Trách nhiệm bảo vệ môi trường của tổ chức, cá nhân hoạt động khai thác khoáng sản – Pháp luật và thực tiễn

Luận văn: Trách nhiệm bảo vệ môi trường của tổ chức, cá nhân hoạt động khai thác
khoáng sản - Pháp luật và thực tiễn
LỜI NÓI ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Môi trường có tầm quan trọng đặc biệt đối với sự tồn tại và phát triển của đời
sống con người, sinh vật và sự phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của đất nước, của dân
tộc và nhân loại, sự biến đổi một số thành phần môi trường sẽ gây tác động đáng kể đối
với các hệ sinh thái. Vì vậy, vấn đề bảo vệ môi trường luôn là một trong những nhiệm vụ
trọng yếu và cấp bách của mỗi quốc gia nhất là ở các quốc gia đang phát triển.
Như chúng ta đã biết, hiện nay hoạt động khai thác khoáng sản ở Việt Nam đang
rất phát triển. Hoạt động này đã mang lại thu nhập đáng kể cho người khai thác, đồng
thời tạo hiệu quả kinh tế cao. Tuy nhiên, phải thừa nhận thực tế là bấy lâu con người chỉ
chú trọng phát triển kinh tế hơn là quan tâm đến bảo vệ môi trường. Do đó, hoạt động
khai thác khoáng sản hiện và đang gây ô nhiễm môi trường và ngày càng nghiêm trọng
hơn.
Để bảo vệ môi trường, Đảng và Nhà nước ta có những chủ trương, biện pháp giải
quyết các vấn đề môi trường như là nghị quyết 41-NQ-TW ngày 15 tháng 11 năm 2004
về bảo vệ môi trường trong thời kì công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước… Và ngày
29 tháng 11 năm 2005 Quốc hội đã thông qua Luật bảo vệ môi trường 2005, trong đó tại
điều 44 quy định trách nhiệm bảo vệ môi trường của tổ chức, cá nhân hoạt động khai
thác khoáng sản. Quy định này nhằm ngăn ngừa, hạn chế tình trạng ô nhiễm môi trường.
Tuy nhiên, công tác bảo vệ môi trường trong thời gian qua bên cạnh một số kết quả đạt
được vẫn còn đó những hạn chế chưa khắc phục do việc am hiểu và chấp hành pháp luật
của tổ chức, cá nhân khai thác khoáng sản còn hạn chế. Bên cạnh đó là trách nhiệm của
các cơ quan chức năng trong vấn đề thực thi pháp luật còn nhiều bất cập.
Xuất phát từ tầm quan trọng của môi trường và nhiệm vụ mà Đảng đề ra trong
quá trình cộng nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước như đã nêu trên, người viết đã chọn
nghiên cứu đề tài: “Trách nhiệm bảo vệ môi trường của tổ chức, cá nhân hoạt động
khai thác khoáng sản – Pháp luật và thực tiễn”, nhằm phục vụ cho công tác bảo vệ
môi trường hoạt động khai thác khoáng sản có hiệu quả và thực hiện nhiệm vụ đã đề ra.
2. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu pháp luật Việt nam về bảo vệ môi trường hoạt động khai thác khoáng
sản với mục đích là nhằm nâng cao hiểu biết về những chính sách và pháp luật mà Nhà
nước ta đã đề ra nhằm phục vụ hiệu quả công tác bảo vệ môi trường. Tiếp đến là tìm
GVHD: ThS Kim Oanh Na 1 SVTH: Đỗ Thành Tâm
Luận văn: Trách nhiệm bảo vệ môi trường của tổ chức, cá nhân hoạt động khai thác
khoáng sản - Pháp luật và thực tiễn
hiểu vấn đề thực thi pháp luật của các tổ chức, cá nhân có đạt được những kết quả khả
quan hay không. Mục đích cuối cùng của quá trình nghiên cứu là trang bị cho mình
những kiến thức hữu ích trrong lĩnh vực bảo vệ môi trường. Đồng thời, với vốn hiểu biết
của mình, từ đó có một số đề xuất đóng góp nhằm phục vụ cho công tác xây dựng và
hoàn thiện pháp luật Việt Nam.
3. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài này được nghiên cứu trong phạm vi pháp luật Việt Nam về trách nhiệm
bảo vệ môi trường của tổ chức, cá nhân hoạt động khai thác khoáng sản trên cơ sở các
văn bản quy phạm pháp luật về bảo vệ môi trường và các văn bản pháp luật khác có liên
quan.
Trong nội dung đề tài nghiên cứu của mình người viết chủ yếu đề cập đến một số
loại khoáng sản như than, bauxite và cát trong quá trình khai thác ở một số nơi.
4. Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu đề tài này, người viết sử dụng các phương pháp: phân
tích luật viết, phương pháp nghiên cứu lý luận trên tài liệu, sách, báo cùng với phương
pháp phân tích, tổng hợp. Đồng thời vận dụng những tư tưởng chỉ đạo của Đảng trên
tinh thần các Nghị quyết qua các kỳ đại hội, cụ thể là Nghị quyết số 41-NQ/TW ngày 15
tháng 11 năm 2004 về bảo vệ môi trường trong thời kì đẩy mạnh công nghiệp hóa – hiện
đại hóa đất nước để làm phương hướng đề xuất những kiến nghị phù hợp với tình hình
xã hội và yêu cầu bảo vệ môi trường ở nước ta.
5. Cấu trúc của đề tài
Để thuận tiện cho việc theo dõi, nghiên cứu cũng như tránh bỏ sót những vấn đề
quan trọng cần đề cập, người viết phân chia luận văn làm ba chương, bao gồm:
Chương 1. Những lý luận cơ bản về môi trường và hoạt động khai thác khoáng

sản
Chương 2. Thực trạng pháp luật về trách nhiệm bảo vệ môi trường của tổ chức,
cá nhân hoạt động khai thác khoáng sản
Chương 3. Thực tiễn và các giải pháp bảo vệ môi trường hoạt động khai thác
khoáng sản
Qua đây người viết xin gởi lời cảm ơn chân thành đến toàn thể quý thầy cô Khoa
Luật, trường Đại học Cần Thơ đặc biệt là thầy Kim Oanh Na – người đã tận tình hướng
dẫn cho người viết hoàn thành đề tài nghiên cứu này. Mặc dù đã có nhiều cố gắng, bên
GVHD: ThS Kim Oanh Na 2 SVTH: Đỗ Thành Tâm
Luận văn: Trách nhiệm bảo vệ môi trường của tổ chức, cá nhân hoạt động khai thác
khoáng sản - Pháp luật và thực tiễn
cạnh những mặt tích cực đã đạt được của đề tài vẫn còn những thiếu sót nhất định do
người viết còn hạn chế về trình độ, khả năng và điều kiện nghiên cứu chưa thuận lợi. Rất
mong sự đóng góp ý kiến của quý thầy cô cùng bạn đọc!

GVHD: ThS Kim Oanh Na 3 SVTH: Đỗ Thành Tâm
Luận văn: Trách nhiệm bảo vệ môi trường của tổ chức, cá nhân hoạt động khai thác
khoáng sản - Pháp luật và thực tiễn
CHƯƠNG 1
NHỮNG LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ MÔI TRƯỜNG VÀ HOẠT ĐỘNG
KHAI THÁC KHOÁNG SẢN
Để nghiên cứu thành công một vấn đề cụ thể trong khoa học pháp lý, thì việc
nghiên cứu vấn đề lý luận là một nền tảng vững chắc, làm cơ sở để nhận định luật thực
định, có phương hướng đề ra cách thức giải quyết những vấn đề cần hoàn thiện về mặt
pháp lý cũng như về thực tiễn một cách phù hợp nhất.
1.1 Khái quát về môi trường
1.1.1 Khái niệm môi trường
Thuật ngữ “môi trường” có thể được dùng trong rất nhiều các trường hợp khác
nhau như môi trường sư phạm, môi trường xã hội, môi trường pháp lý,…Tất cả các thuật
ngữ trên đều có điểm chung là: “là tập hợp các điều kiện và hiện tượng bên ngoài có một

ảnh hưởng tới một vật thể hoặc một sự kiện nào đó”.
Môi trường theo nghĩa thông thường “là toàn bộ nói chung những điều kiện tự
nhiên và xã hội trong đó con người hay một sinh vật tồn tại, phát triển trong mối quan hệ
hay sinh vật ấy”
1
, là “sự kết hợp toàn bộ hoàn cảnh hoặc điều kiện bên ngoài có ảnh
hưởng đến sự tồn tại, phát triển của một thực thể hữu cơ”
2
, là “nơi chốn trong các nơi
chốn, nhưng có thể làm một nơi chốn đáng chú ý, thể hiện các màu sắc xã hội của một
thời kỳ hay một xã hội”
3
.
Môi trường sử dụng trong lĩnh vực pháp lý là một khái niệm được hiểu như là
như là mối liên hệ giữa con người và tự nhiên, trong đó môi trường được hiểu như là
những yếu tố, hoàn cảnh và tự nhiên bao quanh con người. Khoản 1 điều 3 Luật Bảo vệ
môi trường được Quốc hội nước cộng xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XI, kỳ hợp thứ 8
thông qua ngày 29/11/2005 định nghĩa môi trường “bao gồm các yếu tố tự nhiên và vật
chất nhân tạo bao quanh con người, có ảnh hưởng đến sự sống, sản xuất, sự tồn tại và
phát triển của con người và sinh vật”.
Theo định nghĩa của Luật bảo vệ môi trường thì con người trở thành trung tâm
trong mối quan hệ với tự nhiên và dĩ nhiên mối quan hệ giữa con người với nhau tạo
thành trung tâm đó chứ không phải mối liên hệ giữa các thành phần khác của môi
trường.
1
Xem Từ điển tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng, Tr 618
2
Xem American Heritage Dictionary, Boston, 1992
3
Trong quyển Môi trương và tài nguên Việt Nam,Nxb KH & KT Hà Nội, 1994

GVHD: ThS Kim Oanh Na 4 SVTH: Đỗ Thành Tâm
Luận văn: Trách nhiệm bảo vệ môi trường của tổ chức, cá nhân hoạt động khai thác
khoáng sản - Pháp luật và thực tiễn
Như vậy bất cứ một sự vật hiện tượng nào cũng tồn tại trong một môi trường của
nó. Tuy nhiên môi trường, cái mà loài người hiện nay phải đối mặt và nghiên cứu bảo vệ
nó là môi trường sống bao quanh con người.
Môi trường sống của con người theo chức năng được chia thành các loại:
Môi trường tự nhiên bao gồm các nhân tố thiên nhiên như vật lý, hóa học, sinh
học, tồn tại ngoài ý muốn của con người, nhưng cũng ít nhiều chịu tác động của con
người. Đó là ánh sáng mặt trời, núi sông, biển cả không khí, động, thực vật, đất,nước…
Môi trường tự nhiên cho ta không khí để thở, đất để xây dựng nhà cửa, trồng cây, chăn
nuôi, cung cấp cho con người các loại tài nguyên khoáng cần cho sản xuất, tiêu thụ và là
nơi chứa đựng, đồng hóa các chất thải, cung cấp cho ta cảnh để giải trí, làm cho cuộc
sống con người thêm phong phú.
Môi trường xã hội là tổng thể các quan hệ xã hội giữa người với người, đó là
những luật lệ, thể chế, cam kết, quy định… Ở các cấp khác nhau như: Liên Hiệp Quốc,
hiệp hội các nước, quốc gia, tỉnh, huyện, cơ quan làng xã, họ tộc, gia đình, tổ nhóm, các
tổ chức tôn giáo, tổ chức đoàn thể… Môi trường xã hội định hướng hoạt động của con
người theo một khuôn khổ nhất định, tạo nên sức mạnh tập thể thuận lợi cho sự phát
triển, làm cho cuộc sống của con người khác với các sinh vật khác.
Tóm lại, môi trường là tất cả những gì có xung quanh ta, cho ta cơ sở để sống và
phát triển
4
.
1.1.2 Khái niệm ô nhiễm môi trường
Ô nhiễm môi trường là một khái niệm được nhiều ngành khoa học định nghĩa.
Dưới góc độ sinh học, khái niệm này chỉ tình trạng của môi trường trong đó những yếu
tố hóa học, lý học của nó thay đổi theo chiều hướng xấu đi. Dưới góc độ kinh tế học, ô
nhiễm môi trường là sự thay đổi không có lợi cho môi trường sống về các tính chất vật
lí, hóa học, sinh học mà qua đó có thể gây tác hại tức thời hoặc lâu dài đến sức khỏe của

con người, các loài động thực vật và các điều kiện sống khác. Dưới góc độ pháp lý. ô
nhiễm môi trường là sự biến đổi của các thành môi trường không phù hợp với tiêu chuẩn
môi trường, gây ảnh hưởng xấu đến con người và sinh vật (khoản 6 điều 3 Luật bảo vệ
môi trường năm 2005).
Có thể thấy điểm chung nhất giữa các định nghĩa nêu trên về ô nhiễm môi trường
là chúng đều đề cập đến sự biến đổi các thành phần môi trường theo hướng xấu, gây bất
lợi cho con người và sinh vật. Sự biến đổi các thành phần môi trường có thể bắt nguồn
từ nhiều nguyên nhân trong đó nguyên nhân chủ yếu là do các chất gây ô nhiễm.
Trên thế giới, ô nhiễm môi trường được hiểu là việc chuyển các chất thải hoặc
năng lượng vào môi trường đến mức có thể gây hại đến sức của con người, đến sự phát
4
/>GVHD: ThS Kim Oanh Na 5 SVTH: Đỗ Thành Tâm
Luận văn: Trách nhiệm bảo vệ môi trường của tổ chức, cá nhân hoạt động khai thác
khoáng sản - Pháp luật và thực tiễn
triển của sinh vật hoặc làm suy giảm chất lượng môi trường. Các tác nhân gây ô nhiễm
môi trường bao gồm các chất thải ở dạng khí (khí thải), lỏng (nước thải), rắn (chất thải
rắn) chứa hóa chất hoặc tác nhân vật lý, sinh học và các dạng năng lượng như nhiệt độ,
bức xạ.
Tuy nhiên, môi trường chỉ được coi là bị ô nhiễm nếu trong đó hàm lượng, nồng
độ hoặc cường độ các tác nhân trên đạt đến mức có khả năng tác động xấu đến con
người, sinh vật và vật liệu. Điều này có nghĩa là những nguyên tố tự nhiên nào đó do sự
tác động của con người dẫn đến nó bị biến đổi theo chiều hướng xấu đi không còn phù
hợp với những tiêu chuẩn môi trường. Ví dụ như: Tại khu dân cư người ta tiến hành đo
đạc và phân tích hàm lượng khí SO
2
trong không khí thấy giá trị của nó là 0,5 mg/m
3
.
Theo quy chuẩn Việt Nam (QCVN) 05:2009 của Bộ tài nguyên môi trường thì giới hạn
cho phép của thông số này là 0,3 mg/m

3
. Như vậy không khí khu dân cư đó đã bị ô
nhiễm khí SO
2
.
1.1.3 Khái niệm về bảo vệ môi trường
Bảo vệ môi trường được hiểu là những hoạt động nhằm giữ cho môi trường
trong lành, sạch đẹp, cải thiện môi trường, đảm bảo môi trường sinh thái, ngăn chặn,
khắc phục những hậu quả xấu do con người và thiên nhiên gây ra cho môi trường, khai
thác, sử dụng hợp lý và tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên
5
.
Theo khoản 3 điều 6 của Luật Bảo vệ môi trường 2005 có quy định: “Hoạt động
bảo vệ môi trường là hoạt động giữ cho môi trường trong lành, sạch đẹp; phòng ngừa,
hạn chế tác động xấu đối với môi trường, ứng phó sự cố môi trường; khắc phục ô nhiễm,
suy thối, phục hồi và cải thiện môi trường; khai thác, sử dụng hợp lý và tiết kiệm tài
nguyên thiên nhiên; bảo vệ đa dạng sinh học”.
Thế giới ngày càng phát triển đã gây nên tác động xấu đến môi trường, làm cho
môi trường ngày càng biến đổi sâu sắc, rộng lớn, bị ô nhiễm nghiêm trọng, đe dọa sự
sống còn của hành tinh chúng ta. Vì vậy vấn đề môi trường và phát triển đã trở thành
vấn đề hết sức cấp bách của chúng ta. Ở nước ta, Đảng và Nhà nước đã sớm nhận rõ tầm
quan trọng và mối quan hệ gắn kết giữa phát triển kinh tế - xã hội và công tác bảo vệ
môi trường, đặc biệt là trong thời kỳ công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước.
Chỉ thị 36-CT/TW, ngày 25 tháng 6 năm 1998 của Bộ Chính trị trung ương Đảng
Cộng sản Việt Nam “Về tăng cường công tác bảo vệ môi trường trong thời kỳ công
nghiệp hóa, hiên đại hóa đất nước” đã chỉ rõ: “Bảo vệ môi trường là vấn đề sống còn của
đất nước, của nhân loại, là nhiệm vụ có tính xã hội sâu sắc, gắn liền với cuộc đấu tranh
xóa đối giảm nghèo của mỗi nước, với cuộc đấu tranh vì hòa bình và tiến bộ xã hội trên
phạm vi toàn thế giới”. Mục tiêu của công tác bảo vệ môi trường là “ngăn ngừa ô nhiễm
5

/>GVHD: ThS Kim Oanh Na 6 SVTH: Đỗ Thành Tâm
Luận văn: Trách nhiệm bảo vệ môi trường của tổ chức, cá nhân hoạt động khai thác
khoáng sản - Pháp luật và thực tiễn
môi trường, phục hồi và cải thiện môi trường ở các nơi, những vùng đã bị suy thoái, bảo
tồn đa dạng sinh học, từng bước nâng cao chất lượng môi trường ở các khu công nghiệp,
đô thị và nông thôn, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững, nâng cao chất lượng
cuộc sống của nhân dân, tiến hành thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước”.
1.1.4 Chức năng và vai trò của môi trường
1.1.4.1 Chức năng của môi trường
Môi trường là cái nôi sinh thành và phát triển của con người. Những yếu tố cấu
thành môi trường như không khí, nước, ánh sáng đều rất quan trọng đối với con người.
Không khí để thở, nước để ăn uống và sinh hoạt, không gian là nơi để con người sinh
sống… tất cả đều là những thành phần của môi trường có ý nghĩa quyết định đến sự tồn
tại của con người. Sống trong môi trường, con người một mặt chịu ảnh hưởng của nhân
tố môi trường, mặt khác con người lại tác động vào môi trường và làm cho môi trương
biến đổi, sự ảnh hưởng của môi trường lại ảnh hưởng trở lại con người. Sự phát triển
kinh tế - xã hội, hay nói cách khác sự phát triển là một quá trình sử dụng các tài nguyên
sống và không sống để sản xuất ra của cải vật chất nhằm đáp ứng nhu cầu đời sống con
người.
Môi trường tự nhiên trong quan hệ với đời sống của con người và sự phát triển
của xã hội loài người là một hệ thống tự nhiên có các chức năng sau:
- Thứ nhất: Môi trường là sinh quyển, sinh thái cần thiết cho sự sống tự nhiên
của con người. Chức năng đầu tiên của môi trường là nơi sinh sống và phát triển của xã
hội loài người. Với chức năng này môi trường là nơi cung cấp hệ sinh thái như yếu tố
vật chất cơ bản giúp sự tồn tại và phát triển của con người bao gồm không khí, nguồn
nước, đất, cây cối, rừng và sinh vật. Những yếu tố này bị tổn hại đến một mức độ nhất
định thì hậu quả của nó đe dọa đến sự sống của con người. Môi trường là không gian
sống, là khung cảnh lao động, nghỉ ngơi, vui chơi, giải trí của con người.
- Thứ hai: Môi trường là nơi chứa đựng những nguồn tài nguyên làm thành đối

tượng lao động sản xuất và hình thành các nguồn lực cần thiết cho việc sản xuất ra của
cải vật chất của loài người. Trong số này một số có thể tái tạo được, một số khác không
thể tái tạo được. Trong quá trình khai thác, nếu mức độ khai thác nhanh hơn mức độ tái
tạo thì gây ra tình trạng khan hiếm, suy kiệt hoặc khủng hoảng đối với môi trường. Với
chức năng thứ hai này môi trường là nơi cung cấp nguyên liệu và năng lượng phục vụ
hoạt động sản xuất kinh tế và đời sống của con người. Để tồn tại và phát triển, con người
phải dựa vào các tài nguyên sẵn có trong tự nhiên và môi trường là nơi cung cấp các yếu
tố đó.
GVHD: ThS Kim Oanh Na 7 SVTH: Đỗ Thành Tâm
Luận văn: Trách nhiệm bảo vệ môi trường của tổ chức, cá nhân hoạt động khai thác
khoáng sản - Pháp luật và thực tiễn
- Thứ ba: Môi trường là nơi chứa đựng chất thải của quá trình sinh hoạt trong
cuộc sống của con người và của quá trình sản xuất.
Trong quá trình sinh sống và phát triển xã hội, con người một mặt khai thác các
nguồn tài nguyên để sinh hoạt và sản xuất các loại hàng hóa khác nhau nhưng lại thải
vào môi trường các chất thải trong quá trình sinh hoạt và sản xuất.
1.1.4.2 Vai trò của môi trường đối với đời sống kinh tế - xã hội
Từ việc nhận thức chức năng của môi trường cho thấy môi trường có vai trò đặc
biệt đối với đời sống kinh tế - xã hội.
Môi trường là không gian chứa đựng các cơ thể sống bao hàm xã hội loài người,
giới sinh vật (động vật và thực vật). Mỗi cơ thể sống không thể tồn tại ở ngoài môi
trường được. Vì vậy nói tới vai trò của môi trường đối với đời sống xã hội điều đầu tiên
cần phải nhấn mạnh: Môi trường là không gian sống của mọi loài sinh vật (kể cả con
người),các loài sinh vật sinh ra, lớn lên, trưởng thành và tiêu vong đều ở trong môi
trường. Nếu không gian môi trường trong sạch sẽ làm cho chất lượng cuộc sống được
nâng cao, mọi loài sinh vật sẽ có điều kiện thuận lợi để phát triển tốt, ngược lại nếu
không gian môi trường bị ô nhiễm, môi trường bị suy thoái sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến
chất lượng của cuộc sống và như vậy sẽ cản trở sự phát triển bình thường của mọi loài
sinh vật, trong đó có xã hội loài người. Do đó bảo vệ môi trường, giữ cho môi trường
trong sạch có tác dụng trực tiếp đến việc bảo tồn và duy trì sự sống của mọi sinh vật ở

trong môi trường.
Môi trường là nơi cung cấp các yếu tố cần thiết, các điều kiện cần thiết cho sự
sống của tất cả các loài sinh vật. Ăngghen nói “con người là sản phẩm của tự nhiên”, con
người tồn tại trong môi trường tự nhiên, cùng phát triển với môi trường tự nhiên, vật
chất trong cơ thể con người do môi trường tự nhiên cung cấp, không khí mà con người
hít thở, nước mà con người uống… cũng đều từ môi trường tự nhiên và thức ăn của con
người xét cho cùng cũng từ môi trường tự nhiên: lúa gạo, hoa màu, rau xanh, trái cây
đều mọc từ đất, tôm cá lớn lên từ ao nước sông, hồ, biển… Con người và môi trường
luôn thống nhất với nhau, sống trong môi trường con người một mặt chịu sự ảnh hưởng
của môi trường, mặt khác con người lại tác động vào môi trường làm cho môi trường
biến đổi, sự biến đổi của môi trường lại ảnh hưởng trở lại đối với con người. Những thứ
mà môi trường tự nhiên cung cấp cho con người bao gồm những thứ có khả năng tái tạo
được và những thứ không có khả năng không có khả năng tái tạo. Vì vậy, để đảm bảo
cho xã hội phát triển con người cần phải biết giữ gìn những nguồn lực của tự nhiên để sử
dụng lâu dài trong tương lai.
Môi trường là nơi diễn ra mọi quá trình lao động sản xuất, dù đó là sản xuất công
nghiệp hay nông nghiệp cũng đều phải dựa trên nền tảng của môi trường. Các hoạt động
GVHD: ThS Kim Oanh Na 8 SVTH: Đỗ Thành Tâm
Luận văn: Trách nhiệm bảo vệ môi trường của tổ chức, cá nhân hoạt động khai thác
khoáng sản - Pháp luật và thực tiễn
văn hóa, xã hội, nghiên cứu khoa học, sáng tạo nghệ thuật… cũng phải dựa vào môi
trường, sử dụng các “chất liệu” do môi trường cung cấp.
Nói tóm lại mọi sự sống trên trái đất và mọi quá trình hoạt động của con người
đều được tiến hành trong môi trường, đều dựa vào môi trường và sử dụng các yếu tố có
sẵn của môi trường. Xuất phát từ nhận thức đó chúng ta môi trường có vai trò to lớn,
quyết định đối với sự tồn tại và phát triển của mọi loài sinh vật sống trong môi trường.
1.1.5 Mối quan hệ giữa môi trường và phát triển kinh tế - xã hội
Các nhà kinh tế học đã chỉ ra rất nhiều nguyên nhân tạo nên sự phát triển của kinh
tế - xã hội: đó là sự ra đời của máy móc, công cụ khoa học kỹ thuật, đó là sự thông minh
cùng với óc sáng tạo và khả năng lao động của con người… nhưng hơn tất cả đó là môi

trường. Tự bản thân máy móc, công cụ sẽ không phát huy tác dụng nếu không có nguyên
vật liệu, nhiên liệu; con người dù thông minh sáng tạo đến bao nhiêu cũng sẽ không thể
có không gian để tồn tại và sản xuất nếu không có môi trường. Không thể tách sự phát
triển kinh tế - xã hội khỏi môi trường, môi trường và phát triển có mối quan hệ khăng
khít với nhau. “Nếu không bảo vệ môi trường một cách chính đáng, phát triển sẽ bị yếu
dần. Ngược lại, không có phát triển, bảo vệ môi trường sẽ thất bại”
6
.
Phát triển kinh tế xã hội là quá trình nâng cao điều kiện sống về vật chất và tinh
thần của con người qua việc sản xuất ra của cải vật chất, cải tiến quan hệ xã hội, nâng
cao chất lượng văn hóa. Phát triển là xu hướng chung của từng cá nhân và cả loài người
trong quá trình sống, giữa môi trường và phát triển có mối quan hệ hết sức chặt chẽ: Môi
trường là địa bàn và đối tượng của sự phát triển, còn phát triển là nguyên nhân tạo nên
các biến đổi tích cực và tiêu cực đối với môi trường. triển kinh tế - xã hội là nhu cầu tất
yếu của loài người và tất nhiên trong quá trình phát triển kinh tế con người sẽ phải khai
thác môi trường, do vậy ở đây nảy sinh mâu thuẫn giữa việc phát triển kinh tế và bảo vệ
môi trường.
Trong phạm vi một quốc gia, cũng như trên toàn thế giới, luôn luôn tồn tại hai hệ
thống: Hệ thống kinh tế - xã hội và hệ thống môi trường. Hệ thống kinh tế - xã hội cấu
thành bởi các khâu: Sản xuất, lưu thông phân phối, tiêu thụ, tạo nên một dòng luân
chuyển nguyên liệu, năng lượng, hàng hóa, phế thải giữa các phần tử của hệ thống. Hệ
thống môi trường với các thành phần thiên nhiên và xã hội cùng tồn tại trên một địa bàn
với hệ thống kinh tế - xã hội. Mối quan hệ hay mâu thuẫn đều được biểu hiện rất rõ ràng.
Hệ thống kinh tế lấy nguyên liệu, năng lượng từ hệ thống môi trường. Đây là một
chức năng của môi trường: cung cấp nguyên, nhiên liệu cho cuộc sống con người. Nếu
vì phát triển kinh tế mà khai thác cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên không tái tạo được hoặc
khai thác quá khả năng phục hồi đối với tài nguyên tái tạo được thì sẽ dẫn tới không còn
6
Xem Báo cáo phát triển thế giới 1992 của Ngân hàng thế giới
GVHD: ThS Kim Oanh Na 9 SVTH: Đỗ Thành Tâm

Luận văn: Trách nhiệm bảo vệ môi trường của tổ chức, cá nhân hoạt động khai thác
khoáng sản - Pháp luật và thực tiễn
nguyên liệu, năng lượng, từ đó phải đình chỉ sản xuất, giảm sút hoặc triệt tiêu hệ thống
kinh tế. Chất thải là thứ mà cuộc sống sinh hoạt của con người và các hoạt động kinh tế
thải ra môi trường nhều nhất. Hầu hết các phế thải đều độc hại đối với sức khỏe và sinh
mệnh con người, tác động xấu đến không khí, nước, đất, các nhân tố môi trường và tài
nguyên thiên nhiên khác. Những chất độc hại đó làm tổn hại chất lượng môi trường
khiến cho hệ thống kinh tế không thể hoạt động một cách bình thường được.
Để cho sự phát triển được bền vững, việc xây dựng và phát triển kinh tế của đất
nước đòi hỏi mỗi quốc gia phải có tính toán, phải căn cứ vào tình hình tài nguyên và
trình độ phát triển của đất nước mà định ra chiến lược chung của quốc gia. Môi trường
và phát triển kinh tế - xã hội có mối quan hệ khắng khít bền chặt và bao hàm cả mâu
thuẫn gay gắt. Vấn đề quan trọng là phải giải quyết được mâu thuẫn đó một cách hợp lý
và có lợi nhất.
1.2 Khái quát về hoạt động khai thác khoáng sản
1.2.1 Khái niệm về khoáng sản
Khoáng sản là những dạng vật chất rất gần gũi và đóng vai trò to lớn trong đời
sống con người như sắt, than đá, kẽm, vàng, dầu khí, nước khoáng thiên nhiên… Giá trị
to lớn của khoáng sản cũng như tính phức tạp của các quan hệ xã hội phát sinh trong quá
trình khảo sát, thăm dò, khai thác, chế biến khoáng sản tất yếu dẫn tới Nhà nước quản lý
khoáng sản bằng pháp luật.
Dưới góc độ pháp luật, khoáng sản được hiểu bao gồm các tài nguyên trong lòng
đất, trên mặt đất dưới dạng những tích tụ tự nhiên khoáng vật, khoáng chất có ích ở thể
rắn, thể lỏng, thể khí, hiện tại hoặc sau này có thể khai thác. Khoáng vật, khoáng chất ở
bãi thải của mỏ mà sau này có thể được khai tác lại, cũng là khoáng sản (khoản 1 Điều 3
Luật khoáng sản 1996; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật khoáng sản 2005).
Luật khoáng sản 2010 được Quốc hội thông qua ngảy 17 tháng 11 năm 2010 có
quy định như sau: “Khoáng sản là khoáng vật, khoáng chất có ích được tích tự nhiên ở
thể rắn, thể lỏng, thể khí tồn tại trong lòng đất, trên mặt, bao gồm cả khoáng vật, khoáng
chất ở bãi thải của mỏ”.

1.2.1 Phân loại khoáng sản
Theo tính chất của công dụng, Khoáng sản được chia ra làm bốn nhóm: Khoáng
sản kim loại, khoáng sản phi kim, khoáng sản nhiên liệu và khoáng sản nước.
- Khoáng sản kim loại là những quặng, qua quá trình chế luyện, lấy ra kim loại
hoặc hợp chất của chúng, thuộc nhóm này gồm: Nhóm khoáng sản sắt và hợp kim sắt
(sắt, Mangan, Crôm…); Nhóm kim lại cơ bản (Thiếc, Đồng, Chì, Kẽm…); Nhóm kim
loại nhẹ (Nhôm, Titan, Magiê…); Nhóm kim loại phóng xạ (Uran, thori, rađi) và nhóm
kim loại hiếm và đất hiếm.
GVHD: ThS Kim Oanh Na 10 SVTH: Đỗ Thành Tâm
Luận văn: Trách nhiệm bảo vệ môi trường của tổ chức, cá nhân hoạt động khai thác
khoáng sản - Pháp luật và thực tiễn
- Khoáng sản phi kim là những quặng được sử dụng trực tiếp hoặc qua chế biến
để lấy ra đơn chất hoặc hợp chất không kim loại: nhóm khoáng sản hóa chất và phân bón
(lưu huỳnh, apatit, phôtphorit…); Nhóm nguyên liệu gốm sứ - chịu lửa (sét, kaolin…) và
nhóm nguyên liệu kiến trúc xây dựng (cát, đá vôi, đá hoa…).
- Khoáng sản nhiên liệu gồm các đá có nguồn gốc sinh vật (than bùn, than đá,
dầu…). Loại khoáng sản này ngoài việc làm chất đốt, khoáng sản nhiên liệu còn để sản
xuất ra hóa phẩm, dược phẩm và các thành phần khác (sợi nhân tạo, vật liệu khuôn
đúc.v.v…).
- Khoáng sản nước: Là các loại nước được dùng cho sinh hoạt và công nghiệp
như nước khoáng, bùn khoáng sử dụng trong y tế và sinh hoạt.
1.2.3 Khái niệm khai thác khoáng sản
Khai thác khoáng sản là hoạt động xây dựng cơ bản mỏ, khai đào, sản xuất và
các hoạt động có liên quan trực tiếp nhằm thu hồi khoáng sản (khoản điều 3 Luật khoáng
sản 1996).
Theo Luật khoáng sản 2010 thì khai thác khoáng sản lả hoạt động nhằm thu hồi
khoáng sản, bao gồm xây dựng cơ bản mỏ, khai đào, làm giàu và các hoạt động có liên
quan.
Đây là hoạt động được tiến hành sau khi đã có giấy phép khai thác khoáng sản
của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền và được tính từ khi mỏ bắt đầu xây dựng cơ bản

(hay còn gọi là mở mỏ), khai thác bình thường theo công thức thiết kế, cho đến khi mỏ
mỏ kết thúc khai thác (đóng cửa mỏ - phục hồi môi trường).
Trước đây, trong thời kỳ bao cấp hoạt động khai thác khoáng sản chủ yếu do các
tổng công ty, công ty Nhà nước thực hiện tại các mỏ đã được tìm kiếm, thăm dò bằng
nguồn vốn của Nhà nước như apatit, quặng sắt, than, đá vôi, sét làm nguyên liệu xi
măng, thiếc… với số lượng rất ít. Sau năm 1996 khi Luật khoáng sản được ban hành, với
chính sách đầu tư của Nhà nước, hoạt động khai thác đã phát triển nhanh cả về quy mô
và thành phần kinh tế tham gia hoạt động khoáng sản, nhất là trong vài năm trở lại đây.
1.2.4 Vai trò của khoáng sản
Tuy không có vai trò quyết định sự tồn tại và phát triển của loài như các thành
phần môi trường nước, đất và không khí… nhưng tài nguyên khoáng sản cũng là những
yếu tố hết sức quan trọng trong việc bảo đảm sự duy trì và phát triển xã hội. Xét từ
phương diện cá nhân, con người có thể tồn mà không cần đến tài nguyên khoáng sản,
nhưng trên bình diện chung thì một xã hội không thể phát triển bền vững và toàn diện
nếu không có bất kì một tài nguyên khoáng sản nào. Vai trò và tầm quan trọng của
khoáng sản được thể hiện ở những khía cạnh sau đây:
GVHD: ThS Kim Oanh Na 11 SVTH: Đỗ Thành Tâm
Luận văn: Trách nhiệm bảo vệ môi trường của tổ chức, cá nhân hoạt động khai thác
khoáng sản - Pháp luật và thực tiễn
Về phương diện kinh tế: Khoáng sản là nguồn nguyên liệu chính cho nhiều ngành
công nghiệp then chốt, như đá vôi dùng cho sản xuất xi măng, sản xuất vật liệu xây
dựng; quặng sắt được dùng cho ngành luyện kim, cơ khí… Than đá, dầu mỏ, khí gas…
là những khoáng sản cung cấp năng lượng chủ yếu cho nhiều ngành kinh tế quan trọng
cũng như phục vụ sinh hoạt hằng ngày của con người, nước khoáng, nước nóng thiên
nhiên là những tài nguyên có giá trị cao trong việc bảo vệ sức khỏe con người, đồng thời
cũng là nguồn nguyên liệu đặc biệt đối với một số nghành công nghiệp.
Bản thân nghành công nghiệp khoáng sản là một nghành chiếm tỷ trọng cao trong
nền kinh tế của nhiều nước, như công nghiệp khai thác đồng ở Chilê, công nghiệp than
đá ở Ucraina, công nghiệp dầu mỏ ở Cooet, Irăc và Veneduela. Xuất khẩu khoáng sản
thường đem lại nguồn thu lớn cho các quốc gia, nhiều nước có nguồn thu ngân sách chủ

yếu là từ khai khoáng: Bruei, Cooet, Veneduela là những ví dụ điển hình.
Về phương diện chính trị: Khoáng sản tạo cho các quốc gia có một vị trí quan
trọng trong giao lưu quốc tế. Nó góp phần không nhỏ vào việc làm tăng tính độc lập, tự
chủ của mỗi quốc gia. Thậm chí trong một số trường hợp, nó còn làm tăng các ảnh
hưởng về mặt chính trị của quốc gia này đối với quốc gia khác, các quốc gia không có
tài nguyên khoáng sản thường phụ thuộc rất nhiều về kinh tế cũng như chính trị đối với
các quốc gia có ưu thế trong vấn đề này.
Vai trò, tầm quan trọng của tài nguyên khoáng sản còn thể hiện trong các ảnh
hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp của các hoạt động khoáng sản tới môi trường xung quanh.
Thực tế cho thấy các ảnh hưởng của hoạt động khoáng sản tới các thành phần môi
trường khác như đất, nước, không khí, hệ sinh thái… thường rất nghiêm trọng. Điều này
bắt nguồn từ đặc điểm của hoạt động khoáng sản là thường được tiến hành trên quy môi
rộng lớn, với số lượng khai thác nhiều, thời gian hoạt động kéo dài và thường phải sử
dụng nhiều phương tiện và hóa chất trợ giúp. Phạm vi và mức độ ảnh hưởng tới môi
trường càng nghiêm trọng khi đó là những hoạt động khai thác khoáng sản độc hại.
1.3 Khai thác khoáng sản và tác động đến môi trường
1.3.1 Hiện trạng khai khoáng sản ở nước ta
Việt Nam là nước có tiềm năng về tài nguyên khoáng sản. Cho đến nay ngành
Địa chất đã tìm kiếm, phát hiện hơn 5000 mỏ và điểm quặng của khoảng 60 loại khoáng
sản khác nhau. Một số khoáng sản đã được phát hiện và được khai thác từ rất lâu như
vàng, thiếc, chì, kẽm, than đá và các loại vật liệu xây dựng; số khác mới được phát hiện
và được khai thác như dầu khí, sắt đồng… Một số nơi, có những mỏ tập trung như than
ở Quảng Ninh, bôxit ở Tây Nguyên và apatit, đất hiếm ở miền Bắc.
+ Nhu cầu của cuộc sống đã tạo nên áp lực của việc khai thác khoáng sản
- Nhu cầu về vật liệu xây dựng:
GVHD: ThS Kim Oanh Na 12 SVTH: Đỗ Thành Tâm
Luận văn: Trách nhiệm bảo vệ môi trường của tổ chức, cá nhân hoạt động khai thác
khoáng sản - Pháp luật và thực tiễn
Trong những năm qua, tốc độ tăng trưởng của ngành Xây dựng có bước đột phá
lớn, đòi hỏi khối lượng lớn khoáng sản, vật liệu xây dựng để đáp ứng. Vì vậy, hàng loạt

mỏ mới với các quy mô vừa và nhỏ được mở ra trên khắp mọi miền đất nước.
- Nhu cầu xuất khẩu khoáng sản:
Một số khoáng sản được khai thác chủ yếu phục vụ cho xuất khẩu như: Quặng
ilmenit, chì-kẽm, crôm, thiếc, mangan, quặng sắt... Sản phẩm xuất khẩu dưới dạng
quặng thô, quặng tinh hoặc đã được chế biến thành kim loại. Nhu cầu xuất khẩu quặng
có xu hướng gia tăng trong đó có than sạch. Chủ yếu xuất khẩu sang thị trường Trung
Quốc, Nhật Bản và một số nước khác.
- Nhu cầu giải quyết công ăn việc làm:
Nước ta lực lượng lao động trẻ, khoẻ, phần lớn là lao động phổ thông, cần có
việc làm đang ngày càng gia tăng. Tài nguyên khoáng sản của nước ta phân bố trên diện
rộng, đa dạng, phong phú về chủng loại và nhu cầu đáp ứng cho thị trường ngày một
tăng, nên một bộ phận lớn lao động còn chưa có việc làm đã tham gia hoạt động khai
thác khoáng sản.
- Các nhu cầu khác:
Việc chuyển đổi cơ chế kinh tế bao cấp sang cơ chế kinh tế thị trường đã làm
xuất hiện nhiều thành phần kinh tế. Ngoài các doanh nghiệp nhà nước, còn có các thành
phần kinh tế khác. Trong số các doanh nghiệp được thành lập có nhiều doanh nghiệp
đăng ký ngành nghề kinh doanh liên quan đến hoạt động khoáng sản. Một lực lượng
khác là các tổ hợp kinh doanh, khai thác khoáng sản hình thành ở hầu hết các huyện, xã.
Lực lượng này chủ yếu tham gia kinh doanh, khai thác các loại khoáng sản làm vật liệu
xây dựng thông thường (đá, cát, sỏi...), hình thức khai thác rất linh hoạt, phong phú, theo
mùa vụ…, để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng nguyên liệu khoáng sản cho xây dựng tại địa
phương.
Vì vậy, hiện nay việc khai thác khoáng sản đang được tiến hành rộng rãi ở các địa
phương. Bên cạnh việc đóng góp tích cực vào công cuộc phát triển của đất nước, các
hoạt động này cũng góp phần không nhỏ vào việc gây ô nhiễm môi trường sống, tác hại
đến sức khoẻ của con người và sự phát triển bền vững của đất nước.
+ Các hình thức khai thác khoáng sản
- Khai thác khoáng sản quy mô công nghiệp
Khai thác khoáng sản quy mô công nghiệp đang từng bước được nâng cao về

năng lực công nghệ, thiết bị, quản lý. Hoạt động sản xuất, kinh doanh đã có sự gắn kết
chặt chẽ giữa mục tiêu lợi nhuận, kinh tế với trách nhiệm bảo vệ môi trường, bảo vệ tài
nguyên khoáng sản. Do khả năng đầu tư còn hạn chế nên các mỏ khai thác quy mô công
GVHD: ThS Kim Oanh Na 13 SVTH: Đỗ Thành Tâm
Luận văn: Trách nhiệm bảo vệ môi trường của tổ chức, cá nhân hoạt động khai thác
khoáng sản - Pháp luật và thực tiễn
nghiệp ở nước ta hiện chưa đồng đều về hiệu quả kinh tế, về việc chấp hành các quy
định của pháp luật về khoáng sản, về bảo vệ môi trường.
- Khai thác khoáng sản quy mô nhỏ, tận thu
Hình thức khai thác này đang diễn ra phổ biến ở hầu hết các địa phương trong cả
nước và tập trung chủ yếu vào các loại khoáng sản làm vật liệu xây dựng Ngoài ra nhiều
tỉnh còn khai thác than, quặng sắt, antimon, thiếc, chì, kẽm, bôxit, quặng ilmenit dọc
theo bờ biển để xuất khẩu. Do vốn đầu tư ít, khai thác bằng phương pháp thủ công hoặc
bán cơ giới là chính, nên trong quá trình khai thác đã làm ảnh hưởng đến môi trường,
cảnh quan.
- Khai thác trái phép tài nguyên khoáng sản
Việc khai thác trái phép tài nguyên khoáng sản, kéo theo các hậu quả nghiêm
trọng như tàn phá môi trường, làm thất thoát, lãng phí tài nguyên. Việc khai thác trái
phép tài nguyên khoáng sản gây hậu quả lớn đến môi trường, chủ yếu là nạn khai thác
vàng, sử dụng cyanur, hoá chất độc hại để thu hồi vàng đã diễn ra ở Quảng Nam, Lâm
Đồng, Đà Nẵng; khai thác chì, kẽm, thiếc, than ở các tỉnh miền núi phía Bắc; khai thác
quặng ilmenit dọc bờ biển, đã phá hoại các rừng cây chắn sóng, chắn gió, chắn cát ven
biển; khai thác cát, sỏi lòng sông gây xói lở bờ, đê, kè, ảnh hưởng các công trình giao
thông, gây ô nhiễm nguồn nước; khai thác đá vật liệu xây dựng phá hoại cảnh quan, môi
trường, gây ô nhiễm không khí.
1.3.2 Tác động của hoạt động khai thác khoáng sản đến môi trường
Những năm gần đây, cùng với sự phát triển chung của cả nước, các hoạt động
khai thác khoáng sản đã và đang góp phần to lớn vào công cuộc đổi mới đất
nước. Ngành công nghiệp khai thác mỏ đã và đang ngày càng chiếm vị trí quan trọng
trong nền kinh tế của Việt Nam.

Trong những năm qua, hoạt động khai khoáng sản đã đóng góp tới 5,6% GDP.
Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực đạt được, chúng ta cũng đang phải đối mặt với
nhiều vấn đề về môi trường. Quá trình khai thác mỏ phục vụ cho lợi ích của mình, con
người đã làm thay đổi môi trường xung quanh. Yếu tố chính gây tác động đến môi
trường là khai trường của các mỏ, bãi thải, khí độc hại, bụi và nước thải… làm phá vỡ
cân bằng điều kiện sinh thái, đã được hình thành từ hàng chục triệu năm, gây ra sự ô
nhiễm nặng nề đối với môi trường và là vấn đề cấp bách mang tính chất xã hội và chính
trị của cộng đồng.
+ Ô nhiễm không khí, nước
Các hoạt động khai thác khoáng sản thường sinh ra bụi, nước thải với khối lượng
lớn, gây ô nhiễm không khí và nước.
GVHD: ThS Kim Oanh Na 14 SVTH: Đỗ Thành Tâm
Luận văn: Trách nhiệm bảo vệ môi trường của tổ chức, cá nhân hoạt động khai thác
khoáng sản - Pháp luật và thực tiễn
Tác động hoá học của hoạt động khai thác khoáng sản tới nguồn nước: Sự phá vỡ
cấu trúc của đất đá chứa quặng khi tiến hành đào bới và khoan nổ sẽ thúc đẩy các quá
trình hoà tan, rửa lũa các thành phần chứa trong quặng và đất đá, quá trình tháo khô mỏ,
đổ các chất thải vào nguồn nước, chất thải rắn, bụi thải không được quản lý, xử lý chặt
chẽ, tham gia vào thành phần nước mưa, nước chảy tràn cung cấp cho nguồn nước tự
nhiên,... là những tác động hoá học làm thay đổi tính chất vật lý và thành phần hoá học
của nguồn nước xung quanh các khu mỏ. Nước ở các mỏ than thường có hàm lượng các
ion kim loại nặng, á kim, các hợp chất hữu cơ, các nguyên tố phóng xạ... cao hơn so với
nước mặt và nước biển khu vực đối chứng và cao hơn TCVN từ 1-3 lần.
Trong các mỏ thiếc sa khoáng, biểu hiện chính của ô nhiễm hoá học là làm đục
nước bởi bùn - sét lơ lửng, tăng hàm lượng các ion sắt và một số khoáng vật nặng. Việc
khai thác và tuyển quặng vàng phải dùng đến thuốc tuyển chứa Hg. Ngoài ra, các nguyên
tố kim loại nặng như asen, antimoan, các loại quặng sunfua, có thể rửa lũa hoà tan vào
nước. Vì vậy, ô nhiễm hoá học do khai thác và tuyển quặng vàng là nguy cơ đáng lo ngại
đối với nguồn nước sinh hoạt và nước nông nghiệp. Tại những khu vực này, nước
thường bị nhiễm bẩn bởi bùn sét, một số kim loại nặng và hợp chất độc như Hg, As, Pb

v.v... mà nguyên nhân chính là do nước thải, chất thải rắn không được xử lý đổ bừa bãi
ra khai trường và khu vực tuyển quặng.
Việc khai thác vật liệu xây dựng, nguyên liệu cho sản xuất phân bón và hoá chất
như đá vôi cho nguyên liệu xi măng, đá xây dựng các loại, sét, cát sỏi, apatit, ... đã gây
những tác động xấu đến môi trường như làm ô nhiễm không khí, ô nhiễm nước. Nhìn
chung quy trình khai thác đá còn lạc hậu, không có hệ thống thu bụi, nhiều khí hàm
lượng bụi tại nơi làm việc lớn gấp 9 lần với tiêu chuẩn cho phép.
+ Ảnh hưởng đến nguồn tài nguyên khác
Khai thác khoáng sản là quá trình con người bằng phương pháp khai thác lộ thiên
hoặc hầm lò đưa khoáng sản từ lòng đất phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Các hình
thức khai thác bao gồm: khai thác thủ công, khai thác quy mô nhỏ và khai thác quy mô
vừa.
Bất cứ hình thức khai thác khoáng sản nào cũng dẫn đến sự suy thoái môi
trường. Nghiêm trọng nhất là khai thác ở các vùng mỏ, đặc biệt là hoạt động của các mỏ
khai thác than, quặng và vật liệu xây dựng. Năm 2006 các mỏ than của Tập đoàn Công
nghiệp Than và Khoáng sản Việt Nam đã thải vào môi trường tới 182,6 triệu m
3
đất đá
và khoảng 70 triệu m
3
nước thải từ mỏ. Quá trình khai thác khoáng sản thường qua ba
bước: mở cửa mỏ, khai thác và đóng cửa mỏ. Như vậy, tất cả các công đoạn khai thác
đều tác động đến tài nguyên và môi trường đất. Hơn nữa, công nghệ khai thác hiện nay
chưa hợp lý, đặc biệt các mỏ kim loại và các khu mỏ đang khai thác hầu hết nằm ở vùng
GVHD: ThS Kim Oanh Na 15 SVTH: Đỗ Thành Tâm
Luận văn: Trách nhiệm bảo vệ môi trường của tổ chức, cá nhân hoạt động khai thác
khoáng sản - Pháp luật và thực tiễn
núi và trung du. Vì vậy, việc khai thác khoáng sản trước hết tác động đến rừng và đất
rừng xung quanh vùng mỏ.
Hoạt động khai thác khoáng sản là một trong những nguyên nhân làm giảm độ

che phủ do rừng cây bị chặt hạ, lớp phủ thực vật bị suy giảm. Hoạt động khai thác
khoáng sản cũng làm cho thực vật, động vật bị giảm số lượng hoặc tuyệt chủng do các
điều kiện sinh sống ở rừng cây, đồng cỏ và sông nước xấu đi. Một số loài thực vật bị
giảm số lượng, động vật phải di cư sang nơi khác.
Do đặc thù của khai thác mỏ là một hoạt động công nghiệp không giống các hoạt
động công nghiệp khác về nhiều mặt, như phải di dời một khối lượng lớn đất đá ra khỏi
lòng đất tạo nên một khoảng trống rất lớn và rất sâu. Một khối lượng lớn chất thải rắn
được hình thành do những vật liệu có ích thường chỉ chiếm một phần nhỏ của khối
lượng quặng được khai thác, dẫn đến khối lượng đất đá thải vượt khối lượng quặng nằm
trong lòng đất. Chất thải rắn, không sử dụng được cho các mục đích khác, đã tạo nên
trên bề mặt đất địa hình mấp mô, xen kẽ giữa các hố sâu và các đống đất, đá. Đặc biệt ở
những khu vực khai thác "thổ phỉ", tình hình còn khó khăn hơn nhiều. Một số diện tích
đất xung quanh các bãi thải quặng có thể bị bồi lấp do sạt lở, xói mòn của đất đá từ các
bãi thải, gây thoái hoá lớp đất mặt. Việc đổ bỏ đất đá thải tạo tiền đề cho mưa lũ bồi lấp
các sông suối, các thung lũng và đồng ruộng phía chân bãi thải và các khu vực lân cận.
Khi có mưa lớn thường gây ra các dòng bùn di chuyển xuống vùng thấp, vùng đất canh
tác, gây tác hại tới hoa màu, ruộng vườn, nhà cửa, vào mùa mưa lũ thường gây ra lũ bùn
đá, gây thiệt hại tới môi trường kinh tế và môi trường xã hội.
Tóm lại: Các hoạt động khai thác khoáng sản đã gây ra rất nhiều tác động xấu đến
môi trường xung quanh, nhưng có thể nói tóm lại trong một số tác động như sau: sử
dụng chưa thực sự có hiệu quả các nguồn khoáng sản tự nhiên; tác động đến cảnh quan
và hình thái môi trường; tích tụ hoặc phát tán chất thải rắn, làm ảnh hưởng đến nguồn
nước, ô nhiễm nước, ô nhiễm không khí, ô nhiễm đất, gây tiếng ồn và chấn động; gây
ảnh hưởng đến sức khỏe và an toàn của người lao động.
1.3.3 Sự cần thiết bảo vệ môi trường trong hoạt động khai thác khoáng sản
Xuất phát từ việc nhận thức rõ tầm quan trọng của môi trường, cùng với việc
phân tích sự tác động của hoạt động khai thác khoáng sản đến mối trường cho thấy môi
trường trong hoạt động này bị ảnh hưởng rất lớn, do đó đòi hỏi cần phải bảo vệ môi
trường trong hoạt động này là vệc làm hết sức cần thiết.
Bảo vệ môi trường trong hoạt động khai thác khoáng sản là sử dụng tổng hợp các

biện pháp nhằm giữ cho môi trường trong lành, sạch đẹp; phòng ngừa, hạn chế tác động
xấu đến môi trường; ứng phó sự cố môi trường; khắc phục tình trạng ô nhiễm, suy thoái,
GVHD: ThS Kim Oanh Na 16 SVTH: Đỗ Thành Tâm