nhiên ít có công trình
nghiên cứu về quản lý hoạt động chuyên môn một cách sâu sắc, cụ thể.
Các nhà nghiên cứu quản lý giáo dục Xô viết (cũ) như
M.I.Kônđacốp, P.V.Khuđôminxki đã rất quan tâm tới việc nâng cao chất
lượng dạy học thông qua các biện pháp quản lý có hiệu quả. Muốn nâng
cao chất lượng dạy học phải có đội ngũ giáo viên có năng lực chuyên môn.
Họ cho rằng kết quả toàn bộ hoạt động của nhà trường phụ thuộc rất nhiều
vào việc tổ chức đúng đắn và hợp lý công tác quản lý hoạt động của đội
ngũ giáo viên.
ở Việt Nam, có nhiều nhà nghiên cứu về quản lý giáo dục như các
giáo sư Nguyễn Văn Lê, Hà Sỹ Hồ, Nguyễn Ngọc Quang… Các tác giả đã
nêu lên những nguyên tắc chung của quản lý hoạt động dạy học của người
giáo viên như sau:
9
- Khẳng định trách nhiệm của mỗi giáo viên bộ môn là chịu trách
nhiệm trước hiệu trưởng nói riêng và trước nhà nước nói chung về chất
lượng giảng dạy, giáo dục đối với học sinh lớp mình phụ trách.
- Đảm bảo định mức lao động đối với giáo viên bộ môn và giáo viên
chủ nhiệm lớp theo quy định của nhà nước.
- Khẳng định trách nhiệm của mỗi giáo viên chủ nhiệm lớp trước
hiệu trưởng và trước nhà nước về việc thực hiện các nhiệm vụ trong điều
lệ trường phổ thông.
- Giúp đỡ thiết thực và cụ thể cho giáo viên để họ hoàn thành tốt các
nhiệm vụ của mình.
Xuất phát từ những nguyên tắc chung đó các tác giả đã chỉ rõ một số
biện pháp quản lý nhà trường. Tác giả Hà Sỹ Hồ trong cuốn : “Những bài
giảng về quản lý trường học- tập 3 NXB GD 1984 ” đã trình bày về mục
tiêu quản lý nhà trường, nội dung và biện pháp quản lý nhà trường phổ
thông. Tác giả cho rằng : “Trong việc thực hiện mục tiêu đào tạo, việc quản
lý dạy và học là nhiệm vụ trung tâm của nhà trường.” Do vậy khi đề cập
đến biện pháp quản lý dạy và học, tác giả đã nêu lên yêu cầu đối với hiệu
trưởng là: “Phải luôn luôn biết kết hợp một cách hữu cơ sự quản lý dạy và
học các bộ môn và các hoạt động khác hỗ trợ cho hoạt động dạy học, nhằm
làm cho tác động giáo dục được hoàn chỉnh, trọn vẹn.”
Để nâng cao chất lượng dạy học, PGS-TS Nguyễn Văn Lê đã nhấn
mạnh đến các biện pháp phòng ngừa, khắc phục hiện tượng học sinh học kém,
các biện pháp giáo dục tư tưởng chính trị cho giáo viên và bồi dưỡng chuyên
môn nghiệp vụ để xây dưng tiềm lực giảng dạy cho đội ngũ giáo viên.
Tóm lại: Các nhà nghiên cứu quản lý giáo dục trong nước và ngoài nước đã
nêu lên một số biện pháp quản lý của hiệu trưởng xong mới chỉ đề cập đến
những biện pháp chung cho trường phổ thông. Có một số tác giả đề cập đến
chất lượng giảng dạy ở bậc tiểu học nhưng chỉ nghiên cứu cải tiến nội dung
và phương pháp dạy học bộ môn mà chưa đề cập tới biện pháp quản lý của
10
hiệu trưởng nhằm nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ giáo viên.
Việc nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ giáo viên là một việc làm
cấp thiết trong giai đoạn hiện nay để giúp họ thực hiện có hiệu quả việc cải
tiến nội dung, phương pháp nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học.Trên cơ
sở đó đề tài này chúng tôi khảo sát thực trạng một số bện pháp quản lý
chuyên môn của hiệu trưởng một số trường tiểu học trong huyện Bình
Xuyên, tỉnh Vĩnh Phúc, từ đó có cơ sở đề xuất một số biện pháp nhằm nâng
cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ giáo viên tiểu học huyện nhà.
1.2. Những vấn đề lý luận cơ bản liên quan đến đề tài
1.2.1. Khái niệm quản lý
Ngay từ thời nguyên thuỷ, con người phải sống theo bầy đàn, phải
đoàn kết nhau lại để đủ sức mạnh chống chọi với thiên nhiên, thú dữ, thì
nhu cầu tổ chức, quản lý một đám đông ô hợp thành một tập thể có sức
mạnh thống nhất vì mục tiêu sinh tồn chung của mọi người cũng manh nha
như là một tất yếu tự nhiên.
Quản lý xuất hiện, phát triển cùng với sự phát triển của xã hội loài
người. Ngày nay, quản lý đã trở thành một khoa hoc, một nghệ thuật, một
nghề phức tạp vào bậc nhất trong xã hội hiện tại.
Hiện nay có nhiều cách giải thích thuật ngữ Quản lý. Người ta có
thể tiếp cận khái niệm quản lý theo nhiều cách khác nhau. Đó là: Cai quản,
chỉ huy, lãnh đạo, kiểm tra theo góc độ tổ chức. Theo góc độ điều khiển
học thì quản lý là lái, điều khiển, điều chỉnh. Theo cách tiếp cận hệ thống
thì quản lý là sự tác động của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý nhằm
tổ chức, phối hợp hoạt động của con người trong các quá trình sản xuất xã
hội để đạt được mục đích đã định.
K. Marx đã lột tả bản chất của quản lý là: “Nhằm thiết lập sự phối
hợp giữa những công việc cá nhân và thực hiện những chức năng chung,
nảy sinh từ sự vận động của toàn bộ cơ thể sản xuất, khác với sự vận động
của các bộ phận riêng lẻ của nó. Một người chơi vĩ cầm riêng lẻ thì tự điều
11
khiển mình, còn dàn nhạc thì cần có một người chỉ huy.” Như vậy theo
K.Marx thì Quản lý là loại hoạt động sẽ điều khiển mọi quá trình lao động
phát triển xã hội.
Các nhà khoa học cũng đưa ra nhiều định nghĩa quản lý nhìn từ
những góc độ khác nhau.
Theo Harold Koontz: “Quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm
bảo phối hợp những nỗ lực cá nhân nhằm đạt được các mục đích của nhóm.
Mục tiêu của mọi nhà quản lý là nhằm hình thành một môi trường mà trong
đó con người có thể đạt được mục đích của nhóm với thời gian, tiền bạc và
những bất mãn cá nhân ít nhất. [13;33]
Theo tác giả Nguyễn Bá Sơn trong cuốn:“ Một số vấn đề cơ bản của
khoa học QL- NXB chính trị quốc gia- Hà Nội 2000” đã viết: “Quản lý là
sự tác động có hướng đích cuả chủ thể quản lý đến đối tượng bằng một hệ
thống các giải pháp nhằm thay đổi trạng thái của đối tượng quản lý, đưa hệ
thống tiếp cận với mục tiêu cuối cùng, phục vụ lợi ích cuả con người.”
Theo GS nguyễn Văn Lê: “Quản lý với tư cách là một hệ thống xã
hội, là khoa học và nghệ thuật tác động vào từng thành tố của hệ bằng các
phương pháp thích hợp, nhằm đạt các mục tiêu đề ra cho hệ và cho từng
thành tố của hệ. [18;28]
Theo M.I.Konđacôp trong cuốn: “Cơ sở lý luận của khoa học
QLGD- Trường cán bộ QLGD&ĐT trung ương 1- Hà Nội 1984” đã viết:
“Quản lý xã hội một cách khoa học không phải là cái gì khác mà chính là
việc tác động một cách hợp lý đến hệ thống xã hội, việc làm cho hệ thống
đó phù hợp với những quy luật vốn có của nó .”
Theo Giáo sư Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là tác động có mục
đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến những người lao động nói chung
là khách thể quản lý nhằm thực hiện được những mục tiêu dự kiến.
”[25;18]
12
Theo Phan Văn Kha, khái niệm quản lý trong hoạt động giáo dục
được hiểu là: “Quản lý là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm
tra công việc của các thành viên thuộc một hệ thống đơn vị và việc sử dụng
các nguồn lực phù hợp để đạt được các mục đích đã định.” [17; 6]
Theo Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc: “Hoạt động quản lý
là tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản lý)
đến khách thể quản lý (người bị quản lý) trong một tổ chức nhằm làm cho
tổ chức đó vận hành và đạt được mục đích đề ra.”[6;16]
Theo GS Hà Thế Ngữ và GS Đặng Vũ Hoạt: “Quản lý là một quá
trình có định hướng, có mục tiêu, quản lý một hệ thống là quá trình tác
động đến hệ thống nhằm đạt đến những mục tiêu nhất định. Những mục
tiêu này đặc chưng cho trạng thái mới của hệ thống mà người quản lý mong
muốn.”[22;17]
Theo GS-TS Nguyễn Quang Uẩn trong đề cương bài giảng Tâm lý
học quản lý dành cho lớp Cao học QL: “Quản lý là quá trình tác động
(bằng biện pháp QL, công cụ QL) của chủ thể QL đến khách thể QL (vật
chất không sống, vật chất sống) nhằm để đạt mục tiêu QL”.
Theo PGS - TS Trần Quốc Thành trong Đề cương bài giảng Khoa
học quản lý đại cương : “Quản lý là sự tác động có ý thức của chủ thể quản
lý để chỉ huy, điều khiển hướng dẫn các quá trình xã hội, hành vi và hoạt
động của con người nhằm đạt tới mục đích, đúng với ý chí nhà quản lý, phù
hợp với quy luật khách quan.”
Theo Từ điển Tiếng Việt: “Quản lý là hoạt động của con người tác
động vào tập thể người khác để phối hợp, điều chỉnh, phân công thực hiện
mục tiêu chung.”
Từ rất nhiều định nghĩa dưới các góc độ khác nhau, chúng ta có thể
hiểu khái quát về quản lý: Quản lý là sự tác động, chỉ huy, điều khiển,
hướng dẫn các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con người nhằm
đạt được mục đích đề ra. Sự tác động của quản lý bằng cách nào đó để
13
người bị quản lý luôn tự giác, phấn khởi đem hết năng lực, trí tuệ của mình
tạo nên lợi ích cho bản thân, cho tổ chức và cho cả xã hội.
Như vậy khái niệm quản lý bao hàm những khía cạnh sau:
- Đối tượng tác động của quản lý là một hệ thống xã hội hoàn chỉnh
như một cơ thể sống gồm nhiều yếu tố liên kết hữu cơ theo một quy luật
nhất định, tồn tại trong không gian, thời gian cụ thể.
- Hệ thống quản lý gồm 2 phân hệ: Chủ thể quản lý và khách thể
quản lý.
- Tác động quản lý thường mang tính tổng hợp bao gồm nhiều
phương pháp khác nhau.
- Quản lý là hoạt động trí tuệ mang tính sáng tạo bằng những quyết
định đúng quy luật và có hiệu quả nhưng cũng phải tuân theo những
nguyên tắc nhất định hướng đến mục tiêu.
- Mục tiêu cuối cùng của quản lý là chất lượng, sản phẩm vì lợi ích
phục vụ con người. Người quản lý tựu trung lại là nghiên cứu khoa học,
nghệ thuật giải quyết các mối quan hệ giữa con người với nhau vô cùng
phức tạp không chỉ giữa chủ thể và khách thể trong hệ thống mà còn mối
quan hệ tương tác với các hệ thống khác .
1.2.2. Chức năng quản lý
Chức năng quản lý là một hoạt động cơ bản mà thông qua đó chủ thể
quản lý tác động vào khách thể quản lý nhằm thực hiện các mục tiêu xác định.
Quản lý có 4 chức năng cơ bản đó là: Lập kế hoạch, tổ chức thực
hiện, chỉ đạo và kiểm tra.
* Lập kế hoạch: Đây là chức năng trung tâm của quản lý. Lập kế
hoạch được hiểu là quá trình thiết lập các mục tiêu, các con đường, các
biện pháp, các điều kiện đảm bảo cho thực hiện các mục tiêu đó. Kế hoạch
chính là nền tảng của quản lý.
14
* Tổ chức thực hiện: Là quá trình sắp xếp, phân bổ công việc, quyền
hành, nguồn lực cho từng con người để họ có thể hoàn thành các mục tiêu
đã xác định trong kế hoạch. Tổ chức là công cụ quan trọng trong quản lý.
* Chỉ đạo: Là quá trình chủ thể quản lý điều khiển, hướng dẫn mọi
người trong tổ chức để họ tự nguyện, nhiệt tình, tin tưởng, phấn đấu đạt
được các mục tiêu QL.
* Kiểm tra: Là đo lường, đánh giá kết quả của việc thực hiện các
mục tiêu của tổ chức nhằm tìm ra những ưu điểm và những hạn chế để điều
chỉnh kịp thời những sai sót, đưa bộ máy đạt được mục tiêu xác định. Kiểm
tra giữ vai trò là trái tim, là mạch máu của công tác quản lý.
Kiểm tra phải đi đôi với đánh giá. Kiểm tra mà không đánh giá thì
coi như không có kiểm tra. Không có kiểm tra coi như không có hoạt động
quản lý.
Sơ đồ các chức năng quản lý
Môi trường bên ngoài
-->
