Bài giảng an toàn sinh học chương 1 phạm thị ngọc mai

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM THÁI NGUYÊN

KHOA CNSH&CNTP
BỘ MÔN CÔNG NGHỆ SINH HỌC
--------------

AN TỒN SINH HỌC
(Biosafety)
Phạm Thị Ngọc Mai
Bộ mơn: CNSH – Khoa CNSH&CNTP
Email:

Tháng 5/2013


Các yêu cầu đối với sinh viên
1

Có mặt đầy đủ

2

Học chủ động: tham gia thảo luận tích cực

3

Tơn trọng ý kiến của sinh viên cùng lớp

4

Thuộc những ý chính của bài trong ngày

TÀI LIỆU HỌC TẬP


NỘI DUNG
Chương 1: An tồn phịng thí nghiệm

1.1. Những quy định chung
1.1.1. Một số khái niệm
1.1.2. Tính cấp thiết của An toàn sinh học
1.1.3. Nguyên lý An toàn sinh học


ĐẶT VẤN ĐỀ
An tồn lao động

An tồn giao thơng

An tồn vệ sinh thực phẩm

An tồn sinh học

“AN TỒN LÀ BẠN, TAI NẠN LÀ THÙ”


Câu hỏi thảo luận
Đại diện nhóm sinh viên trả lời câu hỏi:
1.
2.

3.
4.

An tồn sinh học là gì?
An tồn sinh học khác với an tồn lao động, an tồn giao thơng, an toàn vệ sinh thực phẩm… như thế nào?
An ninh sinh học là gì?
Thực hiện an tồn sinh học là để bảo vệ cho ai?


Chương 1: AN TỒN PHỊNG THÍ NGHIỆM
1.1. Những quy định chung

1.1.1. Một số khái niệm
• An tồn sinh học (Biosafety)
WHO (World Health Organization): An tồn sinh học trong
phịng thí nghiệm là việc áp dụng hiểu biết, kỹ thuật và phương tiện
để ngăn chặn phơi nhiễm cho mơi trường, phịng thí nghiệm và con
người trước những tác nhân có nguy cơ gây nhiễm (độc hại sinh
học)
An toàn sinh học các sinh vật biến đổi di truyền gồm các biện pháp
quản lý an toàn trong các hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển
công nghệ và khảo nghiệm; sản xuất, kinh doanh và sử dụng; nhập
khẩu, xuất khẩu, lưu giữ và vận chuyển các sinh vật biến đổi gen;
sản phẩm, hàng hóa có nguồn gốc từ sinh vật biến đổi gen


1.1.1. Một số khái niệm

•
•

•
•
...

Độc hại sinh học (Biohazard): Bao gồm tồn bộ
những tác nhân sinh học có khả năng lây nhiễm,
gây dị ứng, nhiễm độc và các nguy hiểm khác đối
với con người và môi trường. Các tác nhân có thể
là:
Vi sinh vật (Vi khuẩn, virut, nấm, nguyên sinh vật)
Mô tế bào nuôi cấy
Nguyên sinh vật ký sinh trong cơ thể con người…
Các sản phẩm của quá trình sinh học


1.1.1. Một số khái niệm
An tồn sinh học phịng thí nghiệm là tổ hợp các
biện pháp để đảm bảo an toàn về mặt sinh học
gồm:
1.
2.
3.
4.

Cách thiết kế PTN
Các thiết bị trong PTN
Các nguyên tắc thực hành thao tác
Quản lí

để giảm hay loại trừ nguy cơ lây nhiễm cho người

làm việc trong phịng thí nghiệm, cho cộng đồng và
mơi trường


1.1.1. Một số khái niệm
An ninh sinh học phịng thí nghiệm là các biện pháp
bảo vệ người và cơ quan được thiết lập để chống lại
sự mất mát, lấy cắp, lạm dụng hoặc làm phóng thích
có chủ ý các nguồn bệnh và độc tố.


1.1.2. Tính cấp thiết của ATSH
Tại sao phải xây dựng hệ thống ATSH?


1.1.2. Tính cấp thiết của ATSH
Các phịng thí nghiệm là môi trường làm việc đặc biệt,
môi trường mở, môi trường thực hành các tác nhân
sinh học, tác nhân hoá lý và nhiều tác nhân nguy hại
khác.


Những nguy cơ ln tiềm ẩn trong
phịng thí nghiệm


Các con đường lây nhiễm trong
phịng thí nghiệm

Câu hỏi thảo luận
Nhóm 1: Kể các tình huống lây qua đường
hơ hấp
Nhóm 2: Kể các tình huống lây qua đường
tiêu hố
Nhóm 3: Kể các tình huống lây qua đường
da, niêm mạc


Các con đường lây nhiễm trong
phịng thí nghiệm


1.1.2. Tính cấp thiết của ATSH
• Tóm lại ATSH phải là sự an tồn từ nơi làm
việc (phịng thí nghiệm), an toàn cho người
làm việc và hơn nữa một quần thể chung
cũng được giữ an tồn.
• Do vậy, vấn đề an toàn sinh học và an ninh
sinh học càng trở nên quan trọng và là mối
quan tâm của nhiều quốc gia trên thế giới


• Tại Mỹ sổ tay “Phân loại các tác nhân dựa vào mối
nguy hại” được xem như tài liệu tham khảo chung cho
các hoạt động của phịng thí nghiệm có sử dụng các
tác nhân sinh học gây bệnh
• An tồn sinh học là một trong những vấn đề được đề
cập trong Công ước Đa dạng Sinh học nhằm bảo vệ
sức khỏe con người khỏi những tác động tiêu cực có

thể có trong các sản phẩm của cơng nghệ sinh học
hiện đại
• Nghị định thư Cartagena về An tồn sinh học đề cập
đến các biện pháp mà các bên tham gia cần thực hiện
ở cấp quốc gia, nhằm xây dựng khung pháp lý có tính
quốc tế để giải quyết vấn đề an tồn sinh học
• Từ năm 1983, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã xuất bản
lần đầu cuốn “Sổ tay an tồn sinh học phịng thí
nghiệm”



1.1.3. Nguyên lý An toàn sinh học
Rủi ro cao

Rủi ro thấp

Đánh giá rủi ro là vấn đề cốt lõi của ATSH


1.1.3. Ngun lý An tồn sinh học
“Phịng ngừa” nhằm mục đích tránh được tác hại của tác
nhân gây hại trực tiếp cho người tiếp xúc và cho môi
trường xung quanh


Phòng ngừa sơ cấp

Phòng ngừa thứ cấp

1.1.3. Nguyên lý An toàn sinh học
Đánh giá rủi ro của các tác nhân sinh học có
nguy cơ gây rủi ro cho môi trường làm việc
được xác định bằng các biện pháp phịng ngừa
bao gồm:
• Thực hành và kỹ thuật phịng thí nghiệm
• Thiết bị an tồn
• Thiết kế cơ sở làm việc


1.1.3. Nguyên lý An toàn sinh học
1.1.3.1. Thực hành và kỹ thuật phịng thí
nghiệm
• Người làm việc phải có kiến thức và hiểu biết về tác nhân gây
hại
• Các phịng thí nghiệm phải có qui định về an tồn
• Nhân viên và các cán bộ phịng thí nghiệm phải được tập huấn
về các biện pháp an tồn
• Khi thực hành trong phịng thí nghiệm khơng có khả năng
kiểm sốt các tác nhân nguy hại được qui định của phịng thí
nghiệm, cần phải tìm các biện pháp cần thiết để ngăn ngừa
nguy hại.
• Nhân viên làm việc phịng thí nghiệm phải được trợ giúp từ sự
thiết kế, sắp xếp phịng thí nghiệm hợp lý và có các thiết bị an
tồn.
• Đảm bảo tuyệt đối không để các tác nhân gây hại có thể tác
động trực tiếp đến người tiếp xúc làm việc và môi trường xung
quanh.

1.1.3. Nguyên lý An toàn sinh học
1.1.3.2. Thiết bị an tồn
(hàng rào sơ cấp)
Phải có đầy đủ thiết bị an
tồn và bảo hộ có thể ngăn
ngừa các tác nhân gây hại
(găng tay, khẩu trang, mặt
nạ phịng độc, kính, mũ
bảo vệ, các loại tủ cấy an
toàn, các thiết bị khử
trùng, tiệt trùng, lọc khí
thải,….)