Xây dựng chính sách cổ tức cho các công ty cổ phần niêm yết tại Việt Nam

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN

B
TR

NG

GIÁO D C VÀ ÀO T O
I H C KINH T TP. H

CHÍ MINH

OBO
OKS
.CO
M

------------------------------------

BÙI TH NG C ANH

XÂY D NG CHÍNH SÁCH C T C CHO CÁC
CÔNG TY C PH N NIÊM Y T T I VI T NAM

LU N V N TH C S KINH T

CHUYÊN NGÀNH : KINH T TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG
: 60.31.12

KI L

MÃ S

NG

IH

NG D N KHOA H C:

PGS.TS NGUY N TH LIÊN HOA

TP. H Chí Minh - N m 2009



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN

OBO
OKS
.CO
M

L I CAM OAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên c u c a b n thân.
Các s li u và thông tin s d ng trong lu n v n đ u có ngu n
g c, trung th c và đ

c phép công b .

Tác gi lu n v n

KI L

Bùi Th Ng c Anh



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN

M CL C
VI T T T

OBO
OKS
.CO
M

DANH M C CÁC T

DANH M C CÁC B NG, BI U
DANH M C CÁC S

DANH M C CÁC HÌNH V ,

PH N M
1. S

U

C N THI T C A

TH

TÀI ............................................................................1

2. M C TIÊU NGHIÊN C U..............................................................................................2
3.

IT

NG NGHIÊN C U ..........................................................................................2

4. PH M VI NGHIÊN C U ................................................................................................2
5. PH

NG PHÁP NGHIÊN C U ....................................................................................2

6. K T C U

CH

TÀI.............................................................................................................3

NG 1: LÝ LU N T NG QUAN C A

TÀI .............................................4

1.1. CÁC KHÁI NI M ...............................................................................................4
1.1.1. C t c ................................................................................................................4

1.1.2. Chính sách c t c..............................................................................................4
1.2. O L

NG CHÍNH SÁCH C T C................................................................4

KI L

1.2.1. T l l i nhu n tr c t c ..................................................................................4
1.2.1. T su t c t c ....................................................................................................5
1.3. QUÁ TRÌNH TR C T C ...............................................................................6
1.4. CÁC CHÍNH SÁCH CHI TR C T C ...........................................................7
1.4.1. Chính sách l i nhu n gi l i th đ ng..............................................................7
1.4.2. Chính sách c t c ti n m t n đ nh...................................................................8
1.4.3. Các chính sách chi tr c t c khác ...................................................................9



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN

1.5. CC PH

NG TH C TR C T C...............................................................9

1.5.1. C t c tr b ng ti n m t ...................................................................................9
1.5.2. C t c tr b ng c phi u.................................................................................10

OBO
OKS
.CO
M

1.5.3. C t c tr b ng ti s n....................................................................................10
1.5.4. Mua l i c ph n ..............................................................................................10
1.6. CC Y U T

NH H

NG

N L A CH N CHNH SCH C

T C

C A DOANH NGHI P ...........................................................................................11
1.6.1. Cỏc h n ch phỏp lý .......................................................................................12
1.6.2. Cỏc i u kho n h n ch .................................................................................13
1.6.3. Cỏc nh h

ng c a thu .................................................................................13

1.6.4. Nhu c u thanh kho n ......................................................................................15
1.6.5. Kh n ng vay v ti p c n cỏc th tr

ng v n ................................................16

1.6.6. Tớnh n nh c a l i nhu n ............................................................................16
1.6.7. Cỏc c h i t ng tr

ng v n............................................................................16

1.6.8. L m phỏt .........................................................................................................17
1.6.9. Cỏc u tiờn c a c ụng .................................................................................18
1.6.10. B o v ch ng l i loóng giỏ...........................................................................18
1.7. CHNH SCH C T C V GI TR DOANH NGHI P ..............................19
1.7.1. Cỏc l p lu n v chớnh sỏch c t c khụng tỏc ng gỡ n giỏ tr doanh
nghi p........................................................................................................................19

KI L

1.7.2. Cỏc l p lu n v chớnh sỏch c t c tỏc ng n giỏ tr doanh nghi p.........20
1.8. BI H C KINH NGHI M CHO VI T NAM TRONG NGHIấN C U
CHNH SCH C T C..........................................................................................22
1.8.1. Chớnh sỏch c t c v nh ng k t lu n quan tr ng..........................................22
1.8.1.1. C t c th

ng i ụi v i l i nhu n .............................................................22

1.8.1.2. C t c th

ng n nh .................................................................................23

1.8.1.3. C t c ớt bi n ng h n l i nhu n...............................................................24
1.8.1.4. Chớnh sỏch c t c cú xu h

ng tựy thu c vo vũng i c a cụng ty.........25



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN

1.8.2. Chớnh sỏch c t c v cỏc phỏt hi n m i ........................................................26

CH

NG 1 ................................................................................................. 29

OBO
OKS
.CO
M

K T LU N CH

NG 2:TH C TR NG CHNH SCH C

NIấM Y T TRấN TH TR

T C C A CC CễNG TY

NG CH NG KHON VI T NAM HI N

NAY ...................................................................................................................................... 30
2.1. TH C TR NG CHI TR
TRấN TH TR

C

T C C A CC CễNG TY NIấM Y T

NG CH NG KHON VI T NAM TH I GIAN QUA..........30

2.1.1. V khung phỏp lý v chớnh sỏch thu tớnh trờn c t c ....................................30
2.1.2. Tỡnh hỡnh chi tr c t c c a cỏc cụng ty niờm y t th i gian qua....................36
2.1.2.1. S li u c phi u niờm y t qua cỏc n m.......................................................36
2.1.2.2. S li u chi tr c t c qua cỏc n m ..............................................................36
2.1.2.3. Th ng kờ t l l i nhu n tr c t c qua cỏc n m........................................39
2.1.2.4. Th ng kờ t su t c t c qua cỏc n m..........................................................42
2.1.3. Ph
2.2.

ng th c chi tr c t c c a cỏc cụng ty niờm y t th i gian qua ..............44

NH GI CHNH SCH C

T C C A CC CễNG TY NIấM Y T

VI T NAM TH I GIAN QUA ...............................................................................49
2.2.1. Giai o n tr

c n m 2004 .............................................................................49

2.2.2. Giai o n t n m 2004 n nay.....................................................................53
2.3. PHN TCH NH NG B T C P TRONG VI C L A CH N CHNH
T C C A CC CễNG TY NIấM Y T VI T NAM TH I GIAN

KI L

SCH C

QUA ..........................................................................................................................62

2.3.1. S d ng chớnh sỏch c t c nh m t cụng c ỏnh búng hỡnh nh cụng ty quỏ
m c ............................................................................................................................62
2.3.2. Ch a cú quan i m di h n trong xõy d ng chớnh sỏch c t c..................64
2.3.3. Ch a cú ph

ng ỏn s d ng hi u qu v n t ng do chi tr c t c b ng c

phi u..........................................................................................................................66
2.3.4. Phỏt hnh c phi u th

ng quỏ nhi u ...........................................................68



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN

2.3.5. Các v n đ phát sinh khác..............................................................................69

CH
C

NG 2 ................................................................................................. 72

OBO
OKS
.CO
M

K T LU N CH

NG 3: XÂY D NG CHÍNH SÁCH C

T C CHO CÁC CƠNG TY

PH N NIÊM Y T T I VI T NAM .................................................................. 73

3.1. XÂY D NG CHÍNH SÁCH C

T C DÀI H N PHÙ H P V I CHU K

S NG C A DOANH NGHI P ..............................................................................73
3.1.1. Giai đo n kh i s ...........................................................................................73
3.1.2. Giai đo n t ng tr

ng....................................................................................74

3.1.3. Giai đo n bão hòa ..........................................................................................74
3.1.4. Giai đo n suy thối ........................................................................................75
3.2. XÂY D NG QUY TRÌNH RA QUY T
3.3. TN TH

M T S

NH CHI TR C T C ............78

NGUN T C C

B N TRONG XÂY D NG

CHÍNH SÁCH C T C..........................................................................................83

3.4. XÂY D NG CHÍNH SÁCH C

T C CHO CƠNG TY C

PH N GIAI

O N SUY GI M KINH T .................................................................................85
3.5. CHÍNH SÁCH C

T C TRONG M I QUAN H V I THU THU NH P

...................................................................................................................................87
3.5.1. Quy t đ nh chính sách c t c trong m i quan h v i thu thu nh p ..............87
xu t hồn thi n lu t thu thu nh p............................................................89

KI L

3.5.2.

3.5.2.1. Chính sách thu TNDN...............................................................................90
3.5.2.2. Chính sách thu TNCN ...............................................................................91
3.6. CÁC BI N PHÁP H

TR

XÂY D NG CHÍNH SÁCH C

T C

HI U QU ...............................................................................................................93

3.6.1. Nh n th c rõ vai trò c a qu n tr tài chính, và xác đ nh m c tiêu ho t đ ng
c a cơng ty trong đi u ki n m i c a n n kinh t n

c ta hi n nay.........................93



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN

3.6.2.
và th tr

ào t o cán b có ki n th c chun mơn, đ c bi t là ki n th c v tài chính
ng ch ng khốn .......................................................................................95

K T LU N CH

OBO
OKS
.CO
M

3.6.3. Hồn thi n vi c cơng b thơng tin v cơng ty................................................95
NG 3 ............................................................................................... 100

K T LU N ...................................................................................................................... 101

TÀI LI U THAM KH O
PH L C

Ph l c 1 Các cơng ty cơng nghi p t i M có t ng chi tr c t c l n nh t n m 2002.
Ph l c 2 M c v n hóa th tr

ng ch ng khốn m t s n

c t i Châu Á ngày 01

tháng 10 n m 2007.

Ph l c 3 Th ng kê c t c, t l chi tr c t c, t su t c t c c a các cơng ty niêm
y t t i HOSE 2002-2008.

Ph l c 4 Th ng kê c t c, t l chi tr c t c, t su t c t c c a các cơng ty niêm
y t t i HNX 2005-2008.

Ph l c 5 Th ng kê các cơng ty phân lo i các cơng ty niêm y t theo t l c t c/
m nh giá qua các n m.

Ph l c 6 Th ng kê các cơng ty phân lo i các cơng ty niêm y t theo t l chi tr c
t c qua các n m.

Ph l c 7 Th ng kê các cơng ty phân lo i các cơng ty niêm y t theo t su t c t c

KI L

qua các n m.

Ph l c 8 Các hình th c tr c t c trong n m 2006-2008 và c t c d ki n 2009.
Ph l c 9 Tình hình chi tr c t c c a các cơng ty t i M .
Ph l c 10 Tình hình chi tr c t c c a các ngân hàng t i M .

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN

DANH M C CC T

VI T T T

:

Bỏo cỏo ti chớnh

CP

:

C ph n

DN

:

Doanh nghi p

EPS

:

Thu nh p trờn m i c ph n (Earnings per share)

HASTC

:

Trung tõm Giao d ch Ch ng khoỏn H N i

HNX

:

S G i a o d c h C h n g k h o ỏ n H N i

HOSE

:

S G i ao d c h C h n g k h o ỏn T P . H C h ớ M in h

MM

:

Merton Miller v Franco Modigliani

SGDCK

:

S G i ao d c h C h n g k h o ỏn

TTCK VN

:

Th tr

TTGDCK

:

Trung tõm Giao d ch Ch ng khoỏn

TTLKCK

:

Trung tõm L u ký Ch ng khoỏn

UBCKNN

:

OBO
OKS
.CO
M

BCTC

ng ch ng khoỏn Vi t Nam

KI L

y ban Ch ng khoỏn Nh n

c



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN

DANH M C CÁC B NG, BI U
B ng 1-1. M i liên h gi a t l t ng tr

ng l i nhu n và t l chi tr c t c....... 11

OBO
OKS
.CO
M

B ng 2-1. Th ng kê các hình th c tr c t c c a các công ty niêm y t 2006-2008
................................................................................................................................................ 46
B ng 2-2. K t qu ho t đ ng c a các công ty niêm y t n m 2008 .......................... 57
B ng 2-3. K t qu ho t đ ng c a các công ty niêm y t có m c v n hóa cao nh t
th tr

ng n m 2008 .......................................................................................................... 57

B ng 2-4. T l c t c/ m nh giá k ho ch 2009......................................................... 61
B ng 3-1. So sánh bi n pháp mua l i c ph n và chi tr c t c.................................. 79
B ng 3-2. Tóm t t các nhân t

nh h

ng đ n chính sách c t c............................. 84

B ng 3-3. So sánh tác đ ng c a thu thu nh p c a ph

ng th c chi tr c t c ti n

m t và c phi u ................................................................................................................... 89

DANH M C CÁC S

S đ 1-1. Qui trình tr c t c ......................................................................................... 07

KI L

S đ 3-1. Quy trình ra quy t đ nh tr c t c............................................................... 78



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN

DANH M C CÁC HÌNH V ,

ng và thu nh p lãi v n........... 14

OBO
OKS
.CO
M

Hình 1-1. Thu su t đánh trên thu nh p thơng th

TH

Hình 1-2. T l các cơng ty tr c t c t i M ............................................................... 15
Hình 1-3. Quan h c t c và l i nhu n

M qua các n m ....................................... 22

Hình 1-4. Thay đ i c t c c a các cơng ty M t n m 1989-2003 ......................... 24
Hình 1-5. Chính sách c t c theo vòng đ i cơng ty.................................................... 25
Hình 1-6. T l các cơng ty chi tr c t c các nhóm .................................................. 26
Hình 1-7. L i nhu n đi u ch nh, t ng chi tr (tr c t c c ng mua l i), c t c,
mua l i c ph n c a 345 cơng ty có tr c t c và mua l i c ph n th

ng xun

n m 1980-2005 ................................................................................................................... 27
Hình 2-1. Tình hình chi tr c t c c a các cơng ty c ph n niêm y t ..................... 37
Hình 2-2. C c u tr c t c c a các cơng ty c ph n niêm y t................................. 38
Hình 2-3. T l chi tr c t c c a các cơng ty c ph n niêm y t 2000-2008 ........ 40
Hình 2-4. C c u t l chi tr c t c c a các cơng ty c ph n niêm y t................. 41
Hình 2-5. T su t c t c c a các cơng ty c ph n niêm y t 2000-2008 ................. 42
Hình 2-6. C c u t su t c t c c a các cơng ty c ph n niêm y t ......................... 43
Hình 2-7. Di n bi n tồn c nh l m phát c a Vi t Nam.............................................. 55

Hình 2-8. Th tr

ng ch ng khốn kh i s c m nh m trong n m 2009................. 60

Hình 2-9. Di n bi n EPS bình qn c a th tr

ng qua các q.............................. 61

KI L

Hình 2-10. So sánh EPS k ho ch 2009 và th c hi n n m 2008 ..............................61



Trang 1

PH N M
1. S

C N THI T C A

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN

U

TI

OBO
OKS
.CO

M

C t c l m t trong nh ng chớnh sỏch quan tr ng c a b t c cụng ty c ph n i
chỳng no trờn th gi i, khụng ch

Vi t Nam. Lónh o doanh nghi p luụn cõn

nh c th n tr ng v chớnh sỏch ny vỡ nú ph i ỏp ng ng th i 3 m c tiờu: lm hi
lũng cỏc c ụng qua vi c tr c t c nh k , m b o luụn cú tỏi u t phỏt
tri n doanh nghi p, m c tr c t c ph i n nh d phũng cho c nh ng n m
kinh doanh khụng nh mong i. Trong 3 m c tiờu trờn, m c tiờu th hai l quan
tr ng nh t. B n thõn doanh nghi p, hay núi cỏch khỏc l ban lónh o doanh nghi p
h n ai h t hi u rừ nh ng l i th v khú kh n c a mỡnh.

Th c t c a vi c qu n tr m t cụng ty c ph n cho th y, cú nh ng tỡnh hu ng s n
xu t kinh doanh cụng ty ph i huy ng n ngu n v n ch s h u t ng v n u
t cho cỏc c h i y tri n v ng. V n l nờn ch n l a ngu n v n ch s h u
no: l i nhu n gi l i, hay ti p t c tr c t c

m c cao v phỏt hnh c phi u

m i. Qu th t i u ny khụng n gi n. Tựy t ng tr
ph

ng h p c th m ch n

ng ỏn mang l i l i ớch cao nh t cho cỏc bờn tham gia cụng ty c ph n v gia

t ng giỏ tr cụng ty. Ngoi ra, kinh nghi m qu n tr cỏc cụng ty c ph n trờn th
gi i cho th y, chớnh sỏch c t c ph i cú tớnh n nh, khụng thay i th t th

ph i c bi t th n tr ng tr

ng v

c khi quy t nh thay i m t chớnh sỏch c t c ny

b ng m t chớnh sỏch c t c khỏc.

KI L

Trong nh ng n m g n õy, cỏc cụng ty c ph n ó v ang th c thi nhi u chớnh
sỏch c t c khỏc nhau lm au u cỏc nh u t , thờm vo ú ó cú nhi u khuy n
cỏo v chớnh sỏch c t c c a cỏc cụng ty c ph n niờm y t t i Vi t Nam quỏ cao,
chớnh sỏch c t c khụng m b o quỏ trỡnh tỏi u t . Th c h v n trờn ra sao?
cú cỏi nhỡn t ng quỏt h n v chớnh sỏch c t c th i gian qua, lu n v n nghiờn
c u chớnh sỏch c t c t lý lu n n th c ti n thụng qua ti Xõy d ng chớnh
sỏch c t c cho cỏc cụng ty c ph n niờm y t t i Vi t Nam.



Trang 2

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN

2. M C TIấU NGHIấN C U
M c tiờu nghiờn c u c a lu n v n l:
Xem xột th c tr ng chi tr c t c c a cỏc cụng ty niờm y t trờn th tr

OBO
OKS

.CO
M



ng

ch ng khoỏn Vi t Nam trong 8 n m qua;

ỏnh giỏ cỏc y u t tỏc ng n chớnh sỏch c t c c a cỏc cụng ty niờm y t qua



hai giai o n chớnh tr


c v sau n m 2004;

Phõn tớch nh ng b t c p n i lờn trong vi c l a ch n chớnh sỏch c t c c a cỏc
cụng ty niờm y t th i gian qua;



Cu i cựng l t vi c xem xột m t s kinh nghi m chi tr c t c

cỏc n

c phỏt

tri n trờn th gi i; t ú i n nh ng g i ý cho vi c l a ch n phự h p chớnh

sỏch c t c c a cỏc cụng ty niờm y t Vi t Nam trong th i gian t i.

3.

IT
it

NG NGHIấN C U

ng nghiờn c u c a lu n v n l chớnh sỏch c t c c a cỏc cụng ty niờm y t

trờn th tr

ng ch ng khoỏn Vi t Nam t ngy th tr

2008.

ng m c a n m 2000 n n m

4. PH M VI NGHIấN C U


Cỏc chớnh sỏch phỏp lu t hi n hnh i u ch nh n c t c v cỏc ph

ng phỏp

phõn ph i l i nhu n c a cỏc cụng ty c ph n niờm y t t i Vi t Nam.


Cỏc s li u, hỡnh th c c t c ó cụng b trờn cỏc ph

ng ti n thụng tin i chỳng

5. PH

KI L

c a doanh nghi p niờm y t Vi t Nam.

NG PHP NGHIấN C U

Nghiờn c u

c th c hi n trờn c s dựng cỏc ph

ng phỏp nh :



Ph

ng phỏp th ng kờ nh m t p h p cỏc s li u v ỏnh giỏ th c tr ng.



Ph

ng phỏp mụ t nh m a ra cỏi nhỡn t ng quan v nh ng chớnh sỏch c

t c ang

Ph

c ỏp d ng t i cỏc cụng ty niờm y t.

ng phỏp l ch s nh m so sỏnh, i chi u cỏc thụng tin trong quỏn kh



Trang 3

THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN

tìm hi u ngun nhân và có các k t lu n phù h p.
−

S li u s c p: các s li u chi tr c t c c a các cơng ty niêm y t đã cơng
b trong các B n cáo b ch c ng nh

trong các B n tin Ch ng khốn c a

niêm y t đ
cơng ty
−

OBO
OKS
.CO
M

HOSE và HASTC (hi n nay là HNX) qua các n m. Trong đó, s l
c ch t đ n tháng 2008: t

ng ng 170 cơng ty

ng cơng ty

sàn HOSE và 168

sàn HASTC.

S li u th c p: các th ng kê v l m phát, lãi su t c a T ng c c Th ng kê,
Ngân hàng Nhà n

c Vi t Nam, các s li u th ng kê c t c c ng nh các phân

tích v chính sách c
n

t c c a các tác gi , các chun gia trong và ngồi

c, và các phân tích, t ng h p s li u v th tr

ng ch ng khốn Vi t Nam

c a các cơng ty ch ng khốn, qu đ u t .
6. K T C U

TÀI

Ngồi ph n m đ u và k t lu n, Lu n v n đ

c trình bày theo k t c u sau:

̇

Ch

ng 1: Lý lu n t ng quan c a đ tài

̇

Ch

ng 2: Th c tr ng chính sách c t c c a các cơng ty niêm y t trên th tr

ng

ch ng khốn Vi t Nam hi n nay
Ch
Nam.

ng 3: Xây d ng chính sách c t c cho các cơng ty c ph n niêm y t t i Vi t

KI L

̇

OBO
OKS
.CO
M

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN

CH

NG I

KI L

LÝ LU N T NG QUAN C A

TÀI



Trang 4

CH

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN

NG 1: Lí LU N T NG QUAN C A

TI

1.1.1.

OBO
OKS
.CO
M

1.1. CC KHI NI M
C t c (Dividends)

C t c

c hi u l m t ph n l i nhu n sau thu c a cụng ty dnh chi tr

cho cỏc c ụng (ch s h u cụng ty). C t c cũn
1.1.2.

c g i l l i t c c ph n.

Chớnh sỏch c t c (Dividend policy)

Chớnh sỏch c t c n nh m c l i nhu n sau thu c a cụng ty s
phõn ph i nh th no, bao nhiờu

c gi l i tỏi u t v bao nhiờu dựng

chi tr c t c cho cỏc c ụng. L i nhu n gi l i cú th
t ng tr

ng l i nhu n trong t

c em ra

ng lai v do ú cú th

c dựng kớch thớch

nh h

ng n giỏ tr c

ph n, trong khi c t c cung c p cho cỏc c ụng m t l i nhu n h u hỡnh th
xuyờn.

ng

M t chớnh sỏch c t c bao g m 2 n i dung chớnh l m c c t c v th i gian tr c
t c.

1.2.

OL

NG CHNH SCH C

T C

1.2.1. T l chi tr c t c (Dividend payout ratio)

T l chi tr c t c ph n ỏnh m c c t c m c ụng

ch

bao nhiờu trong thu nh p trong k do cụng ty t o ra v
sau:

ng chi m t l
c o l

ng nh

KI L

C t c m i c ph n
T l chi tr c t c = Thu nh p m i c ph n (1.1)

õy l m t trong nh ng nhõn t quy t nh n giỏ th tr

ng c a c ph n.

Vớ d xem xột Thụng bỏo chia c t c t 1 v 2 n m 2008 c a Ngõn hng Th

ng

m i c ph n Chõu (mó ch ng khoỏn ACB) v i m c c t c thanh toỏn cho c
ụng l 3.380 VN . Thu nh p m i c ph n trờn Bỏo cỏo k t qu ho t ng kinh
doanh n m 2008 l 3.628 VN . T l l i nhu n tr c t c = 3.380/3.628 = 93%.

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN

Trang 5

ng m i c ph n Chõu ó dựng ph n l n l i

i u ny cho th y, Ngõn hng Th

c trong n m tr cho cỏc c ụng.

OBO
OKS
.CO
M

nhu n ki m

1.2.2. T su t c t c (Dividend Yield or Dividend-Price ratio)
ng v

T su t c t c ph n ỏnh t s c t c c a c phi u so v i giỏ th tr
o l

ng nh sau:

c

C t c m i c ph n
T su t c t c = Giỏ th tr ng m i c ph n (1.2)

Nh ta ó bi t, thu nh p c a nh u t g m 2 ph n c t c v chờnh l ch giỏ do
chuy n nh

ng c ph n. N u t su t c t c c a m t c ph n th p i u ú ch a h n

ó x u b i vỡ nh u t cú th ch p nh n t l chi tr c t c th p dnh ph n l n
l i nhu n tỏi u t . H mong i m t t ng tr


ng nhanh trong c t c v h

ng

c s chờnh l ch l n c a giỏ c ph n.

Vớ d xem xột m c chia c t c n m 2008 c a cỏc cụng ty nh sau:

Mó ch ng
khoỏn
ABT

Cụng ty

C t c

n v tớnh: VN

Giỏ th tr

ng

31/12/2008

C ph n Xu t nh p kh u 4.000

T su t
c t c

24.300

16,5%

79.500

6,9%

th y s n B n Tre
TCT

C ph n Cỏp treo nỳi B 5.500

KI L

Tõy Ninh

T su t c t c c a ABT = 4.000 / 24.300 = 0.165 ho c 16,5%
T su t c t c c a TCT = 5.500 / 79.500 = 0.069 ho c 6,9%
Ta th y, Cụng ty C ph n Cỏp treo nỳi B Tõy Ninh tr c t c cao h n cho m i
c ph n, nh ng v i cựng v n u t
ch nh n

c 6.900.000 VN

100.000.000 VN

vo c phi u ny thỡ

thu nh p h ng n m, trong khi cựng v i s ti n

ú m u t vo C ph n Xu t nh p kh u th y s n B n Tre thỡ s ti n nh n

c



Trang 6

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN

l 16.50.000 VN . N u m t nh u t quan tõm thu nh p c t c m khụng quan

OBO
OKS
.CO
M

tõm thu nh p lói v n thỡ s l a ch n c phi u ABT.

1.3. QU TRèNH TR C
Cỏc cụng ty

M th

khỏc thỡ th
C t c th

T C

ng tr c t c hng quý. Trong khi cỏc cụng ty t i qu c gia

ng tr c t c 2 l n/n m hay 1 l n/n m.
ng

c xu t b i H i ng qu n tr v sau ú

c thụng qua b i

i h i ng c ụng. Cú vi m c th i gian chớnh sau:


Ngy cụng b c t c (dividend declaration date): l ngy cụng ty cụng b
m c chi tr c t c.

õy l ngy quan tr ng b i vỡ thụng qua vi c cụng b c

t c, cụng ty thụng tin n cho c ụng l m c c t c l t ng, gi m, hay v n
n nh. Vỡ v y, n u cụng ty thay i c t c t ng t thỡ õy l ngy m
th

ng trờn th tr

ng ph n ng s xu t hi n r t rừ.

Ngy giao d ch cu i cựng
cu i cựng

ch

ch

ng quy n (ex-dividend date): l ngy

ng c t c, t c l ngy n u nh u t mua c phi u s



ch

ng c t c. Sau ngy ny, nh u t



ch

ng c t c. Giỏ tham chi u c a c phi u sau ngy ny th

i u ch nh xu ng t

mua c phi u thỡ s khụng

ng

c

ng ng v i s c t c m b o bỡnh ng gi a cỏc c

ụng, t c l c ụng

c l i v c t c thỡ b thi t v giỏ v ng

Giỏ tham chi u c a c phi u trong ngy giao d ch khụng h
tớnh b ng giỏ úng c a c a c phi u trong phiờn tr

c l i.

ng c t c

c

c ú tr i giỏ tr c t c.

trong ú:

KI L

Ptc = Pt-1 Div (1.3)

Ptc : l giỏ tham chi u c phi u trong ngy giao d ch khụng h
Pt-1 : giỏ ch ng khoỏn c a phiờn giao d ch tr

ng quy n

c

Div: giỏ tr c t c


Ngy ch t danh sỏch c ụng hay ngy ng ký cu i cựng (holder-ofrecord date): l ngy c ụ n g t y khúa s , ch t danh sỏch nh ng c


ch

ng c t c.

ụng

Vi t Nam, do qui ch giao d ch l T+3 nờn ngy ch t



Trang 7

danh sỏch c ụng th
h

ng sau 3 ngy so v i ngy giao d ch cu i cựng

c

ng quy n.

Ngy thanh toỏn c t c (dividend payment date): l ngy m cỏc c ụng s
nh n

OBO
OKS
.CO
M



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN

c c t c (th

ng l 2-3 tu n sau ngy ch t danh sỏch c ụng).
S 1-1. Qui trỡnh tr c t c

Ngy cụng b

Ngy giao
d ch cu i
cựng c
h ng quy n

2 n 3 tu n

Ngy ch t
danh sỏch

3 ngy

1.4. CC CHNH SCH CHI TR C

Ngy thanh
toỏn

2 n 3 tu n

T C

1.4.1. Chớnh sỏch l i nhu n gi l i th ng

Chớnh sỏch ny xỏc nh n r ng m t doanh nghi p nờn gi

l i l i nhu n khi

doanh nghi p cú cỏc c h i u t h a h n cỏc t su t sinh l i cao h n t su t
sinh l i mong i m cỏc c ụng ũi h i.

Núi cỏch khỏc, chớnh sỏch l i nhu n gi l i th ng ng ý vi c chi tr c t c c a
doanh nghi p l nờn thay i t n m ny sang n m khỏc tựy thu c vo cỏc c h i
u t cú s n. Tuy nhiờn, h u h t cỏc doanh nghi p th

KI L

m c c t c n nh theo th i gian.

ng c g ng duy trỡ m t

i u ny khụng cú ngh a l cỏc doanh nghi p

ó b qua nguyờn lý v chớnh sỏch l i nhu n gi l i th ng, m b i vỡ c t c
cú th


Th

c duy trỡ n nh hng n m theo hai cỏch:
nh t, doanh nghi p cú th gi

l i l i nhu n v i t l khỏ cao trong

nh ng n m cú nhu c u v n cao. N u n v ti p t c t ng tr
c cú th ti p t c th c hi n chi n l

ng, cỏc giỏm

c ny m khụng nh t thi t ph i gi m c

t c.


Th hai, doanh nghi p cú th i vay v n ỏp ng nhu c u u t v do ú



Trang 8

THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN

t ng t l n trên v n c ph n m t cách t m th i đ tránh ph i gi m c t c.
N u doanh nghi p có nhi u c h i đ u t t t trong su t m t n m nào đó thì
chính sách vay n s thích h p h n so v i c t gi m c t c. Sau đó, trong

OBO
OKS
.CO
M

nh ng n m ti p theo, doanh nghi p c n gi l i l i nhu n đ đ y t s n trên
v n c ph n v l i m c thích h p.
Ngồi ra, ngun lý gi
ty “t ng tr

ng” th

l i l i nhu n th

đ ng c ng đ

xu t là các cơng

ng có t l chi tr c t c th p h n các cơng ty đang trong

giai đo n sung mãn (bão hòa).

1.4.2. Chính sách c t c ti n m t n đ nh

H u h t các doanh nghi p và c đơng đ u thích chính sách c t c t

đ nh. Tính n đ nh đ

c đ c tr ng b ng m t s mi n c

ng đ i n

ng trong vi c gi m l

ti n m t chi tr c t c t k này sang k khác. Chính sách c t c n đ nh đ
tiên vì các lý do sau:
−

ng
c u

Các nhà đ u t cho r ng vi c thay đ i chính sách c t c có n i dung hàm ch a
thơng tin – h đánh đ ng các thay đ i trong m c c t c c a doanh nghi p v i
m c sinh l i. C t gi m c t c nh m t tín hi u là ti m n ng l i nhu n dài h n

−

c a doanh nghi p đã s t gi m và ng

c l i m t s gia t ng trong l i nhu n

nh m t minh ch ng r ng l i nhu n t

ng lai s gia t ng.

Nhi u c đơng c n và l thu c vào dòng c t c khơng đ i cho các nhu c u l i

nhu n c a mình. M c dù h có th bán b t c ph n nh ng do chi phí giao d ch

KI L

và các l n bán v i lơ l nên ph

ng án này khơng th thay th hồn h o cho

l i nhu n c t c đ u đ n.
−

Các giám đ c tài chính tin r ng các nhà đ u t s tr mơt giá cao h n cho c
ph n cơng ty chi tr c t c n đ nh, do đó làm gi m chi phí s d ng v n c
ph n c a doanh nghi p.

T

ng t , nh ng gia t ng trong t l c t c c ng th

ng b trì hỗn cho đ n khi

các giám đ c tài chính cơng b r ng các kho n l i nhu n trong t

ng lai đ cao

đ n m c đ th a mãn c t c l n h n. Nh v y, t l c t c có khuynh h

ng đi

Trang 9

THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN

theo sau m t gia t ng trong l i nhu n và đ ng th i c ng th

ng trì hỗn l i trong

OBO
OKS
.CO
M

m t ch ng m c nào đó.
1.4.3. Các chính sách chi tr c t c khác

Ngồi các cơng ty còn có th s d ng m t s các chính sách c t c khác nh :
−

Chính sách c t c có t l chi tr khơng đ i. N u l i nhu n c a doanh
nghi p thay đ i nhi u t n m này sang n m khác thì c t c c ng có th dao
đ ng theo.

−

Chính sách chi tr m t c t c nh hàng q c ng v i c t c th

ng thêm

vào cu i n m. Chính sách này đ c bi t thích h p cho nh ng doanh nghi p
có l i nhu n ho c nhu c u ti n m t bi n đ ng gi a n m này v i n m khác,
ho c c hai. Ngay c khi doanh nghi p có m c l i nhu n th p, các nhà đ u t
v n có th trơng c y vào m t m c chi tr c t c đ u đ n c a h ; còn khi l i
nhu n cao và khơng có nhu c u s d ng ngay ngu n ti n dơi ra này, các
doanh nghi p s cơng b m t m c c t c th

ng cu i n m. Chính sách này

giúp ban đi u hành có th linh ho t gi l i l i nhu n khi c n mà v n th a
mãn đ

c nhu c u c a các nhà đ u t là mu n nh n đ

“b o đ m”.

cm tm cc t c

Nh v y, nhi u chính sách c t c đ doanh nghi p l a ch n. M c dù đ

c x p

u tiên th p h n chính sách tài tr và chính sách đ u t , nh ng vi c ch n chính
sách c t c c ng đòi h i đ

c xem xét c n th n b i vì nó nh h

ng tr c ti p

ch n đ

c ng nh

KI L

đ n l i ích c a c đơng và t i s phát tri n c a cơng ty. Sau khi đã th ng nh t
c chính sách chi tr c t c, vi c ti p theo mà

i h i đ ng c đơng

các nhà qu n lý doanh nghi p ph i cân nh c đó là: l a ch n ph

ng

th c chi tr c t c.

1.5. CÁC PH

NG TH C TR C

T C

1.5.1. C t c tr b ng ti n m t
C t c ti n m t là s đ n v ti n t mà cơng ty thanh tốn cho ch s h u tính trên



Trang 10

m t c ph n. H u h t c t c đ
Tr c

c tr d

THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN

i d ng ti n m t.

t c b ng ti n m t làm gi m ti n m t d n đ n gi m tài s n và gi m

h u.

OBO
OKS
.CO
M

l i nhu n ch a phân ph i trên b ng cân đ i k tốn, t c gi m ngu n v n ch s

1.5.2. C t c tr b ng c phi u

Tr c t c b ng c phi u là cơng ty chi tr thêm c ph n th
n m gi c ph n th

ng cho các c đơng

ng theo t l nh t đ nh và cơng ty khơng nh n đ

c kho n

ti n thanh tốn nào t phía c đơng.

Khi th c hi n giao d ch này khơng có s thay đ i (t ng hay gi m) nào v v n c
đơng c ng nh tài s n c a cơng ty. V c b n, s l

ng c phi u s t ng lên và làm

cho t l v n c ph n t ng lên nh ng t l n m gi c a các c đơng c khơng đ i.
Vi c tr c t c b ng c phi u c ng gi ng nh vi c tách c phi u. C hai tr
h p đ u làm s l

ng

ng c ph n t ng lên và giá tr c ph n gi m xu ng. Trong khi

tr c t c b ng c phi u làm tài kho n ch s h u t ng lên và l i nhu n ch a
phân ph i gi m xu ng, trong khi đó tách c phi u làm gi m m nh giá m i c
ph n.

1.5.3. C t c tr b ng tài s n

Doanh nghi p tr c t c cho c đơng b ng thành ph m, hàng bán, b t đ ng s n
hay c phi u c a cơng ty khác do doanh nghi p s h u. Hình th c này r t hi m

KI L

x y ra trong th c ti n.

1.5.4. Mua l i c ph n

Ngồi ra còn có hình th c mua l i c ph n. C ph n mua l i đ

c g i là c phi u

qu . Vi c mua l i này có th th c hi n b ng nhi u cách nh :
−

Chào mua v i giá c đ nh (hay còn g i là giá đ m, là m t m c giá th
h n giá th tr

−

ng);

Mua l i c ph n

th tr

ng t do;

ng cao



Trang 11

−

Mua l i c phi u theo hình th c đ u giá;

−

Mua l i c

ng l

ng riêng v i nh ng ng

i

ng l n các c ph n;…

OBO
OKS
.CO
M

n m gi l

phi u m c tiêu, hay th

THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN

C t c ti n m t th hi n s cam k t ti p t c kho n này trong t
mua l i c ph n đ

ng lai c a cơng ty,

c xem nh là hồn tr ti n m t l n. Các cơng ty mua l i c

ph n có th do các ngun nhân sau:

−

Nhà qu n tr xem xét nh h

ng c a thu vì m c thu đánh trên lãi v n th p

h n c t c và vi c trì hỗn thu đ i v i lãi v n, mua l i c ph n đ

c l i thu

đáng k so v i c t c ti n m t.
−

Chi phí đ i di n c a dòng ti n cao. Nh ng cơng ty có l

ng ti n m t d th a

nh ng khơng ch c ch n v kh n ng ti p t c t o ra dòng ti n th ng d này
trong t

ng lai, s ch n cách mua l i c ph n thay vì chia c t c ti n m t.

Ho c thi t l p m t m c c t c th p đ đ duy trì trong nh ng lúc ho t đ ng
khó kh n và s d ng cách mua l i c ph n đ phân ph i l
−

ng ti n th ng d .

S d ng nh m t bi n pháp phát tín hi u tích c c cho tài s n c a c đơng r ng
nhà qu n tr d ki n cơng ty có l i nhu n và dòng ti n cao h n trong t

lai.

−

ng

Mua l i c ph n c ng h u ích khi cơng ty mu n thay đ i l n v c u trúc v n,
mu n phân ph i ti n m t t các s ki n di n ra m t l n nh vi c bán m t b
ph n c a cơng ty.

−

Nh m đáp ng cho các ho t đ ng sáp nh p, mua l i cơng ty; các đi u kho n
túng.

−

KI L

chuy n đ i c a c ph n u đãi và trái khốn; c ng nh vi c ng n c n thao
Th c hi n ch
ng d

ng trình c phi u th

ng cho nhân viên (ESOP)….

i góc đ các c đơng, vi c cơng ty mua l i c ph n s làm t ng m c l i

nhu n m i c ph n cho s c ph n còn l i và làm t ng giá c ph n.

1.6. CÁC Y U T

NH H

NG

T C C A DOANH NGHI P

N L A CH N CHÍNH SÁCH C



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN

Trang 12

Trong th c t có r t nhi u các y u t
nhiên, các y u t

c

b n sau c n đ

nh h

ng đ n chính sách c t c. Tuy

c cân nh c khi các nhà qu n tr l a

OBO
OKS
.CO
M

ch n m t chính sách c t c cho cơng ty mình:

1.6.1. Các h n ch pháp lý

H u h t các qu c gia đ u có lu t đ đi u ti t vi c chi tr c t c c a nh ng doanh
nghi p đã đ ng ký ho t đ ng kinh doanh
̇

n

c đó. V c b n lu t này quy đ nh:

Khơng th dùng v n c a cơng ty đ chi tr c t c còn g i là “H n ch suy y u
v n”.

m t s các qu c gia, v n đ

c ph n th

ng, trong khi

c đ nh ngh a ch bao g m m nh giá c a

m t s các qu c gia khác, v n đ

r ng h n, bao g m c ph n v n góp v

c đ nh ngh a

t q tài kho n m nh giá.

Ví d xem xét Báo cáo tài chính c a Cơng ty XYZ n m N ta có các ch tiêu sau:

C ph n th

VT: $1.000

ng (m nh giá $10)

600.000

V n góp cao h n m nh giá

300.000

L i nhu n gi l i

100.000

T ng v n ch s h u

N u lu t quy đ nh v n là giá tr m nh giá c a c ph n th

1.000.000
ng, Cơng ty có th

chi ra s ti n = $1.000.000-$600.000= $400.000 cho c t c. Tr

ng h p gi i

h n chi tr c t c t l i nhu n gi l i, Cơng ty ch có th chi tr s ti n $100.000
cho c t c.
C t c ph i đ

c chi tr t l i nhu n ròng l y k đ n th i hi n hành đ

KI L

̇

c g i

là “H n ch l i nhu n ròng”. H n ch này đòi h i m t cơng ty ph i có phát
sinh l i nhu n tr

c khi đ

c phép chi tr c t c ti n m t.

i u này nh m

ng n c n các ch s h u rút l i v n đ u t ban đ u và làm suy y u v th an
tồn c a các ch n .

Khơng th chi tr c t c khi cơng ty m t kh n ng thanh tốn đ

c g i là “H n

ch m t kh n ng thanh tốn”. Theo quy đ nh này, m t cơng ty m t kh n ng
thanh tốn có th khơng chi tr c t c ti n m t. Cơng ty m t kh n ng thanh



Trang 13

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN

toỏn ngh a l n ang nhi u h n ti s n, vi c ti p t c chi tr c t c s d n t i
c n tr cỏc trỏi quy n u tiờn c a cỏc ch n i v i ti s n c a cụng ty.

OBO
OKS
.CO
M

1.6.2. Cỏc i u kho n h n ch

Cỏc i u kho n h n ch n m trong cỏc giao kốo trỏi phi u, i u kho n vay,
th a thu n vay ng n h n, h p ng thuờ ti s n v cỏc th a thu n c ph n u ói.
b n l

Chỳng c

thụng qua quy nh:

gi i h n t ng m c c t c m t cụng ty cú th chi tr

Khụng th chi tr c t c cho n khi l i nhu n t n m t m c nh t nh no
ú;



M t ph n dũng ti n ph i

c dnh tr n ;



V n luõn chuy n (ti s n l u ng tr n ng n h n) hay t l n hi n hnh
khụng cao h n m t m c nh s n no ú

1.6.3. Cỏc nh h

ng c a thu

Tựy theo m i qu c gia m cú s khỏc bi t hay khụng gi a thu su t ỏnh trờn thu
nh p c t c v thu nh p lói v n. Nh ng thu su t biờn t ỏnh trờn thu nh p lói
v n th

ng th p h n thu su t biờn t ỏnh thu nh p c t c l bi n phỏp

chớnh ph khuy n khớch cỏc cụng ty gi m c c t c th p cỏc c ụng cú th nh n

c m t ph n l n h n t su t sinh l i tr

c thu d

i hỡnh th c lói v n.

Vớ d t khi thu thu nh p t i M cú hi u l c vo u th k 20, c t c nh n
c xem nh cỏc kho n thu nh p thụng th

KI L

t ut

c

ng khỏc v ch u cựng thu

su t. Trong khi thu nh p lói v n t chờnh l ch giỏ cỏc kho n u t thỡ ch u m c
thu th p h n nhi u. Xem xột v thu su t biờn t cao nh t ỏnh trờn c t c v thu
nh p lói v n t 1954 nh sau:



Trang 14

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN

ng và thu nh p lãi v n

OBO

OKS
.CO
M

Thu su t biên t cao nh t

Hình 1-1. Thu su t đánh trên thu nh p thông th

Thu su t b ng
nhau n m 1986
sau đó l i đ o
ng c

Bi u thu n m 2003
gi m thu đánh trên
thu nh p c t c 15%

thu nh p thông
th ng
thu nh p lãi
v n

N m

Ngu n: Aswath Damodaran (2005), Applied Corporate Finance – A User’s
Manual, Second Edition, pp.445-481 [10]

Qua s đ ta th y thu su t thu nh p lãi v n thì th p h n r t nhi u so v i thu su t
đánh trên thu nh p c t c cho đ n n m 1986, khi có c i cách v thu v i cùng m c
thu su t 28% cho thu nh p c t c và thu nh p lãi v n. Và n m 2003, thu thu

nh p c t c c ng đ

c gi m xu ng cùng m c thu thu nh p lãi v n là 15% đã làm

vô hi u hóa các b t l i v thu .

Lu t thu n m 2003 c a M gi m thu đánh trên c t c cho b ng v i thu thu nh p
lãi v n đã làm cho c t c h p d n h n, ít nh t là đ i v i các nhà đ u t cá nhân.

KI L

Chúng ta s ki m ch ng công ty có tr c t c t ng t

ng ng không. Th t quá s m

đ nói v gi thuy t này, nh ng đã có nh ng b ng ch ng là các công ty đã thay đ i
chính sách v c t c đ ph n ng l i nh ng thay đ i chính sách v thu thu nh p c
t c. Các công ty v khoa h c công ngh nh Microsoft ch a bao gi tr c t c
tr

c đây c ng đã b t đ u tr c t c.

Khi so sánh t l các công ty tr c t c qua các n m và t l c t c so v i m c v n
hóa c a th tr

ng t 1960 đ n 2003 nh sau: