BẢO TỒN PHỐ CỔ HÀ NỘI – THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

CÔNG TRÌNH DỰ THI
GIẢI THƯỞNG “SINH VIÊN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC”
NĂM 2009
TÊN CÔNG TRÌNH :
BẢO TỒN PHỐ CỔ HÀ NỘI – THỰC TRẠNG
VÀ GIẢI PHÁP
THUỘC NHÓM NGÀNH: KHOA HỌC XÃ HỘI
HÀ NỘI, 2009
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
CÔNG TRÌNH DỰ THI
GIẢI THƯỞNG “ SINH VIÊN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC”
NĂM 2009
TÊN CÔNG TRÌNH :
BẢO TỒN PHỐ CỔ HÀ NỘI – THỰC TRẠNG
VÀ GIẢI PHÁP
THUỘC NHÓM NGÀNH: KHOA HỌC XÃ HỘI
HỌ VÀ TÊN SINH VIÊN:
1. BÙI THỊ HỒNG ANH: NỮ
2. VŨ THỊ THÚY HẰNG: NỮ
3. NGUYỄN THU HƯƠNG: NỮ
4. ĐẶNG THỊ THÚY HƯƠNG: NỮ
LỚP: KINH DOANH BẤT ĐỘNG SẢN 47
NĂM THỨ : 4
SỐ NĂM ĐÀO TẠO: 4
TRƯỜNG: ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN: Th.s NGUYỄN THẮNG TRUNG
HÀ NỘI, 2009
LỜI NÓI ĐẦU
Trong thời đại phát triển như ngày nay, bảo tồn và gìn giữ những di
sản lịch sử, văn hoá của cha ông để lại là điều vô cùng quan trọng. Những di
sản ấy tạo nên tính khác biệt và đặc thù của mỗi quốc gia. Những nhận thức

của chúng ta về cội nguồn, về lịch sử phát triển và những giá trị đặc trưng
của dân tộc Việt Nam sẽ phần nào được thể hiện rõ nét qua những công trình
kiến trúc, những hiện vật, những ngành nghề... mà thế hệ đi trước đã để lại.
Việc trân trọng, gìn giữ và bảo vệ những di sản này luôn cần được quan tâm
đúng mực bởi đây chính là sự kết nối giữa các thế hệ trong quá khứ với hiện
tại và tương lai.
Phố cổ Hà Nội là một trong những di sản kiến trúc nổi tiếng nhất của
Việt Nam. Và không sai nếu một ai đó nói rằng đây chính là bộ mặt của
thành phố Hà Nội. Các khu phố này vẫn ngày ngày thu hút rất nhiều du
khách trong và ngoài nước đến thăm quan và chiêm ngưỡng. Nhưng cùng
với dòng chảy của thời gian, các khu phố cổ đang dần xuống cấp và mất đi
những nét đẹp vốn có của nó. Nguyên nhân chính của thực trạng này là do
chúng ta đang thiếu những phương án bảo tồn hiệu quả để gìn giữ và bảo vệ
khu phố cổ. Cũng vì lý do này mà nhóm nghiên cứu quyết định triển khai đề
tài: Bảo tồn phố cổ Hà Nội - Thực trạng và Giải pháp với mong muốn đưa
ra được những ý kiến đề xuất hợp lý, góp phần tạo ra những kế hoạch bảo
tồn hiệu quả cho khu phố cổ Hà nội trong tương lai.
Về cấu trúc, đề tài được chia làm bốn phần chính, phần I sẽ là phần
mở đầu với lý do tại sao nhóm nghiên cứu lựa chọn đề tài này, các nội dung
nghiên cứu sẽ là gì và phương pháp nghiên cứu cũng như khảo sát sẽ được
1
triển khai ra sao? Phần tiếp theo sẽ là những học thuyết, lý thuyết có liên
quan đến vấn đề bảo tồn phố cổ. Trong phần III, bức tranh tổng thể của khu
phố cổ Hà Nội sẽ được tạo nên dựa trên những nghiên cứu, khảo sát mà
nhóm đã thực hiện trong quá trình đi thực tế và thông qua những nguồn
thông tin có độ tin cậy cao. Cuối cùng, phần IV với tên gọi Giải pháp và
Kiến nghị sẽ là phần cuối cùng của đề án. Trong phần này, nhóm nghiên cứu
sẽ đề xuất những hướng đi mới nhằm tạo nên một kế hoạch bảo tồn hiệu
quả. Đây sẽ là ước nguyện lớn nhất mà nhóm nghiên cứu - những người con
của dân tộc Việt Nam- muốn đạt được trong bối cảnh Đại lễ 1000 năm

Thăng Long đang đến rất gần.
2
MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU
Chương I. Mở đầu
1. Lý do nghiên cứu đề tài …………………………………………..5
2. Phương pháp nghiên cứu …………………………………………7
3. Phạm vi nghiên cứu ………………………………………………8
4. Kế hoạch nghiên cứu ……………………………………………..9
Chương II. Lý luận chung
1. Bảo tồn và những quan niệm về bảo tồn ………………………….10
2. Bảo tồn di sản ……………………………………………………..12
3. Giá trị của bảo tồn di sản ………………………………………….13
4. Các nguyên tắc của công việc bảo tồn …………………………….14
5. Kế hoạch bảo tồn ………………………………………………….15
6. Kinh nghiệm từ Nhật Bản …………………………………………16
Chương III. Thực trạng Phố cổ Hà Nội
Phần1. Tổng quan về phố cổ Hà Nội …………………………………....18
1. Đặc điểm về vị trí địa lý, dân số ………………………………….18
1.1. Vị trí địa lý …………………………………………………….18
1.2. Dân số ………………………………………………………....19
1.2.1. Mật độ dân số …………………………………………………19
1.2.2. Đặc điểm của các hộ gia đình …………………………………21
a.Nguồn gốc dân cư và thời gian cư trú
b.Qui mô hộ gia đình
2. Đặc điểm kinh tế - văn hoá - xã hội ………………………………21
2.1. Đặc điểm kinh tế ………………………………………………21
2.2. Đặc điểm văn hoá – xã hội ……………………………….……22
3
2.2.1. Giáo dục ……………………………………………………….22

2.2.2. Đời sống ……………………………………………………….22
2.2.3. Giá trị văn hoá …………………………………………………23
3. Giá trị kiến trúc, cảnh quan ………………………………………..25
Phần2. Thực trạng Phố cổ Hà Nội ………………………………………..26
Chương IV. Giải pháp và kiến nghị
1. Giải pháp trước mắt - kiến nghị …..……………………………….36
2. Giải pháp mang tính chiến lược …………………………………...39
KẾT LUẬN.
PHỤ LỤC.
TÀI LIỆU THAM KHẢO.
4
Chương I
MỞ ĐẦU
1. Lý do nghiên cứu:
Phố cổ Hà nội với lịch sử gần 1000 năm tuổi luôn là niềm tự hào về
một di sản kiến trúc quí báu mang đậm bản sắc truyền thống văn hoá của
dân tộc. Bên cạnh đó, theo các đánh giá cuả các chuyên gia trên thế giới và
đặc biệt là của Giáo sư, Arnold Koerte (ĐH Tổng hợp Darmstard)
1
thì
sức hấp dẫn của phố cổ Hà Nội nằm ở 3 lý do:
Thứ nhất, đó là sự đồng hành của lịch sử với cuộc sống hiện đại trong thế kỷ
XXI. Ý tôi muốn nói tới cái cách "nhún đôi chân quê mùa" của người dân để
bán hàng trên hè phố Hà Nội, thể hiện một sự tiếp nối dồi dào, hay chính xác
là một kiểu sức bám đô thị. Tôi chợt nhớ đến câu nói của giáo sư Chua Beng
Huat (Đại học Tổng hợp Quốc gia Singapore) rằng một ngày nào đó có thể
chúng ta sẽ phải trả tiền cho những con người trên đường phố để hằng ngày
họ tái hiện lại lịch sử. Trong khi đó, chỉ cần nhìn vào những thành phố lớn
của Đông Nam Á như Singapore, Jakarta, Bangkok, Kuala Lumpur và
Manila, chúng ta sẽ thấy rõ cái gọi là "phát triển đô thị" đã phá hủy sự đồng

hành của quá khứ với hiện tại như thế nào. Điều này có nghĩa rằng, Hà Nội
không cần đến bất cứ một mẹo vặt nào để tái tạo lịch sử như người ta vẫn
làm ở nhiều nơi trên thế giới.
Thứ hai, Hà Nội còn giữ được ý nghĩa và di sản văn hóa to lớn của nó ở tính
song hành giữa hai nền văn hóa. Bởi nói tới Hà Nội là nhắc đến khái niệm
"hai thành phố song hành", một Kẻ Chợ cổ của người Việt và một thành phố
1
Từ website
5
thuộc địa với cách bố trí phố xá nghiêm ngặt của người Pháp. Cụ thể, Hà
Nội được tạo nên bởi hai khu nhà ở cốt lõi, đó là khu phố cổ (khu 36 phố
phường) và khu của người Pháp. Kết hợp cùng nhau, hai thực thể đô thị này
đã tạo nên sự song hành của các khái niệm quy hoạch và của các phong cách
sống khác nhau.
Thứ ba, sức hấp dẫn của khu phố cổ nằm ở những thủ pháp kiến trúc đô thị,
ở sự hài hòa giữa các gam màu, đó là một quy mô màu sắc được phối một
cách kỹ lưỡng, bao gồm màu vàng đất của những bức tường, màu trắng và
xanh của những cánh cửa chớp và những không gian mặt tiền mà ngày nay
chúng ta vẫn có thể nhận thấy đằng sau những tấm biển hiệu lòe loẹt.
Chính vì những quan điểm trên mà Nhà nước và các cơ quan chức
năng rất quan tâm đến vấn đề bảo tồn phố cổ. Thế nhưng theo Giáo sư, tiến
sĩ William Lim (ĐH Tổng hợp Singapore)
2
: “thì có một thực tế đáng buồn
là Hà Nội cổ thực sự từ lâu đã bị chôn vùi dưới lòng đất bởi nhiều tầng kiến
trúc. Và, cái gọi là khu phố cổ thực chất không hề cổ, mà ngược lại, nó còn
tương đối mới vì được tái xây dựng từ những năm 20, 30 và 40 của thế kỷ XX.
Dân số thành phố hôm nay đã bùng nổ vượt quá con số 3 triệu. Sự mở cửa
nền kinh tế thị trường và những tác động toàn cầu này đã tạo nên sức ép
ngày càng gia tăng, buộc Hà Nội phải tái phát triển và tái cơ cấu đô thị.

Nhiều hoạt động xây mới và cải tạo tràn lan tại các khu phố cổ đã gây ra
những thiệt hại nghiêm trọng cho kết cấu đô thị.”
Bên cạnh đó, Phố cổ Hà Nội đã và đang tồn tại trong các nghịch lý: Tham
vọng bảo tồn kiến trúc với rất nhiều quy định nghiêm cấm sửa chữa, xây
dựng... nhưng vẫn có tới 90% di tích bị xâm phạm; giá đất thuộc loại cao
2
Từ website
6
nhất thế giới nhưng sự phồn hoa chỉ mặt tiền, đa số người dân phố cổ sống
khổ. Và mặc dầu đã có rất nhiều các dự án, những công trình nghiên cứu,
những luận văn tiến sỹ được triển khai để tìm ra các giải pháp hữu hiệu cho
công tác bảo tồn phố cổ nhưng kết quả vẫn chưa được là bao, điều đó có
nghĩa chúng ta vẫn “khát” một kế hoạch bảo tồn hiệu quả, đây cũng là
nguyên nhân thúc đẩy nhóm nghiên cứu triển khai đề tài này.
2. Mục đích nghiên cứu:
Như đã đề cập ở phần trên, rất nhiều công trình nghiên cứu đã được
triển khai nhưng những vấn đề chính tồn tại bên trong khu phố cổ vẫn là bài
toán khó chưa có lời giải đáp. Chính vì lẽ đó, mục đích chính của đề tài này
là đưa ra được các giải pháp hữu hiệu nhằm tạo ra một kế hoạch bảo tồn
phố cổ có tính khả thi cao.
Để đạt được mục đích này, nhóm nghiên cứu sẽ phải trả lời được các câu
hỏi chính sau đây:
• Thực trạng của khu phố cổ hiện nay ra sao?
• Có các dự án nào đã và đang được triển khai tại khu phố cổ?
• Các trở ngại chính trong việc bảo tồn phố cổ là gì?
• Các chính sách của Nhà nước đối với vấn đề bảo tồn phố cổ?
• Ý kiến của người dân trong khu phố cổ?
• Bài học kinh nghiệm của các nước ?
• Đánh giá cũng như góp ý của các chuyên gia trong và ngoài nước, du
khách nước ngoài...?

7
3. Phương pháp nghiên cứu:
Nhóm nghiên cứu sẽ sử dụng một số phương pháp tiếp cận đề tài
nghiên cứu như sau:
 Khảo cứu tài liệu: Những công trình nghiên cứu, những dự án đã được
triển khai, các đề án tiến sỹ, những tư liệu trong và ngoài nước sẽ được sưu tập
và nghiên cứu tổng hợp để hệ thống hoá những nội dung nghiên cứu có liên
quan.
 Phương pháp điều tra: Để có được bức tranh sinh động nhất về thực
trạng phố cổ ở Hà Nội, nhóm nghiên cứu đã trực tiếp nghiên cứu khảo sát
thực địa trong khoảng thời gian 3 tháng, thiết kế và gửi mẫu phiếu điều tra
cho các hộ dân đang sinh sống bên trong khu phố cổ, những khách du lịch
trên khắp thế giới đến với Việt Nam. Những cuộc phỏng vấn cũng được tiến
hành với các chuyên gia trong lĩnh vực phố cổ, những người có trách nhiệm
trong vấn đề gìn giữ và bảo tồn phố cổ. Đây sẽ là những ý kiến vô cùng quý
báu giúp cho nhóm nghiên cứu hoàn thiện đề tài một cách tốt nhất.
8
4. Kế hoạch nghiên cứu:
Tháng
9-12
2008
Tháng
1
2009
Tháng
2
2009
Tháng
3
2009

Tháng 4
2009
Thu thập tài liệu
Đi khảo sát
Thiết kế mẫu điều
tra
Thiết kế mẫu
phỏng vấn
Gửi mẫu điều tra
Thu hồi và phân
tích số liệu
Hoàn thiện đề tài
Chương II
9