Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật trong tiểu thuyết bướm trắng của nhất linh

Trường đại học sư phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

LỜI CẢM ƠN

Tác giả khóa luận xin cảm ơn Thạc sĩ Vũ Văn Ký, người đã tận tình
hướng dẫn tác giả trong suốt quá trình thực hiện đề tài.
Tác giả cũng xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong khoa Ngữ
văn, đặc biệt là các thầy cô giáo trong tổ Văn học Việt Nam đã động viên,
chỉ bảo tác giả trong suốt quá trình học tập và triển khai khóa luận!

Hà Nội, ngày 20 tháng 04 năm 2011

Tác giả khóa luận

Hà Thị Tuyết Nhung

Hà Thị Tuyết Nhung

1

K33C – Ngữ Văn


Trường đại học sư phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan, khóa luận “Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật
trong tiểu thuyết Bướm trắng của Nhất Linh” là đề tài nghiên cứu của
riêng tôi, có tham khảo ý kiến của những người đi trước, dưới sự giúp đỡ
khoa học của Thạc sĩ Vũ Văn Ký. Khóa luận không sao chép từ một công
trình có sẵn nào.
Nếu sai, tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm.

Hà Nội, ngày 20 tháng 04 năm 2011

Tác giả khóa luận

Hà Thị Tuyết Nhung

Hà Thị Tuyết Nhung

2

K33C – Ngữ Văn


Trường đại học sư phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

MỤC LỤC
Trang

Lời cảm ơn
Lời cam đoan
Mục lục

Mở đầu.................................................................................................................. 5
1. Lí do chọn đề tài...............................................................................5
2. Lịch sử vấn đề ..................................................................................6
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu........................................................7
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ........................................................8
5. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................8
6. Đóng góp của khóa luận ...................................................................8
7. Bố cục khóa luận ..............................................................................8
Nội dung.................................................................................................10
Chương 1: Những vấn đề chung .................................10
1.1. Tổ chức Tự lực Văn đoàn – Lịch sử hình thành và phát triển............10
1.1.1. Tổ chức Tự lực Văn đoàn ............................................................10
1.1.2. Tôn chỉ, mục đích sáng tác và cơ quan ngôn luận của Tự lực Văn
đoàn ........................................................................................................11
1.1.3. Vai trò của Tự lực Văn đoàn trong cuộc cách tân Văn học ..........13
1.2. Nhất Linh và vị trí của Nhất Linh trong Tự lực Văn đoàn ................14
1.2.1. Tác giả Nhất Linh........................................................................14
1.2.2. Vị trí của Nhất Linh trong Tự lực Văn đoàn ................................16
1.3. Vấn đề miêu tả tâm lí nhân vật trong tiểu thuyết Tự lực Văn đoàn ...17

Hà Thị Tuyết Nhung

3

K33C – Ngữ Văn


Trường đại học sư phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

1.3.1. Nhân vật và vai trò của nhân vật trong tiểu thuyết Tự lực Văn
đoàn ........................................................................................................17
1.3.2. Vai trò miêu tả tâm lí nhân vật trong tiểu thuyết ..........................20
Chương 2: Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật trong
tiểu thuyết Bướm trắng của Nhất Linh.................................................22
2.1. Giới thiệu tiểu thuyết Bướm trắng ...................................................22
2.2. Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật trong Bướm trắng .....................24
2.2.1. Nghệ thuật tạo dựng tình huống truyện........................................24
2.2.1.1. Tình huống truyện tạo bi kịch tâm lí nhân vật..........................25
2.2.1.2. Không gian nghệ thuật.............................................................27
2.2.1.3. Thời gian nghệ thuật ................................................................32
2.2.2. Nghệ thuật đối thoại ....................................................................38
2.2.2.1. Đối thoại mang tính chất ám chỉ của nhân vật..........................39
2.2.2.2. Đối thoại qua cử chỉ, hành động của nhân vật..........................44
2.2.2.3. Đối thoại mang tính chất độc thoại của nhân vật......................47
2.2.3. Nghệ thuật độc thoại....................................................................52
2.2.3.1. Độc thoại nội tâm qua hình thức viết thư .................................53
2.2.3.2. Độc thoại nội tâm kết hợp miêu tả và kể ..................................56
2.2.3.3. Độc thoại nội tâm qua miêu tả thế giới cảm giác......................63
Kết luận..................................................................................................68
Tài liệu tham khảo.................................................................................70

Hà Thị Tuyết Nhung

4

K33C – Ngữ Văn

Trường đại học sư phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài
Tự lực Văn đoàn có vị trí quan trọng trong nền văn học hiện đại Việt
Nam, đặc biệt ở giai đoạn 1930–1945. Vì vậy, khi nghiên cứu văn học
không thể bỏ qua hiện tượng văn học này. Có thể nói, Tự lực Văn đoàn là
một tổ chức sáng tác đi tiên phong trong trào lưu hiện đại hóa văn học Việt
Nam nửa đầu thế kỉ XX.
Nhất Linh là nhà văn lớn, đồng thời được đội ngũ nhà văn trong
nhóm xem là linh hồn của Tự lực Văn đoàn. Ông là người tham gia sáng
lập Tự lực Văn đoàn (1933), đồng thời cũng là cây bút sáng giá nhất của
nhóm. Văn phẩm của ông bao gồm truyện ngắn, tiểu thuyết, thơ, thành
công hơn cả là thể loại tiểu thuyết. “Trong vòng tám năm 1932 – 1940 Tự
lực Văn đoàn chiếm ưu thế tuyệt đối trên văn đoàn công khai sách báo, vừa
đẹp nhất vừa bán chạy nhất, có ảnh hưởng nhất định trong giới tri thức tư
sản và tiểu tư sản thành thị điều đó không ai phủ nhận đứng đầu là Nhất
Linh”. [3, 365]. Nhất Linh luôn có ý thức đấu tranh bằng văn nghệ cho
những quan điểm xã hội của mình với lối viết ngắn gọn, giản dị, chắt lọc
đặc biệt ở nghệ thuật miêu tả nhân vật. Ông tập trung đi vào khám phá
chiều sâu tâm hồn nhân vật với nhiều biến cố phức tạp tiêu biểu là Bướm
trắng (1940). Hà Minh Đức nhận xét: “Bướm trắng là một tác phẩm gây
ấn tượng về mặt nghệ thuật của Nhất Linh, với nghệ thuật miêu tả tâm lí
sắc sảo, tác giả xây dựng được một nhân vật có nội tâm phức tạp và phù
hợp góp phần hiện đại hóa tiểu thuyết Việt Nam” [3, 191]. Chúng ta khẳng
định rằng Bướm trắng ra đời, đã đánh dấu một chặng đường phát triển tài

Hà Thị Tuyết Nhung

5

K33C – Ngữ Văn


Trường đại học sư phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

năng của Nhất Linh. Nó kịp thời phản ánh chân thật bộ phận thanh niên trí
thức tiểu tư sản rơi vào bi kịch vòng xoáy của những tâm trạng giả dối và
chân thật, ích kỉ và nhân hậu, phóng đãng và tự trọng, thấp hèn và cao
thượng, tất cả mâu thuẫn trong nội tâm nhân vật.
Nhất Linh là nhà văn có vai trò trụ cột của tổ chức Tự lực Văn đoàn
sáng tác của ông có sức chi phối và ảnh hưởng sâu sắc đến sáng tác của tổ
chức. Mặt khác Bướm trắng được Nhất Linh viết ở giai đoạn thoái trào của
xu hướng tiểu thuyết Tự lực Văn đoàn. Đây là tác phẩm gây nhiều tranh cãi
về nội dung tư tưởng, nhưng lại được coi là tiểu thuyết thành công về nghệ
thuật của nhà văn. Nghiên cứu, tìm hiểu Bướm trắng hẳn sẽ đem lại nhiều
bổ ích và lí thú.
Với những lí do trên chúng tôi lựa chọn đề tài “Nghệ thuật miêu tả
tâm lí nhân vật trong tiểu thuyết Bướm trắng của Nhất Linh”.
2. Lịch sử vấn đề
Hơn nửa thế kỉ qua, tiểu thuyết của Nhất Linh được các nhà phê bình
nghiên cứu khá nhiều. Việc đánh giá Tự lực Văn đoàn, cũng như nghiên
cứu tiểu thuyết của Nhất Linh có nhiều diễn biến phức tạp, mỗi một thời kì
có những đánh giá khác nhau. Tiểu thuyết Bướm trắng đã đánh dấu thành

công của Nhất Linh ở giai đoạn chuyển từ tiểu thuyết luận đề sang tiểu
thuyết tâm lí đã từng làm tốn nhiều giấy mực của các nhà nghiên cứu.
Thứ nhất, những ý kiến phản đối tư tưởng của truyện. Trong công
trình nghiên cứu của Trương Chính, ông nhận xét: “Bướm trắng là cuốn
tiểu thuyết của Nhất Linh bị các nhà phê bình chê nhiều nhất. Tiểu thuyết
của Tự lực Văn đoàn vốn đã bệnh tật nên càng mau chóng bộc lộ chủ nghĩa
cá nhân, hưởng lạc, ích kỉ, thậm chí điên loạn, đồi bại …có thể nói đó là

Hà Thị Tuyết Nhung

6

K33C – Ngữ Văn


Trường đại học sư phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

cuốn tiểu thuyết vô luân lí, phi luân lí như chúng ta thường gặp trong văn
chương Pháp. Nhất Linh phân tích tâm lí một con bệnh” [3, 522-523].
Thứ hai, bên cạnh những ý kiến phản đối với cái nhìn phiến diện về
Bướm trắng còn có những ý kiến thể hiện quan điểm nhìn nhận, đánh giá
khách quan hơn. Trong lời giới thiệu Bướm trắng của Nhất Linh,Hà Minh
Đức ghi nhận đóng góp của Nhất Linh về nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân
vật. Tác giả khẳng định: “Miêu tả nhân vật Trương, Nhất Linh đã vận dụng
nhiều hình thức miêu tả trực tiếp, gián tiếp, nhật kí, thư từ, đối thoại, độc
thoại nội tâm. Có thể nói Nhất Linh thành công nhiều trong phân tích tâm
lí nhân vật (…) với khả năng phân tích tâm lí uyển chuyển sắc sảo đã góp
phần quan trọng vào nghệ thuật miêu tả tâm lí của Nhất Linh” [3, 243].

Như vậy, dù không có nhiều công trình nghiên cứu riêng về Bướm
trắng, nhưng một số tác giả khi bàn về Tự lực Văn đoàn, về sự nghiệp văn
học của Nhất Linh cũng đã quan tâm đến một số vấn đề của tiểu thuyết
Bướm trắng.
Kế thừa những ý kiến có tính chất gợi ý, định hướng của người đi
trước, chúng tôi tiếp tục đi sâu tìm hiểu “Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân
vật trong tiểu thuyết Bướm trắng của Nhất Linh”.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Đề tài hướng tới các mục đích và nhiệm vụ sau:
- Nghiên cứu nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật của ngòi bút Nhất
Linh qua tác phẩm Bướm trắng.
- Thấy được cái hay, nét độc đáo của tiểu thuyết tâm lí, so sánh với
tiểu thuyết luận đề.

Hà Thị Tuyết Nhung

7

K33C – Ngữ Văn


Trường đại học sư phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

- Từ đó, ghi nhận đóng góp của Nhất Linh trong nghệ thuật miêu tả
tâm lí và đóng góp của ông đối với quá trình hiện đại hóa nền văn học dân
tộc.
4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu

Đề tài chủ yếu đi sâu khai thác “Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân
vật trong tiểu thuyết Bướm trắng của Nhất Linh”.
4.2. Phạm vi đề tài
Đề tài giới hạn trong tiểu thuyết Bướm trắng của nhà văn Nhất Linh,
trong đó, tập trung vào vấn đề nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật.
Tuy nhiên, để có được cái nhìn khách quan và đánh giá thỏa đáng
chúng tôi có sự so sánh với một số tác phẩm khác như: Đôi bạn, Nắng thu
của Nhất Linh, Đẹp của Khái Hưng.
5. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp phân tích
Phương pháp so sánh
Phương pháp tổng hợp
6. Đóng góp của đề tài
Khóa luận góp phần làm rõ nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật trong
tiểu thuyết Bướm trắng của Nhất Linh. Đồng thời là một tư liệu tham khảo
thiết thực trong việc tìm hiểu tiểu thuyết Nhất Linh.
7. Bố cục khóa luận
Khóa luận gồm 3 phần:
Phần mở đầu
Phần nội dung: gồm 2 chương

Hà Thị Tuyết Nhung

8

K33C – Ngữ Văn


Trường đại học sư phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

Chương I: Những vấn đề chung
Chương II: Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật trong tiểu
thuyết Bướm trắng của Nhất Linh.
Phần kết luận
Ngoài ra khóa luận còn có mục lục, tài liệu tham khảo

Hà Thị Tuyết Nhung

9

K33C – Ngữ Văn


Trường đại học sư phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

NỘI DUNG
CHƯƠNG 1
NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG

1.1. Tổ chức Tự lực Văn đoàn – lịch sử hình thành và phát triển
1.1.1. Tổ chức Tự lực Văn đoàn
Tự lực Văn đoàn là một tổ chức văn học do Nhất Linh sáng lập
(1933). Tổ chức này có tám thành viên chính thức là: Nhất Linh (Nguyễn
Tường Tam), Khái Hưng (Trần Khánh Dư), Hoàng Đạo (Nguyễn Tường
Long), Thạch Lam (Nguyễn Tường Vinh), Trần Tiêu, Tú Mỡ (Hồ Trọng
Hiếu), Thế Lữ (Nguyễn Thứ Lễ), Xuân Diệu (Ngô Xuân Diệu). Ngoài ra

còn có đội ngũ cộng tác viên đông đảo, trong đó có những văn nghệ sĩ nổi
tiếng đương thời như: Đoàn Phú Tứ, Huy Cận, Nguyễn Gia Trí, Tô Ngọc
Vân… Ba cây bút chủ đạo của Tự lực Văn đoàn là Nhất Linh, Khái Hưng
và Hoàng Đạo.
Sự ra đời của Tự lực Văn đoàn chịu ảnh hưởng lớn của lịch sử xã
hội. Xã hội Việt Nam những năm 1930–1945, là xã hội thực dân phong
kiến tối tăm nhiều biến động. Thực dân Pháp đô hộ và tiến hành nhiều
chính sách đàn áp, trên tất cả các mặt. Chúng thẳng tay kìm kẹp cuộc sống
của nhân dân. Năm 1930, Đảng cộng sản Việt nam ra đời, đã lãnh đạo toàn
dân tộc giành tự do. Chính sách văn hóa của thực dân đã ảnh hưởng mạnh
mẽ tới xã hội Việt Nam, nó cũng tạo ra những thay đổi về mặt văn hóa, ý
thức hệ tư sản đã có mặt và ngày càng phát huy ảnh hưởng đến đời sống
tinh thần xã hội. Quá trình đô thị hóa làm xuất hiện một bộ phận công
chúng mới, công chúng thị dân, với quan niệm thẩm mĩ hoàn toàn khác.

Hà Thị Tuyết Nhung

10

K33C – Ngữ Văn


Trường đại học sư phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

Đời sống tinh thần chịu ảnh hưởng sâu sắc của văn hóa và văn học phương
Tây.
Văn học Việt Nam giai đoạn này chịu sự tác động mạnh mẽ của lịch
sử. Văn học 1930-1945 phát triển mau lẹ và phân chia thành nhiều bộ phận,

xu hướng khác nhau. Sự xuất hiện của các bộ phận văn học, trào lưu văn
học, làm cho nền văn học giai đoạn này phong phú và đa dạng. Tự lực Văn
đoàn ra đời trong hoàn cảnh đó.
1.1.2. Tôn chỉ, mục đích sáng tác và cơ quan ngôn luận của Tự lực
Văn đoàn
Tự lực Văn đoàn là tổ chức văn học có tôn chỉ, mục đích hoạt động
mang tính tự giác. Tôn chỉ của Tự lực Văn đoàn có mười điểm, trong đó có
những điểm rất quan trọng:
- Đề cao ý thức làm giàu cho văn sản nước nhà. (Điều 1)
- Tôn trọng tự do cá nhân, chú ý cái mới, sự tươi trẻ lòng yêu đời.
(Điều 5)
- Ca tụng những nét hay vẻ đẹp của nước, quan tâm tới bình dân, chủ
nghĩa bình dân, tính cách bình dân của văn chương. (Điều 6)
Như vậy, Tự lực Văn đoàn đã chủ trương đổi mới cả nội dung và
hình thức
Mục đích sáng tác của Tự lực Văn đoàn chịu ảnh hưởng của quy luật
vận động lịch sử xã hội. Trong khoảng hơn mười năm phát triển, Tự lực
Văn đoàn muốn thoát li như một khuynh hướng văn chương lãng mạn.
Tự lực Văn đoàn ra đời mong muốn góp phần phát triển tư tưởng văn
hóa, văn nghệ. Xã hội Việt Nam trong thời khắc còn mang tính quẩn
quanh, đan xen nhiều tư tưởng giữa Nho giáo và Phật giáo, giữa duy tâm và

Hà Thị Tuyết Nhung

11

K33C – Ngữ Văn


Trường đại học sư phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

duy vật. Một mặt xã hội lúc này nổi lên một bộ phận công chúng bị tha hóa
chạy theo lối sống xa hoa của nền văn minh Âu hóa. Văn chương Tự lực
Văn đoàn phát huy hiệu quả, tiến công vào tư tưởng lạc hậu, trói buộc con
người, phê phán những kẻ giàu mà thiếu văn hóa. Tự lực Văn đoàn khao
khát đổi thay và cách tân thực trạng những hoàn cảnh sống trì trệ của xã hội
Việt Nam.
Đóng góp và xây dựng mục đích sáng tác đó là đội ngũ những người
viết, người đọc, thuộc thế hệ mới đã trực tiếp sáng tạo và góp sức xây dựng
Văn đoàn. Những cây bút như Nhất Linh, Hoàng Đạo, Thạch Lam đều là
trí thức Tây học, có tư tưởng tiến bộ. Mong muốn xây dựng cho nước nhà
một nền văn chương có bản sắc dân tộc, thiết tha với dân chủ, bình đẳng,
chuộng tự do trong buổi đầu hăm hở xây dựng văn nghiệp của dân tộc.
Cơ quan ngôn luận của Tự lực Văn đoàn là hai tờ báo Phong hóa,
Ngày nay. Tự lực Văn đoàn còn có nhà xuất bản riêng – nhà xuất bản Đời
nay. Báo chí và nhà xuất bản của Tự lực Văn đoàn sẽ là nơi in ấn các sáng
tác của tổ chức, là nơi đăng tải các ý kiến, trao đổi tranh luận về sáng tác.
Có thể nói, trước Cách mạng tháng Tám chưa có tổ chức văn học nào lại
hoạt động mang tính chuyên nghiệp, chặt chẽ, khoa học như Tự lực Văn
đoàn.
Tự lực Văn đoàn là tổ chức văn học đầu tiên và duy nhất giai đoạn
1930-1945 có tôn chỉ sáng tác. Tuy còn nhiều hạn chế, thiếu sót, nhưng Tự
lực Văn đoàn khẳng định năng lực và khát vọng cống hiến cho nền văn học
Việt Nam. Thông qua cơ quan ngôn luận tờ Phong hóa, Ngày nay, tiếng nói
của Tự lực Văn đoàn được đông đảo bạn đọc đón nhận. Tất cả những điều

Hà Thị Tuyết Nhung

12

K33C – Ngữ Văn


Trường đại học sư phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

đó khẳng định vị trí của Văn đoàn trong tiến trình lịch sử văn học nước
nhà.
1.1.3. Vai trò của Tự lực Văn đoàn trong cuộc cách tân văn học
Ra đời trong hoàn cảnh lich sử đầy biến động, nền văn học lúc này
chịu ảnh hưởng của tư tưởng Nho giáo, Tự lực Văn đoàn xuất hiện với mục
đích, tôn chỉ và cơ quan ngôn luận rõ ràng, làm kim chỉ nam cho mọi hoạt
động của nhóm.Với những tác phẩm dễ hiểu, gần gũi phản ánh tư tưởng
của các thành viên trong Tự lực Văn đoàn, đã khẳng định sự độc đáo về nội
dung, tư tưởng so với thơ văn cũ.
Vai trò của Tự lực Văn đoàn trong cuộc cách tân văn học được thể
hiện qua nhiều góc độ. Thứ nhất là cổ vũ phong trào thơ mới qua tờ Phong
hóa, Ngày nay.
Thứ hai, Tự lực Văn đoàn có vai trò bồi dưỡng mầm non văn học, đã
cổ vũ thơ mới, phát hiện và ươm mầm cho những tài năng. Nhờ sự nâng đỡ
của Tự lực Văn đoàn, nhiều tài năng được phát hiện như Nguyên Hồng,
Mạnh Phú Tứ, Tế Hanh…
Thứ ba, Tự lực Văn đoàn có công trong việc cách tân văn học, đã
loại bỏ những câu văn biền ngẫu ngự trị trong văn chương một thời, để tạo
ra những câu văn trẻ trung, mềm mại, nhưng vẫn giữ nét văn hóa dân tộc.
Tự lực Văn đoàn còn tổ chức thi sáng tác để phát hiện hiện tài năng
do hai tờ báo Ngày nay và Phong hóa đảm nhiệm. Trong mười năm tồn tại

Tự lực Văn đoàn đã ba lần tổ chức thi sáng tác và trao giải vào các năm
1935, 1937, 1939.
Vai trò của Tự lực Văn đoàn còn thể hiện ở những đóng góp cho lí
luận, phê bình văn học. Những bài giới thiệu phê bình, tranh luận về nghệ

Hà Thị Tuyết Nhung

13

K33C – Ngữ Văn


Trường đại học sư phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

thuật của Khái Hưng, Nhất Linh, đã góp phần đặt nền móng cho ngành lí
luận, phê bình văn học hiện đại.
Tự lực Văn đoàn không phải nhóm duy nhất, nhưng lại là nhóm quan
trọng trong việc cách tân văn học hiện đại. Có thể nói, Tự lực Văn đoàn là
một hiện tượng văn học trải qua nhiều biến động, tới nay chúng ta không
thể không công nhận những giá trị mà Tự lực Văn đoàn đóng góp cho nền
văn học Việt Nam. Một thực tế khách quan, cũng như khoa học đã chứng
minh, đó là Tự lực Văn đoàn có công trong việc phát triển văn xuôi hiện
đại và thơ mới.
1.2. Nhất Linh và vị trí của Nhất Linh trong Tự lực Văn đoàn
1.2.1. Tác giả Nhất Linh
Trong văn đàn văn học Việt Nam 1930-1945, bên cạnh những tài
năng văn chương lớn, Nhất Linh là ngôi sao sáng của Tự lực Văn đoàn. Hà
Minh Đức cho rằng, Nhất Linh là “linh hồn” của Tự lực Văn đoàn. Chính

tài năng của ông đã làm sáng lên ánh hào quang nghệ thuật của cả nhóm.
Nhất Linh tên thật là Nguyễn Tường Tam. Ông xuất thân trong một
gia đình công chức gốc Nho học ở Cẩm Giàng, Hải Dương. Cha ông mất
trong một chuyến đi công cán ở Lào khi Nhất Linh 12 tuổi. Do hoàn cảnh
gia đình lâm vào khó khăn, con đường học tập của Nhất Linh bị gián đoạn.
Nhưng chính nhờ trí thông minh và tài năng thiên bẩm Nhất Linh đã thành
công trên con đường sáng tạo nghệ thuật.
Nhất Linh biết làm thơ từ lúc 6 tuổi. Sau khi đỗ đạt nhiều bằng và
trải qua nhiều nghề, năm 1927 ông đậu bằng cử nhân khoa học tại Pháp và
từ 1930 Nhất Linh dạy học ở trường tư thục Thăng Long.

Hà Thị Tuyết Nhung

14

K33C – Ngữ Văn


Trường đại học sư phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

Đến với văn chương, Nhất Linh kí tên với nhiều bút danh khác nhau
như Bảo Sơn, Đông Sơn, Tân Việt. Bút danh Nhất Linh được ông dùng khi
bước vào tuổi “tam thập nhi lập”.
Cùng với văn chương, Nhất Linh còn tham gia hoạt động chính trị.
Năm 1940, khi Tự lực Văn đoàn bước vào thời kì thoái trào cũng là lúc
Nhất Linh ngừng sáng tác và rẽ sang con đường chính trị. Quá trình hoạt
động chính trị của Nhất Linh cũng phức tạp và gây nhiều tranh cãi. Ở đây,
chúng tôi xin không đi sâu vào lĩnh vực này trong cuộc đời của Nhất Linh.

Nhất Linh là tiểu thuyết gia có khuynh hướng cải cách. Những tiểu
thuyết có giá trị của ông chủ yếu sáng tác trong khoảng 1930-1942. Bướm
trắng là tác phẩm đánh dấu tài năng của Nhất Linh ở thể loại tiểu thuyết
tâm lí. Ở giai đoạn này Nhất Linh được nhiều người biết đến với niềm say
mê, hào hứng bởi sáng tác của ông phù hợp với tâm lí bạn đọc, đặc biệt
những vấn đề có tính chất cải cách giải phóng con người thoát khỏi cái xưa
cũ lạc hậu. Tiêu biểu cho nội dung ấy còn được thể hiện trong cuốn tiểu
thuyết nổi tiếng Đoạn tuyệt “Có thể nói Đoạn tuyệt là tác phẩm tiêu biểu
của Nhất Linh (…) là bản tuyên ngôn đầy đủ của nhóm về vấn đề mới cũ”
[3, 532]. Giá trị của nó là vấn đề xung đột giữa cái mới và cái cũ. Trong khi
cái cũ không còn phù hợp nữa, vấn đề đặt ra là sự hạn chế của Nho giáo,
Vu Gia nhận xét: “Nguyễn Tường Tam tức Nhất Linh viết văn hay là có óc
tổ chức, có nhiều óc sáng tạo”. [3, 29].
Tóm lại, Nhất Linh là nhà tiểu thuyết có tài, có công trong việc hiện
đại hóa nền văn học hiện đại Việt Nam.

Hà Thị Tuyết Nhung

15

K33C – Ngữ Văn


Trường đại học sư phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

1.2.2. Vị trí của Nhất Linh trong Tự lực Văn đoàn
Là người có tài, tiếp thu nền tri thức văn học phương Tây, sau khi về
nước Nhất Linh cùng với một số người như Khái Hưng, Hoàng Đạo tham

gia sáng lập Tự lực Văn đoàn.
Vị trí của Nhất Linh trong Tự lực Văn đoàn được thể hiện ở vai trò
chủ soái, nói như Bạch Năng Thi: “Các nhà văn nhóm này học hỏi nhiều ở
phương Tây…họ chịu ảnh hưởng sâu sắc của Nhất Linh người đứng đầu
nhóm cho nên có thể nói những ưu điểm của Tự lực Văn đoàn về cách xây
dựng tác phẩm, sáng tạo nhân vật (...) hành văn đấy cũng là ưu điểm của
Nhất Linh”. [3, 505]
Trong văn học dân tộc, Nhất Linh là người khởi xướng nâng đỡ và
dìu dắt trào lưu tiến bộ. Mười bốn năm hoạt động văn chương, tám năm
lãnh đạo Tự lực Văn đoàn, Nhất Linh có tới chục bộ tiểu thuyết, 20 truyện,
sáng tác nhiều thể loại, viết báo, làm thơ, truyện ngắn, truyện dài.
Các sáng tác có giá trị của Nhất Linh xuất hiện đều qua các giai
đoạn: Đoạn tuyệt (1934), Gánh hàng hoa (1934) viết chung với Khái
Hưng, Đôi bạn (1939), Bướm trắng (1940). Những tập truyện ngắn như
Tối tăm (1936), Anh phải sống (1939)…
Nhất Linh là nhà văn có tư tưởng riêng, ông chọn lựa những hiện
tượng của đời sống, luận đề hóa và giải quyết theo hướng riêng của mình.
Trên một số vấn đề về đấu tranh giữa cái cũ và cái mới, Nhất Linh đã thể
hiện có sức thuyết phục.
Xu hướng bình dân của Nhất Linh một phần do tác động, ảnh hưởng
của phong trào Mặt trận Dân chủ Đông Dương dưới sự lãnh đạo của Đảng,
mặt khác còn xuất phát từ sự trung thành với tôn chỉ, mục đích sáng tác của

Hà Thị Tuyết Nhung

16

K33C – Ngữ Văn

Trường đại học sư phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

tổ chức Tự lực Văn đoàn. Điều đánh chú ý ở Nhất Linh là xu hướng ấy
được ông thể hiện một cách chân thành, đầy tâm huyết. Tiêu biểu cho xu
hướng ấy là truyện ngắn Nghèo trong tập Thế rồi một buổi chiều, hay các
truyện Đầu đường xó chợ, Anh phải sống. Nhà văn đã bày tỏ sâu sắc tư
tưởng đồng cảm của mình với những con người nghèo khổ trong xã hội.
Đóng góp nghệ thuật của Nhất Linh không hề nhỏ, văn Nhất Linh có
nhiều chất triết lí nhưng không khô khan. Vũ Ngọc Phan nhận xét: “Giọng
văn của Nhất Linh là lối hành văn thi vị, thi vị ở ý mà ít ở lời”. (Lược thảo
lịch sử văn học Việt Nam). Nhất Linh còn đi sâu vào mâu thuẫn trong tâm
hồn, với tấn bi kịch tinh thần của nhân vật. Điều đó thấy rõ trong Bướm
trắng, tác phẩm đánh dấu tài năng nghệ thuật của ông. Cũng theo Đỗ Đức
Hiểu: “Nhất Linh là nhà tiểu thuyết đã góp phần vào công cuộc hiện đại
hóa tiểu thuyết Việt Nam nửa đầu thế kỉ XX. Mỗi tác phẩm của ông ra đời
là một mốc mới trong nghệ thuật viết tiểu thuyết. Bướm trắng là một thành
tựu mới trong sự nghiệp văn chương của Nhất Linh”. [5, 70]
Như vậy, tham gia Tự lực Văn đoàn với vai trò là trụ cột, Nhất Linh
cố gắng nỗ lực không ngừng cùng với tài năng của mình, ông có ảnh hưởng
không nhỏ tới các thành viên trong nhóm. Có thể nói Nhất Linh là mũi tên
chỉ hướng cho Tự lực Văn đoàn phát triển.
1.3. Vấn đề miêu tả tâm lí nhân vật trong tiểu thuyết
1.3.1. Nhân vật và vai trò của nhân vật trong Tự lực Văn đoàn
Theo Từ điển thuật ngữ văn học của Lê Bá Hán, Trần Đình Sử,
Nguyễn Khắc Phi, định nghĩa như sau về nhân vật: “Nhân vật văn học là
một đơn vị nghệ thuật đầy tính ước lệ, không thể đồng nhất nó với con
người trong đời sống. Nhân vật được miêu tả qua các biến cố xung đột mâu

Hà Thị Tuyết Nhung

17

K33C – Ngữ Văn


Trường đại học sư phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

thuẫn và mọi chi tiết các loại, đó là mâu thuẫn nội tâm của nhân vật. Mâu
thuẫn giữa nhân vật này với nhân vật kia, với tuyến nhân vật này với nhân
vật khác…[ 11, 235 – 236 ].
Trong phạm vi bài viết, chúng tôi không thể tìm hiểu kĩ đặc điểm của
nhân vật trong tiểu thuyết Tự lực Văn đoàn. Tuy nhiên thống kê các tác
phẩm của Nhất Linh và Khái Hưng, thì nhân vật hiện lên mang đầy đủ
những mẫu thuẫn, xung đột cá nhân với xã hội. Nhân vật trong các tác
phẩm của Tự lực Văn đoàn không đông đúc, thường trong tác phẩm ít nhân
vật, nhân vật phụ ít nhưng chủ yếu tập trung làm nổi bật nhân vật chính và
phục vụ đắc lực cho nội dung tác phẩm.
Đặc điểm đầu tiên ta thấy trong tiểu thuyết Tự lực Văn đoàn là hình
tượng nhân vật người phụ nữ. Đó là những cô gái trẻ trung đầy nhiệt huyết
nhưng gặp phải tình duyên trắc trở, số phận nghiệt ngã đôi khi bị cuốn theo
vòng xoáy cuộc đời. Các tác phẩm như Đoạn tuyệt, nhân vật Loan, Lạnh
lùng với nhân vật Nhung, hay Thoát li với nhân vật Hồng, tất cả đều gặp
những hoàn cảnh cá nhân khác nhau. Nếu như Loan không dám lấy chồng,
ở vậy để giữ “tiết hạnh khả phong”, thì Hồng trong Thoát li lại khao khát
một cuộc sống tự do, một tình yêu chân thật, nhưng vì người đời ghẻ độc,
cô đã gục ngã bằng cái chết.

Nhân vật trong Tự lực Văn đoàn thường xuất hiện cặp đôi nam nữ có
mối quan hệ qua lại, tác động vào nhau, ảnh hưởng lẫn nhau, cuối cùng bộc
lộ tính cách. Cũng như hình tượng người phụ nữ, cặp đôi nam nữ trong các
sáng tác của Tự lực Văn đoàn cũng có những hoàn cảnh khác nhau. Như
Thân với Loan trong Đoạn tuyệt lấy nhau không vì tình yêu, cuối cùng
Loan đã hành động thoát khỏi cuộc sống đó. Cặp đôi Dũng và Ni cô trong

Hà Thị Tuyết Nhung

18

K33C – Ngữ Văn


Trường đại học sư phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

Thế rồi một buổi chiều, nhờ tình yêu của Dũng đã giúp Ni cô làm nên một
cuộc vượt ngục tâm hồn, sống lại chính mình với trái tim sau bao năm đóng
khép. Cặp đôi Lan Ngọc trong Hồn bướm mơ tiên lại là cặp đôi lí tưởng ca
ngợi tình yêu đẹp, một tình yêu trong mộng tưởng, vượt lễ giáo.
Nhân vật trong các tác phẩm của Thạch Lam, Hoàng Đạo xuất hiện
hình ảnh người lao động nghèo khổ. Trong giai đoạn lịch sử giao thời Tây,
Tàu lẫn lộn, nông dân sống trong cảnh bùn lầy nước đọng, Thạch Lam
hướng về người nghèo với niềm thương cảm qua các truyện Nhà mẹ Lê,
Đói, Một cơn giận. Thạch Lam đi sâu vào bi kịch nhân sinh, có sức ám ảnh
không dứt, ông xứng đáng là cây bút hiện thực trữ tình. Theo Thạch Lam:
“Trong người ta cái xấu và cái tốt lẫn lộn, mà thiên chức của nhà văn phải
nâng đỡ những cái tốt để trong đời có những công bằng nhiều yêu thương”

. [7, 31]
Nhân vật trong Tự lực Văn đoàn đã đóng góp không nhỏ trong việc
truyền tải tư tưởng của tác giả, đặc biệt ở thể loại tiểu thuyết. Trong tiểu
thuyết luận đề, nhân vật là những con người hành động, họ tìm ra lối thoát
khẳng định cái tôi cá nhân trong khát vọng tình yêu và cuộc sống tự do
chống lễ giáo phong kiến. Nửa chừng xuân, Thoát li, Thừa tự đã phản
ánh không khí bế tắc ngột ngạt của đại gia đình phong kiến với những tranh
giành ích kỉ, với những âm mưu tính toán ẩn dưới vẻ bề ngoài quyền quý.
Nhân vật còn có tác dụng phản ánh thực trạng thanh niên tiểu tư sản
rơi vào bế tắc cuộc đời, trượt dài trong bi kịch không tìm ra lối thoát.
Như vậy, trong sáng tác tác giả Tự lực Văn đoàn đã xây dựng một
thế giới nhân vật với hành động, tính cách phù hợp đề làm nổi bật tư tưởng
tác phẩm. Ấn tượng sâu sắc của tiểu thuyết Tự lực Văn đoàn đối với độc

Hà Thị Tuyết Nhung

19

K33C – Ngữ Văn


Trường đại học sư phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

giả, nhất là độc giả đương thời, một phần quan trọng là do sức hấp dẫn của
các nhân vật. Tuy nhiên hình tượng nhân vật còn được nhà văn khai thác ở
những góc độ khác nhau như đối thoại, hành động, độc thoại… Đó là
những thủ pháp nghệ thuật khiến cho chân dung nhân vật sống động trước
mắt độc giả. Trong những thủ pháp đó thủ pháp miêu tả tâm lí được coi là

có vai trò quyết định thành công trong xây dựng nhân vật.
1.3.2. Vai trò miêu tả tâm lí nhân vật trong tiểu thuyết
Tiểu thuyết là một thể loại văn học chiếm vị trí quan trọng trong
sáng tác nghệ thuật. Theo Từ điển thuật ngữ văn học “Tác phẩm tự sự cỡ
lớn, có khả năng phản ánh hiện thực đời sống ở mọi giới hạn không gian
và thời gian. Tiểu thuyết có thể phản ánh số phận của nhiều cuộc đời
những bức tranh phong tục, đạo đức, xã hội, miêu tả các điều kiện sinh
hoạt (…)” [ 11,115]. Qua thể loại tiểu thuyết sau khi lựa chọn đề tài, chủ đề
sáng tác, nhà văn có điều kiện bộc lộ tài năng sáng tạo nghệ thuật.
Nhân vật trong tiểu thuyết do nhà văn sáng tạo, là xương sống và
linh hồn của tác phẩm văn chương. Trước khi một tác phẩm văn chương ra
mắt bạn đọc, tư duy của chủ thể sáng tác phải hình thành chủ đề, đề tài,
phương tiện để truyền tải tư tưởng không ai khác chính là nhân vật. Nhân
vật trong tiểu thuyết hay trong các thể loại rất đa dạng, phong phú chủ yếu
thống nhất với đề tài, vì thế nhân vật là nhân tố truyền tải những tình cảm
mà nhà văn gửi gắm. Tình cảm đó chứa nhiều cung bậc khác nhau thông
qua mâu thuẫn hay sự hài hòa đăng đối trong đời sống nhân vật, tạo nên
sức hấp dẫn của thể loại tiểu thuyết. Qua chất liệu ngôn từ nhân vật hiện
lên sống động như bức tranh thu nhỏ của đời sống xã hội.

Hà Thị Tuyết Nhung

20

K33C – Ngữ Văn


Trường đại học sư phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

Quá trình nhân vật bộc lộ tính cách là quá trình miêu tả tâm lí nhân
vật của nhà văn. Nhà văn đã thổi hồn vào nhân vật. Vậy linh hồn của nhân
vật là gì? Đó chính là tâm lí nhân vật. Miêu tả tâm lí nhân vật trong tiểu
thuyết là đi sâu vào thế giới nội tâm nhân vật, khám phá những cung bậc
cảm xúc, những mâu thuẫn trong tình cảm nhân vật. Tác giả đã cho nhân
vật ở những trạng thái cảm xúc khác nhau, mục đích là đẩy nhân vật tới tận
cùng của những mâu thuẫn, nhằm phục vụ cho việc bộc lộ quan điểm của
tác giả.
Miêu tả tâm lí nhân vật càng phức tạp, mở ra nhiều chiều cảm xúc thì
càng khẳng định tài năng của nhà văn. Một tiểu thuyết tâm lí chỉ hấp dẫn
người đọc khi nhà văn miêu tả phong phú, đa dạng, phức tạp, chính
xác,…các cung bậc tâm lí của nhân vật. Nói cách khác thế giới nội tâm của
hệ thống nhân vật được khắc họa như thế nào chính là giá trị của thể loại
tiểu thuyết tâm lí. Nhận xét về Bướm trắng, Trần Hữu Tá viết: “Bướm
trắng của Nhất Linh đã thể hiện một phong cách mới (…) dòng ý thức của
chương như con suối chảy róc rách thậm chí có lúc tưởng chìm lẫn đi
trong mớ sự kiện lộn xộn, vụn vặt được nhà văn trình bày hẳn hoi như trạm
như khắc”.
Tâm lí nhân vật trở thành một cứu cánh, một lí do để tác phẩm tồn
tại và đứng vững. Vì thế giới nội tâm con người là một thế giới đặc biệt,
cần được khám phá. Tiểu thuyết tâm lí hướng tới thế giới nội tâm con
người, giống như thể loại hướng tới các đối tượng khác. Như vậy, miêu tả
tâm lí nhân vật trong tiểu thuyết có vai trò rất quan trọng. Nó là hình thức
quan trọng nhất để thể loại tiểu thuyết tâm lí tồn tại và có giá trị.

Hà Thị Tuyết Nhung

21

K33C – Ngữ Văn


Trường đại học sư phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

Trở lên, chúng tôi đã bàn một cách sơ lược về vai trò của nhân vật
trong tiểu thuyết, trong tiểu thuyết Tự lực Văn đoàn và đặc biệt vai trò của
việc miêu tả tâm lí nhân vật trong tiểu thuyết tâm lí. Có thể coi Bướm
trắng là một tiểu thuyết tâm lí, sức hấp dẫn của nó, như đã khẳng định, có
sự đóng góp rất quan trọng của ngòi bút miêu tả tâm lí nhân vật. Đây là vấn
đề mà chúng tôi đề cập ở chương sau.

Hà Thị Tuyết Nhung

22

K33C – Ngữ Văn


Trường đại học sư phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

CHƯƠNG 2
NGHỆ THUẬT MIÊU TẢ TÂM LÍ NHÂN VẬT TRONG TIỂU
THUYẾT BƯỚM TRẮNG CỦA NHẤT LINH

2.1. Giới thiệu tiểu thuyết Bướm trắng

Bướm trắng là cuốn tiểu thuyết cuối cùng kết thúc chặng đường
sáng tác văn học nghệ thuật của Nhất Linh. Hình ảnh những thanh niên còn
chút hăng hái lí tưởng thời kì đầu, những nhân vật có đầu óc cải lương, cải
thiện đời sống của những người nghèo trong thời kì đầu, những nhân vật có
đầu óc cải lương, cải thiện đời sống của những người nghèo trong thời kì
Mặt trận dân chủ đã hết, thay vào đó là những nhân vật sống mất lí trí, trượt
dài theo vòng xoáy của những cám dỗ vật chất. Trương là đại diện cho
cuộc sống đó. Bướm trắng viết về Trương, là sinh viên trường Luật nghỉ
học vì bị bệnh lao trong lúc tuổi đời tràn đầy nhựa sống, ấp ủ biết bao khát
vọng chính đáng đã gặp ngay rào cản và nỗi buồn chán vì bệnh tật. Liên,
người yêu của Trương đã chết vì bệnh lao, giờ đây chính Trương lại là nạn
nhân của căn bệnh quái ác đó. Trong tâm trạng tuyệt vọng mất niềm tin vào
cuộc sống, Trương gặp Thu, nàng đã đánh thức trái tim của anh, tình cảm
mới mẻ đó làm Trương khao khát sống và yêu đời. Tuy nhiên khi bác sĩ
khẳng định bệnh tình của Trương thì cái chết luôn xuất hiện trong đầu
Trương, ám ảnh dày vò làm anh thay đổi hẳn quan niệm sống. Giây phút
gặp Thu, Trương thấy rạo rực náo nức, muốn làm lại cuộc đời mặc dù đó
chỉ là tia hi vọng mong manh, nhưng rất ý nghĩa. Giờ đây Trương trở nên
hết băn khoăn, e dè và ham muốn liều lĩnh của một kẻ cùng đường, như
con thiêu thân mất phương hướng. Tác giả khai thác tâm lí tới triệt để, có

Hà Thị Tuyết Nhung

23

K33C – Ngữ Văn


Trường đại học sư phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

những tình huống khiến người đọc phải thót tim về những hành động liều
lĩnh của Trương. Nhân vật có hai mảng tối và sáng, tỉnh táo và mê muội,
ước mơ và hối hận. Nhất Linh khéo để cho nhân vật dằn vặt, trôi nổi trên
hai bờ tình cảm đó. Nhân vật Trương là đại diện cho những con người
không có ý chí vươn lên, không có sức đề kháng trước khó khăn. Hà Minh
Đức cho rằng: “Bướm trắng nằm trong dòng văn chương lãng mạn, trong
đó có ít nhiều yếu tố hiện thực gắn với sinh hoạt của một số nhân vật của
một thời. Tuy nhiên đó chỉ là cảnh ngộ của một số con người trượt dốc, bất
mãn trước cuộc đời và sống buông thả hoàn cảnh không chi phối tới sự
phát triển của nhân vật mà nhân vật tự nó lang thang trong cuộc đời”.[3,
89]
Là cuốn tiểu thuyết ra đời cuối thời kì sáng tác, nhưng lại làm nên
thành công cho tài năng sáng tạo nghệ thuật của Nhất Linh. Nhân vật và
nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật là kết quả thành công của Nhất Linh.
Vậy thành công ấy cụ thể như thế nào, chúng ta cùng tìm hiểu ở phần sau.
2.2. Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật trong Bướm trắng
2.2.1. Nghệ thuật tạo dựng tình huống
Khái niệm tình huống truyện có nhiều định nghĩa khác nhau. Tình
huống truyện được hiểu là một hoàn cảnh đặc biệt, một cảnh huống bất
thường mà ở đó con người bộc lộ một cách chân xác những suy nghĩ, hành
động, năng lực và cá tính của mình. Tình huống truyện gắn bó chặt chẽ với
cốt truyện, thường hiện lên một cách rõ nét ở các bước ngoặt trên dòng cốt
truyện, chi phối chiều hướng con đường đời của nhân vật.

Hà Thị Tuyết Nhung

24

K33C – Ngữ Văn


Trường đại học sư phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

2.2.1.1. Tình huống truyện tạo bi kịch tâm lí nhân vật
Tình huống trong Bướm trắng là sự kết hợp đặc biệt của tài năng
Nhất Linh. Tác giả khéo sắp xếp hai tình huống cạnh nhau có vai trò chủ
đạo, xuyên suốt, bám sát cốt truyện, thúc đẩy tâm lí nhân vật phát triển.
Tình huống thứ nhất là Trương gặp Thu trên xe điện ngầm, ngay từ
cái nhìn đầu tiên tình yêu giữa chàng và nàng đã nảy nở, dự báo nhiều thú
vị bất ngờ.
Tình huống thứ hai không cách xa tình huống thứ nhất là mấy. Đó là,
Trương gặp bác sĩ Chuyên và biết sự thật về bệnh tình của mình.
Hai tình huống được tác giả đặt song song cạnh nhau, Trương gặp
Thu để rồi dự báo một tình yêu nảy nở và đầy chắc trở, khẳng định khát
vọng được sống hạnh phúc của Trương. Hai tình huống chi phối tác động
vào nhau. Khi gặp bác sĩ Chuyên trở về, Trương biết mình sẽ chết, lúc này
nội tâm anh bộc lộ mặt trái với sự ích kỉ ẩn sâu trong tâm hồn. Sự tác động
ảnh hưởng của hai tình huống với nhau khiến cho nhân vật rơi vào những
trạng thái tâm lí lẫn lộn.
Một mặt,Trương rất yêu Thu, Trương thấy xao xuyến trong lòng
muốn gặp Thu. Những lúc buồn chán chàng đã đến gặp nàng. Trong truyện
ta bắt gặp rất nhiều lần chàng khóc, khổ sở vì ngọn lửa tình yêu dâng cháy
trong lòng, nhưng lại bị kìm nén, ám ảnh bởi cái chết gần kề. Cụ thể trong
lần về quê cùng gia đình Thu, Trương đã khóc khi nhìn thấy bàn tay của
Thu qua khe cửa sổ: “Sao lúc đó chàng thấy khổ sở thế, trong sự sống có
bao nhiêu cái đẹp mà chỉ riêng mình chàng bị hắt hủi, đối với đời chàng

như người chỉ được nắm cái bàn tay. Trương nằm xuống thấy bùi ngùi như
sắp khóc” [13, 41]. Nhưng trước một hoàn cảnh nghiệt ngã, nỗi ám ảnh về

Hà Thị Tuyết Nhung

25

K33C – Ngữ Văn