Bạn có WAIS để tìm thông tin cho mình

Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Bạn có WAIS để tìm thông tin cho mình
Trong chương này
 "Có nhiều thứ trên trời dưới đất, Horatio ạ, hơn những gì cháu mơ đến
trong cái triết lý của cháu..."
 Tìm tài liệu bằng từ khoá
 Một vài công thức tuyệt diệu
Nếu bạn nghiêm túc muốn tìm tất cả những gì nói về một đề tài nào đó, bạn
nên học cách dùng WAIS, một phần mềm biết cách đi đến các cơ sở dữ liệu trên
thế giới. WAIS thay cho chữ Wide Area Information Servers - các server thông tin
diện rộng, (tình cờ đọc là ways - cách thức, đường) và nó là một hệ thống được
thiết kế để lấy thông tin từ mạng.
Những người phát triển WAIS lúc đầu là những chuyên gia về cơ sở dữ liệu
và lấy thông tin ở các máy Thinking Machines, Apple Computer, và Dow Jones
(đúng là máy Dow Jones phát hành tạp chí Wall Street). Mặc dù nó được phát triển
để cung cấp truy xuất đến các cơ sở dữ liệu có sở hữu chủ, chẳng hạn cái mà Dow
Jones bán, phần lớn các thông tin truy xuất được qua WAIS cho đến hiện nay là
miễn phí. Thinking Machine ngay cả còn duy trì một siêu máy tính Connection
Machine CM-5 trên Internet dành cho truy xuất WAIS miễn phí.
Với WAIS, bạn nhập vào một bộ các từ mô tả những gì bạn muốn tìm và
WAIS sẽ đào vào bất kỳ một thư viện nào bạn chỉ ra, để tìm những tài liệu đúng
với yêu cầu của bạn. Không giống như Archie và Veronica, WAIS tìm nội dung
các tài liệu thay vì chỉ là các tựa. Điều này bắt server phải làm việc nhiều hơn (đó
là lý do mà máy Thinking Machines phải nhảy vào - siêu máy tính của nó làm công
việc tìm kiếm này rất tốt), nhưng cũng làm cho việc tìm kiếm thông tin của bạn dễ
hơn nhiều bởi vì bạn không phụ thuộc vào một tựa đề do ai đó đưa ra.
WAIS cũng sử dụng hồi đáp thích hợp, có nghĩa là sau khi WAIS thực hiện
một tác vụ tìm kiếm, nó trả lại một danh sách các tài liệu có vẻ đúng với yêu cầu
của bạn. Bạn có thể nhìn vào đó, và nếu WAIS đã không tìm ra đúng những gì bạn
muốn, bạn có thể nhận ra những gì đúng nhất (thích hợp nhất) và bảo WAIS tìm
1

Website: Email : Tel (: 0918.775.368
những gì giống như thế.
Tại sao Z39.50 là tốt cho bạn
Trong một toà nhà vô danh ở quảng trường Times Square ở thành phố New
York, có một tổ chức nhỏ gọi là Viện Tiêu chuẩn Quốc gia Mỹ (American National
Standard Institute - ANSI) đang lao động để cuộc sống chúng ta được dễ dàng hơn.
Ví dụ, một tiêu chuẩn ANSI về bóng đèn bảo đảm rằng dù bạn mua bóng đèn hiệu
gì, nó cũng khớp với ổ cắm ở nhà bạn.
Bảng chương trình mà WAIS dùng để truyền thông với các khách hàng và
server của nó thì dựa trên, một cách đáng ngạc nhiên, một tiêu chuẩn chính thức
của ANSI gọi là Z39.50 (các tiêu chuẩn thường có các tên lạ lẫm như thế, chỉ đơn
giản đó là tiêu chuẩn thứ 50 được chuẩn y bởi nhóm thứ 39 trong ban khoa học thư
viện).
Z39.50 định nghĩa các qui luật mà một máy tính dùng để truyền một yêu cầu
lấy thông tin sang một máy tính khác và các luật truyền trả lại kết quả. Các hệ
thống trên thế giới dùng WAIS vì phần lớn các thư viện đòi hỏi như thế.
Đưa WAIS vào phần lớn các hệ thống lấy thông tin đang có mà nói ngôn ngữ
Z39.50 thì khá đơn giản, thành ra bạn có thể mong là có thêm nhiều nguồn WAIS
xuất hiện trong tương lai khi các cơ sở dữ liệu thư viện hiện nay đang trở nên
WAIS hoá.
Hung tin về việc dùng WAIS
Trừ phi bạn rùng mình khi nghĩ đến việc đậu song song với một chiếc xe 18
bánh trong thành phố, bạn có lẽ sẽ không hồ hởi với giao diện dòng lệnh Unix
chuẩn với WAIS. Những ai thích WAIS đều nói rằng giao diện WAIS Unix chuẩn
vừa xấu, vừa luộm thuộm và gần như là không dùng được. Tôi không thể nói là
những người không thích dùng WAIS sẽ nghĩ sao về giao diện đó (ít nhất là không
2
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
phải trong một cuốn sách được xếp hạng cao như cuốn này).
May là còn có các chương trình giao diện kiểu windows trên đa số các hệ

windows (gồm Xwindows và các biến thể của nó, Microsoft Windows, và Macs)
làm cho WAIS còn dùng được.
Nếu bạn có truy xuất đến một giao diện nền windows, hãy dùng nó bằng mọi
giá. Bạn không chỉ sẽ hạnh phúc hơn, mà còn làm được nhiều việc hơn trên giao
diện dòng lệnh.
Tôi nên nói cho bạn biết rằng tất cả các thông tin truy xuất được bằng WAIS
cũng có sẵn trên Gopher và WWW (World Wide Web). Tôi bảo cho bạn điều này
để nếu bạn mất kiên nhẫn với WAIS - hoặc nó mất kiên nhẫn với bạn (không nghe
bạn) - thì bạn cũng biết là còn những phương án khác. Dù sao đi nữa thì sau đây
cũng là cách để bạn bắt đầu.
Gopher WAIS
Dùng WAIS qua Gopher thì đơn giản thôi. Tìm menu WAIS trong không
gian Gopher. (từ menu chính của Gopher mẹ, chọn Other Gopher and Information
Sites rồi WAIS Based Information). Từ đó, chọn một nguồn WAIS (hiện ra như một
mục tìm kiếm) và gõ từ cần tìm vào. Gopher tiến hành tác vụ tìm kiếm WAIS và
cho bạn một menu các tài liệu tìm ra. Bạn không cần chọn nhiều nguồn và cũng
không thể dùng đặc điểm hồi đáp thích hợp (sẽ mô tả sau), nhưng nó cũng dễ hơn
làm việc với giao diện chuẩn khủng khiếp kia.
Bạn cũng có thể vào WAIS từ World Wide Web. Xem chi tiết ở chương 22.
WAIS và phương tiện
Trừ phi bạn đủ may mắn có một chương trình khách hàng WAIS ở chỗ mình
(thử các lệnh wais, swais, và xwais), bạn phải telnet vào một máy có nó. Hãy telnet
vào Quake.think.com, nhà của WAIS, và login vào là wais. Chuẩn bị đợi một lúc vì
nó khởi động chậm.
Những cách suy nghĩ mới
3
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Mặc dù WAIS cho truy xuất đến hàng tấn những trò vớ vẩn, nó cũng không
hẳn là thân thiện với người sử dụng. Bạn cũng phải học cách nói chuyện với nó. Ví
dụ bạn vừa nghe nói đến một phương pháp trị hói đầu mới và muốn tìm tất cả

những thông tin nói về liệu pháp này, các liệu pháp khác, và chứng hói đầu nói
chung, bạn cũng không thể bắt đầu bằng cách gõ vào nói cho tôi nghe về hói đầu
nào.
Tìm ở đâu
WAIS bắt đầu bằng cách liệt kê một danh sách dài các cơ sở dữ liệu mà nó
sẵn sàng tìm:
SWAIS Chọn nguồn nguồn: 460
# Server Source Chi phí
001: [archie.au} aarnet-resource-guide Miễn phí
002: [munin.ub2.lu.se} academic_email_conf Miễn phí
003: [wraith.cs.uow.edu.au} acronyms Miễn phí
004: [archive.orst.edu} aeronautics Miễn phí
005: [ftp.cs.colorado.edu} aftp-cs-colorado-edu Miễn phí
006: [nostromo.oes.orst.ed} agricultural-market-news Miễn phí
007: [archive.orst.edu} alt.drugs Miễn phí
008: [wais.oit.unc.edu} alt.gopher Miễn phí
009: [sun-wais.oit.unc.edu} alt.sys.sun Miễn phí
010: [wais.oit.unc.edu } alt.wais Miễn phí
011: [alfred.ccs.carleton.} amiga-slip Miễn phí
012: [munin.ub2.lu.se } amiga_fish_contents Miễn phí
013: [coombs.anu.edu.au} ANU-Aboriginal-Studies $0/ phút
014: [coombs.anu.edu.au } ANU-Asian-Computing $0/ phút
015: [coombs.anu.edu.au } ANU-Asian-Religions $0/ phút
016: [150.203.76.2} ANU-Australian-Economics $0/ phút
017: [150.203.76.2} ANU-CAUT-Academics $0/ phút
018: [coombs.anu.edu.au } ANU-CAUT-Projects $0/ phút
4
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Tùy bạn muốn xem cái nào trong số gần 500 server. Điều đó có nghĩa là bạn
xem danh sách và cố xác định xem thông tin bạn tìm có khả năng nằm trong một

trong các cơ sở dữ liệu có tựa đề mà bạn thấy. Không có chủ đề nào là không rõ.
WAIS bao gồm những cơ sở dữ liệu như:
 Giới chiêm tinh
 Toà thượng thẩm
 Tin tức về Tantric
 Gia cầm
 Quaran (bộ kinh Cô ran của đạo Hồi)
Hăm hở vào các danh sách của WAIS
Khi bạn nhìn vào danh sách các cơ sở dữ liệu, chọn những cơ sở dữ liệu nào
có khả năng chứa các thông tin bạn cần. Dùng (hay j (viết thường) để di chuyển
xuống dưới của danh sách. Dùng ( hay k (viết thường) để đi lên.
Các nguồn được liệt kê theo thứ tự chữ cái, và bạn có thể lật trang xuống
bằng J viết hoa hay Ctrl-V hay Ctrl-D. Bạn có thể lật trang lên lại bằng K viết hoa
hay Ctrl-U. Danh sách được cuộn vòng để đi qua cuối danh sách thì lại lên đầu (và
nếu đi quá đầu danh sách, lại đến cuối).
Nếu bạn biết tên một nguồn, bạn có thể tìm tên đó bằng cách dùng / (dấu
chéo) theo sau là một tên. Bạn không cần phải biết toàn bộ tên; WAIS tìm bất kỳ
xâu ký tự nào bạn đưa cho nó, bắt đầu với ký tự đầu tiên của chỗ vào tìm. Nếu bạn
cho chữ USE, nó tìm USNET nhưng nếu cho chữ NET nó không tìm ra. WAIS
luôn bắt đầu ở đầu danh sách, nên bạn hãy cố dùng một xâu ký tự khá đơn nhất
một tí.
Sau khi xem nguồn trong danh sách, bạn có thể định vị con trỏ lên đó bằng
cách bấm số hiệu của nguồn. Chú ý: Định vị con trỏ lên một nguồn và thật sự chọn
nguồn đó để WAIS dùng thì không thật sự là giống nhau. Như vậy thì đơn giản
quá.
Để chọn một cơ sở dữ liệu, định vị con trỏ lên dòng chứa cơ sở dữ liệu mà
bạn quan tâm rồi bấm thanh khoảng trắng hay dấu chấm (.) Bạn cũng nên chọn
5
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
nhiều cơ sở dữ liệu cho WAIS tìm nếu bạn thấy chúng đều hứa hẹn. Nếu, sau khi

xem tất cả các tên cơ sở dữ liệu được liệt kê, bạn vẫn không thấy cái nào thích hợp
cho mình, bạn nên chọn một cơ sở dữ liệu gọi là Thư mục của các Server
(Directory of servers) và tìm các cơ sở dữ liệu khả dĩ hơn trong đó.
Tìm cái gì
Để chỉ WAIS tìm một cái gì đó trong một cơ sở dữ liệu - ngay cả cơ sở dữ
liệu của các cơ sở dữ liệu - nó cần phải biết là tìm cái gì. Bạn phải cung cấp cho nó
các từ khoá chỉ ra rằng các thông tin nó tìm ra là thích hợp. Ví dụ, khi tôi thử tìm
thông tin về bệnh hói đầu (baldness), tôi đưa vào WAIS từ khoá sau: bald skin
head medicine (thuốc cho cái đầu có da bị hói)
WAIS trả lại như sau:
SWAIS Chọn nguồn
nguồn: 460
# Server Source Chi phí
001: [archie.au} aarnet-resource-guide Miễn phí
002: [munin.ub2.lu.se} academic_email_conf Miễn
phí
003: [wraith.cs.uow.edu.au} acronyms Miễn phí
004: [archive.orst.edu} aeronautics Miễn phí
005: [ftp.cs.colorado.edu} aftp-cs-colorado-edu
Miễn phí
006: [nostromo.oes.orst.ed} agricultural-market-news Miễn phí
007: [archive.orst.edu} alt.drugs Miễn phí
008: [wais.oit.unc.edu} alt.gopher Miễn phí
009: [sun-wais.oit.unc.edu} alt.sys.sun Miễn
phí
010: [wais.oit.unc.edu } alt.wais Miễn phí
011: [alfred.ccs.carleton.} amiga-slip Miễn
phí
6