Lũ quét - thảm hoạ môi trường nông nghiệp

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
TểM T T

Tỡnh hỡnh khớ h u - th i ti t di n bi n ngy cng ph c t p, c bi t l s
ng) tỏc ng x u t i mụi tr

OBO
OK S
.CO
M

xu t hi n c a nh ng tr n l quột (l
- xó h i. Mi n Trung n

c ta l khu v c ch u nh h

K t qu nghiờn c u cho th y, l quột th
th i gian ng n. L

ng v kinh t

ng nhi u so v i c n

c.

ng l nh ng tr n l l n, b t ng , trong

quột xu t hi n l s

t

h p c a cỏc y u t : m a l n

(>300mm) - t p trung, d c l n (>250), k t c u t b r i (nh t tr ng s n),
l p ph th c v t th a th tChớnh vỡ v y, c n thi t xõy d ng cỏc b n nguy
c v cỏc gi i phỏp kh thi mang tớnh ng n ng a, h n ch l quột, l

ng m

Qu ng Ngói l m t vớ d .
U

I. M

Mi n Trung n
nhi u dóy nỳi cao, s

c ta l khu v c cú nhi u tr n m a l n - m a t p trung, cú
n d c l i u ki n d x y ra l quột, l

ng. L quột v i

dũng ch y xi t, cu n theo m i v t trờn dũng ch y, cú s c tn phỏ l n gõy thi t
h i l n c v v t ch t v con ng

i Chỳng ta khụng th ng n ng a

cs

xu t hi n c a l quột nh ng s ng chung v i l l i u hon ton cú th .

lm

c i u ny thỡ vi c nghiờn c u nguyờn nhõn v xu t cỏc bi n phỏp

kh thi nh m ng n ng a, h n ch

nh h

ng c a l quột l vi c h t s c quan

tr ng. Xin gi i thi u nghiờn c u i n hỡnh t i t nh Qu ng Ngói.

1. M c tiờu

KIL

II. M C TIấU, N I DUNG V PH

NG PHP NGHIấN C U

- Phỏt hi n nh ng i m vựng cú nguy c phỏt sinh l quột, l

ng trờn khu

v c nghiờn c u.

- Xõy d ng b n d bỏo nguy c phỏt sinh l quột, l
tr ng i m c a t nh.

ng trờn nh ng vựng

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
-

xu t cỏc bi n phỏp kh thi mang tớnh ng n ng a, h n ch tỏc h i c a l
ng trờn khu v c nghiờn c u.

quột, l

2. N i dung
ng xõm th c c a l p v phong

KIL
OBO
OKS
.CO
M

- Nghiờn c u s hỡnh thnh v ỏnh giỏ c
húa trong quỏ kh , d bỏo trong t

ng lai v cỏc tỏc nhõn gõy ra l quột thụng

qua phõn tớch nh vi n thỏm (RS).

- Phõn tớch ti m n ng xu t hi n l quột d a trờn cỏc nhõn t cú liờn quan m t
thi t (nh : m a, m c che ph c a th m th c v t, c u trỳc v phong hoỏ)
- Nghiờn c u v thnh l p b n d bỏo ti m n ng phỏt sinh l quột, l

trờn a bn.
-

xu t cỏc gi i phỏp nh m ng n ng a, h n ch tỏc h i c a l quột, l

ng
ng

trờn khu v c nghiờn c u

- Xõy d ng c s d li u ti m n ng l quột, l
Ngói.
3. Ph

ng trờn a bn t nh Qu ng

ng phỏp nghiờn c u

- Ph

ng phỏp lu n: C s khoa h c hỡnh thnh l quột cú quan h r t m t

thi t v i c i m a hỡnh, khớ h u (l

ng m a, nhi t ), a ch t, th nh

ng,

v phong hoỏ, th c v t che ph , Cỏc nhõn t ny t n t i g n bú v luụn cú tỏc
ng qua l i l n nhau. Cụng ngh

c l a ch n xõy d ng cỏc b n nguy

c v cỏc gi i phỏp kh thi mang tớnh ng n ng a, h n ch tỏc h i c a l quột l
h th ng thụng tin a lý (GIS).
- Ph

ng phỏp nghiờn c u c th bao g m: t ng h p v biờn h i ti li u liờn

quan; ph

ng phỏp ma tr n; kh o sỏt th c a; s d ng k t h p ph n m m GIS,

ArcInfo, ArcView, b ph n m m GeoMedia xõy d ng b n d bỏo nguy c
phỏt sinh l quột, l

ng trờn a bn t nh Qu ng Ngói t l 1/50.000, b n d

bỏo nguy c l quột, l

ng cỏc vựng tr ng i m trờn a bn t nh t l 1/25.000

d a trờn b n n n ó thu th p
th c v t, cỏc lo i t, l

c: hnh chớnh, a hỡnh - a m o, l p ph

ng m a,...

III. K T QU NGHIấN C U

1. Hi n tr ng l quột mi n Trung Vi t Nam



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Theo s li u th ng kờ,

n

c ta h u nh n m no c ng x y ra l quột, v i

nh p ngy cng t ng. T n m 1999 n n m 2004, cỏc khu v c mi n nỳi
ng

c ó x y ra 25 tr n l quột l n, lm 965 ng

i b th

i ch t v m t tớch, 628

ng, cu n trụi 13.280 nh, ng p v h h ng 114.849 nh, phỏ h y

KIL
OBO
OKS
.CO
M

trong c n

hng nghỡn ha t canh tỏc v nhi u h th ng cụng trỡnh giao thụng, th y l i.
T ng thi t h i v v t ch t kho ng g n 2.000 t ng. Nh ng tr n l quột l n gõy
thi t h i r t n ng n v ng

i, nh c a v cỏc cụng trỡnh h t ng c s .

Cú th i m l i m t s tr n l quột l n t i mi n Trung nh tr n l quột x y
ra vo thỏng 07/1999
thuy n, lm 27 ng

Hm Tõn (Bỡnh Thu n) ó cu n trụi v nh n chỡm 80 tu

i ch t, 11.101 nh c a b ng p, s p v h h ng, trong s ú

nh b s p v trụi hon ton l 1.128 c n.

L quột ngy 20/09/2002 t i cỏc huy n H
(H T nh) lm ch t 53 ng
nghỡn t ng.

i, 11 ng

i b th

ng S n, H

ng, thi t h i v v t ch t g n m t

Vo thỏng 8/2005: giú l c, l quột honh hnh
(Ngh An) lm cho s ng

ng Khờ, V Quang

Anh S n, T

i thi t m ng lờn t i 13 ng

i, 3 ng

ng D

i b th

ng

ng, 136

ngụi nh b cu n trụi, vựi l p 116 nh khỏc, 250 nh h h i, 19 phũng h c b gi t
. Ton t nh Ngh An cú 11.800 ha lỳa b ỳng ng p, trong ú 1/3 di n tớch b
h ng n ng, n ng su t gi m ớt nh t 30%. T ng thi t h i v t ch t do l quột lờn t i
205 t ng.

Thỏng 08/2007, l quột lm cho s ng
ng

i, Qu ng Bỡnh 15 ng

ng

i,

k Nụng 1 ng

i, Phỳ Yờn 1 ng

i, Lõm

ng 5 ng

i dõn thi t m ng t i H T nh l 23
i,

k L k 15 ng

i, Gia Lai 1

i, g n 60.000 ngụi nh b s p trụi,

ng p; trờn 412.000m3 t ỏ giao thụng, 4.650m3 ờ i u v cụng trỡnh thu l i
b s t l ; g n 100.000ha cõy nụng nghi p b ng p...

C ng trong n m ny nh ng vo thỏng 10/2007: l quột xu t hi n t i cỏc
huy n phớa Tõy Ngh An (Qu Phong, Qu Chõu, Ngh a
ng
n

n, Qu H p) lm 6

i ch t, hng tr m ngụi nh b s p v t c mỏi, ton b hoa mu ng p trong
c l , 15 km

ng b s t l nghiờm tr ng. T i A L

Hu ) l quột cu n trụi 2 ng

i, A

i v nhi u di n tớch hoa mu

ụng (Th a Thiờn



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
2. Ngun nhân, c ch hình thành và v n đ ng c a l qt
Do đi u ki n m t đ m thay đ i đáng k , k t h p v i c

ng đ m a l n

hi m th y làm cho dòng ch y m t tràn lan trên m t l u v c, xói mòn r a trơi

KIL
OBO
OKS
.CO
M

m nh h n, v t ch t t p trung nhanh h n h n, h u nh đ ng th i đ v h l u t o
ra dòng xi t trong lòng d n, đ nh l cao, đ ng n ng r t l n. Dòng v t ch t l ng r n th

ng chuy n đ ng tr

t trên s

n d c đ ng v i l u t c đ c bi t l n khác

v i dòng ch y theo khe l ch trong các tr n l th

ng, gây ti ng đ ng m nh khi

t p trung dòng l . Vì v y, L có s c tàn phá ghê g m, gây thi t h i l n cho vùng
h l u thung l ng sơng và h y ho i rõ r t trên b m t l u v c.
Các nhân t hình thành l qt có th đ

c bi u di n qua s đ :

Các nhân t hình thành l qt

Ít bi n đ i

Bi n đ i ch m

Bi n đ i nhanh

Chuy n đ ng ki n t o
Phong hóa th nh ng
Bi n đ i khí h u
a ch t th y v n
L p ph th c v t

Ho t đ ng c a con ng

i

M al n
L
ng đ t
Xói mòn, tr t l
L ng m l u v c
Dòng ch y m t

S đ 1: Các nhân t hình thành l qt

M av ic

ng đ l n làm cho đ t đ t đ

m bão hồ nhanh chóng, hình

thành dòng ch y tràn m t l n ng p trên m t các l u v c nh vùng núi d c có đ
che ph r ng ít, b khai thác m nh m , ti m tàng nhi u đi u ki n thu n l i cho
xói mòn, r a trơi đ t đá, bùn cát, cây c i, song lòng d n l i tiêu thốt kém. Dòng
n

c l thay đ i c n b n v ch t, tr thành dòng ch t l ng - r n (bùn, n

c i) t p trung vào sơng chính v i t ng l
n

ng l n h n h n t ng l

c sinh ra nó, đ vào các vùng tr ng, thung l ng sơng

m t ph n n
c n trên đ

c, cây

ng dòng l

d ng l qt r i thốt

c - bùn cát - cây c i ra sơng chính. Dòng l qt tàn phá m i v t
ng chuy n đ ng, t o ra lòng d n m i, xói, b i lòng d n c .



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
B ng 1: Các ng
Th i đo n (gi )
Ng

ng m a (mm)

ng m a gây l qt

1

3

6

12

24

100

120

140

180

220

ng ngu n l u v c sơng đ d c l n, th

KIL
OBO
OKS
.CO
M

Khu v c sinh ra l là ph n th

chi m 2/3 di n tích l u v c. Khu v c t p trung dòng l qt (th
chân d c, chân các s

ng là ph n

n núi), n i x y ra m nh m q trình xói sâu, s t, tr

đ t đá, cu n trơi cây c i, t c

ng
tl

t m th i sau v hàng lo t. Còn khu v c ch u l

(đo n cu i c a thung l ng) là n i th

ng x y ra m nh m nh t q trình "qt".

L qt có các đ c tính c b n: b t ng , ng n h n và ác li t, hàm ch a
l

ng v t ch t r n l n…

3. Xây d ng b n đ nguy c và các gi i pháp kh thi mang tính ng n ng a,
h n ch l qt, l

ng trên đ a bàn t nh Qu ng Ngãi

3.1. Th c tr ng l – l qt trên đ a bàn t nh Qu ng Ngãi
Kh n ng hình thành l – l qt

Qu ng Ngãi ph thu c vào các y u t :

m a và các hình th th i ti t gây m a l n, đ a hình l

th p

phía

n sóng và vùng đ i núi

ơng và B c c a t nh v i đ cao trung bình 300-400m b chia c t

khá m nh b i h th ng các sơng, su i dày d ng cành cây. Bên c nh đó cùng v i
n n phá r ng làm r y là vi c khai thác lâm s n q m c làm cho di n tích r ng
ngày càng gi m, đ t đai suy thối, th m th c v t b gi m m nh, t o đi u ki n
cho vi c r a trơi, xói mòn.

Ch tính t n m 1986 đ n nay, t nh Qu ng Ngãi đã có h n 6 tr n l l n gây
thi t h i n ng v ng

i và c a nh : tr n l n m 1986, 1996, 1999, 2000, 2003…

Các tr n l trên sơng th

ng xu t hi n theo c ch khơng bão hồ (v

th i gian l ph thu c vào mùa m a, biên đ cao (th
5m), c

ng su t l l n, th i gian l lên l n, đ

m t tr n l th

ng có nhi u đ nh, th

t th m),

ng đ t trung bình trên

ng q trình l nh n và trong

ng xun đi kèm v i ng p l t.



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
B ng 2. M t s tr n l quột i n hỡnh t nh Qu ng Ngói
TT

Ngy xu t hi n

N i xu t hi n

1

XII/1986

2

18/XI/1996

Tr B ng, S n H (sụng Tr Khỳc Qu ng Ngói)

3

4/XII/1999

sụng Tr Khỳc (Qu ng Ngói)

KIL
OBO
OKS
.CO
M

S n H (sụng Tr B ng Qu ng Ngói)

(Ngu n: Phũng ti nguyờn n

c m t, Vi n a lý, Vi n KH&CNVN)

3.2. Thnh l p b n phõn vựng nguy c l quột, l
Qu ng Ngói

ng trờn a bn t nh

Ti n trỡnh c a vi c thnh l p b n phõn vựng nguy c l quột, l
Qu ng Ngói:

ng
bỡnh

nh v tinh

Tớnh d c
( )

DEM

N n
ch nh

Tớnh
NDVI

ng t nh

B n
phõn c p
d c

Gi i oỏn nh

B n l p ph
th c v t

B n
phõn
vựng
nguy
c l
quột

B n phõn vựng

cỏc lo i t

S 2. Cỏc b

c thnh l p b n phõn vựng nguy c l quột

3.2.1. Xõy d ng mụ hỡnh s cao
S d ng ph

ng phỏp t o DEM t b n

ng ng m c. Dựng ph n

m m XYZ Extractor chuy n l p d li u vector .TAB v sang d ng file XYZ
Ascii toado.XYZ cú to (x,y,z) t t c cỏc vertex, node c a cỏc

ng bỡnh

v cỏc i m cao. Sau ú chuy n file.XYZ thnh file .txt

Dựng ph n m m surfer 8.0 n i suy cỏc s li u r i r c b t th
khụng gian thnh m t m ng l

ng trong

i u n v t cỏc d li u n i suy vo trong

file cú ph n m r ng l GRD. Grid file

c dựng t o ra cỏc

ng contour



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
v b m t .
Cao

S Pixel

T l (%)

0 - 200

3348050

52.6

200 - 500

1629162

25.59

500 - 900

1095245

17.21

900 - 1610

292758

4.6

1
2
3
4

KIL
OBO
OKS
.CO
M

Code

B ng 3. Phõn chia cỏc kho ng cao t nh Qu ng Ngói
3.2.2. Xõy d ng b n phõn c p cao

Trong mụ hỡnh tớnh toỏn, s thay i cao a hỡnh v hai h
thụng s xỏc nh h

ng s

ng x,y l

n v l n d c a hỡnh t i m t i m.

õy

xem giỏ tr cao Z l m t hm s c a hai t a (x,y), cú th bi u di n Z =
f(x,y). B n d c

c tớnh trờn c s mụ hỡnh cao DEM l u v c b ng

ph n m m Arcview. Sau ú phõn thnh 5 c p v thnh l p b n phõn c p
d c c a t ng huy n.

B ng 4. B ng phõn chia cỏc kho ng d c

Code
1
2
3
4
5

d c

nh y c m

0-3

R t ớt

3-7

t

7-15

Trung Bỡnh

15-27

Cao

>27

R t cao



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
B ng 5. Phõn chia cỏc kho ng cao t nh Qu ng Ngói
Code

Kho ng

%

Phõn b

cao (m)
0 100

40.13 T p trung

Bỡnh S n, S n T nh, Ngh a Hnh,

KIL
OBO
OKS
.CO
M

1

T Ngh a, M

2

100 300

22.24 R i rỏc
(

3

300 600

d

c,

c Ph

i chõn nỳi v cu i

ụng, Nam

c Ph )

21.65 R i rỏc

Tõy B c v phớa tõy t nh Qu ng Ngói,

Tr B ng, Tõy Tr, nỳi Man Briu, nỳi Hong

V , nỳi Hong Ho, nỳi B Loan

4

600-1000

13.74 T p trung

phớa Nam huy n Ba T v huy n

Minh Long, phớa B c huy n Tr B ng.

5

>1000

2.24 T p trung

nỳi C Tun, nỳi C

am, nỳi N

c

Bao, nỳi H Peo, nỳi Roong, nỳi B Tu

3.2.3. Xõy d ng b n phõn c p d c

T mụ hỡnh s cao t nh Qu ng Ngói, ta tớnh
Ngói.

c d c t nh Qu ng

B ng 6. Phõn chia cỏc kho ng d c

Code
1
2
3
4
5

Kho ng d c ( 0 )

%

03

37.92

37

13.46

7 15

17.91

15 25

19.37

>25

11.34

T mụ hỡnh s cao v b n phõn b d c, ta th y t nh Qu ng Ngói
cú a hỡnh r t d c v b chia c t m nh nờn luụn ti m n nguy c x y ra l quột,
tr

t l , xúi mũn trong mựa m a l .

u n khỳc v m ng l

c bi t, do cỏc nhỏnh sụng t

i su i v nhỏnh sụng d

i thung l ng t

ng i ớt
ng i dy



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
nên vào mùa m a l , l

ng n

c l đ v nhánh sông chính r t l n và nhanh,

cu n theo nhi u v t ch t r n trên đ

ng gây ra l quét.

3.2.4. Xây d ng b n đ phân b l p ph th c v t
17/10/2001,

KIL
OBO
OKS
.CO
M

d ng nh Landsat 7 (30/12/1990), nh Landsat 7 đ

S

nh Landsat 7 đ

kênh 2, 3, 4 đ

c ch p ngày 28/02/2004, t h p màu gi v i 3

c c t theo ranh gi i t nh Qu ng Ngãi. So sánh 3 th i k đ nh n

d ng s bi n đ i l p ph , t đó xây d ng đ
Qu ng Ngãi
Tr

c ch p ngày

c b n đ l p ph th c v t t nh

c h t chúng tôi xây d ng B n đ Ch s th c v t NDVI:

NDVI= (kênh c n h ng ngo i – kênh đ )/(kênh c n h ng ngo i + kênh đ )
Kho ng NDVI là [-1; 1] cho th y t nh Qu ng Ngãi vào n m 2004 ch s
NDVI l n nh t c ng là 1. Tuy nhiên, so v i n m 2001 thì khu v c có kho ng
NDVI [0.88 ; 1] b thu h p vào th i đi m 2004.
bàn t nh đang đ

c khai thác.

ánh giá s bi n đ ng th c v t
– 2004 nh h

i u này cho th y r ng trên đ a

t nh Qu ng Ngãi trên l u v c n m 1990

ng đ n nguy c x y ra l quét:



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
B ng 7. So sánh s bi n đ ng th c v t gi a n m 1990, 2001 và 2004

N m 1990

Sông Tang

0

N m 2001

0.5

0.2

KIL
OBO
OKS
.CO
M

1

Ch s th c v t NDVI

Khu v c

STT

1

Núi Lát, núi Mã Nhap, núi

0.001

0.2

0.2 0.5

Caxi, núi Ta L p, núi Cà

chi m đa s ,

chi m đa

ti p theo là

s

am

N m 2004
0.5

0

0.5

0.2

chi m đa s

0.2 0.5

2

Sông Rinh

0.2

1

0.5

1

0.001

0.5

0.5

1

0.2

Núi Tin, núi Rin, núi Ng c

0.001

Ven, núi Hà Peo, núi Roong

chi m đa s

chi m đa

1
0.5

chi m đa s

s

3

Sông Re

0.2

1

0.2 0.5 đa s

Núi Bà Tu

1

0.5

0.2

1 đa

0.5

0.5 đa

0.2

s

4

Sông Liên

Núi Lành R m, núi Gò

0

ê,

0.2

0.5

0.5

s

0.2

1

0.5

1

núi Mang Briu, núi Gò

chi m đa s ,

chi m đa

T

ti p theo là

s

ng, núi Tai Mio, núi

á

Chát, núi C i

0.001

Sông V , Núi Vàng

0

0.2

-0.63

6

Sông Trà Khúc

0

0.5

0.2

Ang.
Núi N

0.2 đa 0.5

s

c Bao

0.2

0.5

0.2

chi m đa s

0
1

-0.63
0.2

1 đa 0.2

s

0.2

1

0.2

5

Núi B Loan, Ta Rang, Bà 0.001

1

0
1
0.5 đa

s

0.5

nh ng khu v c vào n m 2001 có phân b th c v t (ch s NDVI >0), và
n m 2004 không có phân b th c v t (ch s NDVI < 0) thì bi n đ ng NDVI s
n m trong kho ng [1;2], đi u này cho th y nh ng khu v c này có s suy gi m
l p ph th c v t, vì v y nguy c l quét s cao

khu v c đó. Ng

c l i, vào

n m 2001, nh ng khu v c không có phân b th c v t (ch s NDVI <0), và n m



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
2004 cú phõn b th c v t ( ch s NDVI > 0) thỡ bi n ng NDVI s n m trong
kho ng [-2;-1], v y

khu v c ú nguy c l quột s th p.

Nhỡn chung, ph th c v t bi n ng theo chi u h

ng gi m d n do tỡnh

KIL
OBO
OKS
.CO
M

tr ng ụ th hoỏ v du l ch. Tỡnh tr ng ny cú th lm t ng nguy c gõy l quột.
3.2.5. Xõy d ng b n phõn vựng cỏc lo i t

B n t t nh Qu ng Ngói t l 1/300.000 th hi n 9 nhúm t chớnh, v
22 n v t trong ú cú 2 nhúm t cú di n tớch l n nh t l nhúm t phự sa
trong vựng ng b ng v thung l ng 97.197,5 ha, chi m t l 18,93% t ng di n
tớch t t

nhiờn v nhúm t xỏm trờn vựng i nỳi 376.547,2 ha, chi m

73,42% t ng di n tớch t nhiờn.

3.2.6. B n trung trung bỡnh m a nhi u n m
T ng l
2500 mm,

ng m a trung bỡnh nhi u n m ph bi n

ng b ng t 2200 n

trung du thung l ng th p v vựng nỳi t 3000 n 3600 mm, vựng

ng b ng ven bi n phớa Nam t nh d

i 2000 mm.

Vựng cú m a l n nh t t nh bao g m i b ph n t ai cỏc huy n nỳi Ba
T , Tr B ng, Minh Long v i t ng l

ng m a trờn 3000mm. Vựng cú m a ớt

nh t t nh bao g m m t dóy h p ng b ng ven bi n
huy n M

c v

c Ph cú t ng l

ng m a d

phớa

ụng Nam thu c hai

i 2000 mm.

Vựng ng b ng ti p giỏp v i nh ng kh i nỳi cao c a huy n Tr B ng,
Minh Long, S n H, Ba T cú l
cũn l i

phớa

ng m a n m 2500-3000 mm, ph n ng b ng

ụng v phớa Tõy huy n S n Tõy l

ng m a n m trong kho ng

t 2000-2500mm.

Nhỡn chung, l

ng b ng ven bi n l

ng m a cú xu h

ng t ng d n t

ụng sang Tõy, vựng

ng m a trung bỡnh nhi u n m t ng d n t Nam ra B c

3.2.7. Xõy d ng b n phõn vựng nguy c l quột t nh Qu ng Ngói
B n phõn vựng nguy c x y ra l quột t nh Qu ng Ngói

c xõy d ng

trờn c s ch ng l p b n b n phõn vựng cỏc nhõn t thnh ph n gõy l quột:
B n phõn vựng d c, b n phõn vựng l p ph th c v t n m, b n phõn
vựng cỏc lo i t ỏ, b n m a.

T

nh phõn lo i nguy c l quột b ng Idrisi Kilimanjaro, ta th c hi n s



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
hoỏ phõn vựng nguy cú x y ra l quột.
4. ỏnh giỏ m c nguy c l quột t nh Qu ng Ngói
B ng 8 : Th hi n % cỏc c p nguy c l quột
Phõn c p nguy c

T l %

1

Cao

27.7

2

Trung bỡnh

28.3

3

Th p

25.2

4

R t th p

20.8

KIL
OBO
OKS
.CO
M

STT

Theo k t qu t b n phõn vựng nguy c l quột. Chỳng tụi rỳt ra k t lu n
nguy c l quột trờn 6 huy n mi n nỳi t nh Qu ng Ngói cú d c cao (trờn 25 0)
nh sau:

- Vựng cú nguy c cao (c p 1) chi m 4.87%: Khu v c nỳi Bao (giỏp ranh
gi a cỏc xó Tr Xinh, S n Bua, S n Mựa, S n Bao), nỳi T Cun (vựng giỏp
ranh gi a cỏc xó Tr Hi p, Tr Q), nỳi C

am (vựng giỏp ranh gi a cỏc xó Tr

Nham, Tr Tõn), nỳi B Ang (vựng giỏp ranh gi a cỏc xó Ngh a S n, S n
Nham), nỳi H Peo, nỳi Rong (vựng giỏp ranh gi a cỏc xó S n Dung, S n Tinh,
S n L p), nỳi B Tu (xó K S n), nỳi Lng R m (vựng giỏp ranh gi a cỏc xó Ba
L , Ba Nam), nỳi P Xa, nỳi Sang (vựng giỏp ranh gi a cỏc xó Tr S n, Tr

Lõm, Tr Nham)

- Vựng cú nguy c trung bỡnh (c p 2) chi m 27.39%: Khu v c sụng Tang
(vựng giỏp ranh gi a cỏc xó Tr Xinh, Tr Th , S n Bao), khu v c sụng Tang,
khu v c nỳi Tin, nỳi Rin, sụng Rinh, khu v c nỳi Ng c Ven (xó S n Dung), khu
v c cỏc sụng Nhỏnh c a sụng Tr Khỳc (vựng giỏp ranh xó S n Linh, S n H i,
S n Cao), khu v c sụng Re (vựng giỏp ranh xó S n K , S n Ba)
- Vựng cú nguy c th p chi m 17.29%

- Vựng cú nguy c r t th p chi m 50.45%
5. Xõy d ng chi n l

c phũng ch ng l quột, l

5.1. M c tiờu v n i dung c b n c a chi n l
tr

ng trờn a bn nghiờn c u

c

Nh m t ng c

ng phũng ng a v h n ch cỏc tỏc ng gõy ra do s c mụi

ng l quột, l

ng. C i t o h th ng kờnh r ch, sụng su i nh m c i thi n

THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
dòng ch y, h n ch các tác h i c a l . Nâng cao kh n ng phòng tránh và h n
ch tác đ ng x u c a thiên tai và s bi n đ i khí h u b t l i đ i v i mơi tr

ng.

Khai thác và s d ng h p lý các ngu n tài ngun thiên nhiên, đ m b o cân
tr

m c cao. Ch đ ng phòng tránh thiên tai và các s c mơi

KIL
OBO
OKS
.CO
M

b ng sinh thái

ng gây ra do l qt, l
th c hi n đ

ng.

c các m c tiêu t ng qt đó, chi n l

m c tiêu tr ng tâm: Phòng ng a và h n ch l qt, l
tránh và qu n lý thi t h i tồn di n do l qt, l

c t p trung vào các

ng; H th ng phòng

ng; B o v , c i thi n và s

d ng b n v ng các ngu n tài ngun thiên nhiên
Chi n l

c phòng ch ng l qt, l

ng bao g m các n i dung chính: B o

v và s d ng b n v ng các ngu n tài ngun thiên nhiên (đ t, r ng, khống
s n); phân vùng nh m phòng tránh l qt (phân vùng đ t, c i t o các dòng
sơng...), l ng ghép các nghiên c u v kinh t - xã h i và mơi tr

ng trong ho ch

đ nh bi n pháp phòng tránh c ng nh gi m nh thi t h i do l qt, t ng c
ho t đ ng qu n lý và d báo l qt (nh : t ng c
b máy, b i d

ng

ng ngu n nhân l c, ki n tồn

ng nghi p v n ng l c k thu t cho cán b làm cơng tác phòng

ch ng l t bão, d báo KTTV), xây d ng các chính sách v l qt, các ch

ng

trình phòng ch ng l qt u tiên...

Chúng tơi xin gi i thi u m t s ch

ng trình phòng ch ng l qt u tiên:

- Ch

ng trình 1: Nâng cao n ng l c c nh báo và d báo l qt.

- Ch

ng trình 2: B o v , s

d ng và khai thác hi u qu các ngu n tài

ngun thiên nhiên.
- Ch
qt.

ng trình 3: B o v và s d ng b n v ng tài ngun đ t phòng ch ng l

5.2. Các gi i pháp và t ch c th c hi n chi n l
5.2.1. Gi i pháp th c hi n chi n l

c

a. Gi i pháp v chính sách và c ch qu n lý:

c



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
- U ban nhân dân (UBND) t nh có chính sách huy đ ng các ngu n l c.
- T ng c

ng ph

ng ti n, trang thi t b k thu t và ngu n l c xây d ng h

th ng c nh báo, d báo l qt

c p t nh đ m nh.
ng v i s tham gia c a các ngành

KIL
OBO
OKS
.CO
M

- Thi t l p h th ng thơng tin v mơi tr
vào vi c phòng ch ng l qt, l

ng, xây d ng c s d li u v phòng ch ng

thiên tai, l t bão và các s c mơi tr

ng trên tồn t nh.

- Phân đ nh rõ ch c n ng, nhi m v , quy n h n, trách nhi m và m i quan h
gi a các c quan
ch ng l qt, l
c p, các ngành.
- T ng c

c p t nh, huy n đ i v i vi c th c hi n chi n l

ng nh m nâng cao ch t l

c phòng

ng, hi u qu ho t đ ng c a các

ng c ng c t ch c các c quan qu n lý và đ u m i qu n lý cơng

tác phòng ch ng l qt trên đ a bàn t nh
- T ng c

ng h p tác trong n

c và qu c t

b. Gi i pháp v khoa h c và cơng ngh :

- Tránh l qt nh kh n ng t ng thốt n

c l c a lòng d n:

- Bi n pháp phân dòng l qt: đ a bàn Qu ng Ngãi có th áp d ng m t s
bi n pháp phân vùng: Phân l vào h ch a t nh ho c vùng tr ng, phân l theo
kênh d n ra sơng chính lo i l n

- Tách v t ch t r n kh i dòng l : Lo i tr các v t ch t r n có kích th
(đá h c, t ng, cu i, s i, cây l n...), c n tr s t p trung nhanh dòng n

cl n
c - bùn

cát vào lòng thung l ng, vùng tr ng.

- Bi n pháp k thu t th y l i phòng ch ng xói mòn và l qt: đ p b , đào
h gi n

c

s

n d c, đ p phai đ p ng n n

c

khe su i.

- Bi n pháp phòng tránh gi m thi t h i cho các cơng trình giao thơng trong l
qt: M r ng kh u đ c u c ng, b trí c u và các cơng trình đi u ti t phòng

tránh l qt theo các ngun t c b trí.

- H n ch l qt b ng h ch a, đ p ki m sốt

c. Gi i pháp v thơng tin, giáo d c, tun truy n:



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
Tun truy n, giáo d c, v n đ ng nâng cao nh n th c và ph bi n các k
thu t phòng ch ng l qt đ n t ng đ i t

ng c a c ng đ ng trong vi c phòng

ch ng l qt.
ng đ a các thơng tin v phòng ch ng l qt trên các ph

KIL
OBO
OKS
.CO
M

T ng c

ng ti n

thơng tin đ i chúng: đài phát thanh truy n hình t nh, các đài phát thanh
huy n, th .

5.2.2. T ch c th c hi n chi n l

c

UBND t nh ch u trách nhi m tr c ti p vi c t ch c th c hi n chi n l
phòng ch ng l qt, l

các

c

ng. Ch đ o và ki m tra các S , Ban ngành, UBND các

huy n, thành ph , các t ch c chính tr - xã h i, đồn th ... trên đ a bàn t nh th c
hi n các ch

ng trình và n i dung c a chi n l

c phòng ch ng l qt. UBND

t nh c ng là c quan đ m b o đào t o các ngu n l c v con ng
cho vi c th c hi n chi n l

i và tài chính

c phòng ch ng l qt c a t nh.

Chi c c phòng ch ng l t bão - S Nơng nghi p và Phát tri n nơng thơn là
c quan đ u m i giúp UBND t nh t ch c th c hi n chi n l
thiên tai và s c mơi tr

đồn th , đ a ph
l

ng l qt, l

c phòng ch ng

ng và ph i h p v i các s , ban ngành,

ng trong tồn t nh trong q trình tri n khai th c hi n chi n

c phòng ch ng chi n l

c phòng ch ng l qt, l

ng.

Các c quan ban ngành nh : S Tài ngun và Mơi tr
Cơng ngh , S V n hố – Th

ng, S Khoa h c

ng m i và Du l ch,... ch u trách nhi m th c hi n

các nhi m v do UBND t nh giao trong q trình tri n khai th c hi n chi n l
phòng ch ng l qt, l

ng.

ng th i th

vi c th c hi n chi n l

c phòng ch ng l qt và báo cáo tình hình th

c

ng xun t ch c xem xét, đánh giá
ng

xun lên UBND t nh.

Các t ch c, doanh nghi p và m i ng
t nh ch u trách nhi m th c hi n chi n l

i s ng và làm vi c trên đ a bàn

c phòng ch ng l qt và đóng góp v

nhân l c và tài chính trong vi c th c hi n các ch
chi n l

c phòng ch ng l qt đ a ph

ng.

ng trình và n i dung c a

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
IV. K T LU N VÀ KI N NGH
4. K t lu n
Th c hi n các gi i pháp nh m gi m nh thi t h i do l quét gây ra đòi h i

KIL
OBO
OKS
.CO
M

t n kém nhi u công s c, ti n c a và th i gian.Tuy nhiên, ti n hành đi u tra,
nghiên c u đ t ng b
ph i đ
n

c th c hi n ch

ng trình này là vi c làm c n thi t, nó

c coi là m t n i dung trong chi n l

c phòng ch ng, gi m nh thiên tai

c ta trong nh ng n m t i.

tài nghiên c u t i Qu ng Ngãi đã xác đ nh đ

c:

- Tính ch t l quét c a các đ a đi m là khác nhau

- Các nhân t t o thành l quét c ng khác nhau, nh ng ch y u là nh ng
n i có l

ng m a cao, đ d c l n, đ t đai có tính ch t b r i (trên th m n

nh ng d

i không th m n

t ng).
-

ãl pđ

c ho c th m n

c

c kém, có s phân ly gi a hai

c b n đ d báo nguy c l quét, l

ng cho khu v c nghiên

c u (ch y u là 6 huy n thu c t nh Qu ng Ngãi).
- M t s khu v c

t nh Qu ng Ngãi có nh ng đi u ki n t nhiên ti m n

nguy c l quét vào mùa m a l nh l
h p, c n nên n

c t p trung r t nhanh.

ng m a l n, đ d c l n, lòng sông, su i
ng th i đ t, đá trên s

n d c và d c

thung l ng b r i, d phong hóa thành cu i t ng nên dòng l có nhi u v t ch t
r n t o thành dòng l bùn đá. Th m ph th c v t d c thung l ng và nh ng bãi
b i, nh ng th m th p b tác đ ng b i dân c có xu h

ng gi m, h n ch tác

d ng ng n dòng l quét. Vùng nguy c l quét t nh Qu ng Ngãi ch x y ra

6

huy n mi n núi có đ d c cao: Trà B ng, Tây Trà, S n Tây, Minh Long, Ba T ,
T Ngh a.

Các s n ph m c a đ tài đã đ

c xây d ng t

ng đ i chi ti t và đ y đ .

hi u qu mang l i đ t m c cao nh t, s n ph m c n đ
quan ch c n ng có liên quan, nh t là
ng cao.
l quét, l

ng th i, c ng c n th
ng

2. Ki n ngh

c ph bi n đ n các c

nh ng n i có nguy c x y ra l quét, l

ng xuyên c p nh t c s d li u v tình hình

Qu ng Ngãi, nói riêng, c n

c nói chung.



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
Các s n ph m c a đ tài đã đ

c xây d ng chi ti t và đ y đ .

hi u qu cao trong s d ng, s n ph m c n đ

mang l i

c ph bi n r ng rãi đ n các c

quan ch c n ng có liên quan, nh t là nh ng n i có nguy c x y ra l quét, l
ng

ng th i c ng th

ng xuyên c p nh t c s d li u v tình hình l quét, l

KIL
OBO
OKS
.CO
M

ng.

Qu ng Ngãi và các đ a ph

kh n ng x y ra l quét cao.

ng trên c n

c, đ c bi t là các đ a ph

ng có

THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
TÀI LI U THAM KH O
1. Báo cáo khoa h c: “ i u tra, đánh giá hi n t

ng s t l , n t đ t các huy n

KIL
OBO
OKS
.CO
M

mi n núi t nh Qu ng Ngãi; đ xu t bi n pháp phòng tránh gi m nh thi t h i”
- Trung tâm t v n mơi tr

ng Hà N i, 2000.

2. Báo cáo k t qu đ tài khoa h c: “T ng h p, biên h i b n đ đ a ch t,
khống s n t nh Qu ng Ngãi; đ xu t gi i pháp đ u t th m dò, khai thác, s
d ng m t s lo i tài ngun khống s n có th m nh”- Liên đồn đ a ch t
Trung Trung B , 2006
3. Cao

ng D , Lê B c Hu nh (2000), L qt, ngun nhân và bi n pháp

phòng tránh - t p I và II, NXB Nơng nghi p.

4. Lê V n Khoa và đ ng tác gi (1997), Mơi tr

ng và phát tri n b n v ng

mi n núi, NXB Giáo d c.

5. Nguy n T Siêm, Thái Phiên (1999),

t đ i núi Vi t Nam - thối hóa và

ph c h i, NXB Nơng nghi p.

6. Niên Giám th ng kê t nh Qu ng Ngãi, 2004, 2005, 2006.

7. Quy ho ch t ng th phát tri n kinh t - xã h i t nh Qu ng Ngãi th i k 2001
– 2010.

8. Thái Phiên, Nguy n T Siêm (1998), Canh tác b o v đ t d c

Vi t Nam,

NXB Nơng nghi p.

9. Tr n V n T (2006), Hi n tr ng và h
ch u l qt và tr

t l , Vi n

ng quy ho ch các vùng th

ng xun

a ch t, Vi n KH&CN VN.

10.Rosemary Morrow (1994), H

ng d n s d ng đ t đai theo nơng nghi p b n

v ng, NXB Nơng nghi p.

L qt - th m ho mơi tr

ng nơng nghi p nơng thơn mi n Trung Vi t

Nam, nghiên c u đi n hình t i t nh Qu ng Ngãi (TL; 3)
TĨM T T
I. M

U

II. M C TIÊU, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
1. M c tiêu
2. N i dung
3. Ph

ng pháp nghiên c u

KIL
OBO
OKS
.CO
M

III. K T QU NGHIÊN C U

1. Hi n tr ng l quét mi n Trung Vi t Nam

2. Nguyên nhân, c ch hình thành và v n đ ng c a l quét
3. Xây d ng b n đ nguy c và các gi i pháp kh thi mang tính ng n ng a,
h n ch l quét, l

ng trên đ a bàn t nh Qu ng Ngãi

3.1. Th c tr ng l – l quét trên đ a bàn t nh Qu ng Ngãi
3.2. Thành l p b n đ phân vùng nguy c l quét, l
Qu ng Ngãi

ng trên đ a bàn t nh

3.2.1. Xây d ng mô hình s đ cao

3.2.2. Xây d ng b n đ phân c p đ cao
3.2.3. Xây d ng b n đ phân c p đ d c

3.2.4. Xây d ng b n đ phân b l p ph th c v t
3.2.5. Xây d ng b n đ phân vùng các lo i đ t
3.2.6. B n đ trung trung bình m a nhi u n m

3.2.7. Xây d ng b n đ phân vùng nguy c l quét t nh Qu ng Ngãi
4. ánh giá m c đ nguy c l quét t nh Qu ng Ngãi
5. Xây d ng chi n l

c phòng ch ng l quét, l

5.1. M c tiêu và n i dung c b n c a chi n l

5.2. Các gi i pháp và t ch c th c hi n chi n l
5.2.1. Gi i pháp th c hi n chi n l
5.2.2. T ch c th c hi n chi n l

c

c

IV. K T LU N VÀ KI N NGH
4. K t lu n
2. Ki n ngh

TÀI LI U THAM KH O

ng trên đ a bàn nghiên c u

c

c