Bài giảng về cho thuê tài chính

Cho thuê tài chính
Liệu có phải là một giải pháp trong lúc khó khăn đối với các
doanh nghiệp.
Mặc dù cho thuê tài chính là loại hình cấp tín dụng trung và dài hạn khá phổ
biến trên thế giới và có nhiều lợi thế cạnh tranh, tuy nhiên, sau hơn 1 thập
niên có mặt, thị trường cho thuê tài chính Việt Nam chỉ có 13 công ty được
thành lập dưới các hình thức sở hữu khác nhau.
Bài viết dưới đây nhằm mục đích giới thiệu 1 cách khái quát về hoạt động
cho thuê tài chính, một vài nét về thực trạng thị trường cho thuê tài chính ở
Việt Nam và người viết cũng tự đặt câu hỏi liệu cho thuê tài chính có phải là
một giải pháp đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong tình hình khan
hiếm tín dụng như hiện nay không? Bài viết được thực hiện trong thời gian
tương đối ngắn nên không tránh khỏi những sai sót, rất mong được các anh
chị sữa chữa để người viết ngày càng viết được tốt hơn.
I. Cơ bản về cho thuê tài chính
1. Khái niệm
Cho thuê tài chính là hoạt động tín dụng trung và dài hạn thông qua việc cho
thuê máy móc, thiết bị, phương tiện vận chuyển và các động sản khác trên
cơ sở hợp đồng cho thuê giữa bên cho thuê với bên thuê. Bên cho thuê cam
kết mua máy móc, thiết bị, phương tiện vận chuyển và các động sản khác
theo yêu cầu của bên thuê và nắm giữ quyền sở hữu đối với các tài sản cho
thuê. Bên thuê sử dụng tài sản thuê và thanh toán tiền thuê trong suốt thời
hạn thuê đãđược hai bên thoả thuận.
Khi kết thúc thời hạn thuê, bên thuê được quyền lựa chọn mua lại tài sản
thuê hoặc tiếp tục thuê theo các điều kiện đã thoả thuận trong hợp đồng cho
thuê tài chính. Tổng số tiền thuê một loại tài sản quy định tại hợp đồng cho
thuê tài chính, ít nhất phải tương đương với giá trị của tài sản đó tại thời
điểm ký hợp đồng.
(Trích nghị định số 95/2008/NĐ-CP sữa đổi nghị định số 16/2001/NĐ-CP
của Chính phủ về tổ chức và hoạt động của công ty cho thuê tài chính).
Ở đây: Công ty cho thuê tài chính là một tổ chức tín dụng phi ngân hàng, là

pháp nhân Việt. Công ty cho thuê tài chính được thành lập và hoạt động tại


Việt Nam dưới các hình thức sau:Công ty cho thuê tài chính trách nhiệm
hữu hạn hai thành viên trở lên; Công ty cho thuê tài chính trách nhiệm hữu
hạn một thành viên; Công ty cho thuê tài chính cổ phần.
2. Sự khác nhau giữa cho thuê tài chính và cho thuê hoạt động
Định nghĩa cho thuê:Cho thuê là một giao dịch hợp đồng giữa hai chủ thể Bên chủ sở hữu tài sản và bên sử dụng tài sản. Trong đó bên chủ sở hữu tài
sản – bên cho thuê chuyển giao tài sản cho bên đi thuê sử dụng trong một
thời gian nhất định và bên sử dụng phải thanh toán tiền thuê cho bên chủ sở
hữu tài sản.
Cho thuê có hai loại chính là cho thuê hoạt động (operating leases) và cho
thuê tài chính (financial leases).
•

•

Cho thuê hoạt động: là loại cho thuê ngắn hạn và trong nội dung hợp
đồng thuê tài sản không thể hiện sự chuyển giao phần lớn rủi ro và lợi
ích gắn liền với quyền sở hữu tài sản.
Cho thuê tài chính là loại cho thuê dài hạn và trong nội dung hợp đồng
thuê tài sản có thể hiện sự chuyển giao phần lớn rủi ro và lợi ích gắn
liền quyền sở hữu tài sản.
Phân biệt cho thuê hoạt động và cho thuê tài chính.

Cho thuê hoạt động
Cho thuê tài chính
* Thời hạn cho thuê ngắn so với thời * Thời hạn cho thuê tương đối dài so
với thời gian hữu dụng của tài sản
gian hữu dụng của tài sản.

* Bên cho thuê gánh chịu phần lớn * Bên thuê gánh chịu phần lớn rủi ro
liên quan đến tài sản.
rủi ro liên quan đến tài sản.
* Không có cam kết bán lại tài sản.

* Thông thường, bên cho thuê có
cam kết bán lại tài sản cho bên thuê
khi hết thời hạn hợp đồng.

* Hiện giá của các khoản chi trả tiền * Hiện giá của các khoản tiền chi trả
thuê thông thường nhỏ hơn nhiều so tiền thuê gần bằng với giá trị của tài
với giá trị của tài sản thuê.
sản thuê.
Những điểm khác biệt trên đây thực chất là khác biệt mang tính phổ biến của
hai loại cho thuê nói trên. Tuy nhiên, trong đời sống thực tế người ta có thể


vận dụng hết sức linh hoạt, vì vậy nhiều lúc ranh giới giữa hai loại cho thuê
này cũng không rõ ràng. Do đó, hiện nay phần lớn các nước đã đưa ra các
tiêu chuẩn dựa trên các tiêu chuẩn do Ủy ban tiêu chuẩn kế toán quốc tế
(IASC- International Accounting Standard Council ) đã qui định để xác
minh một hợp đồng giao dịch được gọi là hợp đồng cho thuê hoạt động hay
hợp đồng cho thuê tài chính.
Theo qui định của Ủy ban tiêu chuẩn kế toán quốc tế, bất cứ một giao dịch
cho thuê nào thỏa mãn ít nhất một trong bốn tiêu chuẩn sau đây đều được
gọi là cho thuê tài chính:
•
•
•
•

Quyền sở hữu tài sản được chuyển giao khi chấm dứt thời hạn hợp
đồng.
Hợp đồng có qui định quyền chọn mua.
Thời hạn hợp đồng bằng phần lớn thời gian hoạt động của tài sản.
Hiện giá của các khoản tiền thuê lớn hơn hoặc gần bằng giá trị của tài
sản thuê.

3. Bản chất của cho thuê tài chính
3.1. Cho thuê tài chính là một hoạt động tín dụng
Tín dụng là một giao dịch về tài sản (tiền hoặc hàng hóa) giữa bên cho vay
(ngân hàng và các định chế tài chính khác) và bên đi vay (cá nhân, doanh
nghiệp và các chủ thể khác), trong đó bên cho vay chuyển tiếp tài sản cho
bên đi vay sử dụng trong một thời hạn nhất định theo thỏa thuận, bên đi vay
có trách nhiệm hoàn trả vô điều kiện vốn gốc và lãi cho bên đi vay khi đến
hạn thanh toán.
Trong một giao dịch cho thuê tài chính, bên cho thuê chuyển giao tài sản
thực (nhà ở, văn phòng làm việc, máy móc thiết bị) cho bên thuê sử dụng
trong một thời gian nhất định.
Trong quá trình sử dụng tài sản, bên thuê phải thanh toán tiền thuê định kỳ
cho đến khi hết hạn hợp đồng, khoản tiền thuê này cũng bao gồm hai phần:
phần vốn gốc và lãi. Đặc biệt, đối với các hợp đồng cho thuê thanh toán một
phần sau khi chấm dứt hợp đồng thuê, tiền lãi được thanh toán đầy đủ trong
thời gian sử dụng vốn, nhưng vốn gốc chưa hoàn trả đầy đủ. Trường hợp này
có ba cách giải quyết và được thực hiện trong hợp đồng.


Người thuê đồng ý mua tài sản: phần vốn gốc đã được hoàn trả dưới dạng
tiền thanh toán mua tài sản.
Người mua muốn thuê tiếp tài sản: phần vốn gốc được hoàn trả dưới dạng

thanh toán tiền thuê trong thời gian hợp đồng cho thuê được gia hạn.
Người đi thuê không muốn thuê tiếp tài sản: phần vốn gốc lại được hoàn trả
dưới dạng hiện vật, tức là tài sản thuê mua.
Như vậy trong giao dịch cho thuê tài chính, nguyên tắc hoàn trả của tín dụng
luôn luôn được bảo đảm; tiền thuê và giá trị tài sản còn lại thường lớn hơn
giá trị tài sản ban đầu. đây chính là sự trao đổi tài sản không ngang giá – bản
chất của một quan hệ tín dụng: việc quay trở về điểm xuất phát của tín dụng
không phải như lúc đã nhượng đi mà là một giá trị lớn hơn – đó gọi là tiền
lãi mà người đi vay được hưởng ngoài giá trị ban đầu của tín dụng.
3.2. Cho thuê tài chính là một hoạt động tín dụng trung và dài hạn
Trong giao dịch cho thuê tài chính, nhà cho thuê vẫn nắm giữ quyền sở hữu
tài sản và vì thế họ phải là người quản lý tài sản cho thuê. Để hợp thức hóa
hành vi này, các nhà cho thuê phải tiến hành các thủ tục đăng ký và cấp giấy
chứng nhận quyền sở hữu, đăng ký tài sản giao dịch đảm bảo… điều này sẽ
phát sinh nhiều loại chi phí. Nếu tài trợ bằng những tài sản có giá trị thấp và
thời gian ngắn sẽ khó thực hiện được vì chi phí quản lý sẽ rất cao và người
đi thuê sẽ khó có thể chấp nhận. Ngược lại, nếu tài trợ trung và dài hạn với
những tài sản có giá trị cao, tuổi thọ cao thì tỉ trọng chi phí quản lý tính trên
giá trị tài sản sẽ thấp hơn. Như vậy, tài trợ trung và dài hạn dưới hình thức
cho thuê tài chính là một yêu cầu khách quan xuất phát từ nhu cầu và lợi ích
của các chủ thể trong nền kinh tế.
4. Lợi ích của cho thuê tài chính
4.1 Đối với nền kinh tế
Trong bất cứ xã hội nào, nền kinh tế nào mà tìm được phương thức để người
có vốn và người cần vốn gặp nhau hiệu quả, tối ưu thì xã hội đó, nền kinh tế
đó sẽ phát triển. Bản chất của hoạt động cho thuê tài chính là một hình thức
cấp tín dụng trung và dài hạn, thị trường cho thuê tài chính cũng là một bộ
phận của thị trường vốn, thị trường này diễn ra các hoạt động trao đổi mua
bán quyền sử dụng các nguồn tài chính trung dài hạn theo những phương

thức giao dịch nhất định. Như vậy, cho thuê tài chính hay thị trường cho
thuê tài chính đã một góp một phần để giải quyết bài toán về vốn cho nền
kinh tế.
Cho thuê tài chính gắn chặt với việc trang bị và đổi mới máy móc, công
nghệ và mở rộng sản xuất đặc biệt là trong lĩnh vực sản xuất của các ngành
công nghiệp vừa vào nhỏ thuộc khu vực dân doanh. Phát triển tốt thị trường
cho thuê tài chính sẽ giúp cho các doanh nghiệp đổi mới công nghệ, nâng
cao năng suất của doanh nghiệp cũng như của toàn nền kinh tế.
Đặc biệt thông qua hình thức cho thuê tài chính có thể thu hút một lượng
vốn lớn từ dân cư qua các hình thức huy động vốn trung dài hạn hoặc liên
doanh với nước ngoài để tạo ra kênh dẫn vốn từ bên ngoài vào cho nền kinh
tế.
4.2 Đối với bên cho thuê
Đối với bên cho thuê, việc ra đời và áp dụng phương thức tài trợ cho thuê tài
chính không phải là loại hình thay thế các phương thức tài trợ cổ điển như
cho vay trung và dài hạn bằng tiền, mà nó là hình thức tài trợ bổ sung nhằm
tạo điều kiện cho các định chế tài chính mở rộng khách hàng và nâng cao
năng lực cạnh tranh. Đứng trên góc độ người cho thuê phương thức tài trợ
này có một số lợi ích so với loại tài trợ khác như sau:
Bên cho thuê với tư cách là sở hữu chủ về mặt pháp lý, vì vậy họ được
quyền quản lý và kiểm soát tài sản theo các điều khoản của hợp đồng thuê.
Trong trường hợp bên đi thuê không thanh toán tiền thuê đúng hạn thì bên
cho thuê được thu hồi tài sản, đồng thời buộc bên đi thuê phải bồi thường
các thiệt hại.
Trong trường hợp bên đi thuê bị phá sản thì tài sản cho thuê tài chính không
bị phát mãi, bên cho thuê thu hồi lại được.
Đối tượng tài trợ được thực hiện dưới dạng tài sản cụ thể gắn liền với mục
đích kinh doanh của bên đi thuê, vì vậy mục đích sử dụng vốn được đảm
bảo, từ đó tạo tiền đề để hoàn trả tiền thuê đúng hạn.

4.3 Đối với bên đi thuê
Hoạt động cho thuê tài chính tạo điều kiện cho các doanh nghiệp hạn hẹp về


ngân quỹ, các doanh nghiệp có mức độ tín nhiệm thấp có được cơ sở vật
chất và thiết bị cần thiết để sử dụng.
Thủ tục đi thuê đơn giản, linh hoạt nhanh gọn hơn đi vay vì bớt được thời
gian làm thủ tục thế chấp, bảo lãnh.
Giúp cho bên đi thuê tránh được rủi ro về tính lạc hậu và lỗi thời của tài sản,
đặc biệt đối với những thiết bị có tốc độ phát triển nhanh, như ngành công
nghiệp máy tính chẳng hạn.
Hoạt động cho thuê tài chính sẽ tạo khả nâng dự trữ các nguồn tín dụng cho
tương lai của doanh nghiệp cũng như giúp doanh nghiệp vượt qua được
những giai đoạn khó khăn về tài chính trước mắt.
Như vậy doanh nghiệp vừa có tài sản để sử dụng lại vừa có vốn lưu động để
kinh doanh.
II. Thực trạng thị trường cho thuê tài chính ở Việt Nam
1.Thực trạng thị trường cho thuê tài chính
1.1 Chủ thể tham gia
Tính đến thời điểm tháng 10 năm 2008 thì chỉ có 13 công ty cho thuê tài
chính đang hoạt động chính thức trên thị trường thuê mua ở Việt Nam Vốn
điều lệ của các công ty cho thuê tài chính trung bình chỉ khoảng 150 tỷ.
Các chủ thể có nhu cầu thuê tài chính trên thị trường cho thuê tài chính là
các doanh nghiệp, các tổ chức kinh tế, hộ kinh doanh,... và cá nhân hoạt
động trong nhiều lĩnh vực, ngành nghề khác nhau. Tuy nhiên, thực tế thì
khách hàng đi thuê chủ yếu là các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực
vận tải và xây dựng.
1.2. Hàng hóa trên thị trường cho thuê tài chính
Thực trạng hàng hoá CTTC tại Việt Nam: Hiện nay, tài sản cho thuê tài
chính chủ yếu tập trung vào phương tiện vận tải, máy móc thiết bị đáp ứng

được tỷ lệ 37% so với nhu cầu của nền kinh tế. Tiếp đến là máy móc thiết bị
và dây chuyền công nghệ cũng chỉ đáp ứng được 34% so với nhu cầu của
nền kinh tế. Máy móc, thiết bị của một ngành khác được tài trợ bằng phương


thức thuê tài chính như thiết bị ngành in, máy móc công trình sử dụng cho
hoạt động xây dựng cơ bản cũng chiếm một tỷ trọng thấp so với nhu cầu của
nền kinh tế.
Đánh giá thực trạng hàng hoá CTTC tại Việt Nam: Chiến lược khách hàng
tập trung vào các doanh nghiệp vừa và nhỏ, đặc biệt ưu tiên cho các doanh
nghiệp làm hàng xuất khẩu, thị trường đầu ra ổn định, có khả năng quản lý
và tiềm năng phát triển tốt. Việc đầu tư dưới hình thức CTTC ngày càng
được mở rộng ở tất cả các lĩnh vực như giao thông vận tải, xây dựng, công
nghiệp nhẹ, công nghiệp chế biến, bệnh viện, nông nghiệp,…Tài sản cho
thuê chủ yếu tập trung vào phương tiện vận tải, máy móc thiết bị… có chất
lượng và mức độ công nghệ có trình độ trung bình, dây chuyền công nghệ
cao và máy móc thiết bị hiện đại tiên tiến còn chiếm một tỷ trọng thấp trong
hoạt động cho thuê của các công ty CTTC. Các công ty CTTC chưa áp dụng
tài sản cho thuê là bất động sản.
1.3. Phương thức cho thuê tài chính
Tuy có nhiều phương thức giao dịch cho thuê tài chính nhưng trên thị trường
cho thuê tài chính Việt Nam hiện nay phổ biến có 3 phương thức:
- Phương thức giao dịch CTTC 3 bên.
- Phương thức giao dịch CTTC 2 bên.
- Phương thức giao dịch mua và cho thuê lại (bán và tái thuê).
1.4. Giá cả cho thuê tài chính
Giá cả CTTC hiện nay thường cao hơn so với các loại hình tín dụng khác,
chưa hấp dẫn được các khách hàng thuê. Lãi suất CTTC cao hơn so với lãi
suất cho vay trung dài hạn từ 20% đến 25% và cao hơn 10% nếu tài sản
được mua sắm trực tiếp từ nhà sản xuất.

2. Hạn chế và nguyên nhân
Hạn chế:
Thứ nhất, chủ thể tham gia thị trường CTTC chiếm một tỷ lệ rất thấp trong
thị trường vốn; chưa có thói quen sử dụng dịch vụ CTTC.


Theo một cuộc khảo sát ngẫu nhiên (được thực hiện cuối năm 2007 ) đối với
1.000 doanh nghiệp thuộc các thành phần khác nhau thì hơn 70% số doanh
nghiệp được hỏi trả lời rằng họ biết rất ít và chưa bao giờ tìm hiểu, sử dụng
dịch vụ cho thuê tài chính; gần 20% hoàn toàn không biết về dịch vụ này,
thậm chí có doanh nghiệp hiểu cho thuê tài chính như hoạt động mua trả
góp, nhiều doanh nghiệp chưa hiểu rõ bản chất cấp tín dụng của dịch vụ cho
thuê tài chính, chưa thấy rõ được hiệu quả, lợi ích từ dịch vụ cho thuê tài
chính mang lại...
Thứ hai, phương thức cho thuê và tài sản cho thuê chưa đa dạng, phong phú;
tăng trưởng CTTC chưa tương xứng với tiềm năng. Giá cho thuê (gồm tiền
trích khấu hao tài sản thuê, phí, bảo hiểm...) hiện nay còn cao. Nếu bỏ qua
các yếu tố an toàn, chi phí bỏ ra ban đầu thấp... thì cho đến hết thời hạn
thanh lý hợp đồng cho thuê tài chính, bên thuê sẽ phải thanh toán tổng số
tiền đối với tài sản thuê cao hơn so với đi vay từ các nguồn khác như ngân
hàng.
Nguyên nhân:
1. Môi trường pháp lý chưa hoàn chỉnh và thiếu đồng bộ, biểu hiện ở quy
định lãi suất của Ngân hàng Nhà nước, quy định về đối tượng khách hàng
thuê tài chính, khoản 10 và khoản 11 Điều 20 của Luật các Tổ chức tín
dụng.
2. Hoạt động kinh doanh còn khá nhiều rủi ro, môi trường kinh tế đang có
những tác động không thuận chiều với sự phát triển của hoạt động CTTC.
3. Định giá tiền thuê, lãi suất cho thuê cao hơn so với các loại hình tài trợ
vốn khác; phương pháp tính trả tiền thuê chưa linh hoạt.

4. Năng lực cạnh tranh, quản lý kinh doanh của bên đi thuê chưa thích ứng
với môi trường kinh tế nhiều biến động làm cho việc sử dụng tài sản thuê
không có hiệu quả, vi phạm hợp đồng thuê tài chính. Mặt khác, quản lý Nhà
nước về hoạt động sản xuất kinh doanh của thành phần kinh tế ngoài quốc
doanh còn nhiều bất cập, sơ hở dẫn đến lừa đảo gây thiệt hại về tài chính cho
công ty CTTC.
5. Chưa hình thành thị trường mua bán máy móc, thiết bị đã qua sử dụng tại
Việt Nam.


3. Giải pháp và kiến nghị
3.1 Đối với bên đi thuê
- Dự án sản xuất kinh doanh có tính khả thi, nâng cao hiệu quả quản lý sử
dụngvốn trong các doanh nghiệp;
- Thanh toán tiền thuê đầy đủ và đúng hạn.
3.2 Đối với các công ty CTTC
Tăng cường nguồn vốn của các công ty CTTC bằng cách phát hành trái
phiếu và các giấy tờ có giá khác; Huy động tiền gửi có kỳ hạn từ một năm
trở lên; Khai thác nguồn hàng trả chậm từ các nhà cung cấp nước ngoài.
Mở rộng mạng lưới kinh doanh, xây dựng chiến lược khách hàng và hàng
hoá cho thuê. Phát triển dịch vụ tư vấn máy móc thiết bị. Liên kết với các
công ty sản xuất trang thiết bị để đưa ra kế hoạch quảng bá về hoạt động
CTTC cũng như sản phẩm của công ty sản xuất đến khách hàng.
Kết luận
Theo cảm nhận của người viết, trong bối cảnh các ngân hàng siết chặt tín
dụng như hiện nay thì các doanh nghiệp nên xem xét đến việc sử dụng hoạt
động cho thuê tài chính như là 1 trong những cách để tồn tại và phát triển vì
một số lý do sau: Dù muốn hay không muốn thì doanh nghiệp cũng phải
vượt qua khó khăn trước mắt, việc sử dụng CTTC mặc dù có chi phí cao hơn
nhưng DN sẽ giải quyết được vấn đề vốn lưu động trước mắt. Và về lâu về

dài thì tài sản đi thuê sẽ là tài sản của DN.
Tài liệu tham khảo:
1. Sách: Tín dụng Ngân hàng - TS. Hồ Diệu - NXB Thống kê Năm 2000.
2. Bài viết " Tìm vốn qua cho thuê tài chính" trên Thời báo kinh tế Sài gòn Số trong tháng 10/2007.
3. Nghị định số 95/2008/NĐ-CP và nghị định 16/2001/NĐ-CP của Chính
phủ về tổ chức và hoạt động của công ty cho thuê tài chính.
saga.vn