Các cuộc khủng hoảng kinh tế chu kì trong CNTB

Khủng hoảng kinh tế
LỜI NÓI ĐẦU
Khi sản xuất hàng hoá giản đơn CNTB ra đời với những ưu điểm vượt trội của nó
đã thúc đẩy sản xuất , trao đổi và lưu thông hàng hoá .Vì vậy nó đã thúc đẩy nền sản
xuất TBCN lên một mức mới cao hơn hẳn so với mức cũ .
Nhưng đi kèm với sự phát triển của phương thức sản xuất CNTB lại là những mặt
trái không thể tránh khỏi. Một trong những vấn đề đó chính là những cuộc khủng
hoảng kinh tế chu kì cứ 8 đến 12 năm lại diễn ra một lần.Với mục tiêu làm giàu,mong
muốn chiếm đoạt giá trị thặng dư một cách vô hạn ,giai cấp tư bản đã tìm mọi cách vơ
vét ,thoả mãn lòng tham vô đáy của mình.
Cuộc cạnh tranh hay là cuộc chiến thu lợi nhuận của các nhà tư bản đã vô hình
dung đẩy nền kinh tế TBCN hay chính các nhà tư bản đến những hậu quả không thể
tránh : khủng hoảng kinh tế chu kì .Với tốc độ phát triển nhanh của máy móc , của
năng suất lao động , hiện nay khủng hoảng đã trở thành một mối nguy hại , một thứ
bệnh dịch có khả năng lây lan và có thể bùng phát bất cứ lúc nào.
Với nhữnh kiến thức tiếp nhận trên lớp cùng với sự tìm hiểu thêm ở các tài liệu
tham khảo ,sau đây em xin trình bày một số vấn đề liên quan mật thiết đến các cuộc
khủng hoảng kinh tế chu kì trong CNTB.Trong bài viết mặc dù đã nỗ lực hết sức
mình nhưng không thể tránh được những sai sót nhất định , em mong có được sự góp
ý và giúp đỡ của thầy cô giáo để bài viết dược tốt hơn. Em xin chân thành cảm ơn các
thầy cô giáo đã giúp em hoàn thành bài tiểu luận này.
Khủng hoảng kinh tế
PHẦN NỘI DUNG
Khủng hoảng kinh tế dưới CNTB là khủng hoảng sản xuất thừa (thừa so với sức
mua eo hẹp của quần chúng lao động). Trong các phương thức sản xuất trước TBCN
vẫn thường xảy ra những biến động trong đời sống kinh tế , những biến động đó
thương do thiên tai, địch hoạ , dịch bệnh …Nhưng duy nhất ở phương thứ sản xuất
CNTB lại có khủng hoảng thừa hay nói cách khác là khủng hoảng kinh tế thừa là hiện
tượng riêng của CNTB . Nó giống như cái nhọt nổi lên bên ngoài báo hiệu cho những
ung nhọt bên trong của CNTB . Cái nhọt đó là căn bệnh nan y đối với tất cả các nước
CNTB , cứ 8 đến 12 năm như một ma lưc như một sức mạnh nào đó lại phát bệnh

một lần .
Một trong những con bệnh đó là nước Anh , trong vòng 33 năm kể từ 1925 đến
1958 đã phải chịu 7 lần phát bệnh vào những năm :1825 – 1836,1890 –1900, 1907 –
1920, 1920 – 1929, 1929 – 1937, 1938 – 1949, 1957 –1958 … Mĩ dường như cũng
không chịu “thua kém” : sau chiến tranh thế giới lần thứ 2 Mĩ đã rơi vào cuộc khủng
hoảng lần thứ 9 với những hậu quả to lớn , sản xuất công nghiệp giảm 5,3%, GDP
giảm 2,2% , thất nghiệp tăng 7,8%, lạm phát tăng 4,6%…
Nguyên nhân của căn bệnh khủng hoảng không ở đâu xa mà ngay trong lòng
chính xã hội CNTB , ngay từ khi ra đời nó đã mang theo những mâu thuẫn đối kháng
trong mình .Nguyên nhân trước hết có thể nhắc đến là mâu thuẫn giữa tính kế
hoạch trong nội bộ từng xí nghiệp với tính vô chính phủ trong nền sản xuất hàng
hoá. Trong các nền sản xuất khác tình trạng sản xuất vô chính phủ vẫn diễn ra
.Nhưng không ở đâu hay bất cứ nền sản xuất nào tính vô chính phủ lại có thể gây ra
những hậu quả to lớn như vậy. Các nhà TB vì mong muốn làm giàu, vì mong muốn
những khoản lợi nhuận kếch xù mà đã liên tục thay đổi máy móc để nâng cao năng
suất lao động .Bằng mọi cách nhà TB chỉ chạy theo sức hút đồng tiền bất chấp hậu
quả .Họ tổ chức cho xí nghiệp mình sản xuất một cách thuận lợi nhất , tìm cho mình
một món hàng đầu tư thu lợi nhuận cao nhất và như vậy khi tìm được những miếng
mồi béo bở nhà TB sẵn sàng chuyển tư bản từ ngành nọ sang ngành kia. Nhưng cái
miếng mồi ngon , miếng mồi chứa lợi nhuận siêu ngạch ấy đâu chỉ một nhà TB có thể
nhìn thấy . Do vậy việc tất cả ồ ạt chuyển sang một nghành để kinh doanh ắt hẳn sẽ
Khủng hoảng kinh tế
làm mất đi tỉ lệ ổn định giữa các ngành. Mà tái sản xuất TBXH muốn tiến hành một
cách trôi chảy thì giữa các ngàng sản xuất xã hội phải có những tỉ lệ cân đối nhất định
. Nhưng bây giờ sự cân bằng đã mất đi thì việc khủng hoảng là điều không thể tránh
khỏi.
Điển hình cho lòng tham CNTB là cuộc khủng hoảng cuối những nâm 70 nền
kinh tế các nước công nghiêp chủ yếu đã bùng nố khủng hoảng một loạt ngành có
tính chất thế giới . Hầu hết ở các ngành sản xuất quan trọng của thế giới (hay nói cách
khác đó là các nguồn hái ra tiền cua TB ) như luỵên kim ,đóng tàu , công nghiệp

dệt ,…Chẳng hạn : trọng tải tàu hạ thuỷ của thế giới các nước công nghiệp chủ yếu
vào thời kì khủng hoảng 1974-1975 là 34,4 triệu tấn , trong đó Nhật Bản là 17,7
triệu tấn .khối EEC là 8.1 triệu tấn , Mĩ là 8,6 triệu tấn . Ngành luyện thép cung có
tình tranh tương tự . Sản lượng thép của cả thế giớ tư bản phát triển là 490,7 triệu
tấn . Còn tình hình cụ thể của các nước như sau: Mý 140 triệu tấn , Khối EEC là 150
triệu tấn ,Nhật bản 119,3 triệu tấn .Các con số này vượt xa các nhu cầu về sắt thép của
thế giới và là nguyên nhân gây nên cuộc khủng hoảng 1974-1975.
Nguyên nhân thứ 2 không thể không đề cập tới , đó chính là mâu thuẫn giữa
khả năng sản xuất vô hạn của CNTB và nhu cầu có khả năng thanh toán của
quần chúng Lao Động . Với mục đích đi lên để kiếm tiền , nhà TB đã giẫm đạp lên
cuộc sống của người lao động – những người đã tạo ra của cải vật chất cho họ . Tích
luỹ , mở rộng sản xuất , cải tiến kĩ thuật … tất cả đã ngày càng bần cùng hoá một
cách tương đối quần chúng lao động , ngày càng tạo nên vực sâu ngăn cách về mức
sống giữa giai cấp Tư sản và giai cấp Vô sản . Trong khi hàng hoá sản xuất ra với tốc
độ chóng mặt thì sức mua của người lao động lại chỉ nhích lên từng tí ,từng tí một rất
chậm chạp . Đó là điều tất yếu để xảy ra khủng hoảng : hàng hoá thì nhiều nhưng
người tiêu dùng lại không đủ tiền mua hàng . Thừa hàng hoá - đó là hiện tượng khơi
mào để khủng hoảng xảy ra: các xí nghiệp buộc phải hạ giá hàng ,chụi lỗ vốn và có
khi là mất trắng . Từng bước , từng bước một như vậy sản xuất bị thu hẹp dần , các xí
nghiệp đóng cửa , công nhân thất nghiệp…
Ví dụ cho viêc bần cùng hoà công nhân lao động là Nhật Bản , tuy là một trong
những nước có tốc đọ tăng tiền lương thực tế cho công nhân nhanh nhất nhưng đến
Khủng hoảng kinh tế
đầu những năm 1967 lương công nhân Nhât Bản vẫn còn ở mức rất thấp .Nếu lấy chỉ
số tiền lương thực tế trong năm đó của công nhân Nhật Bản là 100 thì Mĩ là 371, Tây
Đức là 179, Anh là 178. Một tiêu chí khác để nói lên tình trạng tiền lương thấp của
công nhân Nhật Bản là tỉ lệ tiền lương so với giá trị gia tăng của Nhật Bản thấp hơn
rất nhiều so với các nước phát triển khác , năm 1971 nó chỉ đạt 34,6% so với 43,8 của
Italia ,45,8% của Mĩ ,52% của Canađa và 53,4 %của Anh . (số liệu theo “Niên gián
thống kê lao động tiền lương ” của tổ chức tiền lương Liên Hợp Quốc )

Còn ở Mĩ thì với việc tăng năng suất liên tục , hàng hoá cũng nối đuôi nhau ra đời
thì người lao động lại liên tục đối đầu với nạn thất nghiệp . Từ năm 1963 tỉ lệ thất
nghiệp luôn vượt 4% , năm 1960 là 5,5% , năm 1961 là 6,7% , năm 1964 tuy có giảm
nhưng vẫn giữ ở mức 5,2%.
Nguyên nhân cuối cùng cũng kà nguyên nhân sâu xa nhất : đó là mâu thuẫn
giữa tinh xã hội hoá cao độ của lực lượng sản xuất với hình thức chiếm hữu tư
nhân TBCN .Phân công lao động xã hội phát triển hết sức rộng rãi khiến cho việc
sản xuất không còn là hành động cá nhân , phân tán nữa mà trở thành một sợi dây
chuyền xã hội thống nhất . Tư liệu sản xuất nằm trong tay chủ tư bản nhưng chính xã
hội CNTB lại làm cho tư liệu sản xuất có tính xã hội , sản xuất cũng mang hành động
sản xuất xã hội và sản phẩm cũng là sản phẩm xã hội . Nhưng tính chất chỉ là tính
chất , thực tế lại không bao giờ như vậy bởi một khi tư liệu sản xuất còn mang tính tư
nhân thì tất cả sản phẩm sản xuất vẫn còn phải phục vụ cho chế độ chiếm hữu tư nhân
. Phân tích cho thấy mâu thuãn cơ bản của phương thức sản xuất TBCN là mâu thuẫn
giữa sản xuất có tính chất xã hội và chiếm hữu có tính chất tư nhân TBCN . Đó là
mâu thuẫn cơ bản , không thể tách rời khỏi xã hội TB mà nay từ khi ra dời nó đã
mang sẵn mâu thuẫn cơ bản này trong lòng .
Khủng hoảng kinh tế xảy ra là lúc mâu thuẫn bùng nổ , LLSX nổi dậy chống lại
quan hệ sản xuất TBCN. Tuy nhiên khủng hoảng chỉ giải quyết được mâu thuẫn tạm
thời bởi nó chỉ có tác dụng cân bằng sản xuất trong phạm vi giới hạn của nó , và mặ
khác nó cũng chưa đủ mạnh để giẩi quyết tận gốc mâu thuẫn đã ngấm sâu vào máu
thịt của CNTB . Khủng hoảng chỉ như cơn sóng ập đến làm lắng đọng mâu thuẫn tạm
thời rồi từ từ rút đi , ra xa xa và lặng lẽ chờ một cơ hội khác lại ập đén.
Khủng hoảng kinh tế
“Cơn sóng “ khủng hoảng mỗi lần rút ra xa lại để lai những hậu quả to lớn của nó
với nền sản xuất TBXH nói riêng và thế giới nói chung . Hậu quả luôn được nhắc
đến đầu tiên có thể tận mắt nhìn thấy được và không thiếu trong bất cứ cuộc
khủng hoảng nào ; đó là viêc phá hoại lực lượng sản xuất và làm rối loạn lĩnh
vực lưu thông . Mỗi khi khủng hoảng kinh tế đi qua người ta lai đưa ra những con số
thống kê kinh hoàng về sức tàn phá của nó . Khủng hoảng năm 1929-1933 là một ví

dụ rõ nét mà mỗi lần nhắc lại người ta còn thấy sợ .: 13 vạn công ty phá sản , sản
lượng thép sụt 76% , sản lượng sắt sụt 79,4% , sản lưọng ôtô sụt 80% . Trong khi
nhân dân lao đông dang thiếu thốn , nghèo đói , bọn chủ tư bản đã phá huỷ một khối
lượng khổng lồ các các phương tiện sản xuất và hàng hoá tiêu dùng . Năm 1931 , ở
Mĩ người ta đã phá huỷ những lò cao có thể sản xuất ra 1 triệu tấn thép trong một
năm , đánh dắm 124 tàu biển ( trọng tải khoảng 1 triệu tấn ) , phá bỏ 1/4tổng diện tích
trồng bông, giết và không sử dụng 6,4 triệu con lợn . Còn ở Braxin năm 1933: 22
triệu bao càphê bị liệng xuống biển và ở Xâylan gần 100 triệu kg chè bị đốt ..VV ( Số
liệu sách lịch sử 11 – NXB Giáo Dục )
Cùng với viêc phá huỷ như vậy cuộc sống của người lao động cũng ngày càng
khó khăn . Sau 7 năm tính từ cuộc khủng hoảng 1929-1933 ,mà tỉ lệ thất nghiệp của
Mĩ vẫn ở mức 14,6% , mấy năm kế tiếp tuy có giảm nhưng vẫn còn ở mứ rất cao. Mặt
khác khủng hoảng kinh tế đã gây ra nạn lạm phát hoành hành . Khủng hoảng 1974-
1975 và khủng hoang 1980- 1982 làm cho khu vực Tây Âu phải đối đầu với tỉ lệ lạm
phát ở mức 2 con số . Tỉ lệ lạm phát ở Tây Đưc tuy tháp nhất nhưng cũng là từ 2,6
( năm 1960) lên 6,5% 9 (từ năm 1974-1975 ) Pháp từ 4,1 lên 12,7 , Anh từ 4 lên 20,1
,Italia 3,9 lên 18 . ( Tài liệu sách tham khảo “ kinh tế các nước công nghiệp chủ yếu
sau chiến tranh thế giới lần thứ 2 )
Hậu quả thứ 2 của khủng hoảng gây ra là đảy nahnh quá trình tích tụ và tập
trung TB là điều kiện để dẫn tới độc quyền . Khủng hoảng cùng với sự phá sản của
các nhà tư bản nhỏ là sự lớn mạnh của các công ty khổng lồ . Với khả năng tài chính
vững vàng và cánh tay quyền lực vươn xa các nhà TB lớn đã kiếm đươc nhiều món
lợi trong thời kì này . Việc pjhá sản và việc sats nhập của các liên doanh, tập đoàn ,
công ty đã làm cho sự tập trung tư bản ngày càng cao . Nếu như trươc khủng hoảng