kiến thức, thái độ, hành vi về phòng ngừa của bệnh nhân tăng huyết áp tại bv đại học y dược tphcm

B ăGIỄOăD CăVÀă ÀOăT O
TR

NGă

IăH CăKINHăT ăTP.HCM
----------o0o----------

L

KI NăTH C,ăTHỄIă

NGăV Nă

N

,ăHÀNHăVIăV ăPHọNGăNG Aă

C AăB NHăNHÂNăT NGăHUY TăỄPăT IăBV
IăH CăYăD

CăTPHCM

LU NăV NăTH CăS ăKINHăT

TP.H ăCHÍăMINH-N Mă2015


B ăGIỄOăD CăVÀă ÀOăT O
TR

NGă

IăH CăKINHăT ăTP.HCM
----------o0o----------

L

KI NăTH C,ăTHỄIă

NGăV Nă

N

,ăHÀNHăVIăV ăPHọNGăNG Aă

C AăB NHăNHÂNăT NGăHUY TăỄPăT IăBV
IăH CăYăD

CăTPHCM

CHUYểNăNGÀNH:ăKINHăT ăPHÁTăTRI N
MẩăS :ă60310105

LU NăV NăTH CăS ăKINHăT

NG

IăH

NGăD NăKHOAăH C

TS.ăNGUY NăH UăD NG

TP.H ăCHÍăMINH-N Mă2015


L IăCAMă OAN

Tôiă camă đoană r ngă lu nă v n ắKi n th c, thái đ , hành vi v phòng ng a
c a b nh nhân THA t i BV HYD TPHCM” làăbàiănghiênăc uăc aăchínhătôi.
Ngoàiănh ngătàiăli uăthamăkh oăđ

cătríchăd nătrongălu năv nănày,ătôiăcamă

đoanăr ngătoànăph năhayănh ngăph nănh ăc aălu năv nănàyăch aăt ngăđ
ho căđ

căs ăd ngăđ ănh năb ngăc pă ănh ngăn iăkhác.ă
Khôngăcóăs năph mănghiênăc uănàoăc aăng

v nănàyămàăkhôngăđ

iăkhácăđ

căs ăd ngătrongălu nă

cătríchăd nătheoăđúngăquyăđ nh.ă

Lu nă v nă nàyă ch aă baoă gi ă đ
tr

căcôngăb ă

că n pă đ ă nh nă b tă k ă b ngă c pă nàoă t iă cácă

ngăđ iăh căho căc ăs ăđàoăt oăkhác.ă

Thành ph ả Chí Minh, ngày 20 tháng 07 n m 2015
Ng

L

iăcamăđoan

ngăV nă

n


M CăL C
TRANGăPH ăBỊA
L IăCAMă OAN
M CL C
DANHăM CăT ăVI TăT T
DANH M C CÁC B NG
DANHăM CăCỄCăHỊNH
DANH M C PH L C
CH

NGă1:ăPH NăGI IăTHI U.......................................................................... 1

1.1 Ĺădoănghiênăc uăđ ătƠi ......................................................................................1
1.2 V năđ ănghiênăc u ...............................................................................................2
1.3 M cătiêuănghiênăc u............................................................................................2
1.3.1. M c tiêu t ng quát ............................................................................................2
1.3.2. M c tiêu c th ..................................................................................................3
1.4 Cơuăh iănghiênăc u .............................................................................................3
iăt

1.5
1.5.1.

ng,ăph măviănghiênăc u ..........................................................................3
iăt

ngănghiênăc u........................................................................................3

1.5.2. Ph măviănghiênăc u ...........................................................................................3
1.5.2.1. Ph măviăv ăth iăgian.......................................................................................3
1.5.2.2. Ph măviăv ăkhôngăgian ...................................................................................4
1.5.2.3. Ph măviăv ăn iădung .......................................................................................4
1.6 ́ăngh aăth căti năc aăđ ătƠi ................................................................................4
1.7 K tăc uăc aălu năv n ...........................................................................................4
CH

NGă2:ăC ăS ăĹăTHUY TăVÀăTH CăTI NăV ăKI NăTH C,ăTHỄIă

,ăPHọNGăNG AăB NHăT NGăHUY TăỄP .................................................. 6
2.1.1ăKháiăni măv ăhuy tăáp........................................................................................6
2.1.2.ăKháiăni măt ngăhuy tăáp ...................................................................................6

2.1.3.ăPhânălo iăt ngăhuy tăáp .....................................................................................7


2.1.4. M t s lo i hình THA có th g p ......................................................................8
2.2 Ki năth c ..............................................................................................................9
2.3 Th́iăđ ................................................................................................................10
2.4 HƠnhăvi ...............................................................................................................11
2.4.1.ăKháiăni măhànhăvi ...........................................................................................11
2.4.2. Hành vi s c kho .............................................................................................12
2.4.3. Lý thuy t v Hành vi d đ nh (Theory of Planned Bihavior) Ajzen, 1991 ....15
2.5 Môăhìnhăni mătinăs căkh e ...............................................................................15
2.6 T ngăquanătƠiăli uănghiênăc uăliênăquan .........................................................20
2.7 Tóm t tăch
CH

NGă3:ăPH

3.2 Ph

ngă2 ..............................................................................................24
NGăPHỄPăNGHIểNăC U .................................................. 25

ngăph́pănghiênăc u ..................................................................................25

3.2.1.ăKhungăphânătích ..............................................................................................25
3.2.2.ăQuyătr̀nhănghiênăc u ......................................................................................25
3.2.3.ăPh

ngăphápănghiênăc u .................................................................................26

3.2.3.1. Nghiên c uăđ nh tính ....................................................................................26
3.2.3.2.ăNghiênăc uăđ nhăl

ng.................................................................................27

3.2.3.2.1. Ch n m u nghiên c u ..................................................................27
3.2.3.2.2. Xây d ng thang đo .......................................................................28
3.2.3.3.ăPh

ngăphápăx lý s li u............................................................................33

3.3 Ngu n thông tin .................................................................................................33
3.4 Tóm t tăch
CH

ng .................................................................................................33

NGă4.ăPHÂNăTÍCHăK TăQU ăNGHIểNăC U ...................................... 34

4.1 Gi i thi u............................................................................................................34
4.2 T ngăquanăm uăđi uătra ...................................................................................34
4.3 ́nhăgíăv ăki năth căv ăb nhăTHAăc aăb nhănhơnăTHAăt iăB nhăvi nă
H căYăD

iă

c. .............................................................................................................37

4.3.1.ă ánhăgiáăhi u bi t c a b nh nhân THA ..........................................................37
4.3.2. Ki n th c c a b nh nhân THA........................................................................41

4.4

́nhăgíăth́iăđ ăc aăb nhănhơnăTHAăđ iăv iăvi căphòngăng aăvƠăđi uătr ă

b nhăTHA .................................................................................................................44
4.5

́nhăgíăhƠnhăviăc aăb nhănhơnăTHAă nhăh

ngătrongăphòngăng a,ăđi uă

tr ăTHA. ....................................................................................................................47
4.5.1. Hành vi trong thói quen sinh ho t nhăh
4.5.2. Hành vi c a b nh nhân khi bi tăđ
4.5.3.ă ánhăgiáăhànhăviăc aăng

ng trong phòng ng a,ăđi u tr THA. ...47

c l i ích tích c c c a thói quen sinh ho t ......51

i b nh khi phát hi n b b nh THA .......................52

4.5.4. Hành vi c a b nh nhân THA trong 12 tháng v a qua ....................................54
4.5.5.ă ánhăgiáăc m nh n v hành vi c a b nh nhânăTHAătrongăđi u tr b nh ........55
4.6 ́nhăgíăm căđ ănghiêmătr ngăc aăb nhăTHA : ...........................................56
CH

NGă5.ăK TăLU N VÀăKI NăNGH ......................................................... 59

5.2 KI NăNGH .......................................................................................................60
TÀIăLI UăTHAMăKH O
PH ăL C


DANHăM CăT ăVI TăT T

BV

:ăB nhăvi n

CS

:ăC ngăs

HYD

:ă

iăh căYăD

c

HA

:ăHuy tăáp

HATT

:ăHuy tăápătâmăthu

HATTr

:ăHuy tăápătâmătr

JNC VII

: Joint National Committee on Prevention, Detection,

ng

Evaluation, Treatment of High Blood Pressure. The seventh Report
(2003)
KAP

:ăKi năth c,ătháiăđ ăvàăth căhành

NXB

:ăNhàăxu tăb n

PTTH

:ăPh ăthôngătrungăh c

THA

:ăT ngăhuy tăáp

THCS

:ăTrungăh căc ăs

TP.HCM

:ăThànhăph ăH ăChíăMinh

VN

: Vi tăNam

WHO

:ăT ăch căyăt ăth ăgi i


DANHăM CăCỄCăB NG
B ngă2.1.ăPhânăđ ăt ngăhuy tăáp .................................................................................7
B ng 4.1 T ng quan m uăđi u tra .............................................................................34
B ng 4.2. Hi u bi t c a b nh nhân v b nh THA.....................................................37
B ng 4.3. Nguyên nhân gây b nh THA ....................................................................38
B ng 4.4. D u hi u nh n bi t b nh THA ..................................................................39
B ng 4.5. Ch s huy t áp bi u hi n b nh THA .......................................................40
B ng 4.6. Hi u bi t v thói quen sinh ho tăđ n phòng ng a b nh THA VT: % ....41
B ngă4.7.ă ánhăgiáăc a b nh nhân v s c n thi t c a các thói quen sinh ho t ..............44
B ngă4.8.ăTháiăđ c aăng

i b nhăTHAăđ i v i các thói quen sinh ho t.................46

B ng 4.9. Thói quen t p th d c ...............................................................................48
B ng 4.10. Th i gian t p th d c trong ngày ............................................................48
B ngă4.11.ăThóiăquenă nău ng c a b nh nhân THA .................................................49
B ng 4.12. Thói quen hút thu c lá ............................................................................50
B ng 4.13. Hành vi c a b nh nhân khi bi t l i ích tích c c c a thói quen sinh ho t .........51
B ng 4.14. Hành vi c aăng

i b nhăđ i v i b nh THA ...........................................52

B ng 4.15. Hành vi c a b nh nhân THA ..................................................................54
B ng 4.16. Huy tăápătr

c khi vào b nh vi n ...........................................................56

B ng 4.17. Các bi n ch ng c a b nh THA ...............................................................57
B ng 4.18. Th i gian b b nh THA c a b nh nhân ..................................................57


DANHăM CăCỄCăHỊNH
Hình 2.1: Mô hình lý thuy t v Hành vi d đ nh Ajzen, 1991 .................................15
Hình 2.2. Mô hình ni m tin s c kh e (Laurenhan, 2013) .........................................20
Hình 3.1. Khung phân tích ........................................................................................25
H̀nhă3.2.ăQuyătr̀nhănghiênăc u ................................................................................26
Hình 4.1. Th ng kê m uăđi uătraătheoăđ tu i ..........................................................36
Hình 4.2. Th ng kê m uăđi uătraătheoătr̀nhăđ h c v n ...........................................36
Hình 4.3. Th ng kê m uăđi u tra theo tình tr ng hôn nhân ......................................37
Hình 4.4. Th ng kê m uăđi u tra hi u bi t c a b nh nhân .......................................38
Hình 4.5. Thói quen sinh ho t nhăh

ngăđ n b nh THA ........................................42

Hình 4.6. Ki n th c c a b nh nhân v b nh THA ....................................................43
Hình 4.7. ánhăgiáăc a b nh nhân v s c n thi t c a các thói quen sinh ho t ...............45
Hình 4.8. Tháiăđ c aăng

i b nhăTHAăđ i v i các thói quen sinh ho t .................47

Hình 4.9. Th i gian t p th d c trong ngày ..............................................................48
Hình 4.10. Thói quen u ngăr

u bia .........................................................................50

Hình 4.11. Hành vi c a b nh nhân khi bi t l i ích tích c c c a thói quen sinh ho t .......52
Hình 4.12. Hành vi c aăng

i b nhăđ i v i b nh THA ............................................53

H̀nhă4.13.ă ánhăgiáăhànhăviăc a b nh nhân THA trongăđi u tr b nh .....................55
Hình 4.14. Th i gian b b nh THA c a b nh nhân ...................................................58


DANHăM CăPH ăL C
Ph ăl că1.ăPhi uăđi uătra
Ph ăl că2.ăKi măđ nhăs ăkhácăbi tăv ăcácăy uăt ăv iăđ căđi măcáănhân
Ph ăl că3.ăL iăíchăc aăthayăđ iăthóiăquenăsinhăho tălênăhuy tăáp


1

CH

1.1

NGă1: PH NăGI IăTHI U

Ĺădoănghiênăc uăđ ătƠi
B nhă THA (THA)ă làă b nhă ph ă bi nă trênă th ă gi iăc ngă nh ă ăVi tă Nam,ă làă

m iăđeăd aăr tăl năđ iăv iăs căkho ăc aăconăng
t ăvongăhàngăăđ uăă ăng

i,ălàănguyênănhânăgâyătànăph ăvàă

iăăcaoătu i.ăăTrongăs ăcácătr

ngăh păm căb nhăvàăt ăvongă

do timăm chăhàngăn măcóăkho ng 35% - 40% nguyên nhân do THA.
T ăl ăb nhăTHAăr tăcaoăvàăcóăxuăh
cóăn năkinhăt ăphátătri nămàă ăc ăcácăn

ngăt ngăr tănhanhăkhôngăch ă ăcácăn

că

căđangăphátătri n.ăB nhă THAăgâyănhi uăă

bi năch ngăănguyăăhi măănh :ăătaiăăbi năăm chăămáuăănưo,ăsuyăătim,ăăsuyăm chăvành,ă
suyăth n...ăph iăđi uătr ălâuădài,ăc năs ăd ngăthu căvàăph
Chínhăv̀ăth ,ăb nhăTHAăkhôngănh ngă nhăh
thânăng

ngăti năk ăthu tăđ tăti n.ă

ngăđ năch tăl

ngăcu căs ngăc aăb nă

iăm căb nh,ămàăcònălàăgánhăn ngăchoăgiaăđ̀nhăvàăxưăh i.ă

Theoă T ă ch c Yă t ă th ă gi iă n mă 1978,ă trênă th ă gi iă t ă l m că b nhă THAă
chi mă kho ngă 10%-15%ă dână s ă vàă

că tínhă đ nă 2025ă làă 29%.ă T iă Hoaă K ,ă hàngă

n măchiăphíăchoăphòng,ăch ngăb nhăTHAătrênă259ăt ăđôălaăM .ă
T iăVi tăNamă(VN),ătheoăVi n Tim m ch qu c gia, s ăng

iăm căb nh THA

VN t ng r t nhanh. N m 1960 toàn dân ch có kho ng 1%THA, nh ng n m 1990
con s này là 8-9% ng
hi nănayă m c 30% ng

i tr
i tr

ng thành, đ n n m 2008ă conă s ă nàyă lênă 25,5%ă vàă
ngăthành,ăt

ngăđ

ngă10ătri uăng

iăVi tătu iăt ă

25-64ă b ă huy tă ápă cao.ă C ngă theoă d ă báoă c aă H iă timă m ch,ă đ nă n mă 2017,ă Vi tă
Namăsõăcóă1/5ădânăs ăm căb nhătimăm chăvàăTHA.ă
đây,ăb nhălýăTHA đangăđ

cătr ăhóaăv iăr tănhi u đ iăt

T iă Vi tă Nam,ă t ă l ă THA ănh ngă ng

căbi t,ătrongănh ngăn măg nă
ngătrongăđ ătu iălaoăđ ng.ă

iăt ă 25ă tu iătr ălênă chi mă 25,1%. S ă m că

t ng,ăxácăsu tăcóăbi nch ngc ngt ngtheo.ăB nhăTHAăcònăliênăquanăđ năm tăs ăr iă
lo nă chuy nă hoáă glucoseă máu,ă lipidă máu...ă Cácă r iă lo nă chuy nă hoá nàyă v aă làă
nguyênănhânăgâyăTHAăv aălàăh uăqu ăc aăTHAăvàănh ăv yăkhiăb ăTHAăb nhăngàyă


2

càngăn ngălênănhanhăchóngăvàăt ăvongădoăcácăbi năch ngăt iătim,ănưo,ăth n.ă âyălàă
vòngăxo năb nhălýămàăchúngătaăc năquanătâm.ăă
D ăbáoătrongănh ngăn măt iăs ăng
t ăliênăquanănh :ăhútăthu călá,ăl măd ngăr

iăm căb nhăTHAăs ăcònăt ngădoăcácăy uă
uă- bia,ădinhăd

ngăb tăh pălý,ăítăv nă

đ ngăv năcònăph ăbi n.ăTheoăT ăch căYăt ăth ăgi iă(WHO),ăkh ngăch ăđ
y uăt ănguyăc ănàyăcóăth ălàmăgi măđ

cănh ngă

că80%ăb nhăTHA.

Trênăth căt ăvi căphátăhi n,ăqu nălýă vàă đ aă b nhănhânăđ năkhámătr

căkhiă

bi tăm̀nhăb ăTHAăt iăc ngăđ ngăg păr tănhi uăkhóăkh n.ăCóănhi uăy uăt ă nhăh
nh ăng

ngă

iădânăcònănghèoăch aăđ ăti nătheoădõi,ăthi uăs ăquanătâm,ăthi uăhi uăbi t,ă

tr̀nhă đ ă h că v nă th p...ă Doă đóă c nă xâyă d ngă m tă k ă ho chă mangă tínhă ch tă chi nă
l
ng

cătrongăphòng,ăch ngăb nhăTHA.ăăDoăđó,ăđ ăhi uăthêmăv ăhànhăvi,ătháiăđ ăc aă
iă dână trongă vi că phòngă ng aă b nhă THAă tácă gi ă ti n hành đ ă tài "Ki n th c,

thái đ , hành vi v phòng ng a c a b nh nhân THA t i BV HYD TPHCM".
1.2

V năđ ănghiênăc u
Hi nănay, b nhăTHA v nălàăm tătrongănh ngăv năđ ăc aăs căkh eăc ngăđ ngă

c năđ

căquanătâmăkhôngănh ngăv̀ăt năsu tăm căb nhăcao,ăgâyăraăcácăbi năch ngă

n ngăn ă nhăh

ngălênăch tăl

ápăch ăcóăth ăđ tăđ

ngăcu căs ngăc aăng

iăb nh.ăVi căki măsoátăhuy tă

căkhiăcóăs ăph iăh păt tătrongăđi uătr ădùngăthu căvàăthayăđ iă

l iă s ng.ă Doă đó, đ ă cóă đ

că s ă ph iă h pă t tă này,ă b nhă nhână c nă cóă ki nă th că v ă

b nhăt tăc aăm̀nh,ăcóătháiăđ ăđúngăvàăhànhăviăphùăh păcácăyêuăc uăv ăthayăđ i l iă
s ng,ănh năth căcácăy uăt ănguyăc ăgâyăb nhăđ ăphòngăb nh,ăc ngănh ăs ătuânăth ă
đi uătr .ăV yăth̀ăgi aăki năth c,ătháiăđ ăđúngăvàăhànhăviăphùăh păc aăb nhănhânăcó
liênăquanăv iănhauănh ăth ănào?

1.3

M cătiêuănghiênăc u

1.3.1. M c tiêu t ng quát
Xácă đ nhă m iăliênă quană gi aă ki nă th c,ă tháiăđ ,ă hànhă viă v ă phòngă ng ac aă
b nhănhânăTHA t iăBVă HYDăTPHCM.


3

1.3.2. M c tiêu c th
ătàiăth căhi năv iăm cătiêuăc ăth :
-

ánhăgiáăv ăki n th c,ătháiăđ ,ăhànhăviăv ăvi căphòngăng ac aăb nhănhână

THA t iăBVă HYDă TPHCM.
- ánhăgiáăthóiăquenăsinhăho tăliênăquanăđ năvi căphòngng aTHA.
-

ánhă giáă m că đ ă nghiêmă tr ngă c aă b nh d

iă gócă nhìn c aă b nhă nhână

THA.
-Xác đ nh m i liên quan c a ki n th c, thái đ , hành vi v i tu i, gi i tính,
trình đ h c v n, kinh t gia đ̀nh, dân t c và ngh nghi p trong phòng ng aăb nhă
THA.
1.4

Cơuăh iănghiênăc u
ătàiănghiênăc uăđ

căth căhi nănh mătr ăl iăcácăcâuăh iăsau:

- Th ă1: Ki năth c,ătháiăđ ,ăhànhăvi v phòngăng a c aăb nhănhânăTHA t iă
BVă HYDăTp.HCMăhi nănayănh ăth ănào?
- Th ă 2:ă Thóiă quenă sinhă ho tă liênă quană nh ă th ă nàoă đ nă vi că phòngă ng aă
b nhăTHA?
-ăTh ă3:ăM căđ ănghiêmătr ngăc aăb nh d

iăgócănh̀năc aăb nhănhânTHA

- Th ă4:ăCó m i liên quan gi a ki n th c,thái đ ,hành vi v i cácă đ căđi mă
nhână ch ngă h că c aă b nhă nhână trong vi că phòngng aă b nhă THA t i BVă HYDă
TP.HCM hay không?
1.5

iăt

ng,ăph măviănghiênăc u

1.5.1.

it

ng nghiên c u

- Ki năth c,ătháiăđ ,ăhànhăviăv ăphòngăng aăc aăb nhănhânăTHA.

-

iăt

ngăkh oăsát là nh ngăb nhănhânăTHA đưăđ năđi uătr t iăBVă HYDă

Tp.HCM,40ătu iătr ălên trongăkho ngăth iăgianăt ă05/2015ăđ nă06/2015.
1.5.2. Ph m vi nghiên c u
1.5.2.1.

Ph m vi v th i gian


4

S ăli uăth ăc păđ

căthuăth păt ăn mă2012ă – 2015,ăs ăli uăs ăc păđ

căthuă

th păt ăthángă5/2015ăđ năthángă6/2015
1.5.2.2.

Ph m vi v không gian

Nghiênă c uă nàyă đ

că th că hi nă t iă cácă phòngă khámă c aă BVă

HYDă

TPHCM.
1.5.2.3.

Ph m vi v n i dung

Ki năth c,ătháiăđ ,ăhànhăviăv ăphòngăng a b nhăc aăb nhănhânăTHA t iăBVă
HYDTPHCM.
1.6

́ăngh aăth căti năc aăđ ătƠi
K tăqu ănghiênăc uăc aăđ ătàiănàyăđemăl iăm tăs ăýăngh aănh ăsau:
- Cungă c pă thôngă tină th că t ă v ă cácă bi nă s ă cóă th ă tácă đ ngă đ nă hành vi

phòngăng ac aăb nhănhânăTHA.
- Làmăc ăs ăchoăcácăb nhăvi năthamăgiaăch aăb nhăchoăb nhănhânăTHA hi uă
qu ăh n.
- Ngoàiăra,ănghiênăc uănàyăcóăth ădùngălàm tàiăli uăthamăkh oăcho h căviênă
Caoăh căkinhăt ă&ăqu nătr ăl nhăv căs căkh eăti păt căcóănh ngănghiênăc uăti pătheoă
liênă quană đ n ki nă th c,ă tháiă đ ă vàă hànhă vitrongă vi că phòngă ng ac aă b nhă nhână
THA, đóngă gópă m tă ph nă c ăs ălýă lu nă choă cácă nghiênă c uă ti pă theoă v ă l nhăv că
này.
1.7

K tăc uăc aălu năv n
tài nghiên c u này có c u trúc g m 05 ch
Ch

ngănh ăsau:

ngă1: Gi i thi uăđ tài

N i dung này bao g m gi i thi u v b i c nh nghiên c u; trình bày câu h i
nghiên c u; m c tiêu nghiên c u;ăxácăđ nhăđ iăt

ng và ph m vi nghiên c u,ăđ ng

th i nêu c u trúc nghiên c u c a lu năv n.
Ch

ngă2: C ăs lý thuy t và th c ti n

Ch

ngănàyătr̀nhăbàyăc ăs lý thuy t làm n n t ngăđ th c hi n nghiên c u.

C th là lý thuy t hành vi; lý thuy t v ni m tin s c kh e.ă

ng th i nêu lên m t


5

s khái ni m,ăquyăđ nhăliênăquanăđ n nh n th c,ătháiăđ , hành vi, nh ng v năđ liên
quanăđ n b nh THA; Kh oăl
đ , hành vi c a b nh THA

c m t s nghiên c u có liên quan đ n ki n th c, thái
n

Ch

ngă3: Ph

Ch

ngănày nêuărõăph

c ngoài.

ngăphápănghiênăc u
ngăpháp,ămôăh̀nhănghiênăc u,ăxácăđ nh m u nghiên

c u; vi c xây d ngă thangă đo,ă b ng câu h i và cách th c th c hi n ph ng v n thu
th p x lý thông tin và ngu n thông tin.
Ch

ngă4: K t qu nghiên c u

Ch

ngănàyătr̀nhăbàyăcácăk t qu nghiên c u liênăquanăđ n nh n th c, thái

đ và hành vi c aăng
tr l i các câu h iăđ
Ch

i b b nh THA. Thông qua nh ng k t qu nghiên c u này s
căđ t ra

ph n trên.

ngă5:ă K t lu n và g i ý chính sách

T nh ng phân tích

ch

ngă4ăs đ aăraăk t lu n và g i ý chính sách liên

quanăđ n vi c phòng ng a b nh THA trong th i gian t i cho c ngăđ ng.ă
nêu lên nh ng h n ch trong nghiên c uăvàăđ xu tăh

ng th i

ng nghiên c u ti p theo.


6

CH

NGă2:ăC ăS ăĹăTHUY TăVÀăTH CăTI NăV ăKI Nă

TH C,ăTHỄIă

,ăPHọNGăNG AăB NHăT NGăHUY TăỄP

2.1 T ngăhuy tắp

2.1.1 Khái ni m v huy t áp
TheoDr. V ă

c ỂuăV nhăHi n,ăđưăđ aăraăkháiăni măhuy tăápănh ăsau:

Qu ă timă cóă nhi mă v ă nh ă m tă máyă b mă n
trongăkh păchuăthânăconăng

c,ă khi nă choă máuă l uă thôngă

i.ăHuy tăápălàăđ épăc aăs ădiăchuy nămáu,ăcóătínhătácă

đ ngăvàoăthànhăváchăbênătrongăm chămáuăc ăth .ăNóiăcáchăkhác,ăhuy tăápăđ
đ nhăb iăs ăl

ngămáuăb măépăb iăqu ătim,ăvàăkíchăth

căxácă

căc ngănh ăđi uăki năc aă

nh ngăm chămáuăchínhă(đ ngăm ch,ăarteries).ăNgoàiăra,ăm tăs ăy uăt ăkhácătrongăc ă
th ăcóăth ă nhăh

ngăđ năhuy tăápănh :ăkh iăl

ngăn

căho cămu iăch a;ăđi uăki nă

c aăhaiăqu ăth n,ăh ăth năkinh,ănh ngăm chămáu,ăvàăm căđ ăc aănh ngăkíchăthíchăt ă
khácănhau.ăChúngătaămu năbi tăđ

căhuy tăápăcaoăth pănh ăth ănào?ăCách duyănh t,ă

chúngătaăc năph iădùngăquaăm tăd ngăc ăđoăhuy tăáp.
2.1.2. Khái ni m t ng huy t áp
TheoăT ăch căYăt ăth ăgi i (WHO):ăM tăng

iăl năđ

căg iălàăTHAăkhiăHAă

t iăđa,ăăHAăătâmăăthuăă(HATT)ăă≥ăă140ăămmHgăăvà/ho căăHAăăt iăăthi u,ăăHAăătâmăă
tr

ngă(HATTr)ă≥ă90ămmHgăho căđangăđi uătr ăthu căh ăápăhàngăngàyăho căcóăítă

nh tă2ăl năđ

căbácăs ăch năđoánălàăTHA.

âyă khôngă ph iă t̀nhă tr ngă b nhă lýă đ că l pă màă làă m tă r iă lo nă v iă nhi uă
nguyênă nhân,ă cácă tri uă ch ngă đaă d ng,ă đápă ngă v iă đi uă tr ă c ngă r tă khácă nhau.
THAăc ngălàăy uăt ănguyăc ăc aănhi uăb nhătimăm chăkhácănh :ătaiăbi năm chămáuă
nưo,ăb nhăm chăvành...ă(TríchătheoăChuăH ngăTh ng,ă2008, Nghiênăc uăth cătr ngă
b nhăTHA vàăr iălo năchuy năhoáă ăng

iăTHA t iăxưăHoáăTh

ngăhuy nă

ngăH ă

-T nhăTháiăNguyên)
Cácăgiaiăđo năc aăTHA: THA giaiăđo nă1; giaiăđo nă2; vàăgiaiăđo nă3ălà:đ nhă

ngh aălàăhuy tăápătâmăthuăvà/ho căhuy tăápătâmătr

ngătrongăkho ngă140đ nă159ă


7

vàă /ă ho că 90-99; 160-179ă vàă /ă ho că 100-109; 180ă vàă h nvàă /ă ho că 110ă vàă h nă
mmHg,ăt

ngă ng.

2.1.3. Phân lo i t ng huy t áp
Theoăt ăch căWHO/ISHă1999ăvàă2003ătrongăđóăđánhăgiáănguyăc ăthêmăchoă
nhómăcóăHAăb̀nhăth

ngăvàăb̀nhăth

ngăcao.ăCácăkháiăni mănguyăc ăth p,ătrungă

b̀nh,ăcaoăvàăr tăcaoăđ ăch ănguyăc ăb ăcácăb nhălýătimăm chătrongăvòngă10ăn măl n
l

tăt

ngă ngălàă<15%,ă15-20%, 20-30%ăvàă>ă30%ătheoăFramingham,ăho cănguyă

c ă b ă b nhă lýă timă m chă gâyă t ă vongă l nă l

tă t

ngă ngă làă <ă 4%,ă 4-5%, 5-8% và

>8%ă theoă tiêuă chu nă SCORE.ă Cácă phână lo iă nàyă cóă th ă đ
d uăch ăđi măc aănguyăc ăt

că s ă d ngă nh ă làă cácă

ngăđ i,ăv̀ăv yăcácăbácăs ăcóăth ăt ăápăd ngăm tăhayă

vàiăbi năphápăth mădòămàăkhôngăb tăbu căph iăd aăvàoăcácăng

ngăđi uătr ăHAăđưă

quyăđ nh.
B ngă2.1.ăPhơnăđ ăt ngăhuy tắp
Phơnălo i

HATT (mm Hg)

HATTr (mm Hg)

HAăt iă u

<120

<80

<130

<85

130-139

85-89

THAăđ ă1ă(nh )

140-159

90-99

THAăđ ă2ă(trungăb̀nh)

160-179

100-109

THAăđ ă3ă(n ng)

≥180

≥110

THAătâmăthuăđ năđ c

≥140

HAăb̀nhăth

ng

HAăb̀nhăth

ngăcao

<90
Ngu n: WảO/ISả 1999 và 2003

Phânălo iănàyăd aătrênăđoăHAăt iăphòngăkhám.ăN uăHATTăvàăHATTr không
cùngăm tăphânălo iăth̀ăch năm căHAăcaoăh năđ ăx pălo i.
-KhiăHATTăvàăHATTrăn măhaiăm căđ ăkhácănhau,ăch năm căđ ăcaoăh năđưă
phână lo i.ă THAă TỂMă THUă đ nă đ că c ngă đ

căđánhă giáă theoă m că đ ă 1,ă 2ă hayă 3ă

theoăgiáătr ăc aăHATTăn uăHATTră<90ămmăHg.
- Ápăl c m chăđ păt iă uălàă40ămmHg,ăn uătrênă61ămmHgăcóăth ăchoăthêmă1ă
tiênăl

ngăn ngăchoăb nhănhân.

8

2.1.4. M t s lo i hình THA có th g p
1. THA tâm thu đ n đ c
i v i ng
tr

ng có xu h

i l n tu i, Huy t áp tâm thu có xu h

ng t ng và huy t áp tâm

ng gi m. Khi HATT >140 mmHg và HATTr <90 mmHg g i là

THA TÂM THU đ n đ c.

chênh HA (tâm thu – tâm tr

ng) và HATT d báo

nguy c và quy t đ nh đi u tr .
2. THA tâm tr
Th

ng x y ra

ng đ n đ c
ng

i trung niên, THA tâm tr

ng là khi HATT < 140 và

HATTr > 90 mm Hg.
3. THA “áo choàng tr ng” và hi u ng ”áo choàng tr ng”.
M t s b nh nhân HA th
trong khi HA h ng ngày

ng xuyên t ng t i b nh vi n ho c phòng khám

nhà ho c đo b ng ph

ng pháp 24 gi l i bình th

ng.

Tình tr ng này g i là “THA áo choàng tr ng”, t l m c khá cao là 10-30%.. THA
áo choàng tr ng t ng theo tu i, có th là kh i đ u c a THA th c s và có th làm
t ng nguy c b nh tim m ch.
4. THA n (THA l u đ ng đ n đ c)
Th

ng ít g p h n THA áo choàng tr ng và khó phát hi n h n, đó là tình

tr ng trái ng

c – HA bình th

ng t i phòng khám nh ng l i t ng

n i khác, ví d

t i n i làm vi c hay t i nhà (THA 24 gi đ n đ c). Nh ng b nh nhân này có t n
th

ng c quan đích nhi u h n và nguy c cao h n nh ng đ i t

bình th

ng.

Nói chung, dù là THA
t i các c s y t đ đ
ph

ng HA luôn luôn

b t k hình th c nào, b nh nhân đ u nên đ n khám

c t v n, xét nghi m … xác đ nh m c đ b nh nh m có

ng án đi u tr b nh và d phòng các bi n ch ng nguy hi m c a THA có th

x y ra v i b t c ai và vào b t k th i đi m nào.
5. THA gi ăt o
THA gi ă t oă làă hi nă t

ngă huy tă ápă khiă đoă khôngă ph nă ánhă th că v iă t̀nhă

tr ngă huy tă ápă trongă đ ngă m chă màă th

ngă làă caoă h n.ă Tr

m tă nhàă khoaă h că quană sátă vàă môă t ă g nă 100ă n mă tr

ngă h pă nàyă đưă đ

că

căđây.ă Tuyă nhiên,ă choă đ nă


9

n mă 1978ă đi uă đóă v nă ch aă đ
nghiênăc uănh năth yăhi năt

căcôngă nh n.ă Trongă nh ngă n mă g nă đây,ă cácă nhàă
ngăTHA gi ăt oăth

ngăg pă ăng

iăb ăv aăx ăđ ngă

m chă ăcánhătay.ăTheoăgiáoăs ăAlbertăFounieră – Trungătâmăb nhăvi nă

iăH că Yă

Amiens – Pháp, THA gi ăt oăcònăth yă ănh ngăng

iătr ătu iă

b ăđáiătháoăđ

iăcaoătu i,ănh ngăng

ngăvàăsuyăth nădoăcan-xiăhóaăm chămáu.

- Cóăth ănóiăs ăchênhăl chăgi aăhuy tăápăt ngătheoăt ăl ăthu năv iăt̀nhătr ngă
v aăx ăđ ngăm chăcánhătay:ăCàngăx ăhóaăbaoănhiêuăth̀ăm căđ ăhuy tăápăt ngăgi ă
càngăl năb yănhiêu.ăCóănh ngăb nhănhânăkhiăđoăhuy tăápătheoăph
th

ngăphápăthông

ngă làă 245/86mmHg.ă Nh ngă khiă đoă huy tă ápă trongă lòngă m chă l iă ch ă cònă

148/86mmHg.
- Trênăth c t ,ănênăth nătr ngătr

căm tăch năđoánăTHA n uănh ăb năthână

b năkhôngăh ăth yăcóăm tăd uăhi uănghiăng ănàoănh ăđưăđ
“ăđưăb ăt năth

căth yăthu căch năđoánă

ngăc ăquanăđíchă“ănh ă“ăph̀ăđ iăth tătráiă“ăhayă“ăt năth

ngăvõngă

m cătrungătâm”…ăN uănh ăb năđưăcóănh ngăd uăhi uăho cătri uăch ngăc aăx v a
đ ngăm chă ăm chămáuăngo iăbiênănh ăd uăhi uă“ăkh păkh nhăcáchăh iă“..ăth̀ăcàngă
nênă th nă tr ng.ă S ă cóă m tă c aă d uă hi uă vôiă hóaă đ ngă m chă đ

că phátă hi nă trênă

Xquangă c ngă làă m tă d uă hi uă giúpă th yă thu că c nhă giácă v iăhi nă t

ngă THA gi ă

t o.
- S ăth nătr ngănàyălàăs ăc năthi tăv̀ăs ăanătoànăc aăchínhăb n.ă N uătr

ngă

h păb nhănhânămôăt ătrênăđ

căđi uătr ăb ngăthu căh ăhuy tăáp,ăch căch năs ăgâyăt tă

huy tă ápă d

ng,ă gâyă thi uă máuă nuôiă d

iă m că b̀nhă th

ngă cácă c ăquană trongă c ă

th ,ăd năđ năcácătaiăbi nănh ăng t,ăđ tăqu ăvàăcácăbi năch ngăkhác.

2.2

Ki năth c
Tri th c hay ki n th c (ti ng Anh: knowledge) bao g m nh ng d ki n,

thông tin, s mô t , hay k n ng có đ

c nh tr i nghi m hay thông qua giáo

d c.Trong ti ng Vi t, c " tri" l n "th c" đ u có ngh a là bi t. Tri th c có th ch s
hi u bi t v m t đ i t

ng, v m t lý thuy t hay th c hành. Nó có th

ch ng h n nh ng k n ng hay n ng l c th c hành, hay t

n tàng,

ng minh, nh nh ng hi u


10

bi t lý thuy tv m t đ i t

ng; nó có th ít nhi u mang tính hình th c hay có tính

h th ng.ă(Wikipedia, 2014).
Hayăcóăkháiăni măkhácăv ăki năth căđóălàănh ngăhi uăbi tăc aăconăng

iăv ă

m tăl nhăv căc ăth ănàoăđó.
Ví d : Hi uăbi tăr ngăphânăng

iăcóănhi uăm măb nhănguyăhi m

Theoă àmă Kh iă Hoànă &c ngă s ă (2007)ki nă th că hayă hi uă bi tă c aă m iă
ng

iăđ

cătíchăl yăd năquaăquátr̀nhăh căt păvàăkinhănghi măthuăđ

s ng.ă M iă ng

iă cóă th ă thuđ

nghi p,ă nh ngă ng
phùă h ptr

că ki nă th că t ă thàyă côă giáo,ă cha m ,ă b nă bè,ă đ ngă

ixungă quanh,ă sáchă v ă vàă cácă ph

cungăc p.ăT ăđógiúpăconăng

cătrongăcu că

ngă ti nă thôngă tinăđ iă chúngă

iăcóăcácăsuyăngh ăvàăt̀nhăc măđúngăđ n,ăcóăhànhăviă

că m iă s ă vi c.ă Cácă ki nă th că v ă b nhă t t,ă s că kh eă vàă b oă v ,ă nângă

caos căkh eălàăđi uăki năc năthi tăđ ăm iăng

iăcóăc ăs ăth căhànhăcácăhànhăvis că

kh eălànhăm nh
2.3

Th́iăđ
T khi khái ni m thái đ đ

c đ a ra l n đ u tiên vào n m 1918, cùng v i

r t nhi u nghiên c u khác nhau v thái đ ,th̀ đ ng th i c ng xu t hi n nh ng đ nh
ngh a khác nhau c a các nhà tâm lý h c v thái đ . M i đ nh ngh a l i bàn t i m t
khía c nh c a thái đ , góp ph n làm phong phú thêm cách hi u v ph m trù này.
Trong t đi n ti ngăVi t (Vi n ngôn ng h c, NXB Tp. HCM) tháiăđ ăđ
đ nh ngh a là: “Cách nhìn nh n, hành đ ng c a cá nhân v m t h
m t v n đ , m t tình hu ng c n gi i quy t.

c

ó là t ng th nh ng bi u hi n ra bên

ngoài c a ý ngh , tình c m c a cá nhân đ i v i con ng
Trongt đi nAnh-Vi t, “thái đ ” đ

ng nào đó tr

c

i hay m t s vi c nào đó”

c vi t là “Attitude” và đ

c đ nh ngh a

là “cách ngx , quan đi m c a m t cá nhân”.
T đi n xã h i h c do Nguy n Kh c Vi n ch biên c ng nh n m nh: “tâm
th -thái đ -xã h i đư đ

c c ng c , có c u trúc ph c t p, bao g m các thành ph n

nh n th c, xúc c m, hành vi”.


11

Còn trong t

đi n các thu t ng

Tâm lý và Phân tâm h c xu t b n t i

NewYork n m 1996 thì l i cho r ng: "Thái đ là m t tr ng thái n đ nh b n v ng,
do ti p thu đ

nhóm đ i t

c t bên ngoài, h

ng vào s

ng x m t cách nh t quán đ i v i m t

ng nh t đ nh, không ph i nh b n thân chúng ra sao mà chúng đ

nh n th c ra sao.M t thái đ đ
v i m t nhóm đ i t

c nh n bi t

s nh t quán c a nh ng ph n ng đ i

ng. Tr ng thái s n sàng có nh h

hành đ ng có liên quan đ n đ i t

c

ng tr c ti p lên c m xúc và

ng”.

Theoă àmăKh iăHoànă&ăCSă(2007)“Tháiăđ ăđ

căcoiălàătr ngătháiăchu năb ă

c aăc ăth ăđ ăđápă ngăv inh ngăt̀nhăhu ngăhayăhoànăc nhăc ăth .ăTháiăđ ăph năánhă
nh ngăđi uăng

itaăthíchăho căkhôngăthích,ămongămu năhayăkhôngămongămu n,ătină

hay khôngtin,ă đ ngă ýă hayă khôngă đ ngă ý,ă ngă h ă hayă ng nă c n....ă Tháiă đ ă th
b tngu năt ăki năth c,ăni mătinăvàăkinhănghi măthuăđ
tháiăđ ăc ngăch uă nhăh

ngăc aănh ngăng

ngă

cătrongăcu căs ng,ăđ ngth iă

iăxungăquanh.

Nh v y, các t đi n khi đ nh ngh a v thái đ đ u cho r ng đó là “cách ng
x c a cá nhân đ i v i các tình hu ng, các v n đ c a xã h i”. Nó đ

c c u thành

r t ph c t p, v i nhi u b ph n h p thành, cho dù cách s d ng t ng khi đ nh
ngh a v thái đ là khác nhau.
Khi nói t i đ nh ngh a v thái đ t tr
l i khái ni m thái đ đư đ
h c ng

c t i nay, chúng ta không quên nh c

c đ a ra l n đ u tiên vào n m1918 c a hai nhà tâm lý

i M là W.I.Thomas và F.Znaniecki.(1918). Hai nhà tâm lý h c này cho

r ng: “thái đ là đ nh h
đ ng khác mà đ

ng ch quan c a cá nhân có hành đ ng hay không hành

c xã h i ch p nh n”. Hai ông c ng cho r ng: “thái đ là tr ng thái

tinh th n c a cá nhân đ i v i m t giá tr ”. Nh v y, W.I.Thomas và F.Znaniecki
(1918) đưăđ ngănh tătháiăđ ăv iăđ nhăh
2.4

ngăgiáătr ăc aăcáănhân.

HƠnhăvi

2.4.1. Khái ni m hành vi
Quanăsátăph nă ngăc aăm tăcáănhânătrongăm tăt̀nhăhu ngănh tăđ nhăđ iăv iă
m tă m că tiêuă nh tă đ nh.Ajzenă (1991,ă Theory of planned behavior) choă bi tă m tă


12

hànhăviălàă m tăch căn ngăc aăýă đ nhă vàănh năth căv ăki măsoátăhànhăviătrongăđó
nh năth căki măsoátăhànhăviăt

ngăthíchăd ăki năđ nătrungăb̀nhă nhăh

ngăc aăýă

đ nhă hànhă vi,ă nh ă v yă làă m tă ýă đ nhă t oă thu nă l iă choă hànhă viă ch ă khiă nh nă th că
ki măsoátăhànhăviăm nhăm .
M iăph nă ngăc aăm tăcáănhânăkhiăb ăm tăy uăt ănàoătrongămôiătr

ngăkích

thích;ăcácăy uăt bênăngoàiăvàăt̀nhătr ngăbênătrongăg păthànhăm tăt̀nhăhu ngăvàăti nă
tr̀nhă ngăx ăđ ăthíchă ngăcóăđ nhăh

ng,ă m cătiêuănh măgiúpăch ăth ăthíchă nghiă

v iăhoànăc nhăthiăg iălàăhành vi.
Theoăt ăđi năTi ngăvi t,ăhànhăviălàătoànăb ănóiăchung nh ngăph nă ng,ăcáchă
c ăx ,ăbi uăhi năraăngoàiăc aăm tăng
Hànhăviăc aăconăng

iătrongăhoànăc nhăc ăth ănh tăđ nh.

iălàăm tăhànhăđ ng,ăhayălàăt păh păph căt păc anhi uă

hànhăđ ng,ămàănh ngăhànhăđ ngănàyăl iăch uă nhăh

ngăc aănhi uăy ut ăbênătrongă

và bên ngoài,ăch ăquanăc ngănh ăkháchăquan.ăVíăd ăcácăy uăt tácăđ ngăđ năhànhăviă
c aăconăng

iănh :ăphongăt căt păquán,ăthóiăquen,ăy ut ădiătruy n,ăv năhoáă- xưăh i,ă

kinhăt ă- chínhătr ...ăCh ngăh năhànhăviăth chi năcácăđi uăl ăv ăv ăsinhămôiătr
hành vi tôn tr ngăphápălu t...ăM ihànhăviăc aăm tăconăng

ng,ă

iălàăs ăbi uăhi năc ăth ă

c aăcácăy uăt ăc uăthànhănênnó,ăđóălàăcácăki năth c,ăni mătin,ătháiăđ ăvàăcáchăth că
hànhăc aăng
đóă [

iăđótrongăm tăt̀nhăhu ngăhayătrongăm tăs ăvi căc ăth ănh tăđ nhănàoă

iă h că Yă khoaă Thái Nguyên (2007) Giáo trình khoa h c hành vi vàgiáo d c

nâng cao s c kho , NXBă HThái Nguyên].
Nh ă v y,ă hànhă viă baoă gi ă c ngă phátă tri nă trongă h ă th ngă c

ngă ch ă ítă hayă

nhi uărõăr tăđ iăv iăch ăth .ăTuyăv yănóăc ngăkhôngăph iăhoànătoànădoăcácăc ăc uă
xưăh iăkháchăquan quyăđ nh.ăNóălàăhànhăviăcáănhânădi năraătrongăquáătr̀nhăxưăh iă
hoá,ănóăcònăd aăvàoănh ngăýăđ nhăvàăđ ngăc ăc aăch ăth ăhànhăvi,ăc ngănh ăvàoă
nh ngăph

ngăti năth căhi năhànhăviăc aăchúăth ă[T ăđi năTi ngăvi t,ătr.ă25].

2.4.2. Hành vi s c kho
Hành vi s c kh e là hành vi c aăcáănhân,ăgiaăđ̀nh,ăc ngăđ ng t o ra cácy u
t tácăđ ng tr c ti p, ho c gián ti păđ n s c kh e c a chính h , có th cól i ho c có


13

h i cho s c kh e [

iăh căYăkhoaăTháiăNguyênă(2007), Giáo trình khoa h c hành vi

và giáo d c nâng cao s c kho , NXBă HThái Nguyên].
Theo nhăh

ng c a hành vi, chúng ta có th phân ra 3 lo i hành vi s ckho

nh ăsau:
- Nh ng hành vi lành m nh, có l i cho s c kho :
ó là nh ng hành vi giúp b o v và nâng cao tình tr ng s c kho c acon
ng

i. Ví d : Làm chu ng nuôi gia súc, gia c m cách xa ngu năn

c sinhho t, th c

hi nă năchínău ng sôi, gi gìn v sinh cá nhân và v sinhăn iăcôngc ng...
- Nh ng hành vi không lành m nh:
óălàănh ngăhànhăviăgâyăh iăchoăs căkho .ăVíăd ănh :ă năs ng,ău ngs ng,ă
phóngău ăb aăbưi,ăkhôngăr aătayătr

căkhiă n...

- Nh ng hành vi trung gian:
Làănh ngăhànhăviăkhôngăcóăl iăc ngăkhôngăcóăh iăchoăs căkho ăho cch aă
xácăđ nhărõ.ăVíăd ănh ăđeoăvòngăb căchoătr ăvàoăc ăhayăc ătay,ăc ăchânchoătr ăemă
đ ăk ăgió.ăV iăcácălo iăhànhăviănàyăth̀ăt tănh tălàăkhôngănênătácđ ng,ătráiăl iăcóăth ă
l iăd ngăvi căđeoăvòngăđóăđ ăh

ngăd năcácăbàăm ătheodõiăs ăt ngătr

ngăc aăconă

mình.
Giáoăd căs căkho ănh măt oăraăcácăhànhăviăs căkho ăcóăl iăchoăs căkho màă
đi uăquanătr ngănh tălàăt oăraăđ

căcácăthóiăquenăt t,ăcácăhànhăviălànhm nh.

Thayăđ iăthóiăquenăsinhăho tălàăph năquanătr ngăkhôngăth ăthi uătrongăphòngă
ng aăb nhăTHA.ăBaoăg măgi măcânăn ng;ăt păth ăd c;ăch ăđ ă năl t,ăgi măm ,ăítă
th t,ăh năch ă năđ

ng,ătinhăb t;ăkhôngăhútăthu c;ăkhôngău ngăr

uăbia.

L iăíchăc aăvi căthayăđ iăthóiăquenăsinhăho t:ăThayăđ iăthóiăquenăsinhăho tă
giúpălàmăgi măhuy tăáp,ăgi măcácăbi năch ngăvàăgi măc ăt năsu tă m căb nh.ăTuyă
nhiênăhi uăqu ăc aăthayăđ iăthóiăquenăsinhăho tăcònătùyăthu căvàoăt ngăcáănhân,ăn uă
b nhă nhână kiênă tr̀ă tuână th ă th̀ă l iă íchă đ tă đ

că r tă t tă vàă hi uă qu ă m tă điă nhanhă

chóngăkhiăkhôngăcònăduyătr̀ăcácăch ăđ ăthayăđ iănày.


14

-Gi măcânăn ng:ăTh aăcână nhăh

ngălênăm căhuy tăápăt ăth iăniênăthi uăvàă

làăy uăt ăquanătr ngătrongăvi căphòngăng aăb nhăTHA.ăGi măkho ngă5ăkgăcânăn ngă
ănh ngăb nhănhânăquáăcână(v

tăquáă10%ăcânăn ngălýăt

ng)ălàmăgi măhuy tăápă

lênăt ăl ăl năb nhănhânăTHA.
-T păth ăd c:ăHo tăđ ngăth ăl căth
đ

ngăxuyên,ăítănh tălàă ăm cătrungăb̀nhăđưă

căch ngăminhălàăcóăl iăchoăvi căphòngăng aăb nhăTHA.ăV iăc ăch ăh ăHAăc aă

ho tăđ ngăth ăl cănh ăsau:ăgi măho tătínhăgiaoăc măquaătrungăgianăgiaăt ngăph năx ă
th ăth ăápăl c,ăgi măđ ăc ngăđ ngăm chăvàăgiaăt ngăđ ăgiưnăđ ngăm chăh ăth ng,ă
giaă t ngă phóngă thíchă Nitrică oxideă t ă n iă m c,ă giaă t ngă nh yă c mă insulin.ă Nhi uă

nghiênă c uă ng uă nhiênă cóă ki mă soátă đ
m nhăm ăv ăm căđ ă nhăh

căti nă hànhă vàă đ aă raă nh ngă b ngă ch ngă

ngăc aăho tăđ ngăth ăl călênăHA,ănh năth yăr ngăt ngă

ho tăđ ngăth ăl c cóătácăd ngălàmăgi măHATTăvàăHATTră ăc ă2ăđ iăt
th

ngăvàăTHA.ăC năcóăs ăth

ngăHAăb̀nhă

ngăxuyênătrongăt păluy n,ăm iăngàyănênăt păth ăl că

ítănh tă30ăphút,ăt tăc ăcácăngàyătrongătu n.ăS ăt păluy năđ uăđ nănh ăv yăs ăgi mă
đ

căHAăt ă4-9 mmHg.
-Ch ăđ ă nănh t,ăgi mămu iă năđưăđ

căch ngăminhălàălàmăgi măHAăvàănguyă

c ăbi nă ch ngă c aă b nhă nhână THA.ă Ch ă đ ă nă gi mă mu iă ă <ă 6gă NaCl/ngàyă ho că
2,4găNatri/ngày,ă nănhi uărau,ă năđ ăl

ngăkali,ă nănhi uăcá,ă năítăth t,ă năítăm ăđ ngă

v t,ăch ăc nă nănh tă1ăchútăxíu,ăt călàăkhôngălàmăthayăđ iăkh uăv ămónă n,ăc ngăcóă

th ă làmă choă HAă gi mă xu ng.ă Ch ă đ ă nă DASHă (Dietaryă Approachesă toă Stopă
Hypertension):ă nă nhi uă tráiă cây,ă rau,ă ítă m ă(gi mă ch tă béoă toànă ph nă vàă lo iă bưoă
hòa)ăHAăgi măt ă8-12 mmHg.
-Hútă thu că lá:ă Tuyă hútă thu c láă khôngă cóă b ngă ch ngă gâyă THA,ă nh ngă nóă
làmăt ngănguyăc ăgâyănhi uăbi năch ngăc aăb nhăTHA.
-U ngăr
r

uăbiaăítăvàăđi uăđ :ăM tăs ănghiênăc uăchoăth yăn uădùngăl

uăthíchăh păth̀ăcóăth ăphòngăng aăb nhăTHA.ăDoăđóăl

ngăr

ngă

uăn uăcóădùngă

c năh năch ăít h nă30mlăEthanol/ngàyăđ iăv iănam,ă15ml/ngàyăđ iăv iăn ăvàăng
nh ăcân

iă


15

2.4.3. Lý thuy t v Hành vi d đ nh (Theory of Planned Bihavior) Ajzen, 1991
Lý thuy t v Hành vi d đ nh là m t lý thuy t v m i liên h gi a ni m tin
và hành vi. Khái ni m này đ

c đ xu t b i Ajzen (1991) đ c i thi n s c m nh tiên

đoán c a lý thuy t hành đ ng h p lý b ng cách bao g m nh n th c ki m soát hành
vi.

ây là m t trong h u h t các lý thuy t tiên đoán thuy t ph c. Nó đư đ

c áp

d ng cho các nghiên c u v m i quan h gi a ni m tin, thái đ , ý đ nh hành vi và
hành vi trong nhi u l nh v c nh qu ng cáo, quan h công chúng, chi n d ch qu ng
cáo và ch m sóc s c kh e.
Lý thuy t nói r ng thái đ đ i v i hành vi, đ nh m c ch quan, và ki m soát
hành vi, cùng nhau đ nh hình ý đ nh và hành vi hành vi c a m t cá nhân.

Hình 2.1:ăMôăhìnhăĺăthuy tăv ăHƠnhăviăd ăđ nhăAjzen,ă1991
2.5

Môăhìnhăni mătinăs căkh e
Môăh̀nhăni mătinăs căkh eăđưăđ

s că kh eă liênă quană nh ă đ

căápăd ngăđ ăd ăđoánăm tălo tăcácăhànhăviă

că sàngă l că đ ă phátă hi nă s mă cácă b nhă khôngă cóă tri uă

ch ng vàătiêmăch ng. G năđây,ămôăh̀nhănàyăđưăđ

căápăd ngăđ ăhi uăph nă ngăc aă

b nhănhânăv iăcácătri uăch ngăc aăb nh, tuânăth ăphácăđ ăyăt , hànhăviăl iăs ngă(víă
d ,ăhànhăviăt̀nhăd cănguyăc ), vàăcácăhànhăviăliênăquanăđ năb nhămưntính, màăcóăth ă