tác động của vốn xã hội đến trầm cảm ở sinh viên

B
TR

NG

GIÁO D C VÀ ÀO T O
I H C KINH T TP. H

CHÍ MINH

-----------------------------------------------

LÊ TH H I OANH

TÁC

NG C A V N XÃ H I

N TR M C M

SINH VIÊN

LU N V N TH C S KINH T

Thành ph H Chí Minh ậ N m 2015


B
TR

NG

GIÁO D C VÀ ÀO T O
I H C KINH T TP. H

CHÍ MINH

------------o0o------------

Lê Th H i Oanh

TÁC

NG C A V N XÃ H I

N TR M C M

SINH VIÊN

Chuyên ngành: Kinh t phát tri n
Mã s : 60310105

Lu n v n th c s kinh t
H

ng d n khoa h c

Ti n s Nguy n Hoàng B o

Thành ph H Chí Minh – n m 2015

m 2015.

n m 2015

,
c


M CL C
Trang ph bìa
L i cam đoan
M cl c
Danh m c hình, b ng và bi u đ
Danh m c ch vi t t t
Tóm t t lu n v n
................................................................................. 1
1.1

t v n đ ......................................................................................................... 1

1.2. Tính c p thi t c a đ tài ................................................................................... 3
1.3 M c tiêu nghiên c u và câu h i nghiên c u ..................................................... 8
1.3.1 Câu h i nghiên c u ........................................................................................ 8
1.3.2 M c tiêu nghiên c u ....................................................................................... 8
1.4 Ph m vi và đ i t

ng nghiên c u ..................................................................... 8

1.4.1 Ph m vi nghiên c u ........................................................................................ 8

1.4.2

it

ng nghiên c u .................................................................................... 9

1.5 Quy trình nghiên c u ........................................................................................ 9
1.6 Ngu n d li u .................................................................................................... 10
1.7 Ý ngh a c a nghiên c u ..................................................................................... 10
1.8 B c c lu n v n ................................................................................................. 10


T .................................................................... 12
2.1 Lý thuy t liên quan ............................................................................................ 12
2.1.1 Lý thuy t VXH ............................................................................................... 12
2.1.1.1 Các đ nh ngh a v VXH .............................................................................. 12
............................................................................................ 17
2.1.2 Tr m c m ....................................................................................................... 20
2.1.2.1

nh ngh a tr m c m ................................................................................... 20

2.1.2.2 Nguyên nhân c a tr m c m ......................................................................... 21
2.1.3 C ch tác đ ng gi a VXH và tr m c m ....................................................... 24
2.1.3.1 C h i ti p c n thông tin t t h n v i chi phí th p ...................................... 24
2.1.3.2 Ti p c n v i nh ng ngu n h tr phi chính th c ........................................ 25
2.1.3.3 H

ng l i t hàng hóa, d ch v công .......................................................... 25

2.1.3.4 VXH v a là công c v a là ph
2.2 Kh o l

ng thu c làm thuyên gi m tr m c m ...... 26

c các tài li u có liên quan ................................................................... 27

2.3 Khung nghiên c u ............................................................................................. 32
2.3.1 Khung nghiên c u .......................................................................................... 32
2.3.2 Gi thi t nghiên c u và k v ng d u tác đ ng ............................................... 33
................................................ 34
3.1 Quy trình nghiên c u ........................................................................................ 34


3.2 Thi t k nghiên c u ........................................................................................... 34
3.2.1 Xây d ng b ng h i đi u tra ............................................................................ 34
3.2.2 Ph

ng pháp thu th p d li u ........................................................................ 35

3.2.3 C m u ........................................................................................................... 35
3.3 Mô hình và các bi n s
3.4 o l

..................................................................................... 36

ng các bi n s ......................................................................................... 40

3.4.1 o l

ng tr m c m ........................................................................................ 40

3.4.2 o l

ng VXH ............................................................................................... 41

3.4.3 o l

ng nhóm các hành vi không kh e m nh ............................................. 42

3.4.4 o l

ng c m nh n v giá tr b n thân .......................................................... 42

3.5 Các công c phân tích đ nh l
CH

ng ..................................................................... 42

NG 4: K T QU NGHIÊN C U ........................................................... 43
................................................................................ 43


...................................................................... 43
..................................................... 45
.................................................................................... 46
................................................................. 47
............................................................................ 47
.................................................... 49
4.1.7 C m

.............................................................................. 49

4.2 Ki m đ nh thang đo ........................................................................................... 50
4.3 Phân tích t
4.3.1 T

ng quan ......................................................................................... 51

ng quan gi a các nhóm bi n s hành vi, c m nh n giá tr b n thân, c u

trúc VXH, nh n th c VXH v i tr m c m ............................................................... 51

VXH ........................................................................................................................ 53
4.4 Phân tích h i quy ............................................................................................... 54


4.4.1 VXH tác đ ng đ n tr m c m .......................................................................... 56
đ n tr m c m ................. 60

4.4.2 T

ng tác c a VXH và hành vi

4.4.3 T

ng tác c a VXH, nh n th c b n thân đ n tr m c m ................................ 63

4.4.4 T

ng tác c a VXH, s d ng ch t, c m nh n b n thân đ n tr m c m .......... 66

4.4.5 T

ng tác c a đ c đi m dân s m u, VXH, hành vi không kh e m nh và c m

nh n b n thân đ n tr m c m ................................................................................... 69
..................................................................................... 73
CH

NG 5: K T LU N .................................................................................... 78

5.1 K t lu n ............................................................................................................. 78
5.2
5.2.1

u đi m và h n ch c a đ tài .......................................................................... 84
u đi m .......................................................................................................... 84

5.2.2 H n ch ........................................................................................................... 85
5.3 H

ng nghiên c u ti p theo .............................................................................. 86

Danh m c tài li u tham kh o
Ph l c


DANH M C HÌNH, B NG, BI U

DANH M C HÌNH
Hình 2.1: Nh ng l i ích và m t mát ti m n ng và th c s trong các giao d ch đ
đi

c

i VXH .................................................................................................. 15

Hình 2.2: Mô hình VXH c a Nan Lin .................................................................... 16
Hình 2.3: C u trúc VXH và nh n th c VXH d

i góc đ ti p c n cá nhân ........... 19

Hình 2.4: Khung phân tích VXH ............................................................................ 20
Hình 2.5: Khung nghiên c u VXH tác đ ng đ n tr m c m .................................... 32
Hình 3.1: Quy trình nghiên c u .............................................................................. 34

DANH M C B NG
B ng 3.1: B ng mã hóa các bi n sô ki m soát ........................................................ 38
B ng 3.2: B ng mã hóa các bi n sô VXH ............................................................... 38
B ng 3.3: C c u câu h i đo l

ng VXH ............................................................... 41

B ng 4.1: C c u m u kh o sát ............................................................................... 43
B
B ng 4.3:

............................................................................. 44
............................................................. 45

B ng 4.4: Th ng kê mô t s ki n x y ra ............................................................... 46
B ng 4.5: i m s tr m c m ................................................................................... 47
B ng 4.6: Th ng kê mô t m c VXH ..................................................................... 48
B ng 4.7: Th ng kê mô t hành vi không kh e m nh ............................................ 49
B ng 4.8: Th ng kê mô t c m nh n giá tr b n thân ............................................. 49
B ng 4.9: Ki m đ nh thang đo c a các nhóm ......................................................... 51


B ng 4.10: T

ng quan gi a tr m c m v i c u trúc VXH, nh n th c VXH, hành vi
................................................ 52

và c m nh n giá tr b
B ng 4.11: T

ng quan gi a tr m c m v

u trúc VXH, nh n th

..................................................................................... 53
B ng 4.12: T

ng quan gi a tr m c m và VXH, c m nh n v giá tr b n thân và các

nhóm hành vi ........................................................................................................... 54
B ng 4.13: Các thông s c a mô hình h i quy MH1 và MH1’ .............................. 56
s h i quy mô hình MH1 và MH1’ .......................................... 58
s h i quy mô hình MH2 và MH2’ .......................................... 61

s h i quy mô hình MH2 và MH2’ .......................................... 62
B ng 4.17: Các h s h i quy mô hình MH3 và MH3’ .......................................... 64
B ng 4.18: H s h i quy mô hình MH3

...................... 65

B ng 4.19: Các thông s c a mô hình h i quy MH4 và MH4’ .............................. 66
B ng 4.20: H s h i quy mô hình MH4

................................................ 68

B ng 4.21: Các thông s c a mô hình h i quy MH5 và MH5’ .............................. 69
s h i quy mô hình MH5 và MH5’ .......................................... 70
B ng 4.23: T ng h p thông s c a các mô hình ..................................................... 74
B ng 4.24: T ng h p các h s tác đ ng có ý ngh a th ng kê th c 5% t các mô
hình chuy n ............................................................................................................. 75
B ng 4.25: S p x p theo m c đ gi m d n h s tác đ ng EXP(B) ....................... 76
DANH M C BI U
Bi u đ 4.1: Phân b đi m s tr m c m ................................................................. 47


DANH M C CH

VI T T T

CES – D

Center for Epidemiologic Study Depression

VXH

V n xã h i

WHO

T ch c Y t Th gi i (World of Health Organization)


TÓM T T LU N V N
Tr m c m đang là m t trong nh ng nguyên nhân gây ra gánh n ng b nh t t hàng
đ u trên th gi i. Vi c nghiên c u các y u t nguy c gây ra tr m c m s giúp cá
nhân c ng nh c ng đ ng có nh ng ph
bài nghiên c u là xây d ng và đo l

ng cách can thi p phù h p. M c tiêu c a

ng m i quan h gi a tr m c m và v n xã h i

sinh viên. Tuy nhiên, đ khung nghiên c u thêm đ y đ , tác gi có đ a thêm các
bi n s v c m nh n giá tr b n thân; các hành vi gây h i cho s c kh e nh hút
thu c, u ng r

u và s d ng ch t gây nghi n và các y u t đ c đi m cá nhân nh

sinh viên n m th m y, h đào t o, gi i tính, tôn giáo, tình tr ng nhà , thu nh p gia
đình, làm thêm, s c khó kh n, m t mát và thái đ đ i v i m i quan h nh là
nhóm bi n ki m soát. Ph

ng pháp kh o sát là sinh viên t đánh giá tr c ti p trên

b n kh o sát. C m u nghiên c u là 328 sinh viên đ
tr

c l a ch n ng u nhiên t 9

ng đ i h c, cao đ ng trên đ a bàn thành ph H Chí Minh. S d ng ph n m m

th ng kê SPSS phiên b n 21 đ th ng kê mô t , phân tích t

ng quan và phân tích

h i quy. K t qu nghiên c u cho th y v n xã h i, hành vi u ng r

u bia, c m nh n

giá tr b n thân, sinh viên n m, vùng mi n, nhà , thu nh p gia đình, làm thêm, s
ki n m t mát v t có giá tr ho c phá b m i quan h và thái đ d dàng thân thi t
v i các m i quan h có tác đ ng có ý ngh a v m t th ng kê đ i v i tr m c m. Cá
nhân, gia đình, nhà tr

ng và các ban/h i/đoàn ho c t ch c chính quy n đ u có th

can thi p vào các nhân t tác đ ng đ phòng tr và gi m thi u nguy c gây b nh
tr m c m

sinh viên.


1

1.1

tv nđ

Tr m c m là m t c n b nh t n t i cùng v i con ng

i. Các tri t gia, nh ng nhà

ch m ch a tâm h n th i C đ i g i đó là b nh u s u. Theo Mayne (1860) trích
trong Berios (1988), thu t ng tr m c m đ
ch nh ng ng

c s d ng trong t đi n y khoa nh m

i b xu ng tinh th n do b nh t t. Ngày nay, tr m c m đ

là m t r i lo n khí s c tr m mà b t c ai,

c xem nh

b t c đ tu i nào c ng có th g p ph i.

Theo s li u th ng kê c a T ch c Y t Th gi i (World Health Organization
WHO) (WHO, 2012), c th gi i có h n 350 tri u ng

i b tr m c m; tr m c m là

nguyên nhân hàng đ u gây b nh t t và là nguyên nhân chính gây ra gánh n ng b nh
t t toàn c u.
V nguyên nhân tr m c m, th i xa x a ng

i ta quan ni m r ng b nh t t phát sinh

là do các đ ng th n linh hay ma qu sai khi n.

n Hyppocrates, ông t ngành y,

ông cho r ng nguyên nhân gây ra b nh t t là do s m t quân bình b n lo i th d ch
trong c th nh máu, m t đen, m t vàng và niêm d ch. Ngày nay, quan đi m v
nguyên nhân và c ch phát sinh tr m c m đ

c nhi u tr

ng phái ti p c n và lý

gi i. Ch ng h n nh m t s nhà th n kinh h c cho r ng tr m c m có liên quan đ n
các ch t d n truy n th n kinh trong não b (Leo and Lacasse, 2008). Các nhà phân
tâm h c l i cho r ng tr m c m xu t hi n là do s n i hóa nh ng mâu thu n trong
chính cái tôi c a m t cá nhân gây ra (Akiskal and McKinney, 1975). Tr

ng phái

nh n th c hành vi cho r ng tr m c m xu t hi n là do ni m tin sai l m ho c s di n
gi i sai l m các s ki n. Trong khi các nhà xã h i h c l i cho r ng tr m c m phát
xu t là do nguyên nhân t môi tr

ng xã h i nh s thay đ i môi tr

ng s ng, m t

mát vai trò, đ a v kinh t xã h i. S khác nhau trong cách lý gi i và nh ng b ng
ch ng th c nghi m hi n nay đang c ng c quan đi m tr m c m phát sinh do các
nhi u y u t c ng g p.


2

V n xã h i (VXH), thu t ng có ngu n g c t xã h i h c, đang đ

c nhi u ngành

khoa h c quan tâm và xem nh m t ngu n l c c a xã h i. Hi n nay, VXH đang
đ

c kh o sát trên tám l nh v c riêng r nh v n đ hành vi c a gia đình và thanh

niên, tr

ng h c và giáo d c, đ i s ng c ng đ ng, công s và t ch c, chính tr ,

kinh t , t i ph m và s c kh e c ng đ ng (Woolcock, 1999). Trong l nh v c s c
kh e c ng đ ng, câu h i li u r ng VXH có tác đ ng đ n s c kh e hay không đư
đ

c Baum g i ra n m 1999. Tuy nhiên trào l u nghiên c u v VXH và s c kh e

th c s đ

c n r sau khi giáo s Ishiro Kawachi xu t b n cu n sách mang tên

“V n xã h i và s c kh e” vào n m 2008.
V m i quan h gi a VXH và tr m c m,

có

nghiên c u đ

c ti n hành

. Tuy nhiên, đ n nay v n ch a có s đ ng nh t v k t qu thu đ
d , trong nghiên c u c a Kawachi và Fujiwara (2007), th c hi n trên 724 ng
đ tu i tr

c. Ví
i

ng thành t l a tu i 24 – 75 trong kho ng th i gian 2 – 3 n m. K t qu

nghiên c u cho th y nh n th c VXH th c s có liên quan đ n vi c gi m nguy c
phát tri n tr m c m chính h . Tuy nhiên, m t s nghiên c u khác nh nghiên c u
c a Weber và c ng s (2010) v i tiêu đ “VXH và ti n trình tr m c m: sáu tháng
h u c u”. K t qu n

cho th y VXH không có tác đ ng

v i di n ti n

c a tr m c m.
Vi t Nam, b ng ch ng v m i quan h gi a VXH và tr m c m càng thi u sót.
H c viên n l c tìm ki m các nghiên c u v m i quan h gi a tr m c m và v n xã

h i. Tuy nhiên

m t s nghiên c u v m i quan h gi a VXH và

s c kh e tâm th n chung. Ch ng h n nh nghiên c u v “VXH tình m và
tr em” c a Harpham và c ng s (2006) hay, nghiên c u v “VXH và
s c kh e tâm th n

nh ng ng

i m có con b m t kh n ng

Vi t Nam” c a

Minh Thúy và L. Berry (2013).
S t ng nhanh c a c n b nh tr m c m, s không đ ng nh t trong k t qu nghiên
c u và s thi u v ng b ng ch ng v m i quan h gi a VXH và tr m c m

Vi t


3

tìm hi u v tác đ ng c a VXH đ n t

Nam đư t o đ ng

T

tính c p thi t c a đ tài.

1.2. Tính c p thi t c a đ tƠi
tài VXH và s c kh e tâm th n nói chung và tr m c m nói riêng đang là m t đ
.

tài
Th nh t, khi đ c p đ n tình tr ng s c kh e, h u h t ng
chung đ u ngh đ n nh ng th

ng tích, t n th

ng c n đ

i dân Vi t Nam nói
c ch a lành v m t th

lý; và ít quan tâm đ n m ng s c kh e tâm th n, tâm trí. Tuy nhiên, s c kh e tâm
th n đư và là m t thành ph n không th tách r i c a s c kh e. Theo T ch c Y t
Th gi i (WHO, 1946)

n là tình tr ng không b nh t t,

khái ni m s c kh e là tình tr ng kh e m
Th hai, m c đ

nh h

th ch t, tâm th n và xã h i”.

ng c a các r i lo n tâm th n nói chung và tr m c m nói

riêng có tính xuyên cá nhân, xuyên l c đ a, xuyên c ng đ ng và đang gây ra gánh
n ng b nh t t trên toàn c u.
Theo th ng kê trong “C

”,
,t

(WHO, 2014). Tính riêng tr m c m, m t r i lo n tâm th n ph bi n và
đang là nguyên nhân chính d n đ n gánh n ng b nh t t trên th gi i, toàn c u có
kho ng 400 tri u ng

i

t t c các đ tu i m c ch ng này (WHO, 2014). Trong

giai đo n 1990 và 2000, tr m c m là nguyên nhân th t góp ph n vào gánh n ng
b nh t t, tuy nhiên đ n n m 2020 d đoán tr m c m s là nguyên nhân gây gánh
n ng b nh t t th

hai th gi i. Lopez và c ng s

(2006) trích trong Scheerder

(2009), tr m c m chi m 4,5% gánh n ng b nh t t và 12% gánh n ng b nh t t do
m t ho c suy gi m ch c n ng
danh sách gánh n ng b nh t t.

các n

c thu nh p cao, tr m c m đang đ ng đ u

4

Th ba, cùng chung v i xu h

ng th gi i, s ca tr m c m

Vi t Nam c ng đang

m c cao. Tuy nhiên, kh n ng đáp ng c a ngành y t đ i v i r i lo n tâm th n nói
chung và tr m c m nói riêng v n còn nhi u thi u h t. i u này đ

c th hi n rõ qua

nh ng v n đ sau.
V n đ th nh t, tr m c m đang là m t trong 10 nguyên nhân gây ra r i lo n tâm
th n chính y u trong c n

c. Theo đi u tra c a b nh vi n Tâm th n Trung

ng 1,

t l m c chung 10 b nh tâm th n chi m kho ng 15%, riêng tr m c m t l m c
ph i n m 2009 là 3,2% t

ng đ

ng v i 2,75 tri u ng

i (B Y t , 2012).

V n đ th hai, tr m c m đang thu c vào nhóm nguyên nhân gây ra gánh n ng b nh
t t và gánh n ng b nh t t do m t kh n ng l n cho ngành y t . T ng gánh n ng b nh
t t n m 2008 c a Vi t Nam là 12,3 tri u đ n v t ng gánh n ng b nh t t (B Y t ,
nam gi i, nhóm

2011)
nguyên nhân v b nh tâm th n kinh đ ng th ba v i t l 14%; và

n gi i, nhóm

nguyên nhân b nh tâm th n kinh đ ng v trí đ u tiên v i t l 22% trong đó nguyên
nhân hàng đ u gây ra b nh t t

ph n là tr m c m v i t l 12% (B Y t , 2011).

V gánh n ng b nh t t do suy gi m ch c n ng, n m 2008 gánh n ng b nh t t do suy
gi m ch c n ng c a c hai gi i

Vi t Nam đ u là 2,7 tri u đ n v gánh n ng b nh

t t, trong đó, tr m c m là nguyên nhân hàng đ u gây ra gánh n ng b nh t t v i t l
20% (B Y t , 2011).
V n đ th ba, s đáp ng c a ngành Y t Vi t Nam đang thi u h t

các ph

ng

di n nh s thi u v ng các chính sách đi u ti t vi c th m khám, ch m sóc s c kh e
tâm th n; s nh bé c a chi tiêu chính ph cho b nh tâm th n kinh; s thi u h t
ngu n nhân l c, v t l c; và nh n th c c a ng

i dân v b nh tâm th n kinh v n còn

nhi u v n đ đáng đáng bàn.
V chính sách, hi n
c l ng ghép vào các đi u kho n pháp lý


5

n lu t có liên quan khác (Mental Health Atlas/WHO
2011). V vi c tr c p thu c, trong danh m c thu c tr c p, nhà n

c ch m i có

chính sách tr c p thu c cho b nh đ ng kinh và tâm th n phân li t; còn các b nh
tâm th n khác đ

c tài tr theo các d án thu c “Ch

ng trình m c tiêu y t qu c

gia v b nh không lây nhi m” tuy nhiên ph m vi ho t đ ng c a các ch

ng trình

này v n còn r t h n ch (B Y t , 2013). Theo báo cáo chung t

,

trong d án “D án b o v s c kh e tâm th n c ng đ ng” ch m i phát hi n đ

c

50% s b nh nhân tâm th n (tâm th n phân li t, tr m c m, đ ng kinh); và đi u tr
n đ nh cho 70% s b nh nhân tâm th n đ
t

ng đ

ng v i vi c v n còn 65% ng

c phát hi n (B Y t , 2010).

i u đó

i mang r i lo n tâm th n ch a đ

c phát

hi n và/ho c đi u tr .
V chi tiêu,

(2014)

chi tiêu cho toàn ngành Y t c a Vi t Nam n m 2012 chi m kho ng 6,6% t ng thu
nh p qu c n i. Nghiên c u c a Niemi và c ng s (2010) cho th y

tri u đô la M .

tiêu cho s c kh e tâm th n
V ngu n nhân v t l c, hi n trên c n

c có 35 b nh vi n có chuyên khoa tâm th n

(B Y t 2012). Ngu n nhân l c ch m sóc s c kh e tâm th n c a Vi t Nam vào
n m 2004 có t su t bác s tâm th n trên 100.000 dân c a Vi
M

s ph

m sóc b

M ), nhà

th n kinh h
n
c

. N m 2011 m t s t su t có c p nh t, tuy

nhiên t l t ng các t su t v n còn r t th p. Ví d : t su t bác s tâm th n trên
100.000 dân là 1,01, tâm lý gia là 0,03 (WHO, 2011).


6

Ngoài ra, d

i góc đ nh n th c c a ng

i dân, đa s ng

i dân Vi t Nam v n còn

mang trong mình nh ng thành ki n liên quan đ n s c kh e tâm th n. H cho r ng
nh ng ng

i có r i lo n tâm trí là nh ng ng

i điên, b m t nhân cách. Vi c vào

b nh vi n tâm th n đ th m khám là m t b ng ch ng ch ng minh h không còn đ
t nh táo n a. Do đó, có hi n t

ng m t s ng

i mang các r i nhi u tâm trí không

đ n các c s th m khám tâm th n đ k p th i ph c h i ch c n ng tâm trí d n đ n
tình tr ng các r i nhi u tâm trí ngày càng tr m tr ng h n, gây ra t n th t cho toàn
xã h i.
V n đ th t , thanh thi u niên, đ c bi t là nh ng thanh thi u niên có tri th c, chính
là l c l

ng d n d t s phát tri n c a m t đ t n

s tr trong đó 42,8% dân s d

c.

i v i Vi t Nam, c c u dân

i 24 tu i, 17,7% dân s có đ tu i t 15 – 24

, thì tình hình s c kh e c a b ph n dân s này s
h

ng tr c ti p đ n ch t l

ng ngu n nhân l c c a đ t n

c trong t

nh

ng lai.

M t khác, l a tu i thanh thi u niên là giai đo n then ch t thi t l p tính đ c l p v i
đ c tr ng các cá nhân đ a ra các quy t đ nh v h c hành, ngh nghi p, các ch n l a
phong cách s ng c ng nh thi t l p các m i quan h liên cá nhân (Stengard and
Appelqvist – Schmidlechner, 2010). Bên c nh đó, v m t tâm trí, thanh thi u niên
r t d b t n th

ng khi đ i m t v i hàng lo t thay đ i c a môi tr

ng nh xa gia

đình, lo l ng v tài chính, t s p x p chi tiêu, tìm ki m thêm thu nh p, các c h i
h c hành, các m i quan h m i và nhi u v n đ khác n a. Nh ng thách th c đó m t
m t t o đi u ki n cho thanh thi u niên tr

ng thành v m t nh n th c nh ng m t

khác c ng là nhân t nguy c kích ho t nh ng r i lo n tâm th n

thanh thi u niên

nh nh ng c ng th ng, lo âu, tr m c m, r i lo n c m xúc, tâm th n phân li t, l m
d ng ch t và nhi u r i lo n tâm c n khác. Do đó, thanh thi u niên trong giai đo n
này c n s h tr t gia đình và xư h i đ d dàng b

c qua c t m c phát tri n này.

Theo Stengard và Appelqvist – Schmidlechner (2010) “v n đ chính c a n a sau
th k 20

b nh t t tr em và thanh thi u niên không còn là các r i lo n th lý n a


7

mà là các r i lo n v tâm th n”. U c tính trên th gi i có kho ng 20% tr em và
thanh thi u niên gánh ch u các v n đ

v

s c kh e tâm th n (Stenga

Appelqvist – Schmidlechner, 2010).
Vi t Nam, h c viên ch a tìm th y s li u th ng kê v tr m c m

l a tu i thanh

thi u niên. Tuy nhiên, m t s nghiên c u cho th y có m t t l r t l n thanh thi u
niên có các r i lo n v c m xúc.
Ví d , k t qu m t nghiên c u c ng đ ng trên ph m vi toàn qu c

đ it

ng thanh

thi u niên l a tu i t 14 – 25 cho th y có 32% thanh thi u niên ph n h i có tr i qua
c m giác bu n bã trong cu c s ng, 25% c m th y r t bu n hay không n i n
t a, 21% c m th y th t v ng v t
g ng gây t n th

ng

ng lai, 0,5% cho bi t đư th t t và 2,8% c

ng chính b n thân mình (D

ng Anh V

ng và c ng s , 2010).

Hay d n theo WHO (2009) “ i u tra qu c gia v tr v thành niên Vi t Nam l n th

II” (Survey Assessment of Vietnamese Youth Round 2), trong s 10.039 thanh thi u
niên đ

c đi u tra t i Vi t Nam

đ tu i t 14 đ n 25 có 73,1% ng

i t ng có c m

giác bu n chán, 27,6% thanh thi u niên đư tr i qua c m giác r t bu n ho c th y
mình là ng

i không có ích, 21,3% c m th y hoàn toàn th t v ng v t

ng lai,

4,1% đư t ng ngh đ n chuy n t t , 5,9% n gi i đư th t t , và 2,3% nam gi i đư
t ng t t .
M c dù các k t qu trên ch a ph n ánh đ

cs l

ng và m c đ tr m c m

thanh

thi u niên Vi t Nam, nh ng k t qu đó ph n ánh th c tr ng là có m t t l l u hành
khá cao các d u hi u r i lo n tâm th n

thanh thi u niên.

V i đ ng l c và các yêu c u c p thi t nh trên, h c viên đư quy t đ nh l a ch n v n
đ nghiên c u v “Tác đ ng c a v n xã h i đ n tr m c m
t t nghi p ch

sinh viên” cho lu n v n

ng trình “Cao h c qu n tr kinh t và y t l nh v c ch m sóc s c

kh e” c a mình.


8

1.3 M c tiêu nghiên c u vƠ cơu h i nghiên c u
1.3.1 Cơu h i nghiên c u
Câu h i nghiên c u đ

c đ t ra là các nhân t VXH, c m nh n v giá tr b n thân,

hành vi không kh e m nh và các y u t đ c đi m cá nhân, tính cách và các s ki n
m t mát có tác đ ng đ n tr m c m

sinh viên nh th nào?

1.3.2 M c tiêu nghiên c u
M c tiêu t ng quát c a lu n v n là đánh giá tác đ ng c a VXH đ n tr m c m

sinh

viên v i b n m c tiêu c th .
Th nh t, xây d ng khung phân tích VXH và tr m c m
Th hai, đánh giá m i t
Th ba, đo l

đ it

ng sinh viên;

ng quan gi a VXH và tr m c m;

ng m c đ

nh h

ng c a VXH đ n tr m c m có tính đ n các nhân

t c m nh n giá tr b n thân, hành vi không kh e m nh và đ c đi m cá nhân khác
nh là nhóm bi n s ki m soát;
Th t , d đoán nguy c d n đ n tr m c m c a sinh viên d a trên các y u t VXH,
c m nh n giá tr b n thân, hành vi không kh e m nh và m t s y u t đ c đi m cá
nhân khác.
1.4 Ph m vi vƠ đ i t

ng nghiên c u

1.4.1 Ph m vi nghiên c u
Trên th gi i, VXH đ

cđ c p

nhi u c p đ nh t ng th hay cá nhân; đ n

chi u hay đa chi u; vi mô hay v mô; b i c nh hay toàn h sinh thái. Trong lu n v n
này h c viên ti p c n VXH d

i góc đ sinh viên t c m nh n v m c VXH sinh

viên có thông qua các m i quan h c a sinh viên v i gia đình, sinh viên v i b n bè,


9

sinh viên v i hàng xóm láng gi ng hay khu v c sinh s ng, sinh viên v i tr

ng l p

và sinh viên v i các đoàn, h i, nhóm.
i v i nhóm nhân t ki m soát, h c viên chia thành ba nhóm g m: (i) nhóm nhân
t v hành vi có h i có s c kh e nh hành vi hút thu c, hành vi u ng r

u bia, hành

vi s d ng ch t gây nghi n khác; (ii) nhóm nhân t v các s ki n b t l i x y ra v i
sinh viên nh s ki n tr i qua c n đau m b nh t t, s ki n m t mát ng

i thân, m t

mát v t giá tr , hay s ki n g p khó kh n v tài chính hay phá b m t m i quan h
r t quan tr ng; (iii) nhóm nhân t v đ c đi m đ c tr ng c a cá nhân nh tu i,

ch

ng trình h c, gi i tính, vùng mi n sinh s ng, tình tr ng nhà

hi n nay, tôn

giáo, thu nh p gia đình, tình tr ng làm thêm và thái đ c a sinh viên đ i v i các m i
quan h .
H c viên ch nghiên c u tác đ ng c a VXH đ n tr m c m

đ it

ng sinh viên

g m ba b c h c trung c p, cao đ ng, đ i h c đang sinh s ng và h c t p trên đ a bàn
thành ph H Chí Minh.
1.4.2
it

it

ng nghiên c u

ng nghiên c u c a lu n v n là tác đ ng c a VXH đ n tr m c m

sinh viên.

1.5 Quy trình nghiên c u
tr l i câu h i nghiên c u, tr

c h t h c viên lu n v n l

c kh o lý thuy t VXH

và tr m c m nh m xây d ng khung phân tích cho nghiên c u. T khung phân tích
nghiên c u, h c viên phát tri n b ng câu h i và các ch tiêu đo l

ng. Sau đó thi t

k đi u tra, thu th p d li u và mã hóa các thông tin. V i s h tr c a công c h
tr là ph n m m SPSS phiên b n 21, h c viên ti n hành th ng kê mô t tìm m i
t

ng quan và h i quy các bi n s theo mô hình s đ

v ph

c c th hóa trong ch

ng ba

ng pháp nghiên c u. K t qu nghiên c u là c s đ xu t các g i ý cho gia

đình, nhà tr

ng, đoàn h i, khu ph và chính b n thân m i cá nhân sinh viên c i

thi n ho t đ ng nh m làm gi m nguy c tr m c m và gia t ng s c kh e tâm th n;

10

đ ng th i k t qu nghiên c u c ng là c s giúp chính ph , chính quy n đ a ph

ng

xây d ng chính sách.
1.6 Ngu n d li u
Ngu n d li u c a lu n v n đ
d li u th c p đ

c xây d ng t hai ngu n, s c p và th c p. Ngu n

c xây d ng d a trên

thu th p, t ng h p t các các trang web

uy tín, t các bài báo, nghiên c u khoa h c đư đ
có đ

c công b . Ngu n d li u s c p

c thông qua thu th p các phi u kh o sát theo h

ng t đánh giá c a chính các

sinh viên trên đ a bàn thành ph H Chí Minh.
1.7 ụ ngh a c a nghiên c u
Ý ngh a khoa h c: K t qu c a nghiên c u s góp ph n vào vi c làm phong phú
thêm b ng ch ng v tác đ ng c a VXH đ n tr m c m

ph

sinh viên trên đ a bàn thành

.

Ý ngh a th c ti n: N u đ t đ

c các m c tiêu nghiên c u và tr l i đ

c câu h i

nghiên c u nêu trên, lu n v n k v ng có nh ng đóng góp v m t th c ti n cho vi c
gi m thi u nguy c b tr m c m

sinh viên thông qua kênh tác đ ng VXH.

1.8 B c c lu n v n
K t c u c a lu n v n đ
Ch

c trình bày trong 5 ch

ng v i k t c u c th nh sau:

ng m t gi i thi u t ng quan v đ tài nghiên c u bao g m tám ph n v i ph n

th nh t là đ t v n đ v vi c tình hình nghiên c u m i quan h gi a VXH và tr m
c m trên th gi i và

Vi t Nam; ph n th hai nói rõ tính c p thi t c a đ tài; ph n

th ba bàn đ n câu h i nghiên c u và m c tiêu nghiên c u; ph n th t , trình bày
v ph m vi và đ i t

ng nghiên c u; ph n th n m là tóm l

c v ph

ng pháp

nghiên c u; ph n th sáu đ c p đ n ngu n d li u; ph n th b y trình bày v ý
ngh a c a nghiên c u và ph n cu i cùng, ph n th tám tóm t t b c c lu n v n.


11

Ch

ng hai trình bày c s lý thuy t g m ba ph n. Ph n th nh t trình bày v c s

lý thuy t liên quan đ n VXH và tr m c m. Ph n th hai là l

c s tài li u. Và ph n

th ba là xây d ng khung phân tích.
Ch

ng ba trình bày ph

ng pháp nghiên c u g m n m ph n nh . Ph n th nh t

trình bày v quy trình nghiên c u. Ph n th hai là thi t k nghiên c u. Ph n th ba
là mô hình và các bi n s . Ph n th t làm rõ v cách th c đo l
ph n th n m trình bày công c phân tích đ nh l
Ch

ng các bi n s và

ng.

ng b n trình bày k t qu nghiên c u g m b n ph n c b n. Ph n m t trình bày

v k t qu th ng kê mô t . Ph n th hai ki m đ nh giá tr hi u l c c a thang đo.
Ph n th ba trình bày k t qu phân tích t

ng quan và ph n th t trình bày k t qu

h i quy.
Ch

ng n m là ph n k t lu n g m m t s k t lu n v k t qu nghiên c u; m t s

ki n ngh ; u đi m và h n ch c a nghiên c u và m t s h
theo.

ng nghiên c u ti p


12

LÝ THUY T
Trong ch

ng này, h c viên s tóm l

c m t s lý thuy t liên quan đ n VXH, tr m

c m, c ch tác đ ng c a VXH đ i v i tr m c m t đó xây d ng khung phân tích
m i quan h gi a VXH và tr m c m.
2.1 Lý thuy t liên quan
2.1.1 Lý thuy t VXH
VXH là m t thu t ng đ

c đ c p nhi u trong gi i khoa h c chính tr , xã h i

trong h n hai th p niên tr l i đây.
khái ni m đa chi u (Stone
khái ni m c ng nh cách đo l
l

Oksanen (2009), VXH là m t

, 2002) và đ n nay ch a có s đ ng thu n v
. Sau đây là m t s tóm

ng

đ nh ngh a, phân lo i và đo l

cv

ng VXH.

2.1.1.1 Các đ nh ngh a v VXH
Dù r ng thu hút nhi u s quan tâm v m t h c thu t cu i th p niên 1980, VXH b t
đ uđ
tr

c đ nh khung khái ni m t đ u th k 20 b i m t nhà qu n lý giáo v các

ng nông thôn

bài báo đ
xu h
ng

vùng West Virginia, n

c M là Lyda J. Hanifan. Trong m t

c xu t b n n m 1916, ông đ nh ngh a VXH nh là: “Trong cu c s ng có

ng h u hình các ho t đ ng trong h u h t cu c s ng hàng ngày c a con
i, s s n lòng, tình b n, s th u hi u l n nhau và s giao l u xã h i gi a m t

nhóm các cá nhân và gia đình làm nên m t đ n v xã h i”.
V i Hanifan, ông cho r ng, m t cá nhân s ch ng làm đ

c đi u gì cho xã h i n u

anh ta m t mình, nh ng n u m t cá nhân ti p xúc v i hàng xóm, và sau đó, anh ta
cùng ng

i hàng xóm ti p xúc thêm nhi u ng

c a VXH và nh đó đáp ng đ

i hàng xóm n a thì s có s tích t

c các nhu c u c a xã h i. Khi toàn c ng đ ng liên

h p nh m t t ng th thì t t c các thành viên s tìm th y l i ích c a giúp đ , th u
hi u và tình h u lân, bang giao c a hàng xóm, láng gi ng.


13

Ti p đ n

Pierre Bourdieu, m t nhà xã h i h c, nhân ch ng h c

và tri t gia ng

VXH nh là “s t p h p các

i Pháp. Bourdieu (1986)

ngu n l c ti m n ng th c s liên k t v i s s h u m ng l
h n hay ít h n các m i quan h đ

i b n v ng c a nhi u

c th ch hóa c a các m i quen bi t và công

nh n l n nhau”.
xu h

ng tích t thông qua s ti p xúc, liên

h p v i nhau đ g t hái nh ng l i ích chung c a c ng đ ng thì Pierre Bourdieu l i
nh n m nh đ n t p h p ngu n l c ti m n ng ph i đ
Ông cho r ng s l
ng
l

ng VXH đ

i có th huy đ ng đ
i, s huy đ ng s l

c đo l

c “th ch hóa”.

ng b ng kích c m ng l

i k t n i mà m t

c m t cách hi u qu . M i cá nhân khi tham gia vào m ng

ng v n kinh t , v n v n hóa và v n bi u t

có. Và thông qua quá trình ti p xúc, các ngu n v n ban đ u đó s đ

ng mà anh ta
c góp chung

và t o ra m t ngân hàng các ngu n l c s n có cho t t c các thành viên trong nhóm.
Do đó, ông cho r ng ngu n l c trong các m ng l
“chi n l

i xã h i là s n ph m c a các

c đ u t ” cá nhân hay t p th , dù ý th c hay vô th c th c, nh m m c tiêu

thi t l p hay tái s n xu t các m i quan h xã h i. Các m i quan h này có th đ

c

s d ng tr c ti p trong ng n h n ho c dài h n.
C ng cùng th i v i Pierre Bourdieu, James Samuel Coleman, m t nhà xã h i h c
ng

i M , (1988) cho r ng: “VXH

–
–
VXH đ
tin t

ct nt id

”.

i ba d ng th c (i) d ng trách nhi m/ngh a v , mong đ i và s

ng vào c u trúc xã h i, (ii) d ng các kênh thông tin và (iii) d ng chu n m c

và các t p quán có hi u qu đi kèm. Ba đ c đi m này đ
c b n c a con ng

c th y rõ trong hành đ ng

i. Ví d khi A làm vi c gì cho B có ngh a A đư thi t l p m t k