việc xây dựng một cơ cấu kinh tế theo hướng mở cửa4

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Mở đầu

phần i :

OBO
OKS
.CO
M

Đất nớc ta bớc vào thời kì quá độ lên CNXH khi mà nền sản xuất cha

vận động theo con đờng bình thờng của nó. Lịch sử đã để lại cho chúng ta
một nền sản xuất nghèo nàn và lạc hậu, lại bị chiến tranh tàn phá nặng nề, lực
lợng sản xuất rất thấp kém. Nhng ngày nay khi độc lập dân tộc gắn kiền
với CNXH là một xu thế tất yếu của lịch sử, khi giai cấp công nhân đã nắm
quyền lãnh đạo cách mạng thì kết thúc cuộc cách mạng dân tộc dân chủ cũng là
lúc bắt đầu cuộc cách mạng XHCN. Cách mạnh XHCN ở nớc ta là một quá
trình biến đổi cách mạng toàn điện, sâu sắc và triệt để. đó là một quá trình vừa
xoá bỏ cái cũ, vừa xây dựng cái mới từ gốc đến ngọn. Phải tạo ra cả cơ sở kinh tế
lẫn kiến trúc thợng tầng mới, tạo ra của cải đời sồng vật chất mới lẫn đời sống
tinh thần và văn hoá mới. Do đó, trong quá trình đi lên CNXH chúng ta phải tiến
hành công nghiệp hoá , hiện đại hoá đất nớc.theo quan điểm của ban chấp hành
trung ơng Đảng khoá VII đã khẳng địnhCông nghiệp hoá-hiện đại hoá là quá
trình chuyển đổi căn bản toàn diện các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ,
quản lý kinh tế xã hội từ sử dụng lao động thủ công là chính sang sử dụng một
cách phổ biến sức lao động cùng với công nghệ, phơng tiện và phơng pháp
tiên tiến hiện đại dựa trên sự phát triển của công nghiệp và tiến bộ khoa học công
nghệ tạo ra năng suất lao động xã hội cao. Quan điểm này đã gắn công nghiệp
hoá với hiện đại hoá đồng thời đã xác định vai trò khoa học-công nghệ là then

KI L

chốt đẩy mạnh công nghiệp hoá. Trong điều kiện giao lu kinh tế giữa các nớc
cha đợc mở rộng, quá trình chuyển giao công nghệ giữa các nớc cha phát
triển mạnh mẽ phảitự lực cánh sinh thì đó chính là một trình tự hợp lí để tiến
hành công nghiệp hoá. Song hiện nay cuộc cách mạng khoa học và công nghệ
đang tác động một cách sâu rộng trên phạm vi toàn thế giới khoảng thời gian để
phát minh mới ra đời thay thế phát minh cũ ngày càng đợc rút ngắn lại, xu
hớng chuyển giao công nghệ giữa các nớc ngày càng trở thành đòi hỏi cấp
bách, không chỉ đối với các nớc lạc hậu, mà ngay cả đói với các nớc phát

1



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
triển. Thực tế cho thấy có thể chuyển giao một cách có hiệu quả cho các nớc đi
sau khi mà các nớc đi sau đã có sự chuẩn bị kĩ càng để đón nhận. Vấn đề đặt ra
là các nớc đi sau trong đó có nớc ta cần phải làm ngững gì đẻ iếp nhận một

OBO
OKS
.CO
M

cách có hiệu quả nhất những thành tựu mà các nớc đi trớc đã đạt đợc. Bài học
thành công trong quá trình công nghiệp hoá của các nớc NIC đã chỉ ra rằng:
việc xây dựng một cơ cấu kinh tế theo hớng mở cửa với bên ngoài ngằm tiếp
nhận một cách có chọn lọc những thành tựu của các nớc đi trớc kết hợp với

việc đẩy mạnh cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại, đó chính là con
đờng ngắn nhất, có hiệu quả nhất quyết định sự thành công của quá trình công

KI L

nghiệp hoá-hiện đại hoá.

2



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
chơng I: cở sở lý luận

1. Nội dung khoa học công nghệ

OBO
OKS
.CO
M

Hiện nay cuộc cách mạng khoa học- công nghệ có nhiều nội dung phong
phú, trong đó có thể chỉ ra những nội dung nổi bật sau:

- Cách mạng về phơng pháp sản xuất: đó là tự động hoá. Ngoài phạm vi tự
động nh trớc đây, hiện nay tự động hoá còn bao gồm cả việc sử dụng rộng rãi
ngời máy thay thế con ngời trong quá trình vận hành sản xuất.
- Cách mạng về năng lợng: bên cạnh những năng lợng truyền thống mà
con ngời sử dụng trớc kia nh nhiệt điện, thuỷ điện thì ngày nay con ngời
càng tạo ra nhiều năng lợng mới và sử dụng chúng rộng rãi trong sản xuất nh

năng lợng nguyên tử, năng lợng mặt trời.

- Cách mạng về vật liệu mới : ngày nay ngoài việc sử dụng các vật liệu tự
nhiên, con ngời ngày càng tạo ra nhiều vật liệu tự nhiên, con ngời ngày càng
tạo ra nhiều vật liệu nhân tạo mới thay thế có hiệu quả cho các vật tự nhiên khi
mà các vật liệu tự nhiên đang có xu hớng ngày càng cạn dần .
- Cách mạng về công nghệ sinh học, các thành tựu của cuộc cách mạng
này đang đợc áp dụng rông rãi trong lĩnh vực công nghiệp, nông nghiệp, y tế,
hoá chất, bảo vệ môi trờng sinh thái.

- Cách mạng về điện tử và tin học : đây là lĩnh vực hiện nay loài ngời
đang đặc biệt quan tâm trong đó phải kể đến lĩnh vực máy tính điện tử.
Nh vậy, khoa học công nghệ ngày nay bao gồm một phạm vi rộng, nó

KI L

không chỉ là các phơng tiện, thiết bị do con ngời sáng tạo ra mà còn là các bí
quyết biến các nguồn lực có sẵn thành sản phẩm. Với ý nghĩ đó khi mói tới công
nghệ thì sẽ cũng bao hàm cả kỹ thuật. đặc biệt là trong giai đoạn hiện nay khoa
học, kĩ thuật luôn nắn bó chặt chẽ với nhau : khoa học là tiền đề trực tiếp của
công nghệ và công nghệ lại là kết quả của khoa học.

3



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
2. Vai trò của khoa học công nghệ
Trong thời đại ngày nay, có lẽ không còn ai không nhận thức đợc rằng
khoa học và công nghệ có vai trò rất quan trọng về nhiều mặt đối với sự phát

OBO
OKS
.CO
M

triển. Khoa học và công nghệ là cái không thể thiếu đợc trông đời sống kinh tế
văn hoá của một quốc gia. Vai trò này của khoa học và công nghệ càng trở
lên đặc biệt quan trọng đối với nớc ta đang trên con đờng rút ngắn giai đoạn
phát triển để sớm trở thành một xã hội hiện đại. Ngay từ khi bắt đầu tiến hành
công cuộc đổi mới đất nớc, Đảng ta đã xác định khoa học và công nghệ là cái
giữ vai trò quan trọng trong sự phát triển lực lợng sản xuất và nâng cao trình độ
quản lý, bản đảm chất lợng và tốc độ phát triển của nền kinh tế. Công nghiệp
hoá, hiện đại hoá đất nớc vì mục tiêu dân giàu nớc mạnh xã hội công bằng,
văn minh, khoa học và công nghệ phải trở thành quốc sánh hàng đầu.
Nớc ta đang bớc vào một thời kỳ phát triển mới- thời kỳ đẩy mạnh
CNH- HĐH. Nghị quyết Trung ơng hai của Ban chấp hành Trung ơng Đảng
khoá VIII đã xác định rõ :CNH- HĐH đất nớc phải bằng và dựa vào khoa học
và công nghệ khoa học và công nghệ phải trở thành nền tảng và động lực cho
CNH- HĐH. Chỉ bằng con đờng CNH- HĐH, phát triển khoa học và công
nghệ mới có thể đa nớc ta từ nghèo nàn lạc hậu trở thành một nớc giàu mạnh
văn minh. Việc đa khoa học và công nghệ, trớc hết là phổ cập những tri thức
khoa học và công nghê cần thiết vào sản xuất và đời sống xã hội là một nhu cầu
cấp thiết của xã hội ta hiện nay. Nghị quyết trung ơng II cũng đã nhấn mạnh
phải thật sự coi Sự phát triển khoa học và công nghệ là sự nghiệp cách mạng

KI L

của toàn dân, phát huy cao độ khả năng sáng tạo của quần chúng. Bởi lẽ dù
chúng ta có tiến hành cuộc cách mạng khoa học và công nghệ, có đa trang thiết

bị kỹ thuật tân tiến nhất, những quy trình công nghệ hiện đại nhất vào nớc ta thì
cũng không có gì để có thể bảo đảm đẩy mạnh đợc CNH- HĐH. Nếu không có
đợc những con ngời am hiểu và sử dụng chúng. Do đó, xã hội hoá tri thức
khoa học và công nghệ là một trong những nhu cầu thiết thực và cấp bách nhất
để đẩy mạnh sự nghiệp CNH- HĐH đất nớc.

4



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Phát triển công nghiệp hoá hiện đại hoá là quá trình phát triển và nâng cao
trình độ công nghiệp. Việc nâng cao trình độ công nghệ đợc thực hiện trong
quá trình điện khí hoá, cơ giới hoá, tự động hoá, tin học hoá, hoá học hoá và sinh

OBO
OKS
.CO
M

học hoá. Trong các ngành lĩnh vực kinh tế quốc dân, các thành phần kinh tế, các
vùng kinh tế của đát nớc trong đó cần u tiên đa ngành công nghệ hiện đại
thích hợp vào các ngành, các lĩnh vực, các thành phần kinh tế, các vùng lãnh thổ
mũi nhọn trọng điểm, đạt hiệu quả kinh tế cao, tích luỹ nhanh và lớn. Có nh vậy
mới tạo khả năng thu hút và thúc đẩy CNH- HĐH các ngành, các lĩnh vực và các

KI L

thành phần kinh tế.

5



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
chơngII: cơ sở thực tiễn
1.Sự
1. cần thiết phải phát triển KH- CN

OBO
OKS
.CO
M

Cách mạng KH- CN đã và đang diễn ra mạnh mẽ ở các nớc phát triển,
tức là ở những nớc đã trải qua thời kì cách mạng công nghệ, đã xác lập đợc
nền sản xuất cơ khí hoá đã có nền KH và CN tiên tiến. Tuy nhiên, nó không chỉ
hạn chế trong ranh giới của các nớc phát triển mà ảnh hởng của nó đang lan ra
tất cả các nớc trên thế giới . Có thể nói cách mạng KH- CN là một hiện tợng
toàn cầu, hiện tợng quốc tế sớm hay muộn nó sẽ đến với tất cả dân tộc và các
quốc gia trên trái đất

Là một hiện tợng toàn cầu, cuộc mạng KH- CN mang trong bản thân nó
những qui luật chung, phổ biến, chúng tác động vào tất cả các loại hình cách
mạng KH- KT. Nhng mặt khác, mỗi nớc tiến hành cuộc cách mạng này trong
những điều kiện riêng của đất nớc mình cho nên cách mạng KH- KT ở những
nớc khác nhau cũng mang những màu sắc, những đặc điểm khác nhau. Do đó,
khi xem xét cuộc cách mạng KH- KT ở nớc ta cần phải đặt nó trong bối cảnh
chung của cách mạng KH- KT trên thê giới.

Sau khi giành đợc độc lập về chính trị, nớc ta có nguyện vọng sử dụng
những thành tựu của cuộc cách mạng KT- CN hiện đại, muốn tiến hành cuộc
cách mạng đó để phát triển kinh tế, văn hoá, khoa học và kỹ thuật để đa đất
nớc ta khỏi tình trạng nghèo nàn và lạc hậu. Nguyện vọng đó là hoàn toàn
chính đáng. Tuy nhiên, việc tiến hành cách mạng KH- CN ở nớc ta gặp phải

KI L

những khó khăn lớn, do nhiều nguyên nhân

Trớc hết, nớc ta còn ở tình trạng lạc hậu về mặt kinh tế, khoa học và
công nghệ. Nông nghiệp và công nghiệp cha hết hợp thành một cơ cấu thống
nhất, sự mất cân đối trong các ngành kinh tế quốc dân trở nên trầm trọng
Về mặt văn hoá, khoa học và công nghệ thì số đông dân c nớc ta vẫn ở
tình trạng mù chữ, thiếu lực lợng lao động có trình độ chuyên môn cao, thiếu
cán bộ văn hoá và kỹ thuật. Thêm vào đó, sự tăng dân số quá nhanh đã gây ra

6



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
những khó khăn cho việc bảo đảm lơng thực, giải quyết công ăn việc làm cho
những ngời lao động
Ngoài những khó khăn trong nớc, nớc ta còn phải chịu những di sản

OBO
OKS
.CO
M

nặng nề do sự nô dịch của chủ nghĩa đế quốc và chủ nghĩa thực dân để kại, đồng
thời các cờng đế quốc lại đang thực hiện chính sách kìm hãm sự phát triển khoa
học và kỹ thuật nhằm duy trì tình trạng bất bình đẳng của họ trong sự phân công
lao động quốc tế

Nếu nớc ta sau khi đã đợc giải phóng khỏi sự nô dịch của chủ nghĩa đế
quốc, lại chọn con đờng phát triển t bản chủ nghĩa hoặc đứng giữa ngã ba
đờng trong việc lựa chọn phơng hơng phát triển xã hội dù chúng ta có sự cố
gắng nh thế nào đi nữa trong việc sử dụng những thành tựu KH- CN hiện đại
thì chúng ta cũng không thoát khỏi địa vị phụ thuộc vào các nớc đế quốc về mặt
KH- CN và do đó phụ thuộc về mặt kinh tế, không thể khắc phục đợc những
mâu thuẫn xã hội do tiến bộ khoa học và kỹ thuật gây ra, không thể tiến hành
thành công cuộc cách mạng KH- CN

Do đó, điều kiện kiên quyết để tiến hành cách mạng KH- CN ở nớc ta là
phải tiến hành cải tạo xã hội sâu sắc, chống chủ nghĩa đế quốc, chống chủ nghĩa
thực dân mới và các thế lực phản động để đi lên CNXH.

Sau 20 năm tiến hành công cuộc đổi mới, khoa học và công nghệ nớc ta
bớc đầu có sự chuyển biến tích cực. Tuy nhiên cho đến nay, nền khoa học và kỹ
thuật nớc ta vẫn đang trong tình trạng lạc hậu, chậm phát triển cha đáp ứng
đợc yêu cầu của đất nớc

KI L

Về trình độ kỹ thuật- công nghệ, so với các nớc tiên tiến nhất trên thế
giới, chúng ta lạc hậu từ 50 đến 100 năm, so với các nớc tiên tiến ở mức trung
bình ta lạc hậu từ 1 đến 2 thế hệ

Với thực trạng đó, việc tiến hành cuộc cách mạng khoa học công nghệ
ở nớc ta không chỉ đợc coi là tất yếu khách quan, mà còn là một đòi hỏi bức
xúc để đáp ứng yêu cầu đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nớc.
Mục tiêu của công nghiệp hoá, hiện đại hoá là đến năm 2020 về cơ bản
nớc ta trở thành nớc công nghiệp. Khác với các nớc đi đàu, công nghiệp hoá
7



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
nớc ta đòi hỏi phải thực hiện rút ngắn. chỉ có nh thế, chúng ta mới có thể sớm
rút ngắn đợc khoảng cách và tiến tới đuổi kịp các nớc phát triển. Công nghiệp
hoá phải gắn liền với hiện đại hoá

OBO
OKS
.CO
M

Cùng với đó, yêu cầu đẩy mạnh phát triển kinh tế thị trờng cũng đòi hỏi
chúng ta phải phát triển khoa học và công nghệ. Để chuyển sang nền kinh tế thị
trờng hiện đại từ điểm xuất phát thấp, nớc ta không thể đi theo các bớc tuần
tự nh các nớc đi trớc đã làm, mà phải phát triển theo kiểu nhảy vọt,rút
ngắn. Đây vừa là cơ hội để tận dụng lợi thế của nớc phát triển sau, vừa là thách
thức đòi hỏi phải vợt qua. Muốn phát triển nhanh kinh tế thị trờng theo cách
thức nh vậy, nhất thiết phải đẩy mạnh phát triển khoa học- công nghệ.
Đẩy mạnh phát triển khoa học và công nghệ đối với nớc ta không chỉ bắt
nguồn từ đòi hỏi bức xúc của quá trình đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá
và quá trình phát triển kinh tế thị trờng, mà còn bắt nguồn từ yêu cầu phát triển
đất nớc theo định hớng xã hội chủ nghĩa. Phát triển theo định hớng xã hội

chủ nghĩa, về bản chất, là một kiểu định hớng tổ chức nền kinh tế- xã hội vừa
dựa trên nguyên tắc và quy luật của kinh tế thị trờng, vừa dựa trên nguyên tắc
và mục tiêu của chủ nghĩa xã hội. Định hớng này không chỉ đòi hỏi nền kinh tế
tăng trởng ở mức cao mà còn đòi hỏi phải xây dựng một xã hội công bằng, dân
chủ và văn minh.ở đó, phát triển con ngời và phát triển xã hội bền vững đợc
coi là trung tâm. Đâu là con đờng phát triển chacó tiền lệ. Muốn đạt tới đó,
chúng ta phải có nỗ lực và sáng tạo rất cao, phải biết vận dụng những thành tựu
mới nhất của nhân loại, tránh những sai lầm mà các nớc khác đã vấp phải. Nếu

KI L

không đủ trình độ trí tuệ, không đủ năng lực nội sinh thì khó có thể thành công.
Do vậy, đẩy mạnh phát triển khoa học và kỹ thuật càng trở nên rất quan trọng và
bức thiết.

2.Về hớng tác động của KH- CN
a. Tập trung nỗ lực tiến hành cải tạo, đồng bộ, hoá và hiện đại hoá có
chọn lọc các cơ sở sản xuất hiện có
Tuy cơ sở vật chất- kỹ thuật có của nớc ta còn nhỏ bé, trình độ công
nghệ, kỹ thuật vào loại lạc hậu, hệ số sử dụng thiết bị và công suất còn thấp. Bởi
8



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
vậy, nguồn dự trữ còn khá lớn và dới nhiều góc độ, đây thật sự đang là nguồn
vốn quý của đất nớc và phải bắt đầu từ đây để đi lên
b. Chủ động sử dụng có chọn lọc một số hớng công nghệ tiên tiến phù hợp

OBO

OKS
.CO
M

với thế mạnh của đất nớc nhằm chuẩn bị điều kiện phát triển các ngành có
hàm lợng công nghệ cao

ở nớc ta, cùng với việc tập trung nỗ lực KH- CN khai thác có hiệu quả cơ
sở vật chất- kỹ thuật hiện có, cũng cần phải chăm lo, dành một số phần tiềm lực
d lớn cho việc thử nghiệm, lựa chọn một sồ hớng công nghệ cao phù hợp để
một mặt, hỗ trợ cho việc giải quyết có hiệu quả hơn, mặt khác thúc đẩy việc hình
thành một số lĩnh vực sản xuất công nghệ cao với quy mô phù hợp để tạo ta các
sản phẩm thay thế nhập và tạo chỗ đứng trên thị trờng quốc tế.
Trong số những hớng công nghệ cao, cần quan tâm đầy đủ tới khâu tin
học hoá một số lĩnh vực hoạt động kinh tế xã hội. Cần có quyết tâm trong việc
đầu t phát triển một số lĩnh vực sản xuất gắn với các hơng u tiên của chơng
trình tổng hợp tiến bộ KH- CN. Đó là dịp tốt để VN tham gia vào phân công lao
động quốc tế về một số sản phẩm có hàm lợng khoa học cao
c. Thúc đẩy việc nâng cao trình độ kỹ thuật và công nghệ của các xí nghiệp
nhỏ, của khu vực tiểu thủ công nghệp cả ở thành thị và nông thôn.
Kinh nghiệm thực tiễn chỉ ra rằng để có thể thực hiện có hiệu quả chiếm
lợc này, việc nhanh chóng khắc phục sự lạc hậu về công nghệ, sự yêú kém về
năng lực quản lý, sự thiếu hụt về lực lợng lao động có kỹ thuật là yêu cầu bức
bách phải giải quyết .Bởi vậy việc giành một phần nỗ lực đủ mạnh hớng vào

KI L

việc giải quyết các nhu cầu khoa học và công nghệ phục vụ phát triển công
nghiệp nông thôn có tầm quan trọng đặc biệt
Những phân tích nêu trên đã tới gợi ý quan trọng là chiến lợc phát triển

khoa học và kỹ thuật không thể không quan tâm đến việc nâng cao trình độ kỹ
thuật và công nghệ ,cải tiến .. và nên coi đây là một hớng có ý nghĩa chiến lợc
cả trớc mắt và lâu dài .

9



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
d.Kết hợp hữu cơ việc tập trung nỗ lực giải quyết các vấn đề trớc mắt và
tiếp tục tăng cờng tiềm lực khoa học và kỹ thuật nhằm đáp ứng những yêu
cầu mới của giai đoạn phát triển tiếp theo

OBO
OKS
.CO
M

3. Vai trò của KH- CN đối với một số lĩnh vực

a. Với sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hoá nông thôn và phát triển
nông thôn

Gần 20 năm qua sản xuất nông nghiệp và kinh tế nông thôn đã đạt đợc
những thành tựu to lớn góp phần quan trọng ổn định và phát triển kinh tế xã hội
đa nớc ta bớc sang giai đoạn mới đẩy mạnh công nghiệp hoá hiện đại hoá đất
nớc.Tuy nhiên cho đến nay với gần 80% dân số của cả nớc sống ở nông thôn,
trong đó tỷ lệ đói nghèo vẫn còn trên 22%, có nơi nh ở một số huyện miền núi
còn trên 42%(theo chuân ngheò mơí). Mặt khác cũng do nền kinh tế nớc ta mới
bớc đầu chuyển từ nền sản xuất theo cơ chế tập trung, quan liêu, bao cấp sang

nền kinh tế thị trờng định hớng XHCN nên năng suất, chất lợng và sức cạnh
tranh của nông sản, hàng hoá còn rất thấp so với nhiều nớc trong khu vực và thế
giới. Điều đó làm cho thu nhập và tích luỹ của đại bộ phận dân c nông thôn còn
bấp bênh, sức mua có khả năng thanh toán về t liệu sản xuất và t liệu tiêu dùng
đều rất hạn chế, gây ảnh hởng lớn đến sự chuyển dịch cơ cấu của toàn bộ nền
kinh tế, đồng thời gây cản trở việc, phát triển công nghiệp và dịch vụ trên địa bàn
nông thôn

So với các giải pháp khác, thì giải pháp về khoa học và công nghệ yêu cầu
vốn đầu t không quá lớn mà đem lại hiệu quả cao. Theo đánh giá chung, trong

KI L

nông nghiệp ớc tính 1/3 giá trị tăng của sản xuất lơng thực thời gian vừa qua là
do ngời dân tiếp thu, ứng dụng các tiến bộ khoa học và kỹ thuật mới vào sản
xuất

Tuy nhiên, tiềm lực về KH- CN của nớc ta cha đợc phát huy đầy đủ cho
sự nghiệp CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn nhiều vấn đề bức xúc của sản
xuất nông nghiệp và kinh tế nông thôn đặt ra đối với các lực lợng KH- CN đến
nay cha giải quyết đợc, trong đó đáng lu ý hơn cả là :

10



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
- Việc chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn là nội dung quan
trọng trong quá trình thực hiên CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn, mà sự
chuyển đổi đó phụ thuộc vào việc tổ chức áp dụng thành tựu KH- CN vào sản

OBO
OKS
.CO
M

xuất và các chính sách thúc đẩy phát triển sản xuất. Chỉ trên cơ sở có đủ giống
tốt và các tiến bộ kỹ thuật khác, kết hợp với việc phát triển các quan hệ thị
trờng đúng hớng mới có thể chuyển cơ cấu sản xuất nông nghiệp từ thuần
nông, độc canh sang đa dạng hoá cây trồng. Hiện nay việc chuyển đổi kinh tế
nông thôn từ nông nghiệp sang công nghiệp, dịch vụ mới chỉ xuất hiện ở một số
ven vùng có cơ sở hạ tầng kỹ thuật, có trình độ dân trí cao, có khả năng tiếp thu
các tiến bộ kỹ thuật

-Giá trị kim ngạch xuất khẩu hàng nông, lâm, thuỷ sản hàng năm tuy
chiếm gần 40% tổng giá trị kim ngạch xuất khẩu của cả nớc, nhng nhìn
chung, năng suất, chất lợng và sức cạnh tranh của nông sản hàng hoá còn thấp
so với các nớc trong khu vực và trên thế giới, khiến cho các sản phẩm làm ra
tiêu thụ khó khăn, ảnh hởng bất lợi đến thu nhập của ngời sản xuất. KH-CN
cha có sự tác động cần thiết và hiệu quả bản đảm tính ổn định, bền vững của
nông sản hàng hoá khi gặp phải rủi ro của thiên tai và thị trờng
- Phát triển công nghệ chế biến là nhiệm vụ hàng đầu trong quá trình thực
hiện CNH- HĐH nông nghiệp, nông thôn, nhng phát triển công nghiệp, chế
biến nh thế nào lại là vấn đề bức xúc đang đòi hỏi nghiên cứu và làm rõ
- Gần đây, Nhà nớc tiếp tục tăng cờng đầu t xây dựng cơ sở vật chất kỹ
thuật cho nông nghiệp, nông thôn. Hiện có rất nhiều vấn đề về kỹ thuật để bảo

KI L

đảm hiệu quả vốn đầu t của nhà nớc cha đợc giải quyết tốt. Do đó, nông

nghiệp, nông thôn đang rất cần có sự tác động của lực lợng KH- CN
Tình hình trên khẳng định vai trò của KH- CN trong quá trình thực hiện
CNH- HĐH nông nghiệp, nông thôn ở nớc ta hiện nay và đó cũng chính là
những yêu cầu bức xúc đặt ra đối với các nhà khoa học vì sự phát triển của nông
nghiệp, nông thôn. Tuy nhiên, để huy động đợc các lực lợng KH- CN phục vụ
nông nghiệp, nông thôn, chú ý các vấn đề về tổ chức bộ máy, cơ chế vận hành và

11



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
các chính sách tác động, trong đó cốt lõi là giải quyết hợp lý lợi ích cho ngời
làm nghiên cứu, triển khai các thành tựu của KH- CN.
Việc áp dụng các biện pháp kỹ thuật, công nghệ, áp dụng các tiến bộ kỹ

OBO
OKS
.CO
M

thuật phục vụ kinh tế nông nghiệp và nông thôn là một việc làm hiệu quả, đã
khẳng định vai trò, động lực chủ đạo phát triển kinh tế nông nghiệp và chuyển
đổi cơ cấu kinh tế nông thôn, cần tổ chức, vận động thành phong trào rộng lớn
đa KH- CN về phục vụ CNH, HĐH nông nghiệp và nông thôn nhằm tạo ra bớc
chuyển biến rõ rệt về năng suất chất lợng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nông
sản hàng hoá, chủ động hội nhập cới khu vực và quốc tế, góp phần chuyển đổi
nhanh cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn thực hiện đa dạng hoá cây trồng
vật nuôi để có cơ sở lựa chọn, nhân giống các sản phẩm có u thế ở từng vùng,
từng địa phơng, phát triển công nghiệp, công nghệ chế biến, ứng dụng các công

nghệ sau thu hoạch nhằm hạn chế tổn thất, duy trì chất lợng nông sản, khai thác
các tiềm năng cha phát huy hết, tăng cờng luận cứ khoa học để bảo đảm hiệu
quả đầu t cho khu vực nông nghiệp và nông thôn.

b. Mối quan hệ giữa KH- CN với sản xuất vật chất

Khoa học có nguồn gốc, bản chất, chức năng sứ mạng từ đời sống thực tiễn
của xã hội, con ngời. Nó không phải là bản thân công cụ lao động và sức lao
động, nhng cũng không nằm ngoài thành tố quan trọng nhất là lực lợng sản
xuất. Nó không thay thế, nhng nó có thể làm thay đổi mạnh mẽ, nhanh chóng
tính năng hiệu lực của công cụ lao động, sức lao động và do đó, phơng thức con
ngời tác động đến giới tự nhiên theo chiều hớng ngày càng tăng cờng sức

KI L

mạnh, vai trò và tự do của con ngời trớc thiên nhiên. Tuy nhiên, với tính cách
là sản phẩm, giá trị đã đợc sáng tạo ra, đã có sẵn, thì khoa học không còn là kết
quả, mà lại dóng vai trò nh một trong những nguyên nhân, động lực bên trong,
trực tiếp thúc đẩy mạnh nhất sự phát triển lực lợng sản xuất
Trong điều kiện thông tin hoá , toàn cầu hoá của đời sống xã hội và
kinh tế thế giới ngày nay, nhiều thành tựu của cuộc cách mạng KH- CN có thể
đợc chuyển giao tiếp nhận tơng đối nhanh chóng, dễ dàng, tạo ra cơ hội khách
quan thuận lợi cho sự phát triển đột biến, nhảy vọt và bứt phá về kinh tế ở những
12



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
dân tộc, quốc gia, hay khu vực nhất định trong những thời điểm, thời kỳ hay giai
đoạn nhất định. Nhng để tranh thủ tân dụng và phát huy đợc hết tiềm năng của

cơ hội bên ngoài này thì điều kiện tất yếu và tối thiểu là ở bên trong phải chuẩn

OBO
OKS
.CO
M

bị xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật và bồi dỡng nhân tố con ngời lao động ở
một nức độ tơng ứng, thích đáng. Kinh nghiệm thế giới về việc giải quyết mối
quan hệ con ngời- t kiệu sản xuất- khoa học một cách cân đối, hài hoà để
tạo ra hiệu quả tổng hợp tối đa và tối u về kỹ thuật là khá toàn diện và
phong phú

Việc xây dựng rõ vị trí tơng quan vai trò và ảnh hởng của KH- CN trong
hệ thống các thành tố lực lợng sản xuất nh trên đã đồng thời làm sáng tỏ giới
hạn tác động của nó về mặt xã hội. Sự phát triển của khoa học không trực tiếp
dẫn tới sự thay đổi quan hệ sản xuất và chế độ sở hữu. Trái lại, vai trò cách
mạng hoá của khoa học đối với việc thúc đẩy sự tăng trởng của lực lợng sản
xuất lại bị chế ớc bởi một quan hệ sản xuất và kiến trúc thợng tầng xã hội nhất
định. Nói cách khác, tiềm năng thúc đẩy lực lợng sản xuất phát triển của khoa
học là vô tận, nhng mức độ, giới hạn hiện thực hoá tiềm năng này lại phụ thuộc
khuôn khổ của quan hệ sản xuất thống trị

Tuy nhiên, sự phát triển nh vũ bão của cách mạng KH- CN hiện đại đang
diễn ra từng ngày, từng giờ ở khắp mọi nơi trên thế giới đã có tác dụng cụ thể.
Sức tiến công vũ bão của phong trào giải phong dân tộc, giai cấp t sản đã chủ
động ra sức đẩy mạnh cuộc cách mạng KH- KT, sử dụng các thành quả của nó
để phát triển lực lợng sản xuất, phát triển kinh tế một cách thành công

KI L

Tuy không lạc quan đến mức vội vã và ngộ nhận mà cho rằng, cuộc cách
mạng KH- CN hiện đại sẽ tự động và trực tiếp đa ngay đến một xã hội thực sự
là hậu TBCN , nhng chúng ta vẫn có thể ghi nhận những thành tựu lớn lao
của cuộc cách mạng này và có đủ cơ sở để tin tởng rằng, những thành tựu ấy
trong hôm qua, hôm nay và ngày mai đều góp phần thiết thực thúc đẩy CNTB đi
nhanh hơn tới điểm kết thúc không thể tránh khỏi.
c. Khoa học công nghệ đã nhanh chóng trở thành lực lợng sản xuất
trực tiếp ở nớc ta
13



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Việc khoa học trở thành lực lợng sản xuất trực tiếp là dự đoán thiên tài
của C.Mác. Dựa trên cơ sở phân tích rõ vai trò của khoa học trong sự phát triển
của công nghiêp, ông đã kết luận : Việc biến khoa học thành lực lợng sản xuất

OBO
OKS
.CO
M

trực tiếp là một quy luật khách quan của sự phát triển xã hội. Ngày nay dự đoán
ấy đang trở thành hiện thực trong nhiều nớc công nghiệp phát triển
Khoa học là một hệ thống tri thức đợc tích luỹ trong quá trình lịch sử và
đợc thực tiễn kiểm nghiệm, phản ánh những quy kuật khách quan của thế giới
bên ngoài cũng nh hoạt động tinh thần của con ngời, giúp con ngời có năng
lực cải tạo thế giới

Nh vậy, khoa học là văn hoá biết, còn sản xuất, kỹ thuật, công nghệ là
văn hóa làm . Từ biết đến làm có một khoảng nhất định nhng không hề
có bức tờng nào ngăn cản tuyệt đối cả. Khoảng cách ấy có thể bị rút ngắn và
đợc rút ngắn đến đâu là tuỳ thuộc ở trình độ phát triển của lực lợng sản xuất,
của kỹ thuật, công nghệ và khoa học

Khoa học là kết quả nghiên cứu của quá trình hoạt động thực tiễn, nhng
đến lợt mình nó lại có vai trò to lớn tác động mạnh mẽ trở lại hoạt động sản
xuất. Do đó con ngời hoàn toàn có khả năng biến khoa học thành lực lợng sản
xuất trực tiếp.

Trong thực tế, sự phát triển của khoa học đã giúp con ngời tăng cờng sức
mạnh trong quá trình chinh phục tự nhiên, sử dụng có hiệu quả những sức mạnh
của nó. Nếu không có sự phát triển mạnh mẽ của khoa học, làm sao con ngời có
thể tạo ta năng lợng hạt nhân, phóng tàu vũ trụ lên thám hiểm các hành tinh,

KI L

hay sản xuất ra máy tính điện tử và ngời máy công nghiệp thay thế nhiều hoạt
động phức tạp của mình.

Khi còn ở trình độ thấp, khoa học tác động tới kỹ thuật và sản xuất còn rất
yếu, nhng đã phát triển đến trình độ cao nh ngày nay thì nó tác động mạnh mẽ
và trực tiếp tới sản xuất. Kỹ thuật và công nghệ là kết quả sự vận dụng những
hiểu biết, tri thức khoa học của con ngời để sáng tạo, cải biến các công cụ,
phơng tiện phục vụ cho hoạt động sản xuất và các hoạt động khác của xã hội.
Khoa học trở thành lực lợng sản xuất trực tiếp thì dứt khoát phải gắn liền với kỹ
14

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
thuật và công nghệ. Song nh thế cha đủ. Khoa học còn phải đợc ngời lai
động tiếp thu vận dụng để nâng cao kỹ năng, kỹ xảo lao động, phát triển t duy
kinh tế nhanh nhạy, trau dồi đạo đức, lối sống, v..v, mới có thể trở thành lực

OBO
OKS
.CO
M

lợng sản xuất trực tiếp và mạnh mẽ. Ngời lao động là chủ thể sử dụng các
phơng tiện kỹ thuật. Do đó họ không thể sử dụng đợc các phơng tiện hiện đại
để lao động tốt nếu có trình độ học vấn thấp và không đợc đào tạo, hay đào tạo
kém.

Có thể nói, khoa học trở thành lực lợng sản xuất trực tiếp vì mấy lẽ sau:
1. Nền sản xuất hiện nay đang phát triển mạnh mẽ, ngày càng có tính chất
quốc tế cao, biến động mau lẹ, phức tạp đang đặt ra nhiều vần đề, mà thiếu khoa
học thì không thể giải quyết và phát triển nhanh chóng đợc. Đồng thời bản thân
nền khoa học hiện đại cũng đã phát tiển đến mức có đủ điều kiện để có thể giải
quyết đợc những vấn đề của sản xuất.

2.Ngày nay các máy móc kỹ thuật, công nghệ ngày càng hiện đại, tinh vi
và có hàm lợng trí tuệ cao, thị trờng mở rộng, phong phú, phức tạp và đầu biến
động, hợp tác giao lu nhng cạnh tranh giữa các quốc gia cũng gay gắt. Muốn
sản xuất đạt chất lợng và hiệu quả cao, ngời lao dộng không thể chỉ dừng lại ở
những kinh nghiệm cảm tính, mà còn rất cần có nhiều tri thức khoa học, kỹ thuật
và kinh tế. Mặt khác, khoa học phải đợc con ngời vận dụng vào hoạt đông
thực tiễn sản xuất, hình thành nên những thao tác công nghệ, kỹ năng, hợp

thành năng lực sáng tạo mới trở thành một lực lợng vật chất.
3. Kỹ thuật công nghệ hiện đại phải có khoa học định hớng, dẫn đờng

KI L

và làm cơ sở lý thuyết mới có thể phát triển nhanh. Đồng thời các lý thuyết khoa
học phải đợc vật chất hóa thành các phơng tiện kỹ thuật, công nghệ hiện đại
mới tác động trực tiếp tới lực lợng sản xuất.
4.Trong điều kiện của cuộc cách mạng khoa học - kỹ thuật- công nghệ
hiện đại, thời gian để một lý thuyết khoa học đi vào thực tế sản xuất, trực tiếp tạo
tra sản phẩm hàng hoá đang ngày càng đợc rút ngắn
4. Các nguồn lực để phát triển KH- CN
a. Chăm lo phát triển nguồn nhân lực KH- CN
15



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Nhân tố con ngời
Nhân tố con ngời, đã và đang là điều kiện quyết định trong sự nghiệp
phát triển KH- CN của nớc ta. Thành công của chúng ta là ở chỗ đã tạo ta một

OBO
OKS
.CO
M

lực lợng cán bộ KH- CN ban đầu tơng đối đông đảo. Mặt khác, chính lĩnh vực
này cũng là nơi đang đặt ta những vấn đề bức thiết, mà việc giải quyết chúng, về
thực chất, sẽ quyết định tính hiện thực của những bớc tiếp theo

Đối với KH- CN vấn đề không chỉ là những nhà khoa học, các kỹ s, kỹ
thuật viên với nghề nghiệp chính thức của họ là làm công tác KH- CN, mà trớc
hết phải nói đến cả phong trào quần chúng nhân dân đang tham dự vào hoạt đông
công nghệ trong sản xuất xã hội. Bất cứ hoạt động gì trong thực tiễn đời sống và
sản xuất đều có quan hệ tới KH- CN.

Yếu tố quan trọng hàng đầu cho tiến bộ khoa và công nghệ là phải tạo ra
một mội trờng xã hội thuận lợi cho khoa học và công nghệ phát triển. ở một
mức độ đáng kể, môi trờng đó đợc tạo nên bởi nhận thức của con ngời ở mọi
tầng lớp xã hội về vai trò của khoa học và công nghệ

Thấy đợc ý nghĩa của môi trờng khoa học và công nghệ dân chúng là để
từ đó cần chú trọng các biện pháp tác động về mọi mặt : giáo dục, đào tạo, tuyên
truyền, phổ biến, kích thích kinh tế và các biện pháp khác
Đào tạo đội ngũ cán bộ khoa học

Đào tạo là khâu đầu tiên của một chu trình hình thành và sử dụng nguồn
nhân lực quốc gia về mặt khoa học và công nghệ. Nói đến đào tạo đối với nguồn
nhân lực này trớc hết phải kể đến toàn bộ hệ thống giáp dục các cấp, từ phổ
đại học.

KI L

thông cơ sở, phổ thông trung học, giáo dục chuyên nghiệp đến đại học và trên
Tuy nhiên, so với yêu cầu chuẩn bị cán bộ khoa học và công nghệ để đẩy
mạnh công nghệ hoá trong giai đoạn sắp tới thì đội ngũ cán bộ ấy vẫn thiếu về số
lợng và yếu về chất lợng. Không thể vì một số khó khăn trớc mắt mà hạn chế
qui mô và tốc độ đào tạo. Con ngời luôn luôn là vốn quý nhất và đào tạo nhân
lực lao động khoa học là vấn đề chiến lợc trọng yếu mà bất cứ nớc nào muốn
phát triển thành công cũng đều phải hết sức quan tâm

16



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Hệ thống giáo dục phổ thông, khâu đầu của đào tạo khoa học và công
nghệ của chúng ta hiện nay đang gặp rất nhiều khó khăn. Và hệ thống giáo dục
đại học và chuyên nghiệp còn nhỏ bé, cha cân đối với các bậc học trong hệ

OBO
OKS
.CO
M

thống giáo dục quốc dân. Về cơ bản, cách giáo dục của ta còn nặng về trang bị
kiến thức, nặng về lý thuyết, nhẹ về bồi dỡng kỹ năng thực hành, ít chú trọng
phơng pháp tự đào tạo trong hoạt động thực tiễn. Đó cũng là nhợc điểm phổ
biến của hệ thống giáo dục của nhiển nớc xã hội chủ nghĩa mà một bộ phận
quan trọng cán bộ khoa học và công nghệ của chúng ta đã đợc đào tạo qua .
Chúng ta không thể vừa lòng với tình trạng sử dụng cán bộ khoa học và
công nghệ không bình thờng nh hiện nay và càng không thể định con đờng
phát triển của ngành đào tạo đại học,mà không tính đến bớc phát mạnh mẽ của
nớc ta sau này. Dù có những khó khăn tạm thời ngày hôm nay, chúng ta vẫn
phải ra sức mở rộng quy mô và tốc độ đào tạo nhân lực nhân lực khoa học và
công nghệ cho những thập kỷ sắp tới. Đào tạo con ngời, nh kinh nghiệm cho
thấy không bao giờ là thừa đối với một nớc đang phát triển nh nớc ta.
Vấn đề sử dụng cán bộ khoa học- công nghệ

Nếu ngời cán bộ đợc sử dụng tốt, trong quá trình làm việc sẽ diễn ra sự
hiện đại hóa,đổi mới kiến thức do đào tạo trớc đó, sẽ không có sự hao mòn vô

hình và cán bộ khoa học, công nghệ đó sẽ trởng thành, phát triển với đà tiến bộ
chung.

Bức tranh sẽ hoàn toàn ngợc lại khi nhân viên đợc đào tạo ra không
đợc sử dụng kiến thức nghề nghiệp của mình một cách thoả đáng. Khối lợng

KI L

kiến thức ban đầu sẽ không có cơ hội trau dồi và hiện đại hoá, không đợc bổ
xung những nhân tố mới, giá trị sử dụng ngày càng kém đi. Nó sẽ bị sói mòn với
tốc độ cực kỳ nhanh chóng.

Từ đây phải thờng xuyên đánh giá lại năng lực đã có, không thể coi năng
lợng khoa học- công nghệ là bất biến.Sử dụng là tiền đề và điều kiện tiên quyết
cho phát triển nhân lực khoa học- công nghệ. Tiềm lực cán bộ chỉ có thể phát
triển trong điều kiện đợc phát huy năng lực của mình một cách thoả đáng.

17



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Không ít trờng hợp sự đánh gía tiềm lực khoa học- công nghệ của đất
nớc ta hiện nay tỏ ra lạc quan, khi chỉ nhìn vào số lợng cơ cấu, trình độ đào
tạo ban đầu của đội ngũ cán bộ. Chúng ta hầu nh đã có đủ tất cả các ngành

OBO
OKS
.CO
M

nghề với số lợng khá đông cho một nền kinh tế nh nớc ta. Song nhiều lĩnh
vực chúng ta không thể huy động đợc lực lợng cần thiết, mặc dù, trên danh
nghĩa, chuyên ngành nào đó đã có một đội ngũ cán bộ đợc đào tạo không nhỏ.
Nh vậy, năng lực thực tế kém xa năng lực trên danh nghĩa.

Nh vậy nếu đào tạo không đi đôi với sử dụng và phát huy trình độ đã có
thì không làm tăng thêm tiềm lực khoa học- công nghệ của đất nớc, trái lại còn
có thể giảm sút so với tích tụ ban đầu của nguồn nhân lực.
b. Bảo đảm nguồn vốn cho sự phát triển KH- CN

Bên cạnh nhân lực thì vốn là điều kiện quan trọng cho phát triển khoa họccông nghệ. Muốn cho sự nhiệp công nghiệp hoá, hiện đai hoá đợc tiến hành với
tốc độ nhanh cần phải có cơ chế, chính sách và biện pháp huy động đợc nguồn
vốn nhiều nhất, quản lý và sử dụng vốn có hiệu quả nhất.

Vấn đề huy động vốn cho quá trình công nghiệp hoá hiện đại hoá có ý
nghĩa quan trọng đối với nền kinh tế nớc ta. Song song với việc huy động các
nguồn vốn, vấn đề sử dụng, bảo toàn và phát triển vốn cũng có ý nghĩa cực kỳ
quan trọng. Yêu cầu bảo toàn vốn đợc thể hiện trớc hết trong công tác tổ chức
tài chính, có nghĩa là phải lựa chọn các phơng án tối u trong tạo nguồn tài
chính. Sự cần thiết của chế độ bảo toàn và phát triển vốn trớc hết xuất phát từ
yêu cầu của cơ chế quản lý kinh tế mới, phải hoạch toán kinh tế kinh doanh, xuất

KI L

phát từ yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá là phải đảm bảo
tính hiệu quả kinh tế cao. Vì vậy, để quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá và
dản xuất kinh doanh đạt hiệu quả kinh tế cao, để nền kinh tế phát triển bền vững,
tất yếu phải bảo toàn và phát triển vốn, phải nâng cao hiệu quả sử dụng vốn
chơng III : Thực trạng KH- CN Việt Nam

1. Thành công
18



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
KH- CN đã tập trung vào sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ
môi trờng. Đã áp dụng các công nghệ và phơng pháp nghiên cứu tiên tiến:
viễn thám, địa vật lý vào công tác điều tra, thăm dò tài nguyên thiên nhiên.

OBO
OKS
.CO
M

Nhiều kết quả nghiên cứu môi trờng đợc đánh giá cao : nghiên cứu chính sánh
và biện pháp bảo vệ sự đa dạng sinh học, cân bằng sinh thái và xử lý ô nhiễm
nớc, không khí ở các khu công nghiệp tập trung, các thành phố lớn các biện
pháp trồng rừng, chống suy thái đất, cải tạo đất

KH- CN đã chú ý phát triển các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ
cao. Nhiều thành tựu toán học, cơ học, vất lý của ta đợc đánh giá cả ở nớc
ngoài. Công nghệ thông tin đã phát triển và mở rộng ứng dụng trong hệ thống
ngân hàng, quản lý hành chính, sản xuất, kinh doanh. Đồng thời, công nghệ chế
tạo vật hiệu mới, công nghệ sinh học, tự động hoá đã từng bớc đợc quan
tâm. Trong nông nghiệp. Nhờ áp dụng những tiến bộ KH- CN về giống cây
trồng, quy trình kỹ thuật thâm canh và chuyển đổi cơ cấu mùa vụ, chúng ta đã
tuyển chọn, lai tạo hàng chục giống lúa mới, phù hợp các vùng sinh thái khác
nhau, tạo mức tăng trởng quan trọng. Nghiên cứu và tạo nhiều loại giống gia
súc, gia cầm, có giá trị kinh tế cao, thúc đẩy chăn nuôi phát triển. Hơn 20 năm

qua, năng suất lúa bình quân đã tăng hơn 2 lần. Tổng sản lợng lơng thực 2004
đạt hơn 39,12 triệu tấn. Nhiều loại phân vi sinh, thuốc trừ sâu vi sinh, chất kích
thích tăng trởng thực vật đã đợc sử dụng vào sản xuất, bảo vệ, phát triển các
loại cây lơng thực. Cơ cấu cây trồng đã đợc thay đổi cơ bản. Trớc năm 1989,
từ chỗ còn thiếu lơng thực, Việt Nam đã trở thành nớc xuất khẩu gạo đéng thứ

KI L

2 thế giới sau Thái Lan.

Về thuỷ sản nhờ áp dụng kỹ thuật mới, nhiều năm nay năng suất cao.
Tháng 5 năm 2006 sản lợng khai thác thuỷ sản ở Việt Nam đạt 166500 tấn đa
tổng sản lợng khai thác 5 tháng đầu năm 2006 ớc đạt 799.500. Trong đó sản
lợng nuôi trồng tháng 5 năm 2006 đạt 135.000 tấn. Theo ớc tính của Bộ Thuỷ

19



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
sản, giá trị kim ngạch xuất khẩu tháng 5 năm 2006 đạt 250 triệu USD, nâng giá
trị kim ngạch xuất khẩu 5 tháng. Đặc biệt kỹ thuật nuôi tôm đã đợc ứg dụng
khắp nơi, tạo công ăn việc làm cho 350000 ng dân ven biển góp phần cải thiện

OBO
OKS
.CO
M

và tăng kim ngạch xuất khẩu các ngành thuỷ sản.Việc nuôi trồng thuỷ sản đã có

sự đầu t khoa học thích đáng trong việc tận dụng mặt nớc ao, hồ, nớc biển
mà sản lợng khai thác,nuôi trồng ,xuất khẩu... tăng đáng kể.

Trong công nghiệp, hàng loạt kỹ thuật tiên tiến đợc áp dụng, tạo nhiều sản
phẩm chất lợng cao : hàng may mặc, thuốc lá, đồ nhựa, cao su, đồ điện máy,
điện tử Công nghiệp tăng trởng bình quân khoảng 23% năm 2004 đạt 2,1 tỷ
USD, công nghiệp viễn thông đạt 200 triệu USD, máy tính 1 triệu USD, điện tử
730 triệu USD, công nghệ phần mềm 170 triệu USD.

Trong lĩnh vực năng lợng, nhiều công trình, nghiên cứu KH- CN đã tập
trung vào công tác quy hoạch, sử dụng hợp lý các nguồn năng lợng. Đổi mới
CN xây dựng các nhà máy thuỷ điện, nhiệt điện, nghiên cứu các phơng pháp
giảm tổn thất năng lợng trong truyền tải điện và đổi mới CN. Hệ thống năng
lợng đã phát triển nhanh chóng : 80% địa bàn xã ở khu vực nông thôn, hơn
50% hộ gia đình đã có điện sử dụng.

Trong giao thông vận tải, KH- CN đã góp phần quan trọng vào việc nâng
cấp và phát triển mạng lới, đờng bộ, đờng sắt, đờng thuỷ, đờng sông đã
xây dựng một số công trình quan trọng bằng việc áp dụng các CN mới : đóng tàu
biển trọng tải 3.000 tấn, công trình hạ tầng cất cánh sân bay Tân Sơn Nhất, thắng
thầu nhiều công trình giao thông ở Lào, Campuchia với việc áp dụng CN mới

KI L

trong gia cố nền móng và thi công mặt đờng.

Trong viễn thông, đã xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng thông tin hiện đại
bằng việc áp dụng kỹ thuật số, thông tin vệ tinh, cáp sợi quang đủ mạnh để hoà
nhập mạng thông tin quốc tế và khu vực. Viễn thông nớc ta hiện đợc xếp vào
một trong những nớc có tốc độ phát triển nhanh nhất thế giới. Bên cạnh mạng

lới hữu tuyến điện phát triển rộng khắp với các loại hình dịch vụ đa dạng, các
hệ thống thông tin di động, máy sóng ngắn, cực ngắn, cũng phát triển mạnh,
đợc các tổ chức kinh tế, cơ quan trong và ngoài nớc sử dụng. Thị trờng tin
20



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
học nớc ta những năm qua, có tốc độ tăng trởng trung bình hằng năm khoảng
40-50%. Hiện các cơ quan Đảng, chính phủ đang sử dụng hàng vạn chiếc máy vi
tính, trong đó lu giữ nhiều thông tin, số liệu bí mật quan trọng. Liên quan đến

OBO
OKS
.CO
M

kinh tế, quốc phòng và an ninh quốc gia. Trên đà ấy, việc sử dụng máy vi tính ở
nớc ta bắt đầu chuyển từ giai đoạn sử dụng riêng lẻ, sang hình thức sử dụng
mạng cục bộ và mạng diện rộng.

Trong y tế, hàng loạt các thành tựu chăm sóc sức khoẻ ban đầu, miễn dịch
học, cắt giảm, tỷ lệ mắc các chứng bệnh nguy hiểm : lao, phong, sốt rét, ho gà,
bại liệt, sởi Kết hợp y học truyển thống với y học hiện đại, sản xuất nhiều mặt
hàng thuốc mới. Nâng cao trình độ trong phòng và chuẩn đoán bệnh, ngăn ngừa
bệnh truyền nhiễm : viêm gan, viêm não Nhật Bản

Đến nay nớc ta đã có đội ngũ cán bộ KH- CN hơn 800.000 ngời trình độ
đại hoc, 8.775 phó tiến sĩ- tiến sĩ, gần 3.000 giáo s- phó giáo s, hơn 45.000
cán bộ nghiên cứu triển khai thuộc hơn 300 viện nghiên cứu- trung tâm và hơn

20.000 nhà khoa học vừa nghiên cứu, vừa giảng dạy trong 105 trờng đại học,
cao đẳng, hơn 80 cơ sở đào tạo sau đại học. Đây thực sự là một vốn quý cho sự
nghiệp CNH, HĐH, đợc đào tạo từ nhiều nguồn khác nhau .
2. Hạn chế

Đầu t cho khoa học công nghệ còn ở mức thấp
Việt Nam cha có chính sách khoa học dông nghệ nhất quán thể hiện bằng
hệ thống pháp luật nh các quốc gia khác. Thời gian qua Đảng và Nhà nớc đã
có nhiều cố gắng tạo nguồn tài chính để đầu t cho khoa học và công nghệ

KI L

nhng cha thể đáp ứng đợc nhu cầu phát triển. Theo số liệu thống kê từ năm
1965 đến nay, mức đầu t tài chính từ ngân sách nhà nớc dành cho hoạt đông
nghiên cứu và triển khai chiếm từ 0,2% đến 0,82% thu nhập quốc dân. Trong 10
năm đổi mới, nớc ta đạt đợc những thành tựu kinh tế đáng mừng, tổng kinh
phí đầu t cho khoa học và công nghệ đợc nâng lên dần, nhng do giá cả hàng
hóa tăng cho nên giá trị thực tế của vốn đầu t không tăng. Theo số liệu của Bộ
KH- CN và môi trờng thì đầu t tài chính cho kha học công nghệ cha vợt quá
1% ngân sách tiêu dùng hằng năm. Chi phí bình quân hằng năm cho một cán bộ
21



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
khoa học công nghệ từ ngân sách nhà nớc khoảng 1.000 USD, rất thấp so với
mức bình quân của thế giới hiện là 55.324 USD và kếm các nớc trong khu vực
châu á . Mức đầu t thấp nhng lại phân tán và không ít trờng hợp sử dụng

OBO

OKS
.CO
M

lãng phí. Tuy Đảng và Nhà nớc đã có nhiều chủ trơng, nghị quyết sáng suốt,
nhấn mạnh vai trò của khoa học công nghệ và coi trọng nó không kém gì các
quốc gia khác trên thế giới, nhng mức đầu t cho khoa học vẫn rất thấp. Có 2
khả năng lý giải tình hình trên. Thứ nhất, nếu huy động gấp đôi vốn cho nghiên
cứu khoa học và công nghệ thì việc nghiên cứu khoa học có mang lại hiệu quả
thiết thực hay không trong khi trình độ quản lý khoa học hiện tại còn yếu kém.
Thứ hai, ngân sách nhà nớc trong nhiều năm thâm hụt, phải bảo đảm chi cho
nhiều ngành cũng quan trọng, do đó mức đầu t kinh phí cho khoa học nhiều khi
lại phụ thuộc vào quan điểm của ngời lãnh đạo và các cơ quan quản lý của Nhà
nớc. Rốt cục quy định trong các văn bản và chỉ thị của Đảng dành 2% ngân
sách hằng năm cho hoạt động khoa học và công nghệ vẫn không thực hiện đợc.
Với mức đầu t nh vậy nên chỗ làm việc chật chội, thiết bị lạc hậu,
phòng thí nghiệm và cụng cụ thí nghiệm thiếu cơ quan khoa học và công nghệ
chỉ có thể hoạt động cầm chừng, chỉ giải quyết những vấn đề trớc mắt mà
không thể tạo ra đợc thành quả khoa học có tầm chiến lợc. Nếu không có các
chính sách điều chỉnh, các cơ quan nghiên cứu khoa học chắc chắn sẽ rơi vào
tình trạng tồi tệ hơn, đội ngũ cán bộ nghiên cứu có thể bị chia xẻ và giã từ những
công việc chuyên môn mà lâu nay họ tâm huyết.

Lực lợng cán bộ nòng cốt thiếu và già yếu

KI L

Kết quả điều tra 233 cơ quan khoa học công nghệ chủ yếu thuộc trung
ơng cho thấy : trong số 22.313 cán bộ công nhân viên thì số ngời có trình độ
trên đại học là 2.509 ngời, cao đẳng và đại học 11.447 ngời và dới cao đẳng

là 8.357

Trong số các cán bộ có trình độ tiến sĩ và phó tiến sĩ chỉ có 15,1% là nữ,
cũng trong số các cán bộ có trình độ học vấn cao này chỉ có 19,9% giữ các chức
vụ lãnh đạo.

22



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
So với yêu cầu phát triển thì nhiều ngành còn thiếu lực lợng lao động có
trình độ khoa học- kỹ thuật. Trớc tình hình mở cửa nhiều công ty có vốn đầu t
nớc ngoài, công ty t nhân đã thu hút số lợng đáng kể lao động có trình độ

OBO
OKS
.CO
M

chuyên môn cao từ các cơ quan khoa học công nghệ của nhà nớc. ở tất cả các
đối tợng lao động, số trờng hợp ra đi nhiều hơn số trờng hợp đến, đặc biệt với
số cán bộ khoa học có học vị cao, số ra đi vợt hẳn số đến.

Tuổi trung bình của cán bộ khoa học có học vị, học hàm khá cao. Bình
quân chung là 57,2 tuổi trong đó giáo s là 59,5 tuổi và phó giáp s là 56,4 tuổi.
Số cán bộ cán học vị, học hàm cao ở tuổi 50 chỉ chiếm 12% trong khi đó tuổi từ
56 trở lên là 65,7%, riêng giáo s chiếm tới 77,4% và phó giáo s chiếm 62%.
Khi phân chia theo lứa tuổi các cán bộ khoa học công nghệ có học hàm thì phần
đông giáo s có tuổi trên 60 và phó giáo s có tuổi từ 56 đến 60. Khi một bộ

phận lớn các cán bộ khoa học chủ chốt đang về già và sẽ không có khả năng làm
việc thì đội ngũ cán bộ trẻ thay thế lại cha đợc chuẩn bị bồi dỡng đào tạo.
Hẫng hụt đội ngũ cán bộ khoa học công nghệ đầu ngành sẽ diễn ra trong tơng
lai rất gần.

Sự phân bố lực lợng lao động khoa học không hợp lý
Có thể nói sự phân bố lực lợng lao động mất cân đối giữa các ngành, các
khu vực giữa các vùng, giữa các thành phần kinh tế đã gây ra hậu quả xấu cho
quá trình phát triển, càng làm sâu sắc thêm sự chênh lệch và phát triển giữa các
vùng, các ngành.

Một điều mà nhiều ngời nhìn thấy rất rõ là trong nhiều năm, đặc biệt sau

KI L

khi chuyển sang kinh tế thị trờng thì các ngành khoa học cơ bản bị xem nhẹ và
dờng nh đang bị bỏ rơi. Đó là một cách nhìn rất thiển cận và hậu quả của nó
sau một số năm thấm dần sẽ gây tác hại nghiêm trọng. Khoa học công nghệ là
một hệ thống, cũng nh một nền kinh tế nếu không có hạ tầng cơ sở tốt thì
không thể phát triển đợc. Trong khoa học nếu chỉ coi trọng những ngành ứng
dụng có lãi nhanh mà coi nhẹ khoa học cơ bản rút cục sẽ đa khoa học đến chỗ
bế tắc và không có đủ năng lực tiếp thu làm chủ các lĩnh vực khoa học công
nghệ mới.
23



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Những bất cập giữa KH- CN và hoạt động kinh tế ở VN
Mối quan hệ thống nhất giữa hoạt động khoa học công nghệ và hoạt động

kinh tế là cơ sở quan trọng bảo đảm cho sự phát triển của một quốc gia. Tuy

OBO
OKS
.CO
M

nhiên, ở VN hiện nay giữa hoạt động khoa học công nghệ và hoạt động kinh tế
lại bộc lộ những bất cập rõ rệt

1. Mặc dù tồn tại số lợng đáng kể các cơ quan nghiên cứu khoa học công
nghệ và dới nhiều dạng thực phong phú, nhng các viện nghiên cứu, các trờng
đại học thờng mạng nặng tính hàn lâm và ít gắn bó hữu ích với các tổ chức kinh
tế. Ngoài mối quan hệ lỏng lẻo giữa cơ quan nghiên cứu và các đơn vị kinh tế
còn một khía cạnh nữa là bản thân hệ thống cơ quan nghiên cứu vẫn thiếu
phơng pháp luận tiếp cận có hiệu quả tới hệ thống kinh tế. ở đây đòi hỏi sự hợp
tác, trao đổi qua lại nhiều vòng giữa các nhà khoa học và đại diện của các khu
vực sản xuất. Các hãng luôn đợc coi nh nhân vật trung tâm của đổi mới khoa
học công nghệ Đáng tiếc phơng pháp này còn xa lạ đối với VN.
Thiếu những định hớng rõ ràng, cụ thể đã làm cho các chơng trình
nghiên cứu khoa học công nghệ trở nên kéo hiệu quả

2. Cơ cấu của đội ngũ hoạt động khoa học công nghệ hiện mất cân đối
đáng kể so với cơ cấu nền kinh tế. Trong các lĩnh vực công nghệ tiên tiến, việc
khắc phục khoảng trống bằng cách chuyển các nhà nghiên cứu khoa học cơ bản
sang cũng cha đáp ứng đợc yêu cầu đòi hỏi tối thiểu.

Mặt khác, sự phân bố của lực lợng khoa học công nghệ không sát với địa
bản hoạt động kinh tế. Trên thực tế, có nhiều vùng kinh tế còn nh vùng trắng

KI L

của hoạt động khoa học công nghệ

3.Thực tế đổi mới vừa qua đã xuất hiện một nghịch lý và mở của mang lại sự
khởi sắc cho nền kinh tế thì nó lại làm cho vị thế của các nhà khoa học trong
nớc giảm xuống tơng đối. Một bộ phận không nhỏ đội ngũ các nhà khoa học
công nghệ buộc phải làm thêm nghề khác hoặc đổi hẳn nghề.
Sự lão hoá của đội ngũ khoa học cũng lý giải một phần cho hiện tợng này.
Tuổi trung bình của cán bộ khoa học công nghệ làm việc ở các viện nghiên cứu
là 45- 46 tuổi, tuổi trung bình của cán bộ nghiên cứu có trình độ cao vào khoảng
24



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
55 và 60 có thể do nhiều lý do, trong đó một lý do quan trọng là : coi giai đoạn
hiện nay nh là quá độ chuyển đổi từ mô hình nghiên cứu khoa học công nghệ
kiểu cũ sang mô hình nghiên cứu kiểu mới. Đối với lớp trẻ, hình mẫu các nhà

OBO
OKS
.CO
M

nghiên cứu thế hệ trớc không còn mấy hấp dẫn, họ đang tìm kiếm những con
đờng khác, những phơng thức hoạt động khoa học khác

4. Chúng ta từng hy vọng có thể thông qua hoạt động đầu t nớc ngoài
vào VN để nhận đợc những công nghệ cần thiết tiến hành CNH, HĐH. Tuy

nhiên thực tế diễn ra không nh mong muốn. Trớc hết, luồng đầu t nớc ngoài
đang có xu hớng chững lại sẽ hạn chế khuôn khổ chuyển giao công nghệ. Thứ
hai, cơ cấu đầu t với 18,7% vào khách sạn dụ lịch là một nhân tố góp phần
hạn chế quy mô chuyển giao công nghệ tiên tiến. Thứ ba, ngay trong bản thân
lĩnh vực công nghiệp, các chủ đầu t nớc ngoài dờng nh chẳng hề sốt sắng du
nhập các công nghệ tiên tiến vào VN, thay vào đó, họ chú ý nhiều đến các công
nghệ thế hệ cũ cho phép thu lại lợi nhuận tức thì từ lao động rẻ, môi trờng đầu
t dễ dãi và miền đất đầu t mới mẻ.

3. Nguyên nhân của những thực trạng ấy

Do tỷ lệ cán bộ KH- CN trong các doanh nghiệp còn thấp ; cấu trúc và
phân bố đội ngũ cha hợp lý ; số cán bộ đợc đào tạo về các ngành KH và KT
chỉ chiếm 15,4% trong tổng số đội ngũ cán bộ KH- CN ; sự phân bố cán bộ KHCN theo vùng lãnh thổ còn mất cân đối lớn. Đội ngũ cán bộ KH đông nhng
cha mạnh

Chất lợng đào tạo cán bộ KH- CN thấp. Về trình độ, cha cập nhật CN và

KI L

tri thức hiện đại của thế giới, bị hổng nhiều về CN cao, quản tri kinh doanh, tiếp
thị, ngoại ngữ Đội ngũ cán bộ KH- CN nớc ta có tiềm năng trí tuệ đáng kể,
tiếp thu nhanh tri thức mới, nhng còn thiếu tính liên kết cộng đồng, khó hợp tác
giữa cơ quan và cá nhân, thiếu cán bộ đầu đàn có khả năng tổ chức và thực hiện
những chơng trình nghiên cứu mang tính đột phá cao. Lực lợng chuyên gia
giỏi ở các ngành hiện nay rất mỏng, phần lớn chỉ nắm lý thuyết, thiếu thực hành.
Có sự mất cân đối lớn trong phân bố theo vùng lãnh thổ mạng lới các cơ
quan nghiên cứu- triển khai. Nhiều cơ quan nghiên cứu có chức năng trùng lắp,
25