Quy định pháp luật hiện hành và thực tiễn áp dụng thủ tục tố tụng hình sự đối với người chưa thành niên

TR

NG
I H C C N TH
KHOA LU T
__ &
__

LU N V N T T NGHI P C NHÂN LU T
NIÊN KHÓA 2007 – 2011

QUY NH PHÁP LU T HI N HÀNH
VÀ TH C TI N ÁP D NG V TH T C T
T NG HÌNH S
I V I NG
I CH A
THÀNH NIÊN

Gi ng viên h

ng d n:

NGUY N CHÍ HI U
B môn: T pháp

Sinh viên th c hi n:
NGUY N TH NG C LINH
MSSV: 5075196
L p: Lu t T pháp 2 - K33

C n Th , 04/2011

TR

NG
I H C C N TH
KHOA LU T
__ &
__

LU N V N T T NGHI P C NHÂN LU T
NIÊN KHÓA 2007 – 2011

QUY NH PHÁP LU T HI N HÀNH
VÀ TH C TI N ÁP D NG V TH T C T
T NG HÌNH S
I V I NG
I CH A
THÀNH NIÊN

Gi ng viên h

ng d n:

NGUY N CHÍ HI U
B môn: T pháp

Sinh viên th c hi n:
NGUY N TH NG C LINH
MSSV: 5075196

L p: Lu t T pháp 2 - K33

C n Th , 04/2011


NH N XÉT C A THÀNH VIÊN H I

NG

...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................

...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................


M CL C
U.................................................................................................... 1

L IM
CH

NG 1: LÍ LU N CHUNG V TH

i ch a thành niên ph m t i ............................................. 4

1.1. Khái ni m ng

v i ng

T NG HÌNH S

I CH A THÀNH NIÊN ....................................................... 4

I V I NG

nh pháp lu t Hình s v

1.2. Quy

T CT

tu i và trách nhi m hình s

i

i ch a thành niên ph m t i ................................................................ 7

1.2.1. Tu i ch u trách nhi m hình s c a ng
1.2.2. Trách nhi m hình s

i v i ng

i ch a thành niên ph m t i ................. 10

1.3. Khái quát v th t c t t ng hình s
1.3.1. Khái ni m th t c t t ng hình s

i v i ng
i v i ng

1.3.1.1. Vài nét v tình hình t i ph m do ng
1.3.1.2. Khái ni m v th t c t t ng
1.3.2. M c ích, ý ngh a c a vi c quy

i ch a thành niên ......................... 7

i ch a thành niên .... 15

i ch a thành niên ............ 15

i ch a thành niên th c hi n ....... 15

i v i ng

i ch a thành niên................. 17

nh th t c t t ng hình s

iv i

i ch a thành niên....................................................................................... 19

ng

1.3.3. S l

c quy

nh pháp lu t v th t c t t ng hình s

i v i ng

i

ch a thành niên................................................................................................. 22

CH

NG 2: QUY

QUY

NH PHÁP LU T VÀ TH C TI N ÁP D NG

NH PHÁP LU T B

LU T T

T NG HÌNH S

N M 2003

I CH A THÀNH NIÊN PH M T I ................................ 24

I V I NG
2.1. Nh ng v n

c n ch ng minh trong v án hình s

i v i ng

i

ch a thành niên............................................................................................... 24
2.1.1. Nh ng v n

c n ch ng minh trong v án hình s

ch a thành niên theo quy

i v i ng

2.2. Yêu c u
2.2.1. Quy
các v án ng

i

nh pháp lu t hi n hành ........................................... 24

2.1.2. Th c ti n áp d ng quy
minh

i v i ng

nh pháp lu t v nh ng v n

c n ch ng

i ch a thành niên.................................................................. 34
i v i ng

i ti n hành t t ng ................................................. 41

nh pháp lu t hi n hành

i v i ng

i ti n hành t t ng trong

i ch a thành niên ....................................................................... 41

2.2.2. Th c ti n áp d ng quy

nh pháp lu t v các tiêu chu n

i v i ng

i

ti n hành t t ng ............................................................................................... 43


i, h y b bi n pháp ng n ch n............................. 49

2.3. Vi c áp d ng, thay
2.3.1. Quy

nh pháp lu t v vi c áp d ng, thay

i, h y b bi n pháp ng n

ch n .................................................................................................................. 49
2.3.1.1.

i v i các bi n pháp ng n ch n không t

2.3.1.2.

i v i các bi n pháp ng n ch n t

2.3.2. Th c ti n áp d ng các quy

c t do .............................. 50

c t do ......................................... 52

nh pháp lu t v vi c áp d ng, thay

i,

h y b các bi n pháp ng n ch n........................................................................ 56
2.3.2.1.

i v i các bi n pháp ng n ch n không t

2.3.2.2.

i v i các bi n pháp ng n ch n t

2.4. V n

c t do .............................. 56

c t do ......................................... 59

bào ch a và vi c tham gia t t ng c a gia ình, nhà tr

ng,

t ch c ............................................................................................................. 66
2.4.1. Quy

nh pháp lu t v

t ng c a gia ình, nhà tr

m b o quy n bào ch a và vi c tham gia t

ng, t ch c trong quá trình t t ng

i v i ng

i

ch a thành niên................................................................................................. 66
2.4.1.1. Quy

nh pháp lu t v

m b o quy n bào ch a c a b can, b cáo

ch a thành niên................................................................................................. 66
2.4.1.2. Quy
tr

nh pháp lu t v vi c tham gia t t ng c a gia ình, nhà

ng, t ch c

i v i ng

i b t m gi , b can, b cáo là ng

i ch a thành

niên................................................................................................................... 68
2.4.2. Th c ti n áp d ng ................................................................................... 71
2.4.2.1.

i v i vi c

m b o quy n bào ch a cho b can, b cáo ch a thành

niên................................................................................................................... 71
2.4.2.2.

i v i vi c tham gia t t ng c a gia ình, nhà tr

i ch a thành niên .................................... 81

2.5. V n

v xét x

2.5.1. Quy

nh pháp lu t v xét x ng

i v i ng

2.5.2. Th c ti n áp d ng quy

ng, t ch c ........... 79

i ch a thành niên............................... 81

nh pháp lu t v vi c xét x các v án ng

i

ch a thành niên................................................................................................. 88
CH

NG 3: M T S

QUY
V I NG

KI N NGH VÀ GI I PHÁP HOÀN THI N

NH PHÁP LU T V

TH

T C T

T NG HÌNH S

I

I CH A THÀNH NIÊN ........................................................... 101


3.1. M t s ki n ngh nh m hoàn thi n quy
t ng hình s

i v i ng

nh pháp lu t v th t c t

i ch a thành niên................................................ 101

3.1.1. Ki n ngh nh m kh c ph c b t c p trong quy
xác

nh tu i ng

nh pháp lu t v vi c

i ch a thành niên ............................................................... 101

3.1.2. M t s ki n ngh nh m hoàn thi n quy

nh pháp lu t v h n ch c a

Vi n ki m sát trong công tác th c hành quy n công t và ki m sát vi c tuân
theo pháp lu t ................................................................................................. 101
3.1.3. Ki n ngh v vi c áp d ng, thay
v i ng

i, h y b bi n pháp ng n ch n

i ch a thành niên............................................................................... 103

3.1.4. M t s ki n ngh nh m hoàn thi n quy
b o

i

nh c a pháp lu t trong vi c

m quy n bào ch a c a b can, b cáo ch a thành niên ........................... 106

3.1.5. Ki n ngh v vi c tham gia t t ng c a gia ình, nhà tr
3.1.6. M t s ki n ngh nh m hoàn thi n quy
t ng xét x

i v i ng

nh pháp lu t v th t c t

i ch a thành niên ...................................................... 111

3.2. M t s gi i pháp nh m kh c ph c nh ng v
d ng quy

ng, t ch c .... 110

ng m c trong vi c áp

nh pháp lu t v th t c t t ng hình s

i v i ng

i ch a

thành niên...................................................................................................... 114
3.2.1. M t s ki n ngh nh m kh c ph c nh ng b t c p c a lu t
ng

iv i

i ti n hành t t ng ................................................................................... 114

3.2.2. Nâng cao ý th c trách nhi m c a các c quan ti n hành t t ng trong
vi c

m b o quy n bào ch a c a ng

tham gia t t ng c a

i ch a thành niên c ng nh vi c

i di n gia ình, nhà tr

ng, t ch c............................. 118

K T LU N........................................................................................... 120


Quy

nh pháp lu t hi n hành và th c ti n áp d ng TTTTHS

L IM
1. Tính c p thi t c a

i ch a thành niên

U

tài

i ch a thành niên ph m t i là m t hi n t

Ng

i v i ng

ng th c t , t n t i trong t t c

các xã h i. Trong nh ng n m qua và nh t là th i i m hi n nay, tình tr ng ng
ch a thành niên ph m t i
v n

ng

Vi t Nam di n bi n r t ph c t p. Vi c gi i quy t

i ch a thành niên ph m t i là vi c làm c n thi t

gi nghiêm n

nh chính tr và tr t t an toàn xã h i, nh ng c ng là m t v n
nh . Tr
c

c h t, do xu t phát t

ph c t p và t

c i m tâm lý ang phát tri n, nhân cách ch a

nh hình, nh n th c ch a

c

y

nên m t s em ã có hành vi ph m

t i m t cách không t giác. M t khác, khi ph m t i các em là nh ng ng
t i, nh ng

i

i ph m

ng th i c ng là nh ng n n nhân c a s thi u giáo d c, ch m sóc c a

gia ình, nhà tr

ng và xã h i; hành

ng c a các em ít nhi u b chi ph i b i

hoàn c nh khách quan ho c b xúi gi c, l a d i...
Chính vì v y, quan i m c a
ph m v ng

ng và Nhà n

i ch a thành niên là: "V n

c ta v v n

không ph i ch

gi i quy t t i

n gi n là x m t v

án, tr ng ph t m t t i ph m nào ó, i u quan tr ng là ph i tìm ra m i cách
gi m b t nh ng ho t

ng ph m pháp và t t h n h t là ng n ng a

sai trái y x y ra" (Trích: Phát bi u c a
ch p hành Trung

ng

ng

làm

các vi c

ng chí Lê Du n – Bí th th nh t Ban

ng t i H i ngh t ng k t công tác Ki m sát toàn qu c

n m 1967), quán tri t tinh th n ó, B lu t T t ng hình s Vi t Nam n m 2003
ã dành m t ch
v i ng

ng riêng bi t (Ch

ng XXXII) quy

nh v th t c t t ng

i

i ch a thành niên.

ây là c s pháp lý
cáo là ng

áp d ng khi x lý

i v i ng

i b t m gi , b can, b

i ch a thành niên. Tuy nhiên, trong th c ti n áp d ng các quy

này ã n y sinh nhi u v
ti n áp d ng các quy

ng m c và b t c p. T nh ng quy

nh c a pháp lu t t t ng hình s

nh c th và th c

i v i ng

i ch a thành

m b o quy n l i c a ng

i ch a thành niên

trong quá trình t t ng v n còn b h n ch , m t m t là do ng

i ti n hành t t ng

niên, ng

i vi t nh n th y, vi c

nh

thi u nh ng k n ng c n thi t trong vi c i u tra, truy t , xét x ng
thành niên bên c nh ó do b t c p trong quy
ng

nh pháp lu t v th t c t t ng

i ch a thành niên. H n n a, trong quá trình chuy n

GVHD: Nguy n Chí Hi u

1

i ch a

i c ch qu n lý kinh

SVTH: Nguy n Th Ng c Linh


Quy

nh pháp lu t hi n hành và th c ti n áp d ng TTTTHS

t , bên c nh nh ng m t tích c c, n n kinh t th tr
nhi u v n

tiêu c c, trong ó tình hình ng

ng

niên ph m t i c ng nh công tác

nguy hi m cho xã h i ngày càng

c yêu c u v x lý ng

s Vi t Nam là v n

i ch a

c nh ng yêu c u trên, vi c nghiên

i ch a thành niên trong pháp lu t t t ng hình

có ý ngh a sâu s c c v m t lý lu n c ng nh th c ti n áp

d ng pháp lu t. T
"Quy

iv i

i ch a thành

u tranh phòng, ch ng t i ph m ng

thành niên nh hi n nay. Chính vì v y, tr
i v i ng

ng c ng ã làm n y sinh

nh pháp lu t v th t c t t ng hình s

i ch a thành niên không áp ng

c u v th t c t t ng

i ch a thành niên

i ch a thành niên ph m t i di n

bi n ngày càng ph c t p v i tính ch t, m c
t ng. Trong khi ó nh ng quy

i v i ng

nh ng phân tích trên ng

i vi t ã quy t

nh ch n

tài:

nh pháp lu t hi n hành và th c ti n áp d ng th t c t t ng hình s

i

i ch a thành niên" .

v i ng

2. Ph m vi nghiên c u
tài nghiên c u c s lý lu n và th c ti n áp d ng các quy
t t ng hình s n m 2003 v th t c t t ng hình s
niên. Trên c s
quy

ó t p trung phân tích các quy

nh c a Công

gi i. T các quy
ngh , h
các v n
2003

nh c a B lu t

i v i ng

i ch a thành

nh c a pháp lu t hi n hành, các

c qu c t v quy n tr em, pháp lu t m t s n

c trên th

nh c a lu t hi n hành

i chi u v i th c t và có nh ng ki n

ng hoàn thi n xung quanh v n

này.Trong ó t p trung nghiên c u

:; trên c s phân tích quy

nh pháp lu t B lu t t t ng hình s n m

i chi u v i th c ti n áp d ng quy

Qua ó, ng

i vi t

nh này

i v i ng

i ch a thành niên.

a ra m t s ki n ngh nh m hoàn thi n quy

và gi i pháp hoàn thi n th c ti n áp d ng các quy

nh pháp lu t

nh này.

3. M c ích nghiên c u
Nh

ã trình bày

t ng hình s

i v i ng

ph n trên v tính c p thi t c a vi c quy
i ch a thành niên. Vì v y,

tài

nh th t c t

t ra m c tiêu nghiên

c u nh sau:
M t là: Ng

i vi t s tìm hi u v khái ni m ng

i ch a thành niên ph m t i,

tu i ch u trách nhi m hình s c ng nh hình ph t áp d ng
thành niên; th t c t t ng

i v i ng

i v i ng

i ch a

i ch a thành niên, m c ích c a vi c quy

nh th t c này.
GVHD: Nguy n Chí Hi u

2

SVTH: Nguy n Th Ng c Linh


Quy

nh pháp lu t hi n hành và th c ti n áp d ng TTTTHS

Hai là: Ng

i vi t s nghiên c u quy

chi u v i th c ti n áp d ng nh ng quy
th y

c nh ng b t c p trong quy

vi c áp d ng các quy

nh ó. T

pháp hoàn thi n v n

này

Ph n th ba:
thi n quy
quy
4. Ph

i v i ng

ó

i

i ch a thành niên

nh c a pháp lu t c ng nh h n ch trong

ó ng

i vi t s

a ra nh ng ki n ngh và gi i

ph n ba.

ph n này ng

i vi t s

a ra nh ng ki n ngh nh m hoàn

nh pháp lu t và m t s gi i pháp hoàn thi n th c ti n áp d ng nh ng

ng pháp nghiên c u
hoàn thành bài vi t, ng

i v i ng

i ch a thành niên.

tài
i vi t ã ch n các ph

+ Ph

ng pháp phân tích.

+ Ph

ng pháp t ng h p.

+ Ph

ng pháp so sánh.

+ Ph

ng pháp di n d ch, quy n p.

+ Ph

ng pháp th ng kê và c sát th c t .

ng pháp:

tài

tài có k t c u g m ba ph n chính: L i m
lu n. Trong ó ph n n i dung ng
Ch

i ch a thành niên

nh c a pháp lu t hi n hành t
nh này

nh c a pháp lu t t t ng hình s

5. K t c u

i v i ng

u; Ph n n i dung và Ph n k t

i vi t s nghiên c u trong t ng th ba ch

ng 1: Lí lu n chung v th t c t t ng hình s

i v i ng

ng:

i ng

i

ch a thành niên
Ch

ng 2: Quy

nh pháp lu t và th c ti n áp d ng quy

lu t t t ng hình s n m 2003
Ch

i v i ng

i ch a thành niên ph m t i

ng 3: M t s ki n ngh và gi i pháp hoàn thi n quy

th t c t t ng hình s

i v i ng

GVHD: Nguy n Chí Hi u

nh pháp lu t b

nh pháp lu t v

i ch a thành niên

3

SVTH: Nguy n Th Ng c Linh


Quy

nh pháp lu t hi n hành và th c ti n áp d ng TTTTHS

CH

IV I

i ch a thành niên ph m t i

i ch a thành niên là nh ng ng

nhân cách, ch a có
m i qu c gia quy

T NG HÌNH S

I CH A THÀNH NIÊN

NG
Ng

i ch a thành niên

NG 1

LÍ LU N CHUNG V TH T C T

1.1. Khái ni m ng

i v i ng

y
nh

i u 1 Công

i ch a hoàn toàn phát tri n

y

v

quy n l i và ngh a v c a m t công dân. Pháp lu t
tu i c th c a ng

i ch a thành niên.
iH i

ng Liên H p

Qu c thông qua ngày 20/11/1989 có ghi: “Trong ph m vi Công

c này, tr em

có ngh a là ng
có quy
là ng

id

c qu c t v quy n tr em

i 18 tu i, tr tr

c

ng h p lu t pháp áp d ng

i v i tr em

nh tu i thành niên s m h n”. Theo quan ni m qu c t thì tr em (Child)
id

i 18 tu i, ng

i ch a thành niên (Juvenile) là ng

tu i, thanh niên (Youth) là ng
persons) bao g m tr em, ng

i t

15

n 24 tu i, ng

i t 15

n 18

i tr tu i (Young

i ch a thành niên và thanh niên.

Theo pháp lu t Vi t Nam, khái ni m ng

i ch a thành niên

c quy

trong nhi u v n b n pháp lu t khác nhau, nh B lu t Hình s , B lu t Lao

nh
ng,

B lu t Dân s , B lu t T t ng Hình s …
- Theo t
ng

i ch a

i n bách khoa toàn th Vi t Nam thì ng
18 tu i.

- B lu t Dân s Vi t Nam 2005 t i
tr lên là ng

i thành niên. Ng

i ch a

i u 18 nêu rõ: “Ng
18 tu i là ng

- T i i u 68 c a B lu t Hình s n m 1999 s a
nh: “Ng

i ch a thành niên là

i ch a thành niên t

14 tu i

it

18 tu i

i ch a thành niên”.
i b sung n m 2009 quy

nd

i 18 tu i ph m t i ph i ch u

- B lu t T t ng Hình s n m 2003, t i ch

ng XXXII: Th t c T t ng

trách nhi m hình s ...”.

i v i ng
d

i ch a thành niên, c ng

i 16 tu i và t
Hi n nay, v n

ng

16 tu i
ng

nd

c p hai nhóm: ng

it

14 tu i

n

i 18 tu i...

i ch a thành niên vi ph m pháp lu t nói chung và

i ch a thành niên ph m t i nói riêng là m t hi n t

ng, m t th c t t n t i

t t c các qu c gia trên th gi i.

GVHD: Nguy n Chí Hi u

4

SVTH: Nguy n Th Ng c Linh

Quy

nh pháp lu t hi n hành và th c ti n áp d ng TTTTHS

Theo T

i n lu t h c, khái ni m ng

i v i ng

i ph m t i

c hi u là “ng

d u hi u c a ch th c a t i ph m ã th c hi n hành vi
nh là t i ph m”. Nh
tu i, nh ng ng

ã tìm hi u trên, ng

kh n ng

i ã thành niên.

ch a thành niên t

nd

nh c a Lu t hình s ng

ng X B lu t Hình s

ng này và theo nh ng quy
nh c a ch

i ch a thành niên ph m t i là khái ni m dùng
it

14 tu i

Bên c nh ó, nh ng ng
nh ng

i

nd

ng th i theo

nh khác c a ph n

ng này. Do ó có th hi u
ch m t d ng ch th

c

i 18 tu i th c hi n hành vi ph m t i.

i này còn ph i h i

m t s y u t c n thi t

quy t

i ch a thành niên ó có ph m t i hay không.

Theo quan i m c a Ti n s khoa h c Lê C m và Th c s
khoa lu t tr
ng

i 18

i 18 tu i ph m t i ph i ch u trách nhi m

nh trong ch

nh khác c a ch

bi t là nh ng ng

id

s d ng quy n và gánh vác ngh a v pháp

chung B lu t không trái v i nh ng quy
ng

c Lu t hình s quy

i ch a thành niên là ng

ng th i, theo quy

14 tu i

hình s theo nh ng quy
nh ng quy

i có

i này ch a phát tri n hoàn thi n v th ch t, tinh th n, tâm sinh

lý và nhân cách, ch a
lý nh ng

i ch a thành niên

ng

Th Ph

i h c lu t Hà N i, trong bài vi t: T pháp hình s

ng
iv i

i ch a thành niên – nh ng khía c nh pháp lý hình s , t t ng hình s , t i

ph m h c và so sánh lu t h c,

ng trong t p chí Tòa án nhân dân tháng 10/2004

(s 20, trang 9), cho r ng: khái ni m ng

i ch a thành niên ph m t i

nh trong pháp lu t hình s ch y u nh m xác
hành vi do ng
hình ph t

nh tính ch t t i ph m

i ch a thành niên sao cho phù h p v i tính ch t m c

nguy hi m cho xã h i c a hành vi mà h

ã th c hi n trên c s nh ng

v tâm sinh lý c a h vào th i i m h ph m t i. T lí do trên, các tác gi

t i là ng
y

it

iv i

i ch a thành niên th c hi n và t o i u ki n cho vi c áp d ng

i v i ng

khái ni m v ng

c quy

i ch a thành niên ph m t i là: “Ng
14 tu i

, do h n ch b i các

nd

c i m
a ra

i ch a thành niên ph m

i 18 tu i có n ng l c trách nhi m hình s ch a

c i m v tâm sinh lý và ã có l i (c ý ho c vô ý)

trong vi c th c hi n hành vi nguy hi m cho xã h i b lu t hình s c m”. T khái
ni m nêu trên, hai tác gi

a ra 5 d u hi u c b n v ng

i ch a thành niên

ph m t i là:
nd

i 18 tu i.

GVHD: Nguy n Chí Hi u

5

-T

14 tu i

SVTH: Nguy n Th Ng c Linh


Quy

nh pháp lu t hi n hành và th c ti n áp d ng TTTTHS

- Có n ng l c trách nhi m hình s ch a

y

i v i ng

i ch a thành niên

do s h n ch b i các

c

i m tâm sinh lý.
ã th c hi n hành vi nguy hi m cho xã h i.

-

- Hành vi mà ng

i ch a thành niên th c hi n là hành vi b pháp lu t hình

s c m.
- Có l i (c ý ho c vô ý) trong vi c th c hi n hành vi ó.
Quan i m phân tích nêu trên c a các tác gi là phù h p v i m t s quy
nh pháp lu t hi n hành. Tuy nhiên, theo quan i m c a ng

i vi t khái ni m và

5 d u hi u c b n nêu trên c a các tác gi còn thi u m t n i dung mà có l
n i dung m u ch t

xác

nh ph m vi s d ng khái ni m ng

ph m t i. T i i u 7 Quy t c B c Kinh quy
niên;

i u 72 Hi n pháp 1992 quy

t ng hình s n m 2003 ã kh ng

i ch a thành niên

nh các quy n c a ng

nh quy n c a công dân,

ó là

i ch a thành

i u 9 B lu t t

nh nguyên t c suy oán vô t i, ó là: “không

ai b coi là có t i và ph i ch u hình ph t khi ch a có b n án k t t i c a tòa án ã
có hi u l c pháp lu t”. N m d u hi u c b n mà các tác gi nêu trên m i ch là
nh ng i u ki n c n cho vi c ch ng minh trách nhi m hình s c a ng

i ch a

thành niên ph m t i.

i ch a

i u ki n

thành niên ph m t i b t

c a trách nhi m hình s

u t th i i m b n án k t t i b cáo ch a thành niên có

hi u l c pháp lu t. Trong khái ni m ng
gi

ã không

i v i ng

a ra quy

i ch a thành niên ph m t i c a các tác

nh là hành vi mà ng

i ch a thành niên th c hi n ã

b tòa án xét x có hi u l c thi hành. Do v y, khái ni m trên có th áp d ng c
v i ng

i b b t, ng

i b t m gi , b can, b cáo. Và n u ng

ph m t i bao hàm luôn c nh ng ch th nêu trên thì không

i ch a thành niên
m b o nguyên t c

suy oán vô t i.
Xu t phát t c s nguyên t c suy oán vô t i thì ng
gi , b can, b cáo

c suy oán vô t i cho

i b bu c t i gián ti p trong các quy t

lý do. B can là ng

i b c quan có th m quy n quy t

là ch th c a nguyên t c suy oán vô t i, vì h

6

i b b t, ng

ib t m

nh b t, t m gi có ghi rõ
nh kh i t , b can c ng

ã có quy t

nhi m hình s v i nh ng cáo bu c c th . Quy t
GVHD: Nguy n Chí Hi u

ib t m

n khi có b n án k t t i có hi u l c

c a tòa án. Ch th c a nguyên t c suy oán vô t i là ng
gi vì h là ng

i b b t, ng

nh truy c u trách

nh kh i t b can không

ng

SVTH: Nguy n Th Ng c Linh


Quy

nh pháp lu t hi n hành và th c ti n áp d ng TTTTHS

ngh a v i vi c th a nh n ng

i ó là có t i.

ó ch m i là ng

th c hi n hành vi có d u hi u c a t i ph m. V n
ch a

c gi i quy t

i v i ng

ng

nh

th i i m này. Kh i t b can ch là th i i m b t

uc a

i ó. B can khi có

a v án ra xét x thì tr thành b cáo và c ng v i lý lu n trên thì

ng nhiên h c ng là ch th

c suy oán vô t i.

T s phân tích nêu trên thì khái ni m ng
c xác

i b bu c t i v

i ó có t i hay không

quá trình ch ng minh i u ki n trách nhi m hình s c a ng
quy t

i ch a thành niên

nh là ng

i ch a thành niên ph m t i

i ch a thành niên ã th c hi n hành vi nguy hi m cho xã

h i b pháp lu t hình s c m, có l i và ã có b n án k t t i có hi u l c pháp lu t
c a tòa án. Còn
b can, b cáo thì

i v i ng

i ch a thành niên là ng

i bi b t, ng

i b t m gi ,

ng nhiên h không th b coi là ã ph m t i.

K t lu n: t nh ng phân tích trên ng
thành niên ph m t i nh sau: “Ng

i vi t rút ra khái ni m ng

i ch a thành niên ph m t i là ng

i ch a

id

i 18

tu i ã th c hi n hành vi nguy hi m cho xã h i b pháp lu t hình s c m, có l i
và ã có b n án k t t i có hi u l c pháp lu t c a tòa án”.
Nh v y, khái ni m t i ph m do ng
dùng

ch t i ph m ã

i ch a thành niên gây ra là khái ni m

c th c hi n b i m t d ng ch th

ch a thành niên). Khái ni m t i ph m do ng
ng nh t v i khái ni m ng

c bi t (ng

i

i ch a thành niên gây ra không

i ch a thành niên ph m t i nh ng hai khái ni m ó

có m i liên h ch t ch v i nhau. T i ph m do ng

i ch a thành niên gây ra là

hành vi nguy hi m cho xã h i

c th c hi n b i ng

id

i 18 tu i và ng

i ó

ph i ch u trách nhi m hình s t

ng ng v i hành vi và l i c a mình theo phán

xét c a c quan ti n hành t t ng.
1.2. Quy

nh pháp lu t Hình s v

tu i và trách nhi m hình s

iv i

i ch a thành niên ph m t i

ng

1.2.1. Tu i ch u trách nhi m hình s c a ng
Ng

i ch a thành niên

i ch a thành niên khi ph m t i s ph i ch u trách nhi m hình s

v i nh ng hành vi do mình gây ra, nh ng không ph i ng

i

i ch a thành niên nào

khi ph m pháp c ng s b truy c u trách nhi m hình s . Các qu c gia khác nhau
quy

nh tu i ch u trách nhi m hình s c a ng

i ch a thành niên ph m t i là

khác nhau tùy thu c vào nhi u y u t . Trong ó ph i k
GVHD: Nguy n Chí Hi u

7

n th c t c a

tu i

SVTH: Nguy n Th Ng c Linh

Quy

tr

nh pháp lu t hi n hành và th c ti n áp d ng TTTTHS

ng thành v trí tu , tinh th n;

tu i,

u tranh phòng ch ng t i ph m c a

c… Ch ng h n, tu i ch u trách nhi m hình s
Th y

i n t 15 tu i,

i ch a thành niên

c i m v kinh t - xã h i; l ch s và v n hóa

c a m i dân t c; tùy thu c vào th c ti n
m in

i v i ng

Anh t 8 tu i,

Nga t 14 tu i, Pháp t 13 tu i,

M t 7

các n

c

o

h i nh Ai c p, Lib ng t 7 tu i…
Tuy nhiên, qua báo cáo các cu c kh o sát nh n th y r ng gi i h n cao nh t
v

tu i c a ng
nd

n

i ch a thành niên ph i ch u trách nhi m hình s là t 16 tu i

i 21 tu i. Gi i h n th p nh t là t 7 tu i

c coi các cá nhân là ng
nd

i ch a thành niên n u

c ta, c n c vào th c ti n

kh o lu t hình s c a các n
tri n v tâm sinh lý c a ng

tu i c a h t

14 tu i

u tranh phòng ch ng t i ph m, có tham

c trên th gi i và trong khu v c c ng nh s phát
i Vi t Nam mà B lu t hình s

ch a thành niên ch bao g m nh ng ng
trách nhi m hình s c a nh ng ng

Ng

a s các

i 18 tu i.
n

nd

i 16 tu i1.

nd

it

14 tu i

ã quy

nd

i ch a thành niên trong

i 16 tu i có i m khác bi t so v i ng

it

16 tu i

nh: ng

i

i 18. Tuy nhiên,
tu i t

14 tu i

nd

i 18 tu i.

i ch a thành niên ph m t i và ph i ch u trách nhi m hình s ch có th là:
- Ng

it

14 tu i

nd

i 16 tu i ph i ch u trách nhi m hình s v

nh ng t i ph m r t nghiêm tr ng do c ý ho c t i
- Ng

it

16 tu i

nd

c bi t nghiêm tr ng.

i 18 tu i ph i ch u trách nhi m hình s v

m i t i ph m.
V n

t ra

ây v lý lu n ó là vì sao ng

i ch a

14 tu i l i không

ph i ch u trách nhi m hình s v hành vi nguy hi m cho xã h i mà h gây ra.
Khoa h c lu t Hình s xác

nh tu i ph i ch u trách nhi m hình s ch y u d a

vào tiêu chu n v s phát tri n tâm sinh lý c a con ng

i mà ch y u là s phát

tri n v quá trình nh n th c c a con ng

u tranh phòng ch ng t i

ph m. Ng

i ch a

i và yêu c u

14 tu i, trí tu ch a phát tri n

y

c tính nguy hi m cho xã h i v hành vi c a mình, ch a
khi hành

1

nên ch a nh n th c
kh n ng t ch

ng nên h không b coi là có l i v hành vi nguy hi m cho xã h i mà

Xem: Vi n nghiên c u khoa h c pháp lý B t pháp, t pháp hình s so sánh, trang 278

GVHD: Nguy n Chí Hi u

8

SVTH: Nguy n Th Ng c Linh


Quy

nh pháp lu t hi n hành và th c ti n áp d ng TTTTHS

h th c hi n. M t hành vi

i v i ng

i ch a thành niên

c coi là không có l i c ng t c là không

y ut

c u thành t i ph m nên h không ph i ch u trách nhi m hình s .
Nh v y, theo quy
th p nh t c a

nh c a pháp lu t hình s Vi t Nam, 14 tu i là gi i h n

tu i ph i ch u trách nhi m hình s . Vì v y, ng

14 tu i thì trong m i tr

ng h p

u không b coi là ng

i ch a ch a

i ph m t i và không

ph i ch u trách nhi m hình s m c dù ã th c hi n hành vi nguy hi m cho xã h i
m c

c bi t l n. Ch ng h n, A 13 tu i dung dao âm trúng vào tim B làm

B ch t t i ch thì A không b coi là ph m t i gi t ng

i và theo ó c ng không

ph i ch u trách nhi m hình s .
it

Ng

14 tu i tr lên nh ng ch a

n ng l c trách nhi m hình s

y

16 tu i

c coi là ng

. Do ó h c ng ch ph i ch u trách nhi m

hình s v m t s t i ph m theo quy

nh c a pháp lu t ch không ph i ch u

trách nhi m hình s v t t c các t i ph m. Theo lu t hình s n
14 tu i tr lên nh ng ch a

i ch a có

c ta thì ng

it

16 tu i ch ph i ch u trách nhi m hình s v

nh ng t i ph m r t nghi m tr ng do c ý ho c t i
không ph i ch u trách nhi m hình s trong tr

c bi t nghiêm tr ng, h

ng h p th c hi n hành vi ph m t i

ít nghiêm tr ng, nghiêm tr ng, ho c vô ý th c hi n hành vi ph m t i r t nghiêm
tr ng.
N u ng

it

14 tu i tr lên nh ng ch a

thì ch b truy c u trách nhi m hình s

trong tr

16 tu i l i ph m t i do vô ý
ng h p ph m t i

c bi t

nghiêm tr ng.
Ví d : “Tr n V n K 15 tu i 10 tháng là h c sinh l p 9 tr
s Quang Trung th xã Thái Bình. Trên
vào

ng ph thông c

ng i h c v , K vô ý ném tàn thu c lá

ng r m c a gia ình bà H, vì tr i hanh khô nên b t l a làm cháy

ng

r m và toàn b ngôi nhà c a gia ình bà H và cháy lan sang các nhà khác thi t
h i tr giá hàng t
ây là quy
1985 quy

nh ng

ng”.
nh nghiêm kh c h n B lu t hình s 19852. B lu t hình s
it

14 tu i tr lên nh ng ch a

16 tu i l i ph m t i do

vô ý thì dù t i ph m ó là t i ph m gì c ng không b truy c u trách nhi m hình
2

Xem: kho n 2 i u 58 B lu t hình s Vi t Nam n m 1985; kho n 3 i u 8, kho n 2 i u 12 B lu t

hình s n m 1999.

GVHD: Nguy n Chí Hi u

9

SVTH: Nguy n Th Ng c Linh

Quy

nh pháp lu t hi n hành và th c ti n áp d ng TTTTHS

i v i ng

i ch a thành niên

s . i m m i th hai là B lu t hình s m i ã thu h p ph m vi trách nhi m hình
s

i v i t i ph m nghiêm tr ng do c ý. Ch ng h n, ng
tu i t

trong

14 tu i

nd

i ch a thành niên

i 16 tu i không ph i ch u trách nhi m hình s

v nh ng t i ph m nghiêm tr ng do c ý mà m c cao nh t c a khung hình ph t
i v i t i y là trên 5 n m tù cho
i v i ng

it

n 7 n m tù.

16 tu i

l c trách nhi m hình s

y

nd

i 18 tu i

h n so v i nhóm ng

c xem là ng
it

i có n ng

14 tu i

nd

i 16

tu i do ó h ph i ch u trách nhi m hình s v m i t i ph m.
Tóm l i, vi c quy

nh tu i c a ng

i ch a thành niên ph m t i là th t s

c n thi t khi mu n truy c u trách nhi m hình s v i h . Khi m t ng
hành vi nguy hi m cho xã h i

c quy

i th c hi n

nh trong lu t hình s thì ng

i ó ph i

ch u hình ph t thích áng v i hành vi c a mình, nh ng vi c ó còn ph i tùy
thu c vào m c

nh n th c c a h

i v i hành vi ó c ng nh kh n ng ch u

trách nhi m hình s c a h . Vi c quy

nh

tu i ch u trách nhi m hình s

m i qu c gia là khác nhau tùy thu c vào nhi u y u t nh ng nhìn chung

u

h

i

ng t i m c ích

m b o tr t t xã h i,

ng th i b o v quy n l i cho ng

ch a thành niên.
1.2.2. Trách nhi m hình s

i v i ng

i ch a thành niên ph m t i

V i quan i m nh t quán trong vi c b o v tr em, Vi t Nam tham gia
Công

c qu c t v quy n tr em n m 1989 và ã thúc

y vi c hoàn thi n h

th ng pháp lu t b o v quy n tr em, trong ó ã dành s quan tâm
it

ng tr em vi ph m pháp lu t, nh t là nh ng tr

niên ph m t i.
n

c ta

ng h p ng

i ch a thành

i u này càng th hi n m i quan tâm sâu s c c a

ng và Nhà

i v i ng

i ch a thành niên. Ng

tu i tr em, c ng có nh ng ng

i ch a thành niên ch y u ang

i m i chuy n t

tu i tr em sang ng

Xu t phát t quan i m này, B lu t hình s
ch

ng riêng quy

nh

ng l i x lý

i v i ng

i ch a thành niên ph m t i.

nh này d a trên c s phân tích v tâm, sinh lý

niên.

ây là

it
y

ng ch a phát tri n

y

i l n.

hi n hành xây d ng m t

Quy

nh n th c

c bi t cho

i v i ng

i ch a thành

v th ch t, tâm sinh lí, ch a th

tính ch t nguy hi m cho xã h i c a hành vi mà mình th c hi n.

Nh n th c c a h th

ng non n t, thi u chính ch n và

GVHD: Nguy n Chí Hi u

10

c bi t h d b kích

SVTH: Nguy n Th Ng c Linh


Quy

nh pháp lu t hi n hành và th c ti n áp d ng TTTTHS

ng, lôi kéo b i nh ng ng

i xung quanh, n u

ch m sóc giáo d c chu áo, ng
x ud n

môi tr

nh h

c

ng thói h t t

i ã thành niên, ý th c ph m

i ch a thành niên nói chung ch a sâu s c, h d ti p thu s giáo d c

c a xã h i, nhà tr

ng c ng nh gia ình

Do v y, không th coi ng
gi ng nh ng

t b con

ng ph m t i.

i ch a thành niên ph i ch u trách nhi m hình s

i ã thành niên. Chính vì th , pháp lu t hình s Vi t Nam ã

ra nh ng nguyên t c riêng khi x lý hành vi ph m t i c a ng
Chính sách hình s c a Nhà n
hình s ng

i ch a thành niên

ng x u và không

i ch a thành niên d b

n ph m pháp. Bên c nh ó, so v i ng

t i c a ng

i v i ng

c Vi t Nam

i ch a thành niên là nh m giúp

thành niên nh n ra sai l m t

i ch a thành niên.

i v i vi c truy c u trách nhi m
, c i t o, giáo d c

- Vi c x lý ng

ng

i ch a

ó s a ch a nh ng sai l m c a mình, t o i u ki n

các em có kh n ng tái hòa nh p cu c s ng. Nguyên t c x lý
ch a thành niên ph m t i

t

c quy

i v i ng

i

nh t i i u 69 B lu t hình s nh sau:

i ch a thành niên ph m t i ch y u nh m giáo d c, giúp

h s a ch a sai l m, phát tri n lành m nh và tr thành công dân có ích cho xã
h i. Trong m i tr

ng h p i u tra, truy t , xét x hành vi ph m t i c a ng

ch a thành niên, các c quan nhà n

c có th m quy n ph i xác

i

nh kh n ng

nh n th c c a h v tính ch t nguy hi m cho xã h i c a hành vi ph m t i,
nguyên nhân và i u ki n gây ra t i ph m.
Yêu c u c a nguyên t c này là

t m c ích giáo d c, giúp

ng

i ch a

thành niên ph m t i s a ch a sai l m, phát tri n lành m nh và tr thành công dân
có ích cho xã h i. Do ó, vi c áp d ng hình ph t
c ng ph i th hi n sao cho

i v i ng

m b o vi c giáo d c, giúp

i ch a thành niên

h s a ch a sai l m,

ch không nh m tr ng tr .
- Ng
n u ng

i ch a thành niên ph m t i có th

c mi n trách nhi m hình s ,

i ó ph m t i ít nghiêm tr ng ho c t i nghiêm tr ng, gây thi t h i

không l n, có nhi u tình ti t gi m nh và

c gia ình ho c c quan, t ch c

nh n giám sát, giáo d c.
- Vi c truy c u trách nhi m hình s ng
d ng hình ph t

iv ih

GVHD: Nguy n Chí Hi u

i ch a thành niên ph m t i và áp

c th c hi n ch trong tr

11

ng h p c n thi t và ph i

SVTH: Nguy n Th Ng c Linh


Quy

nh pháp lu t hi n hành và th c ti n áp d ng TTTTHS

c n c vào tính ch t c a hành vi ph m t i, vào nh ng

i v i ng

i ch a thành niên

c i m c a nhân thân và

yêu c u c a vi c phòng ng a t i ph m.
Yêu c u c a nguyên t c này là ch trong tr

ng h p c n thi t thì m i truy

c u trách nhi m hình s và áp d ng hình ph t

i v i ng

i ch a thành niên

ph m t i. Ngay c khi c n thi t ph i truy c u trách nhi m hình s

i v i ng

ch a thành niên ph m t i, thì không có ngh a là ph i áp d ng hình ph t

i

iv i

h mà có th áp d ng các bi n pháp t pháp, th m chí mi n hình ph t cho h n u
có c n c .
C nc

truy c u trách nhi m hình s và áp d ng hình ph t

ch a thành niên ph m t i là tính ch t c a hành vi ph m t i, nh ng

i v i ng

i

c i mv

nhân thân và yêu c u c a vi c phòng ng a.
- Khi xét x , n u th y không c n thi t ph i áp d ng hình ph t

i v i ng

i

ch a thành niên ph m t i, thì tòa án áp d ng m t trong các bi n pháp t pháp là
giáo d c t i xã, ph

ng, th tr n ho c

a vào tr

ng giáo d

ng.

Nguyên t c này òi h i tòa án ph i l a ch n vi c có áp d ng hình ph t
ng

i ch a thành niên ph m t i hay không, n u có c n c

d ng hình ph t

i v i ng

pháp. C n c

tòa án l a ch n vi c có áp d ng hình ph t

iv i

tòa án không c n áp

i ch a thành niên ph m t i, thì áp d ng bi n pháp t
i v i ng

i ch a

thành niên ph m t i hay không là tính ch t c a hành vi ph m t i, nh ng

c i m

v nhân thân và yêu c u c a vi c phòng ng a.

- Không x ph t tù chung thân ho c t hình

i v i ng

i ch a thành niên

ph m t i.
Khi áp d ng hình ph t

i v i ng

i ch a thành niên ph m t i c n h n ch

áp d ng hình ph t tù. Khi x ph t tù có th i h n, tòa án cho ng
niên ph m t i

ch

thành niên ph m t i t

ng m c án nh h n m c án áp d ng

14 tu i

i v i ng

i ã

ng ng.

- Không áp d ng hình ph t ti n
tu i t

i ch a thành

nd

i v i ng

i ch a thành niên ph m t i

i 16 tu i.

- Không áp d ng hình ph t b sung

i v i ng

ây là nguyên t c x lý, nh ng l i là c n c quy t

i ch a thành niên ph m t i.
nh hình ph t

i v i ng

i

ch a thành niên ph m t i. Nguyên t c không áp d ng hình ph t t hình và tù
GVHD: Nguy n Chí Hi u

12

SVTH: Nguy n Th Ng c Linh


Quy

nh pháp lu t hi n hành và th c ti n áp d ng TTTTHS

chung thân

i v i ng

lu t hình s n

i v i ng

i ch a thành niên

i ch a thành niên ph m t i th hi n tính nhân

c ta, quy

nh này th hi n

là m c ích c a hình ph t

i v i ng

o trong

c nguyên t c không l y tr ng tr

i ch a thành niên ph m t i quy

nh

nguyên t c th nh t.
Nguyên t c khi áp d ng hình ph t

i v i ng

i ch a thành niên ph m t i

c n h n ch áp d ng hình ph t tù, ây là nguyên t c m i
ch áp d ng hình ph t tù

i v i ng

i ch a thành niên. Vì hình ph t tù là hình

ph t cao nh t và n ng n nh t, nh h
Do ó,

c b sung nh m h n

ng không t t

m b o nguyên t c x lý ng

n ng

i ch a thành niên.

i ch a thành niên là nh m m c ích

giáo d c, c i t o h thì có th áp d ng các bi n pháp khác v a có th x lý
v i ng

i ch a thành niên v a

mb o

d ng hình ph t tù trong nh ng tr
- Án ã tuyên
thì không

i v i ng

c tính

xác

i

c m c ích giáo d c. Ch nên áp

ng h p th t c n thi t theo quy

nh pháp lu t.

i ch a thành niên ph m t i khi ch a

16 tu i,

nh tái ph m ho c tái ph m nguy hi m.

Theo m t s nghiên c u khoa h c, vi c truy c u trách nhi m hình s và áp d ng
hình ph t

i v i ng

i ch a thành niên ph m t i

c xem là c n thi t khi h i

3 i u ki n sau ây3:
- Ng

i ch a thành niên ph m t i có nhân thân x u.

- T i ph m ã

c th c hi n có tính ch t nghiêm tr ng.

- Nh ng bi n pháp giáo d c, phòng ng a nh giáo d c t i xã, ph
vào tr

ng giáo d

ng không có hi u qu

t i mà c n áp d ng hình ph t
Ch khi nào h i

c i t o ng

ng,

a

i ch a thành niên ph m

iv ih .

ba i u ki n trên thì ng

i ch a thành niên m i ph i

ch u trách nhi m hình s b ng hình ph t do Toà án tuyên. B lu t hình s quy
nh b n lo i hình ph t

c áp d ng

i v i ng

i ch a thành niên ph m t i

bao g m: c nh cáo, ph t ti n, c i t o không giam gi và tù có th i h n.
+ Trong ó c nh cáo là hình ph t nh nh t,

c áp d ng

ph m t i ít nghiêm tr ng và có nhi u tình ti t gi m nh ch a
ph t theo quy
3

TS.

i v i ng

i

n m c mi n hình

nh c a pháp lu t.

Bá C : “Ho t

ng c a l c l

ng CSND trong phòng ng a ng

i ch a thành niên ph m t i

trong tình hình hi n nay”, Hà N i, n m 2003, tr 15.

GVHD: Nguy n Chí Hi u

13

SVTH: Nguy n Th Ng c Linh


Quy

nh pháp lu t hi n hành và th c ti n áp d ng TTTTHS

+

i v i ng

i ch a thành niên

i v i ph t ti n: N u nh B lu t hình s n m 1985 tr

c kia ch a quy

nh áp d ng ph t ti n
n m 1999 ã quy

i v i ng

nh ph t ti n

ch a thành niên ph m t i t
tài s n riêng. Quy
ng

niên ph m t i trong tr

16

nd

i v i ng

ng h p này v n

i v i ng

i

i 18 tu i n u h có thu nh p ho c có

ng th i vi c áp d ng ph t ti n
mb o

i v i ng

iv i

i ch a thành

c m c ích c a hình ph t.

i ch a thành niên ph m t i không v

ph t ti n mà i u lu t quy
+

c áp d ng là hình ph t chính

nh m i này nh m h n ch vi c áp d ng hình ph t tù

i ch a thành niên

M c ph t ti n

i ch a thành niên ph m t i thì B lu t hình s

t quá 1/2 m c

nh.

i v i hình ph t c i t o không giam gi : là hình ph t mang tính nghiêm

kh c h n so v i hình ph t ti n, B lu t hình s n m 1999 quy
ph t áp d ng cho ng
i u lu t quy

nh.

i thành niên ph m t i không v
ng th i, do ng

nh gi i h n hình

t quá 1/2 th i h n mà

i ch a thành niên h u nh ch a có thu

nh p ho c tài s n riêng nên B lu t hình s n m 1999 ã không kh u tr thu
nh p c a h khi b k t án.
+

i v i hình ph t tù có th i h n: Hình ph t tù có th i h n là hình ph t

nghiêm kh c nh t trong các hình ph t áp d ng
ph m t i, hình ph t này bu c ng

i v i ng

i ch a thành niên

i ph m t i ph i cách li kh i xã h i trong m t

th i gian, do v y lu t hình s quy

nh ch áp d ng hình ph t này v i ng

i ch a

thành niên ph m t i khi th t s c n thi t.
B lu t hình s n m 1999 ã chia ng
t

ng là ng

it

16 tu i

nd

tu i v i cách x lý khác nhau. Ng
lí nh h n ng

it

16 tu i

ph t tù chung thân, t hình và tr
h n; t

i 18 tu i và ng

it

it

nd

nd

trên, nhà làm lu t tách thành hai tr

i ch a thành niên ra làm hai

14 tu i

i 18 tu i. Trong t ng
ng h p: tr

it

ng h p i u lu t quy

nh hình

tu i c a ng

u tranh phòng ch ng t i ph m. Quy

14

cx

nh hình ph t tù có th i
i

nh này th

nh v quy t

i ch a thành niên ph m t i. C th , i u 74 quy

GVHD: Nguy n Chí Hi u

i 16

ng c th nói

ng h p i u lu t quy

hi n s ti n b c a B lu t hình s n m 1999 khi quy
i v i ng

nd

i 16 tu i thì

ng ng v i m c hình ph t khác nhau phù h p v i

thành niên c ng nh yêu c u

ph t

14 tu i

i

nh hình

nh nh sau:

SVTH: Nguy n Th Ng c Linh


Quy

nh pháp lu t hi n hành và th c ti n áp d ng TTTTHS

-

i v i ng

it

c áp d ng quy
cao nh t

c áp d ng không quá 3/4 m c ph t tù mà i u lu t quy

áp d ng quy

it

14 tu i

nh.

n 16 tu i khi ph m t i, n u i u lu t

c

nh hình ph t tù chung thân ho c t hình, thì m c hình ph t cao

c áp d ng không quá 12 n m tù; n u là tù có th i h n thì m c hình ph t

cao nh t

Trong tr
khi

i 18 tu i khi ph m t i, n u i u lu t

nh hình ph t tù chung thân ho c t hình thì m c hình ph t

i v i ng

nh t

nd

i ch a thành niên

c áp d ng không quá 18 n m tù; n u là tù có th i h n thì m c hình

ph t cao nh t
-

16 tu i

i v i ng

c áp d ng không quá 1/2 m c ph t tù mà i u lu t quy
ng h p ng

nh.

i ch a thành niên ph m nhi u t i, có t i th c hi n tr

18 tu i, có t i th c hi n sau khi

c

18 tu i thì vi c t ng h p hình ph t

c áp d ng nh sau:
- N u t i n ng nh t
ph t không

cv

c th c hi n khi ng

i ó ch a

t quá m c hình ph t cao nh t quy

18 tu i, thì hình

nh t i

i u 74 c a B

lu t này (kho n 1 i u 75).
- N u t i n ng nh t
chung áp d ng nh

i v i ng

Tóm l i: vi c quy
tinh th n nhân

c th c hi n khi ng

i ó ã

18 tu i, thì hình ph t

i ã thành niên ph m t i (kho n 2 i u 75).

nh trách nhi m

o c a pháp lu t n

niên ph m t i. D a trên nh ng

c ta

i v i ng

i ch a thành niên th hi n

i v i vi c x lý ng

i ch a thành

c i m riêng v nhân thân c a ng

i ch a

thành niên mà lu t hình s có chính sách x lý phù h p v i t ng lo i vi ph m
t

ng ng v i

tu i c a h nh m b o v quy n và l i ích cho h , giúp h có c

h i làm l i cu c

i.

1.3. Khái quát v th t c t t ng hình s

i v i ng

1.3.1. Khái ni m th t c t t ng hình s
1.3.1.1. Vài nét v tình hình t i ph m do ng
Trong nh ng n m qua, m c dù công tác
nói chung và phòng ch ng vi ph m pháp lu t
n

c ta ã

tình tr ng ng

t

i ch a thành niên

i v i ng

i ch a thành niên

i ch a thành niên th c hi n
u tranh phòng ch ng t i ph m
i v i ng

i ch a thành viên

c nhi u thành công, tuy nhiên hi n nay, do nhi u nguyên nhân,
i ch a thành niên vi ph m pháp lu t v n có nhi u di n bi n ph c

t p và có chi u h

ng gia t ng, tính ch t, m c

GVHD: Nguy n Chí Hi u

15

nguy hi m ngày càng cao h n.

SVTH: Nguy n Th Ng c Linh


Quy

nh pháp lu t hi n hành và th c ti n áp d ng TTTTHS

Theo m t s nghiên c u th c tr ng ng
gian qua có th th y m t s v n
- M t là, ng

it

t ra nh sau:

i ch a thành niên ph m t i có xu h

ng ngày m t gia t ng:

i ch a thành niên gây ra là 74.389 v

ng. Riêng n m 2006, là h n 10.000 v ; n m 2007 toàn qu c có

10.361 v , g m 15.589
it

i ch a thành niên

i ch a thành niên ph m t i trong th i

T 2000 – 2006, s v ph m t i do ng
v i 95.103

i v i ng

it

ng; n m 2008 ã x y ra 11.746 v , g m 17.138

ng (t ng g n 2% s v ); n m 2009 x y ra 14.586 v , g m 20.371. S v

án do ng

i ch a thành niên gây ra là m t con s r t l n, chi m kho ng 20%

t ng s v vi ph m hình s 4. Theo Tòa hình s Toà án nhân dân thành ph H
Chí Minh, t n m 2002

n nay, t l ng

i ch a thành niên ph m t i t ng g n

100%.
- Hai là, tính ch t t i ph m do ng

i ch a thành niên gây ra có chi u h

ngày m t nghiêm tr ng, th m chí áng báo

ng

ng.

Theo C c c nh sát i u tra t i ph m và tr t t xã h i – B Công an cho
bi t: trong các t i ph m do ng

i ch a thành niên th c hi n, lo i chi m t tr ng

cao nh t là t i tr m c p tài s n chi m 45,16%, c ý g y th
12,47%, c

p tài s n chi m 12,08%; ti p ó ph i k

s n chi m 3,45%, hi p dâm chi m 3,64% và
- Ba là, ng

n các t i: c

c bi t là gi t ng

i ch a thành niên ph m t i ang có xu h

h p thành b ng, nhóm cùng ho t

ng tích chi m
ng o t tài

i chi m 2,91%.
ng tr hóa và t p

ng ph m t i.

Theo tin t Công an thành ph H Chí Minh, trong 5 n m, t n m 2004
2008, trên

a bàn thành ph có 809 b ng nhóm ph m t i là ng

niên, trong ó có 3.307

it

14

nd

i ch a thành

ng ã b tri t phá.

V l a tu i ph m t i t
60%; t

n

16

n d

i 18 tu i chi m cao nh t, kho ng

i 16 tu i là 32%; và d

i 14 tu i là 8%. Theo báo cáo t ng

k t c a Vi n ki m sát nhân dân thành ph H Chí Minh cho th y, trong n m
2008 c quan i u tra hai c p ã kh i t m i 11.500 b can, trong ó có t i 1.118

ng

4

id

i 18 tu i (chi m t l 9,7%)

các t i, nh ng chi m t l cao

các t i

Theo báo cáo c a tòa án nhân dân t i cao.

GVHD: Nguy n Chí Hi u

16

SVTH: Nguy n Th Ng c Linh


Quy

nh pháp lu t hi n hành và th c ti n áp d ng TTTTHS

r t nghiêm tr ng nh : c

i v i ng

p gi t tài s n (17,2%), gi t ng

i ch a thành niên

i (19,3%), c

p tài s n

(30,2%), hi p dâm tr em (51%)… v i tính ch t ph m t i táo b o, li u l nh h n.
Trong nh ng n m g n ây, con s ng
báo

ng, s l

ng ng

tu i. V n

x lý nh ng

lai các em,
i v i ng

nm c

i ch a thành niên ph m t i m i n m t ng áng k và

ngày càng tr hóa v
làm sao

i ch a thành niên ph m t i ã

it

t ra

i v i c quan ch c n ng các c p là

ng này mà không làm nh h

ng th i áp ng

c nguyên t c nhân

i ch a thành niên là: x lý ng

ng l n

nt

o c a pháp lu t n

ng
c ta

i ch a thành niên nh m m c ích

giáo d c, c i t o giúp h nh n ra và s a ch a sai l m c a mình, tr thành ng

i

t t s m hòa nh p v i cu c s ng.

i v i ng

i

ch a thành niên không ch th hi n trong vi c áp d ng các bi n pháp x lý

i

v i h mà tr

m b o m c ích giáo d c

c tiên là ph i giúp h nh n th c

c sai ph m c a mình ngay

trong quá trình x lý v án hình s , th hi n qua các giai o n t t ng hình s .
Các giai o n t t ng hình s có vai trò r t quan tr ng trong vi c xác
ph m t i c a ng
nh hình ph t

i ch a thành niên d a trên các quy

nh pháp lu t

quy t

iv ih .

1.3.1.2. Khái ni m v th t c t t ng
Th t c t t ng

i v i ng

t t ng hình s là th t c
t m gi , b can, b cáo t
Ng

nh vi c

i ch a thành niên

i ch a thành niên

c bi t

c áp d ng

14 tu i

i ch a thành niên là ng

i v i ng

nd

i ang

c quy
i v i ng

nh trong B lu t
i b b t, ng

ib

i 18 tu i.

l a tu i mà kh n ng nh n th c v tính

ch t nguy hi m cho xã h i c a hành vi ph m t i b h n ch và ôi khi còn b tác
ng m nh m c a nh ng i u ki n bên ngoài. Chính sách hình s c a Nhà n
ta

i v i ng

i ch a thành niên ch y u là giáo d c và giúp

nh ng sai l m, t o i u ki n cho h phát tri n lành m nh

h s a ch a
tr thành nh ng

công dân có ích cho xã h i. Vì v y, th t c t t ng c ng ph i
h p v i ng

c

c quy

nh phù

i ch a thành niên.

Theo B lu t t t ng hình s n
th t c t t ng

i v i ng

c C ng hòa xã h i ch ngh a Vi t Nam,

i ch a thành niên

c ti n hành theo trình t

bi t quy

nh t i ch

ni m ng

i ch a thành niên là khái ni m ph bi n

ng XXXII g m 10

GVHD: Nguy n Chí Hi u

17

i u (t

i u 301

n

c

i u 310). Khái

c dùng trong nhi u ngành

SVTH: Nguy n Th Ng c Linh


Quy

nh pháp lu t hi n hành và th c ti n áp d ng TTTTHS

i v i ng

i ch a thành niên

khoa h c nh ng

m i góc

khái ni m v ng

i ch a thành niên khác nhau. Trong khoa h c pháp lý, khái

ni m ng

nghiên c u khác nhau, m i ngành khoa h c có

i ch a thành niên

tu i nh t

i u 68 B lu t Hình s n m 1999 thì: “Ng

nd

i ch a thành niên t

i 18 tu i ph m t i ph i ch u trách nhi m hình s theo nh ng quy

nh c a ch

ng này

ng th i theo nh ng quy

lu t không trái v i nh ng quy
Kho n 3

nh c a ch

nh khác c a ph n chung B

ng này”.5

i u 308 B lu t T t ng Hình s n m 2003 quy

ng

i ch a thành niên ang ch p hành hình ph t tù ã

ng

i ó sang ch

giam gi ng

nh: “N u

18 tu i thì ph i chuy n

i ã thành niên”.

Trong quá trình i u tra, truy t , xét x ,
ng

i ang

nh.

Theo
14 tu i

c s d ng m t cách r ng rãi, ó là ng

xác

nh chính xác tu i c a

i ch a thành niên, các c quan ti n hành t t ng c n ph i c n c vào gi y

khai sinh và nh ng tài li u c n thi t khác. Tr
b cáo lúc ph m t i ch a

ng h p ng

18 tu i nh ng khi phát hi n

i b t m gi , b can,
c t i ph m h

ã

18 tu i thì không c n áp d ng th t c này.
i u 301 B lu t T t ng Hình s n m 2003 quy
th t c t t ng
b t, ng
quy

i v i ng

i ch a thành niên: “Th t c t t ng

i b t m gi , b can, b cáo là ng

nh c a ch

ng này,

v th t c t t ng

nh tr

nh c a ch

it

áp d ng c

i b b t và ng

nh rõ,

nh c a Ch

i v i ng

c áp d ng theo

nh khác c a B lu t này

ng này”.

ng áp d ng không ch

nh

i v i b can, b cáo mà còn

i b t m gi 6. V ph m vi áp d ng c ng

i ch a thành niên ngoài vi c áp d ng nh ng quy

ng XXXII B lu t t t ng hình s n m 2003, khi ti n hành t t ng

5

Xem: ch

ng X B lu t hình s n m 1999.

6

Xem: Ch

ng XXXI B lu t t t ng hình s n m 1988 quy

cáo là ng

ib

i ch a thành niên trong B lu t t t ng hình s

n m 2003 ã m r ng

c xác

i v i ng

c ây (B lu t T t ng Hình s n m 1988), quy

i v i ng

i v i ng

i ch a thành niên

ng th i theo nh ng quy

không trái v i nh ng quy
So v i quy

nh v ph m vi áp d ng

nh “Th t c v nh ng v án mà b can, b

i ch a thành niên”.

GVHD: Nguy n Chí Hi u

18

SVTH: Nguy n Th Ng c Linh


Quy

nh pháp lu t hi n hành và th c ti n áp d ng TTTTHS

i v i ng

c quan có th m quy n còn ph i chú ý áp d ng nh ng quy
t t ng hình s không trái v i nh ng quy
1.3.2. M c ích, ý ngh a c a vi c quy
ng

nh c a ch

i ch a thành niên

nh khác c a B lu t

ng này.

nh th t c t t ng hình s

iv i

i ch a thành niên
D a vào nh ng i m

c bi t v tâm sinh lý c a ng

ng th i d a trên nguyên t c c a chính sách hình s
niên, B lu t t t ng hình s c ng ã có nh ng quy
i v i ng

i ch a thành niên. Vi c quy

i ch a thành niên,

i v i ng

i ch a thành

nh c th v th t c t t ng

nh th t c t t ng

i v i ng

i ch a

thành niên nh m m c ích sau:
- Th nh t là
xét x . B i vì ng

kh c ph c nh ng thi u sót trong công tác i u tra, truy t ,
i ch a thành niên là ng

i ang trong quá trình phát tri n v

tâm sinh lý, h không hoàn toàn là tr con nh ng c ng ch a ph i là ng
l a tu i này có
ch

c ng

c i m tâm lý

i khác, h c làm ng

i l n,

c tr ng nh t là thích b c l cá tính, thích b t
i l n. Do ó, h d b

nh h

tiêu c c xung quanh, nh t là các t n n xã h i. Nh ng

it

ng b i môi tr
ng x u th

ng

ng l i

d ng s non y u v kinh nghi m s ng, l i d ng s nh d , c tin

lôi kéo các

em ph m t i. Khác v i ng

ng là ng

ch a thành niên

i thành niên ph m t i, h u h t các

u không có ý th c là mình ã ph m t i, h không bi t

hành vi c a mình là nguy hi m cho xã h i. Vì l
ng

it

i
c

ó, chúng ta không th cho r ng

i ch a thành niên khi ph m t i c ng ph i ch u hình ph t nh ng

niên ph m t i. M c ích chính c a vi c áp d ng hình ph t

i ã thành

i v i ng

i ch a

thành niên ph m t i là nh m giáo d c, c i t o h , giúp h s m hòa nh p c ng
ng. Do ó trong công tác i u tra, truy t , xét x ph i có các bi n pháp riêng
áp d ng
th

ng

i v i ng

i ch a thành niên, không th dùng các bi n pháp thông

áp d ng cho các em, b i vì không có

a tr nào hoàn toàn x u, ph i

bi t cách ti p c n m t cách thân thi n m i có th bi t
nh nh ng hành vi mà các em ã làm.
hình s quy

nh nh ng ng

c i u này thì B lu t t t ng

i ti n hành t t ng ph i có ki n th c c b n v tâm

lý h c, khoa h c giáo d c, quy

nh này là nh m

trong quá trình i u tra, truy t , xét x ng

GVHD: Nguy n Chí Hi u

làm

c tâm t , suy ngh c ng

19

kh c ph c nh ng thi u sót

i ch a thành niên. Vì v y, n u không

SVTH: Nguy n Th Ng c Linh