Phương thức giáo dục tư tưởng hồ chí minh cho thanh thiếu niên

Học viện chính trị - hành chính quốc gia Hồ Chí Minh

báo cáo tổng hợp kết quả nghiên cứu
đề tài khoa học cấp bộ năm 2009
Mã số: B09-20

phơng thức giáo dục t tởng
Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên

Cơ quan chủ trì : Viện Hồ Chí Minh
Chủ nhiệm đề tài : PGS.TS phạm hồng chơng
Th ký đề tài : CN. Trần Thị Nhuần

8098

Hà Nội - 2010

1


Danh sách cộng táC VIÊN

1. pgs.ts Phạm Ngọc Anh, Học viện CT-HC quốc gia Hồ Chí Minh
2. PGS. TS Nguyễn Khánh Bật, Học viện CT-HC quốc gia Hồ Chí Minh
3. TS.Phạm Văn Bính, Học viện CT-HC quốc gia Hồ Chí Minh
4. TS Đào Trọng Cảng , Học viện CT-HC quốc gia Hồ Chí Minh
5. PGS.TS Phạm Hồng Chơng, Học viện CT-HC quốc gia Hồ Chí Minh
6. PGS. TS Thành Duy, Viện Khoa học xã hội Việt Nam
7. TS Nguyễn Thị Kim Dung, Học Viện CT-HC quốc gia Hồ Chí Minh
8. TS. Trần Văn Hải, Học viện CT-HC quốc gia Hồ Chí Minh
9. ThS Phạm Thị Hằng, Học viện Thanh, thiếu niên Việt Nam

10. Th.S Trần Thị Huyền, Học viện CT-HC quốc gia Hồ Chí Minh
11. ThS Ngô Thị Khánh, Học viện Thanh, thiếu niên Việt Nam
12. ThS An Thị Mai, Học viện Thanh, thiếu niên Việt Nam
13. TS Trần Thị Quy Nhơn, Học viện Thành thiếu niên Việt Nam
14. CN Trần Thị Nhuần, Học viện CT-HC quốc gia Hồ Chí Minh
15. PGS.TS Bùi Đình Phong, Học viện CT-HC quốc gia Hồ Chí Minh
16. TS Đặng Văn Thái, Học viện CT-HC quốc gia Hồ Chí Minh
17. PGS.TS Vũ Văn Thuấn, Học viện CT-HC quốc gia Hồ Chí Minh
18. PGS.TS Lê Văn Tích, Học viện CT-HC quốc gia Hồ Chí Minh.
19. PGS. TS Trịnh Đình Tùng, Đại học S phạm Hà Nội
20. PGS. TS Hoàng Trang, Học viện CT-HC quốc gia Hồ Chí Minh
21. TS. Trần Minh Trởng, Học viện CT-HC quốc gia Hồ Chí Minh
22. ThS Nguyễn Thị Lơng Uyên, Học viện CT-HC quốc gia Hồ Chí Minh

2


Mục lục
Trang
5

Mở đầu
Chơng 1: Phơng thức giáo dục t tởng Hồ Chí Minh cho

21

thanh, thiếu niên - Một số vấn đề lý luận

I

Quan niệm về giáo dục t tởng Hồ Chí Minh cho thanh, 25
thiếu niên

1.

T tởng Hồ Chí Minh về thanh, thiếu niên và việc giáo dục 26
thanh, thiếu niên trở thành thế hệ cách mạng cho đời sau

2

Thực trạng thanh, thiếu niên Việt Nam trong bối cảnh hiện nay

48

3

Mấy vấn đề lý luận đặt ra cho việc giáo dục t tởng Hồ Chí Minh 58
cho thanh, thiếu niên trong bối cảnh hiện nay

II

Nhận thức chung về phơng thức giáo dục t tởng Hồ Chí 65
Minh cho thanh, thiếu niên

1

Khái niệm phơng thức giáo dục t tởng Hồ Chí Minh

65

2

Một số vấn đề cơ bản về phơng thức giáo dục t tởng Hồ Chí 68
Minh cho thanh, thiếu niên

3

Những nguyên tắc cơ bản của phơng thức giáo dục t tởng Hồ 78

Chí Minh cho thanh, thiếu niên.
Chơng II: về thực hiện phơng

thức

giáo

dục 83

t tởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên
trong những năm đổi mới ở nớc ta

I

Điều kiện lịch sử hình thành phơng thức giáo dục t tởng 83
Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên

1

Những nhân tố tác động tới việc giáo dục thanh, thiếu niên.

83

2

Tình hình và những vấn đề đặt ra đối với thanh, thiếu niên.

87

3

Chủ trơng của Đảng trong việc giáo dục t tởng Hồ Chí Minh 91
đối với thanh, thiếu niên

3


II

Tình hình thực hiện phơng thức giáo dục t tởng Hồ Chí 96
Minh cho thanh niên

1

Những phơng pháp và hình thức giáo dục t tởng Hồ Chí Minh 96
trong thời gian qua

2

Kết quả thực hiện phơng thức giáo dục t tởng Hồ Chí Minh 104
cho thanh, thiếu niên

3

Những nhận xét rút ra

Chơng III: Đổi mới Phơng thức giáo dục t tởng Hồ Chí

122
134

Minh cho thanh, thiếu niên trong điều kiện hiện nay

I

Những đòi hỏi khách quan của việc xây dựng phơng thức 134
giáo dục t tởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên.

1

Những vận động mới của tình hình quốc tế và trong nớc.

134

2

Về tình hình của thanh, thiếu niên hiện nay.

149

3

Quan điểm của Đảng đối với công tác thanh, thiếu niên và giáo 157
dục t tởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên hiện nay.

II

Nội dung phơng thức giáo dục t tởng Hồ Chí Minh cho 163
thanh, thiếu niên hiện nay

1

Nguyên tắc xây dựng phơng thức giáo dục t tởng Hồ Chí Minh 165
cho thanh, thiếu niên trong điều kiện hiện nay

2

Phơng thức giáo dục t tởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên 169
hiện nay.
Kết luận

194

Danh mục tài liệu tham khảo

197

4


mở đầu

1- Tính cấp thiết của đề tài:
1.1- T tởng cách mạng có trở thành hiện thực hay không, không chỉ
phụ thuộc vào nội dung khoa học của nó mà còn bị chi phối bởi phơng thức
truyền bá t tởng đó vào cuộc sống.
Thấm nhuần t tởng Hồ Chí Minh, dới sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân
ta đã làm nên những chiến thắng kỳ diệu trong cách mạng giải phóng và ngày
nay đang tiếp tục giành đợc nhiều thành tựu trong sự nghiệp xây dựng chủ
nghĩa xã hội ở nớc ta. Đó là thắng lợi của niềm tin khoa học đã trở thành
hành động cách mạng tích cực của các thế hệ ngời Việt Nam, trong đó có
thanh, thiếu niên, đợc giáo dục bằng t tởng Hồ Chí Minh. Làm cho t
tởng Hồ Chí Minh trở thành niềm tin khoa học và biến thành hành động cách
mạng của nhân dân, của mọi thế hệ thanh, thiếu niên để đem lại thắng lợi
trong cách mạng là do Đảng ta đã sử dụng những phơng thức giáo dục t
tởng Hồ Chí Minh khoa học, phù hợp với đối tợng và điều kiện lịch sử nên
đã đáp ứng các yêu cầu, nhiệm vụ của cách mạng nớc ta ở mỗi thời kì.
Phơng thức giáo dục t tởng Hồ Chí Minh là một nhân tố đa tới thành công
của t tởng cách mạng Hồ Chí Minh trong thời gian qua.
1.2- Tuy nhiên, ngày nay, những điều kiện khách quan, chủ quan có
những vận động và biến đổi sâu sắc đã tác động mạnh đến phơng thức và hiệu
quả giáo dục t tởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên.
Có thể thấy, trớc hết là yêu cầu mới của nhiệm vụ giáo dục t tởng Hồ
Chí Minh vào thanh, thiếu niên không chỉ dừng lại trên ý nghĩa chung là bồi
dỡng thế hệ cách mạng cho đời sau mà phải đạt đến tầm mức khoa học cao
hơn, sâu sắc hơn, đó là làm cho t tởng Hồ Chí Minh phải trở thành nền tảng
t tởng, kim chỉ nam cho hành động của lớp lớp thanh, thiếu niên- những
ngời kế tục sự nghiệp của Đảng, đa ngọn cờ Hồ Chí Minh tới đích thắng lợi.
Mặt khác, do những nội dung t tởng Hồ Chí Minh đã đợc nghiên cứu đầy

5

đủ và thấu đáo hơn trớc đây cũng đòi hỏi phải đổi mới phơng thức giáo dục
cho thanh, thiếu niên để phù hợp với nội dung đó.
Bớc sang thế kỷ XXI, xu hớng hoà bình, hợp tác giữa các quốc gia,
các khu vực và trên toàn thế giới, xu hớng toàn cầu hoá kinh tế quốc tế diễn
ra rất nhanh chóng nhng cuộc đấu tranh giai cấp, đấu tranh t tởng không vì
vậy có xu hớng giảm đi mà còn diễn ra gay gắt hơn dới nhiều hình thức và
làm cho tình hình thế giới hàng ngày, hàng giờ có những diễn biến rất phức
tạp. Tình hình đó đã tác động ngày càng trực tiếp đối với thế hệ thanh, thiếu
niên trên cả hai mặt sáng và tối. Lợi dụng sự sụp đổ của hệ thống xã hội chủ
nghĩa, chủ nghĩa đế quốc đã tăng cờng việc chống phá trên mặt trận t tởng,
xuyên tạc, bôi nhọ hòng làm mất niềm tin của thế hệ trẻ đối với chế độ xã hội
chủ nghĩa, đối với đảng và các lãnh tụ cộng sản. Bằng nhiều phơng thức, thủ
đoạn thâm độc, thông qua các phơng tiện truyền thông hiện đại, các thế lực
đế quốc mu toan làm mất vai trò chủ đạo của thanh, thiếu niên trong việc kế
tục sự nghiệp của Đảng. Đây thực sự là một mặt trận đấu tranh phức tạp,
không chỉ đơn thuần là nội dung tuyên truyền, giáo dục mà còn là cả bằng
phơng thức giáo dục với những phơng pháp, hình thức và biện pháp mới để
đấu tranh giành trái tim và khối óc của thanh, thiếu niên. Đó là một đòi hỏi của
sự nghiệp cách mạng nớc ta.
Mặt khác, nền kinh tế nhiều thành phần hoạt động theo cơ chế thị trờng
đợc xây dựng ở nớc ta trong điều kiện hội nhập quốc tế, bên cạnh mặt tích
cực đã bộc lộ rõ mặt trái hàng ngày hàng giờ tác động trực tiếp tới thế hệ trẻ.
Lợi nhuận và đồng tiền trong nền kinh tế thị trờng là mảnh đất màu mỡ để
chủ nghĩa cá nhân nảy nở và phát triển. Tệ quan liêu, tham nhũng, phai nhạt lí
tởng, niềm tin đổ vỡ trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên đã tác
động mạnh tới thanh, thiếu niên. Trong sự tác động tiêu cực đa chiều đó,
những phơng pháp, hình thức và biện pháp giáo dục đối với thanh, thiếu niên
đợc thực hiện có hiệu quả trớc đây trong một nền kinh tế thuần nhất không

6


còn thích hợp trớc những sự vận động và biến đổi không ngừng của những
điều kiện kinh tế, văn hoá, xã hội trong cơ chế thị trờng.
Cùng với những biến đổi trên, sự phát triển bùng nổ của của kĩ thuật
truyền thông đã làm phong phú và đa dạng các hình thức thức thông tin. Một
mặt, nó làm tăng khả năng tạo ra nhiều phơng pháp, hình thức và biện pháp
trong giáo dục t tởng Hồ Chí Minh, nhng mặt khác, những tiến bộ của
khoa học - công nghệ đó lại có sức cuốn hút và thậm chí lấn át sự chú ý của
thanh, thiếu niên đối với việc giáo dục lí tởng, đạo đức. Bởi vậy, có những
phơng thức có thể phát huy lợi thế và khắc chế những tác động tiêu cực của
sự phát triển kỹ thuật trong giáo dục, tuyên truyền là yêu cầu của thực tế hiện
nay.
1.3- Trong những năm qua, công tác giáo dục t tởng Hồ Chí Minh
đợc Đảng, Nhà nớc và các cơ quan hữu quan rất quan tâm và bớc đầu đạt
đợc kết quả đáng ghi nhận. Kể từ sau Đại hội IX, Đảng và Nhà nớc ta chủ
trơng đẩy mạnh việc tuyên truyền, giáo dục t tởng Hồ Chí Minh cả về
chiều rộng lẫn chiều sâu. Thực hiện Chỉ thị 23 (3-2003) của Ban Bí th Trung
ơng Đảng, công tác này trở thành một sinh hoạt chính trị lớn của tất cả các
cấp, các ngành, các địa phơng trong toàn quốc. Các cuộc thi tìm hiểu về cuộc
đời sự nghiệp và t tởng Hồ Chí Minh, thi tuyên truyền viên t tởng Hồ Chí
Minh và từ năm học 2003-2004 đến nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chính
thức đa t tởng Hồ Chí Minh là môn học chính khoá cho tất cả các trờng
Đại học và Cao đẳng trong toàn quốc là một bớc tiến mới trong việc tìm tòi
phơng thức giáo dục t tởng Hồ Chí Minh. Từ đầu năm 2006, cuộc vận động
Học tập và làm theo tấm gơng đạo đức Hồ Chí Minh do Đảng ta phát động
cũng có ý nghĩa to lớn trong trong lộ trình giáo dục t tởng Hồ Chí Minh đối
với xã hội nói chung và thanh, thiếu niên nói riêng. Điều đó đã nói lên việc tìm
tòi phơng thức giáo dục t tởng Hồ Chí Minh đã đợc Đảng ta chú ý giải

quyết trên thực tiễn và đã đạt đợc những kết quả khích lệ.

7


Tuy nhiên, những kết quả đó cha đáp ứng đợc yêu cầu nhiệm vụ của
thực tiễn cách mạng. Những hiện tợng phai nhạt lí tởng, suy giảm đạo đức
trong một bộ phận không nhỏ thanh, thiêu niên cũng một phần là do t tởng
Hồ Chí Minh chậm đi vào thhế hệ trẻ. Một trong những nguyên nhân của tình
hình đó là vấn đề phơng thức giáo dục t tởng Hồ Chí Minh cho thanh,
thiếu niên còn có những bất cập. Bởi vậy, việc nghiên cứu, tìm ra phơng thức
với những phơng pháp, hình thức, biện pháp, giải pháp mới phù hợp để công
tác giáo dục t tởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên đạt hiệu quả cao
nhất có ý nghĩa thiết thực đối với thắng lợi của công cuộc đổi mới cũng nh
toàn bộ sự nghiệp cách mạng XHCN dới sự lãnh đạo của Đảng ta hiện nay
vàtrong tơng lai.
Tóm lại, trớc những biến đổi toàn diện của tình thế giới, trong nớc,
trớc những đòi hỏi trớc mắt và lâu dài của nhiệm vụ cách mạng đối với
thanh, thiếu niên, trớc những yêu cầu mới về mục tiêu giáo dục với việc
ngày càng hoàn thiện nội dung t tởng Hồ Chí Minh và trớc sự vận động
mới của đối tợng đợc giáo dục là thanh, thiếu niên, yêu cầu khách quan là
phải xây dựng phơng thức giáo dục cho phù hợp với những biến đổi đó nhằm
đạt hiệu quả cao nhất trong giáo dục t tởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu
niên. Việc xây dựng phơng thức giáo dục t tởng Hồ Chí Minh cho thanh,
thiếu niên còn là tiếp tục thực hiện yêu cầu ngày càng cao của nhiệm vụ bồi
dỡng thế hệ cách mạng cho đời sau, là tìm phơng thức khoa học cho việc
xác lập vị trí nền tảng t tởng, kim chỉ nam cho hành động của t tởng Hồ
Chí Minh, theo chủ trơng của Đảng, đối với thanh, thiếu niên ở nớc ta.
Do vậy, chúng tôi chọn vấn đề Phơng thức giáo dục t tởng Chí Minh
cho thanh, thiếu niên làm đề tài nghiên cứu của mình.

2. Tình hình nghiên cứu liên quan đế đề tài
Công tác nghiên cứu phơng thức giáo dục t tởng Hồ Chí Minh cho
thanh, thiếu niên đã sớm đợc Đảng, Nhà nớc, các tổ chức và các nhà
nghiên cứu khoa học quan tâm và thực hiện. Đặc biệt, từ Đại hội VII của
Đảng (1991), trên cơ sở khẳng định chủ nghĩa Mác-Lênin, t tởng Hồ Chí
Minh là nền tảng t tởng, kim chỉ nam cho hành động của Đảng, nhiệm vụ
8


đa t tởng Hồ Chí Minh vào cuộc sống đợc đẩy mạnh thì việc nghiên cứu
phơng thức giáo dục t tởng Hồ Chí Minh cho các tầng lớp nhân dân, đặc
biệt là cho thanh, thiếu niên đợc thúc đẩy ngày càng mạnh mẽ hơn. Điều đó
đợc thể hiện theo các hớng nh sau:
2.1- Trong các văn kiện chính thống của Đảng, Nhà nớc.
- Thực hiện quan điểm chỉ đạo của Đại hội VII, Đảng ta đã ra Nghị
quyết 01-NQ/TW (1992) về công tác lý luận trong giai đoạn hiện nay và
Nghị quyết 09-NQ/TW, ngày 18-2-1995 của Bộ Chính trị về một số định
hớng lớn trong công tác t tởng hiện nay nhấn mạnh vai trò nền tảng của t
tởng Hồ Chí Minh. Đặc biệt, trong Nghị quyết 01-NQ/TW (1992), Bộ Chính
trị đặt ra yêu cầu đổi mới chơng trình, nội dung, phơng pháp giáo dục chủ
nghĩa Mác-Lênin và t tởng Hồ Chí Minh, làm cho chủ nghĩa Mác-Lênin, t
tởng Hồ Chí Minh trở thành hệ thống t tởng chỉ đạo trong đời sống tinh
thần xã hội ta, nâng cao giác ngộ lý tởng và niềm tin cho đảng viên, đoàn
viên thanh niên và nhân dân.
- Trong Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VIII (7-1996) về
định hớng phát triển giáo dục và đào tạo, Đảng ta nhấn mạnh phải tăng
cờng giáo dục công dân, giáo dục lòng yêu nớc, chủ nghĩa Mác-Lênin và t
tởng Hồ Chí Minh, giáo dục đạo đức và nhân văn và Nghị quyết Hội nghị
lần thứ hai BCH Trung ơng Đảng khóa VIII (12-1996) về Định hớng chiến
lợc phát triển giáo dục-đào tạo trong thời kỳ công nghiệp hóa hiện đại hóa

và nhiệm vụ đến năm 2000 chỉ rõ việc đa t tởng Hồ Chí Minh vào giảng
dạy trong nhà trờng nh một môn học và tăng cờng giáo dục công dân,
giáo dục t tởng, đạo đức, lòng yêu nớc, chủ nghĩa Mác-Lênin, đa việc
giảng dạy t tởng Hồ Chí Minh vào nhà trờng phù hợp với lứa tuổi và với
từng bậc học.
- Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IX (4-2001), tiếp tục
khẳng định nội dung của các nghị quyết trên và nhấn mạnh nội dung giáo dục
chăm lo bồi dỡng thế hệ cách mạng cho đời sau.

9


- Tháng 6-2002, Thủ tớng chính phủ ra Quyết định số 494/QĐ-TTg
phê duyệt đề án Một số biện pháp nâng cao chất lợng và hiệu quả giảng
dạy, học tập các bộ môn khoa học Mác-Lênin, t tởng Hồ Chí Minh trong
các trờng đại học, cao đẳng, môn chính trị trong trờng trung học chuyên
nghiệp và dạy nghề. Đề án chỉ rõ công tác giáo dục t tởng Hồ Chí Minh là
môn học bắt buộc trong chơng trình học, theo đó quy định việc biên soạn bộ
giáo trình quốc gia t tởng Hồ Chí Minh là cơ sở để biên soạn các chơng
trình, giáo trình phù hợp với mục tiêu, yêu cầu, nội dung, phơng pháp tổ
chức đào tạo ở các trờng đại học và cao đẳng khác nhau. Đối với các trờng
lớp đào tạo cử nhân chuyên ngành t tởng Hồ Chí Minh thì sử dụng trực tiếp
giáo trình quốc gia t tởng Hồ Chí Minh để dạy và học tập, đồng thời quy
định rõ việc chỉ đạo, quản lý giảng dạy bộ môn t tởng Hồ Chí Minh và đào
tạo, bồi dỡng, chế độ chính sách đối với đội ngũ giảng viên, giáo viên bộ
môn t tởng Hồ Chí Minh.
- Tháng 3-2003, Ban Bí th ra Chỉ thị 23-CT/TW về đẩy mạnh nghiên
cứu, tuyên truyền, giáo dục t tởng Hồ Chí Minh trong giai đoạn mới, chỉ rõ
nội dung tuyên truyền, giáo dục, nhiệm vụ của công tác tuyên truyền, giáo
dục t tởng Hồ Chí Minh, nhấn mạnh công tác giáo dục t tởng Hồ Chí

Minh trong nhà trờng bằng các phơng tiện thông tin đại chúng, các hoạt
động văn hóa, văn nghệ, coi trọng việc tuyên truyền, giáo dục đối với cán bộ,
lãnh đạo các cấp, đội ngũ đảng viên, thanh, thiếu niên và chỉ ra các hoạt động
phối hợp cụ thể của các cấp, các ngành trong khi tổ chức thực hiện.
- Trên cơ sở quan điểm của Đảng và Nhà nớc, Bộ Giáo dục và Đào tạo
có Công văn số 39990/CV-BGDĐT (5-2003) về kế hoạch tổ chức triển khai
Chỉ thị 23 hớng dẫn môn học T tởng Hồ Chí Minh trong các trờng đại
học, cao đẳng. Tiếp đó, là Quyết định số 35/2003QĐ-BGDĐT (7-2003) về
việc ban hành đề cơng môn học t tởng Hồ Chí Minh trình độ đại học, cao
đẳng và Công văn số 6766/CVBGDĐT (8-2003) về hớng dẫn giảng dạy môn
học t tởng Hồ Chí Minh, quy định cụ thể nội dung môn t tởng Hồ Chí
Minh (gồm 6 bài). Thông t liên bộ số 42/2003TTLBGDĐT-BTC (8-2003)
Liên Bộ Giáo dục và Đào tạo và Bộ Tài chính hớng dẫn Một số biện pháp

10


nâng cao chất lợng và hiệu quả giảng dạy, học tập các môn khoa học MácLênin, t tởng Hồ Chí Minh trong các trờng đại học, cao đẳng, môn chính
trị trong các trờng trung học chuyên nghiệp và dạy nghề. Lấy đối tợng là
sinh viên, học viên tất cả các trờng thuộc hệ thống giáo dục quốc dân, Thông
t quy định rõ những nội dung về chơng trình, giáo trình, triển khai công tác
chỉ đạo, quản lý giảng dạy t tởng Hồ Chí Minh. Trên cơ sở Nghị quyết
14/2005/NQ-CP (11-2005) của Chính phủ về đổi mới cơ bản và toàn diện
giáo dục Đại học Việt Nam giai đoạn 2006-2020 và Nghị quyết Hội nghị lần
thứ 5 BCH Trung ơng Đảng khoá X, Bộ Giáo dục và Đào tạo ra Quyết định
số 2194/QĐ-BGDĐT về việc xây dựng đề tài Đổi mới kết cấu nội dung
chơng trình, giáo trình các môn học Mác-Lênin, t tởng Hồ Chí Minh trình
độ đại học và cao đẳng xác định giữ nguyên thời lợng giảng dạy của môn
học nhng có đổi mới trong nội dung giáo trình.
- Thực hiện Chỉ thị 23, Ban Bí th TW Đoàn TNCS Hồ Chí Minh triển

khai Kế hoạch số 24-KH/TƯĐTN (3-2003) về thực hiện cuộc vận động Tuổi
trẻ Việt Nam sống, chiến đấu, lao động và học tập, hành động theo gơng
Bác Hồ vĩ đại và Kế hoạch số 25-KH/TƯĐTN (7-2003) tổ chức sinh hoạt
chính trị Tuổi trẻ với t tởng Hồ Chí Minh; tiếp đó là Hớng dẫn số
31/HD-TƯĐTN (6-2004) về việc tổ chức Hội thi Đội tuyên truyền thanh
niên về t tởng Hồ Chí Minh. Bên cạnh đó, trong các tổ chức Hội sinh viên
các cấp tổ chức các cuộc thi T tởng Hồ Chí Minh-Hành trang sinh viên
Việt Nam thế kỷ XXI; Olympic các môn khoa học Mác-Lênin, t tởng Hồ
Chí Minh;
- Chỉ thị số 06-CT/TƯ của Bộ Chính trị (11-2006) về tổ chức cuộc vận
động Học tập và làm theo tấm gơng đạo đức Hồ Chí Minh. Chỉ thị nêu rõ
mục đích, yêu cầu, nội dung tổ chức nghiên cứu, học tập và làm theo t tởng
đạo đức Hồ Chí Minh trong các tác phẩm Nâng cao đạo đức cách mạng, quét
sạch chủ nghĩa cá nhân, Di chúc và tấm gơng đạo đức Hồ Chí Minh; bắt đầu
tổ chức thực hiện từ ngày 3-2-2007 đến 3-2-2011.
- Đại hội Đại biểu toàn quốc Đoàn TNCS Hồ Chí Minh lần thứ VIII
(2002), IX (2007) xác định mục tiêu của công tác Đoàn và phong trào thanh,
11


thiếu niên là Tăng cờng bồi dỡng lý tởng, đạo đức cách mạng, bản lĩnh
chính trị cho thanh, thiếu niên, chăm lo quyền, lợi ích chính đáng của thanh
niên, đặc biệt là Đại hội Đoàn lần thứ IX (nhiệm kỳ 2007-2012) đề ra một
trong những giải pháp quan trọng cơ bản về giáo dục t tởng Hồ Chí Minh là
triển khai thực hiện có hiệu quả cuộc vận động Tuổi trẻ Việt Nam học tập và
làm theo lời Bác, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về đạo đức, lối sống, nhằm
hình thành những phẩm chất tốt đẹp của thế hệ trẻ Việt Nam.
2.2- Nghiên cứu t tởng Hồ Chí Minh về giáo dục và vận dụng t
tởng Hồ Chí Minh vào công tác giáo dục trong sự nghiệp đổi mới có một số
công trình nghiên cứu, bài viết tiêu biểu nh:

Năm 1985, NXB Thanh niên xuất bản cuốn sách Bác Hồ với sự nghiệp
bồi dỡng thế hệ trẻ gồm 16 bản báo cáo khoa học (đợc tập tợp từ 100 báo
cáo tại Hội thảo khoa học do Viện Bảo tàng Hồ Chí Minh và Trung ơng
Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh đồng tổ chức) chỉ rõ những quan
điểm chiến lợc của Chủ tịch Hồ Chí Minh và bớc đầu nêu lên những giải
pháp góp phần cải tiến và nâng cao chất lợng công tác, giáo dục và bồi
dỡng thế hệ trẻ trong giai đoạn cách mạng mới.
- Sách Nghiên cứu, giáo dục t tởng Hồ Chí Minh trong thời kỳ đổi
mới do TS.Nguyễn Văn Sáu chủ biên (2005) là kết quả của một đề tài khoa
học tổng kết công tác nghiên cứu, giáo dục t tởng Hồ Chí Minh (chủ yếu là
ở các trờng thuộc hệ thống Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; trong
các Học viện, nhà trờng thuộc lực lợng vũ trang nhân dân, một số trờng
đại học và trờng đoàn thể) và trên cơ sở đó nêu ra phơng hớng, giải pháp
đẩy mạnh công tác nghiên cứu, giáo dục t tởng Hồ Chí Minh trong thời kỳ
mới.
- Sách Đa t tởng Hồ Chí Minh vào cuộc sống do PGS.TS. Lê Văn
Tích chủ biên (2006) cũng là kết quả của đề tài khoa học. Từ những vấn đề
chiến lợc về xây dựng con ngời Việt Nam trong thời kỳ CNH, HĐH đất
nớc, trên cơ sở phân tích thực trạng công tác tổ chức, giáo dục tuyên truyền
t tởng Hồ Chí Minh (qua 5 nhóm đối tợng: công nhân, nông dân, lực
lợng vũ trang, thanh niên, học sinh sinh viên) các tác giả đã nêu lên cơ sở lý
12


luận của việc xây dựng phơng pháp và chỉ ra các hình thức, biện pháp đa t
tởng Hồ Chí Minh vào cuộc sống, trong đó có đối tợng là thanh niên, học
sinh sinh viên.
- Các công trình khác nh: Hồ Chí Minh về giáo dục của GS.TS. Phan
Ngọc Liên (2007) và T tởng Hồ Chí Minh về giáo dục của Đặng Quốc Bảo
(2008) là hai công trình chuyên sâu trình bày t tởng của Ngời qua các bài

viết, nói và tập hợp một số bài viết nghiên cứu về t tởng Hồ Chí Minh về
giáo dục của một số nhà nghiên cứu giáo dục.
2.3- Nghiên cứu giáo dục t tởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên,
đặc biệt là cho thanh niên có một số đề tài khoa học, công trình sách, bài viết
sau:
- Thanh, thiếu niên học sinh với sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại
hóa đất nớc của Nguyễn Phơng Hồng (1997); Tìm hiểu t tởng Hồ Chí
Minh về giáo dục thanh niên của Nguyễn Văn Tùng (1999); Những vấn đề
nghiên cứu thanh thiếu nhi trong thời kỳ đổi mới (Kỷ yếu Hội thảo khoa học
của Viện Nghiên cứu Thanh niên-1999); Giáo dục, rèn luyện thanh niên theo
t tởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam do
Nguyễn Hữu Đức làm chủ biên (2000); T tởng Hồ Chí Minh về giáo dục
thanh niên của Đoàn Nam Đàn (2002); Thanh niên học tập và làm theo t
tởng Hồ Chí Minh của Dơng Tự Đam (2003); Giáo dục thanh niên về t
tởng, văn hóa Hồ Chí Minh của Dơng Tự Đam, Tạp chí T tởng Văn hóa,
(Số 3-2004); T tởng Hồ Chí Minh về vai trò của thanh niên trong cách
mạng Việt Nam của Trần Qui Nhơn (2004); 6 bài học lý luận chính trị cho
đoàn viên thanh niên của Trung ơng Đoàn TNCS Hồ Chí Minh (2004); Về
giáo dục thanh niên của Hồ Chí Minh do Đào Dậu tuyển chọn (2004); Cơ sở
lý luận của chiến lợc phát triển thanh niên của Chu Xuân Việt (2005); Tổng
quan tình hình thanh niên, công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi nửa
nhiệm kỳ Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ VIII (2002-2005) do Nguyễn Huy
Lộc làm chủ biên (2006); T tởng Hồ Chí Minh về thanh niên và công tác
thanh niên (2006) và T tởng Hồ Chí Minh về tổ chức và giáo dục thanh
niên của Văn Tùng (2008).
13


Bên cạnh đó, có rất nhiều công trình bài viết vận dụng t tởng Hồ Chí
Minh nhằm giáo dục truyền thống đạo đức, lý tởng cách mạng cho thanh,

thiếu niên trong giai đoạn mới, có thể nêu một số công trình sau: Giáo dục
đạo đức cho thanh niên học sinh theo t tởng Hồ Chí Minh ở nớc ta hiện
nay của Trần Minh Đoàn-Luận án TS Triết học, Học viện CTQG Hồ Chí
Minh (2002); T tởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý tởng cách mạng cho
thanh niên và việc vận dụng trong thực tiễn cách mạng hiện nay (Kỷ yếu đề
tài khoa học cấp bộ-Chủ nhiệm đề tài: TS. Trần Văn Hải-2007); Vận dụng t
tởng Hồ Chí Minh trong giáo dục truyền thống dân tộc cho thế hệ trẻ (trong
cuốn: Hồ Chí Minh về giáo dục, 2007, tr.621-630) của Nguyễn Thị Côi; Chủ
tịch Hồ Chí Minh với vận động giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh niên
của Thái Bình Dơng, Tạp chí Giáo dục lý luận (Số 9-2005); Học Hồ Chủ
tịch Hồ Chí Minh-chúng ta học gì? của Phạm Văn Đồng (2008).
Ngoài ra, xuất phát từ quan điểm giáo dục cho thanh, thiếu niên bên
cạnh việc dạy tri thức, phải chú trọng giáo dục đạo đức theo t tởng Hồ Chí
Minh. Về đề tài này, có một số công trình nghiên cứu nh: Chủ tịch Hồ Chí
Minh với vấn đề đạo đức cách mạng của PGS.TS Lê Văn Tích (1986); Bài
viết Giáo dục rèn luyện đạo đức cách mạng cho thanh niên theo t tởng Hồ
Chí Minh của Đinh Ngọc Quý, Tạp chí Thanh niên (số 17-2006)Đặc biệt,
hởng ứng cuộc vận động Học tập và làm theo tấm gơng đạo đức Hồ Chí
Minh do Đảng phát động, có nhiều công trình nghiên cứu về đề tài này,
trong số đó, nổi bật và đáng chú ý có tài liệu Học tập và làm theo tấm gơng
đạo đức Hồ Chí Minh của Ban T tởng-Văn hóa Trung ơng (2007).
2.4- Về vấn đề giáo dục t tởng Hồ Chí Minh cho học sinh, sinh viên,
học viên trong hệ thống giáo dục quốc dân
Đối với học sinh THCS, THPT: nội dung t tởng Hồ Chí Minh đợc
lồng ghép trong nội dung môn học Lịch sử, trong sách Lịch sử, sách Giáo dục
công dân (từ lớp 6 đến lớp 12) - sử dụng cho năm học 2003-2004, 2004-2005,
2005-2006 và 2006-2007 của Bộ Giáo dục và Đào tạo, NXB Giáo dục.
Đối với sinh viên, học viên: giáo dục t tởng Hồ Chí Minh thông qua
nội dung của Giáo trình t tởng Hồ Chí Minh (dùng trong các trờng đại
14

học và cao đẳng) của Bộ Giáo dục và Đào tạo do PGS.TS. Mạch Quang
Thắng làm chủ biên (2005, 2006), đợc biên soạn dựa trên giáo trình chuẩn
quốc gia: Giáo trình T tởng Hồ Chí Minh do Hội đồng Trung ơng chỉ đạo
biên soạn giáo trình các bộ môn khoa học Mác-Lênin, t tởng Hồ Chí Minh,
NXB CTQG, 2003, nhằm phục vụ công tác giảng dạy, học tập trong hệ thống
các trờng đại học, cao đẳng và Giáo trình chính trị (dùng trong các trờng
trung học chuyên nghiệp và dạy nghề) của Bộ Giáo dục và Đào tạo, NXB
Giáo dục, 2005, 2006. Trong các giáo trình, bên cạnh việc trình bày hệ thống
nội dung t tởng Hồ Chí Minh là một số vấn đề về vận dụng và phát triển t
tởng Hồ Chí Minh trong thời kỳ mới.
Ngoài ra, các sách giáo trình, các chuyên đề học tập t tởng Hồ Chí
Minh đợc các trờng, cá nhân tự biên soạn nhằm phục vụ công tác giảng dạy
và học tập t tởng Hồ Chí Minh: T tởng Hồ Chí Minh: Giáo trình đào tạo
bậc đại học trong các nhà trờng quân đội của Lê Phớc Thảo, Nguyễn Đình
Lễ (1996); Giáo trình T tởng Hồ Chí Minh do GS. Đặng Xuân Kỳ làm chủ
biên (2003, 2007); T tởng Hồ Chí Minh-Tập bài giảng của trờng Đại học
KHXH&NV-ĐHQG Hà Nội (2001); Giáo trình Chính trị. Dùng trong các
trờng trung cấp chuyên nghiệp hệ tuyển sinh tốt nghiệp THPT do Lê Thế
Lạng làm chủ biên (2008); Những bài giảng về t tởng Hồ Chí Minh. Sách
dùng cho hệ đào tạo từ xa do Nguyễn Khánh Bật làm chủ biên, Đại học S
phạm, 2008
Về giáo dục đạo đức cho học sinh, sinh viên, học viên, đáng chú ý có
một số bài viết Sinh viên với việc học tập t tởng Hồ Chí Minh về mối quan
hệ đức và tài của PGS.TS. Nguyễn Khánh Bật, Tạp chí Đại học và Giáo dục
chuyên nghiệp (Số 5-1996); T tởng Hồ Chí Minh về đạo đức với việc giáo
dục đào tạo cho sinh viên trong tình hình hiện nay của Bùi Đình Phong, Tạp
chí Khoa học Đại học Quốc gia, (Số 2-2003)
2.5- Vấn đề giảng dạy t tởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên có

các công trình, bài viết sau:
- Giáo trình đào tạo, bồi dỡng giáo viên t tởng Hồ Chí Minh cho
ngành giáo dục-đào tạo: Giáo trình T tởng Hồ Chí Minh (các hệ lý luận
15


trung cấp, cao cấp, cử nhân khoa học chính trị) của Học viện Chính trị-Hành
chính quốc gia Hồ Chí Minh (2004, 2006, 2007).
- Sử dụng tài liệu Hồ Chí Minh trong nghiên cứu và giảng dạy lịch sử,
Chuyên khảo của trờng ĐH S phạm Hà Nội, 2002.
- T tởng tự học Hồ Chí Minh và biện pháp nâng cao việc tự học cho
sinh viên đại học s phạm của Vũ Văn Nam, Luận án Tiến sĩ, Đại học S
phạm Hà Nội, 2008.
- Các bài viết: Về nghiên cứu, giảng dạy t tởng Hồ Chí Minh của
Bùi Đình Phong, Tạp chí Công tác t tởng và văn hóa (Số 5-1995); Một số
ý kiến về đào tạo, bồi dỡng đội ngũ giáo viên giảng dạy t tởng Hồ Chí
Minh của Nguyễn Khánh Bật, Tạp chí Đại học và Giáo dục chuyên nghiệp
(số 3-2000); Mấy ý kiến về việc giảng dạy Bộ môn T tởng Hồ Chí Minh
trong các trờng đại học và cao đẳng của Nguyễn Thái Bình, Tạp chí Giáo
dục (Số 78-2004); Giải pháp nâng cao chất lợng giảng dạy t tởng Hồ Chí
Minh, Tạp chí Phát triển giáo dục (Số 4-2004); Nâng cao hiệu quả giờ thảo
luận các môn khoa học Mác-Lênin, t tởng Hồ Chí Minh trong trờng đại
học và cao đẳng của Nguyễn Thị Hiền, Tạp chí Giáo dục, (Số 87-2004);
Giáo dục t tởng Hồ Chí Minh cho tuổi trẻ. Thực trạng và giải pháp của
Dơng Quốc Hng, Tạp chí Giáo dục lý luận (Số 3 (34)-2004); Mấy ý kiến
về dạy t tởng Hồ Chí Minh trong trờng đại học, Tạp chí Giáo dục (Số 782004); Nhận thức và quán triệt t tởng Hồ Chí Minh về giáo dục trong học
tập, nghiên cứu-Một nhân tố có ý nghĩa quyết định để nâng cao chất lợng
giáo dục của Nghiêm Đình Vỳ, Tạp chí Giáo dục (Số76-2004); Nghiên cứu,
tuyên truyền giảng dạy t tởng Hồ Chí Minh trong giáo dục hiện nay của
Nguyễn Viết Thông, Tạp chí Cộng sản (Số 12-2004); Các hình thức tuyên

truyền giáo dục t tởng Hồ Chí Minh, Tạp chí Lịch sử Đảng, (Số 5-2004);
Mấy vấn đề về đối tợng và phơng pháp giáo dục t tởng Hồ Chí Minh
của Hoàng Chí Bảo, Tạp chí T tởng văn hóa, (Số 2-2005); Một số yêu cầu
đổi mới phơng pháp giáo dục các môn lý luận của Đinh Xuân Khuê, Tạp
chí Phát triển giáo dục (Số 7-2005); Học, làm, sống-3 trong 1 và xây dựng
xã hội học tập theo t tởng Hồ Chí Minh của Nguyễn Kỳ, Tạp chí Phát
16


triển giáo dục, (Số 6-2005); Mấy suy nghĩ về nghiên cứu, giảng dạy và học
tập t tởng Hồ Chí Minh của Lê Thế Lạng, Tạp chí Lịch sử Đảng, (Số 22005); Nâng cao chất lợng dạy học t tởng Hồ Chí Minh của Đặng Thị
Bích Liên, Tạp chí Giáo dục, (Số 108-2005); Giáo dục lý luận Mác-Lênin, t
tởng Hồ Chí Minh trong trờng đại học, cao đẳng và trung học chuyên
nghiệp của Nguyễn Mạnh Tiến, Tạp chí Xây dựng Đảng (Số 11-2005); Về
đổi mới nội dung, phơng pháp giáo dục t tởng đạo đức Hồ Chí Minh của
Vũ Văn Hậu, Tạp chí T tởng văn hóa (Số 6-2006); Dạy và học t tởng
Hồ Chí Minh tại các trờng đại học, cao đẳng của Thuỷ Anh, Tạp chí Xây
dựng Đảng, (Số 7- 2006); Vận dụng t tởng Hồ Chí Minh vào xây dựng
phơng pháp dạy học của ngời thầy, Tạp chí Giáo dục lý luận, (Số 1+22007); Vận dụng t tởng Hồ Chí Minh trong công tác xây dựng đội ngũ
nhà giáo Việt Nam thời kỳ công nghiệp hóa-hiện đại hóa đất nớc (Giai đoạn
2003-2010) của Đặng Huỳnh Mai (trong cuốn: Hồ Chí Minh về giáo dục,
NXB Từ điển Bách khoa, Hà Nội, 2007); Tài liệu về Hồ Chí Minh với việc
xây dựng câu hỏi, bài tập kiểm tra, đánh giá kết quả học tập lịch sử ở trờng
THPT của Trần Quốc Tuấn, Tạp chí Giáo dục, (Số 194, Kỳ 2-7/2008).
Hầu hết, các công trình nghiên cứu, bài viết trên đều khẳng định tầm
quan trọng của việc giáo dục t tởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên,
cung cấp cho thế hệ trẻ cơ sở khoa học nhận thức xã hội, bồi dỡng t tởng
chính trị, nhân cách sống đúng đắn, hớng tới phát triển toàn diện về nhân
cách đúng dắn hớng tới sự phát triển toàn diện về nhân cách. Vấn đề quan
trọng hơn là, từ việc nêu và phân tích thực trạng giáo dục t tởng Hồ Chí

Minh trong những năm gần đây, đặc biệt là thực trạng giáo dục t tởng Hồ
Chí Minh trong hệ thống trờng học - nơi mà tỉ lệ thanh, thiếu niên chiếm đa
số và cũng là môi trờng quan trọng nhất trong giáo dục, đào tạo thế hệ cách
mạng cho đời sau - các bài viết đã đề cập đến một số vấn đề nh: kiến nghị về
đào tạo, bồi dỡng đội ngũ giáo viên giảng dạy t tởng Hồ Chí Minh, vấn đề
xây dựng nội dung chơng trình, phơng pháp giảng dạy t tởng Hồ Chí
Minh, chất lợng giáo trình giảng dạy về t tởng Hồ Chí Minh hoặc xây
dựng nội dung cụ thể giáo dục về t tởng Hồ Chí Minh trong các trờng phổ
thông...
17


Qua khảo sát một số công trình nghiên cứu có nội dung liên quan đến
đề tài trên đây, có thể thấy, cho đến nay vẫn cha có một công trình nghiên
cứu chuyên sâu về vấn đề đổi mới phơng thức giáo dục t tởng Hồ Chí
Minh cho thanh, thiếu niên nhằm nâng cao hiệu quả của công tác giáo dục t
tởng Hồ Chí Minh trong tình hình hiện nay. Tuy nhiên, các công trình
nghiên cứu trên đã cung cấp nhiều t liệu, đề xuất nhiều gợi ý khoa học và là
cơ sở quan trọng để tác giả tham khảo, kế thừa và phát triển, đi sâu nghiên
cứu đề tài.
3. Mục tiêu của đề tài.
Trên cơ sở nghiên cứu một số vấn đề lí luận về phơng thức giáo dục t
tởng Hồ Chí Minh, nghiên cứu về sự vận động của các điều kiện lịch sử và
con ngời ở nớc ta cũng nh thực trạng và hiệu quả phơng pháp giáo dục t
tởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên thời gian gần đây, đề tài chỉ rõ
những căn cứ, nguyên tắc, nội dung và đề xuất một số kiến nghị để đổi mới
phơng thức giáo dục t tởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên nhằm khắc
phục những yếu kém và nâng cao chất lợng trong công tác giáo dục t tởng
Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên nớc ta.
4. Nội dung nghiên cứu:

Mở Đầu
Chơng I
Phơng thức giáo dục t tởng Hồ Chí Minh
cho thanh, thiếu niên - một số vấn đề lý luận

I. Quan niệm về giáo dục t tởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu
niên
II. Nhận thức chung về phơng thức giáo dục t tởng Hồ Chí Minh
cho thanh, thiếu niên
Chơng II
về Thực trạng phơng thức giáo dục t tởng

18


Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên trong những năm
đổi mới ở nớc ta

I- Điều kiện kịch sử hình thành phơng thức giáo dục t tởng Hồ
Chí Minh cho thanh, thiếu niên.
II- Tình hình thực hiện phơng thức giáo dục t tởng Hồ Chí
Minh cho thanh, thiếu niên
Chơng III
phơng thức giáo dục t tởng Hồ Chí Minh
cho thanh, thiếu niên trong điều kiện hiện nay
ở nớc ta trong điều kiện hiện nay

I. Những đòi hỏi khách quan của việc đổi mới phơng thức giáo
dục t tởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên.
II. Nội dung phơng thức giáo dục t tởng Hồ Chí Minh cho

thanh, thiếu niên.
Kết luận
5. Phơng pháp nghiên cứu:
- Nắm chắc những quan điểm có ý nghĩa phơng pháp luận trong di
sản lí luận Mác - Lênin, Hồ Chí Minh và Đảng cộng sản Việt Nam về phơng
thức giáo dục đối với với thanh, thiếu niên.
- Sử dụng tổng hợp các phơng pháp nghiên cứu, đặc biệt là phơng
pháp lô gíc kết hợp với lịch sử, phân tích, tổng hợp, điều tra xã hội học và tổng
kết thực tiễn nhằm làm sáng tỏ các vấn đề đặt ra trong mục tiêu.
6. ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài:
- Từ những vấn đề lí luận cơ bản của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh về
giáo dục t tởng, góp phần làm rõ những vấn đề lí luận về phơng thức giáo
dục t tởng Hồ Chí Minh trong nhiệm vụ bồi dỡng thế hệ cách mạng cho
đời sau, đặc biệt là đối với thanh, thiếu niên nớc ta.
19


- Góp phần chỉ ra những nguyên tắc và nội dung đổi mới phơng thức
giáo dục nhằm nâng cao chất lợng giáo dục t tởng Hồ Chí Minh cho thanh,
thiếu niên ở nớc ta trong điều kiện hiện nay.

20


Chơng I
Phơng thức giáo dục t tởng Hồ Chí Minh cho
thanh, thiếu niên một số vấn đề lý luận
I- Quan niệm về giáo dục t tởng Hồ Chí Minh cho thanh,
thiếu niên

Để nhận thức rõ quan niệm về giáo dục t tởng Hồ Chí Minh cho
thanh, thiếu niên trong bối cảnh hiện nay, trớc hết phải tìm hiểu t tởng Hồ
Chí Minh về thanh, thiếu niên, cũng nh ý kiến của Ngời trong việc giáo
dục, rèn luyện cho thanh, thiếu niên. Đây là một nội dung hết sức quan trọng,
phản ảnh sự cần thiết và mục tiêu giáo dục t tởng Hồ Chí Minh cho thanh,
thiếu niên. Bởi lẽ, nh Ngời nhiều lần nói: Thanh niên là ngời chủ tơng
lai của nớc nhà. Thật vậy, nớc nhà thịnh hay suy một phần lớn là do các
thanh niên1; Non sông Việt Nam có trở nên tơi đẹp hay không, dân tộc
Việt Nam có bớc tới đài vinh quang để sánh vai với các cờng quốc năm
châu đợc hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các
em2. Điều đó chứng tỏ Hồ Chí Minh không chỉ quan tâm đến thanh, thiếu
niên mà Ngời còn luôn coi việc giáo dục, rèn luyện cho thanh, thiếu niên là
một nhiệm vụ gắn liền với thắng lợi của sự nghiệp cách mạng ở mỗi thời kỳ
cũng nh vị thế của Việt Nam trên quốc tế.
Đó là nói về mục đích, chủ thể về quan niệm giáo dục t tởng Hồ Chí
Minh cho thanh, thiếu niên. Mặt khác, còn phải thấy đối tợng, mặt khách thể
của việc giáo dục là thanh, thiếu niên hiện nay nh thế nào.
Trong bối cảnh hiện nay, khi đất nớc ta đã hội nhập với quốc tế toàn
cầu hóa và bớc sang giai đoạn cách mạng mới, cần phải thấy thanh, thiếu
niên ngày nay khác với thanh, thiếu niên ngày trớc. Từ đó, mục tiêu và nhất
là phơng thức giáo dục t tởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên ngày
nay chắc chắn không giống với mục tiêu và phơng thức giáo dục thanh,
thiếu niên ngày trớc. Hơn thế nữa, ở đây không chỉ nói đến giáo dục đơn

1
2

Hồ Chí Minh Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, T. 5, tr. 185.
Hồ Chí Minh Toàn tập, Sdd, T.4, tr. 33.

21


thuần mà là nói đến việc giáo dục, bồi dỡng thế hệ cách mạng cho đời sau
đối với thanh, thiếu niên, lại càng là một nhiệm vụ không đơn giản, dễ dàng,
nếu không nói là cực kỳ khó khăn trong bối cảnh phức tạp hiện nay.
Chính vì thế, sau khi tìm hiểu quan điểm Hồ Chí Minh về thanh, thiếu
niên và việc giáo dục cho thanh, thiếu niên, cần phải tìm hiểu thực trạng, nhất
là những suy nghĩ, tâm t, nguyện vọng của thanh, thiếu niên ngày nay xem
họ khác với thanh, thiếu niên ngày trớc nh thế nào.
Đây là hai mặt của một vấn đề:
Một mặt, đó là mục tiêu và chủ thể của giáo dục, thuộc lĩnh vực lý luận
cơ bản; và mặt khác, đó là đối tợng, động lực, khách thể của giáo dục, thuộc
lĩnh vực thực tiễn đối với thanh, thiếu niên ngày nay.
Hai mặt ấy đơng nhiên có quan hệ hữu cơ với nhau không thể tách rời,
cũng nh không thể xem nhẹ mặt nào, nhng nó sẽ gắn kết với nhau nh thế
nào, bằng cách nào, là điều phải tìm hiểu, nghiên cứu, cả về lý luận và thực
tế. Về lý luận, đó là quan điểm giáo dục nói chung trong đó có quan điểm
giáo dục t tởng Hồ Chí Minh cho thanh, thiếu niên; Về thực tế, đó là thực
trạng thanh, thiếu niên ngày nay, cả mặt mạnh và mặt yếu, cả những tác động
của thực tế trong nớc và tác động của thực tế bên ngoài vào họ từng ngày
từng giờ, nghĩa là phải nhìn nhận thanh, thiếu niên ngày nay trong quan hệ
vận động với nhiều mặt, nhiều chiều.
1. T tởng Hồ Chí Minh về thanh, thiếu niên và việc giáo dục
thanh, thiếu niên trở thành thế hệ cách mạng cho đời sau
Có thể nói, vấn đề thanh, thiếu niên và việc giáo dục, rèn luyện cho
thanh, thiếu niên là một trong những nội dung cơ bản của hệ thống t tởng
Hồ Chí Minh. Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, hầu nh
không một lúc nào Ngời không nghĩ đến việc giáo dục cho thanh, thiếu niên.
Từ trớc năm 1925, chúng ta thấy Hồ Chí Minh đã đa vấn đề thức tỉnh cách

mạng cho thanh, thiếu niên với niềm tin:Ngời Đông Dơng không chết,
ngời Đông Dơng vẫn sống, sống mãi mãi... Luồng gió từ nớc Nga thợ

22


thuyền, từ Trung Quốc cách mạng hoặc từ ấn Độ chiến đấu đang thổi đến
giải độc cho ngời Đông Dơng1.
Sau đó, đến Đại hội Quốc tế thanh niên cộng sản lần thứ IV, Hồ Chí
Minh đã viết văn kiện nổi tiếng về chủ trơng xây dựng Hội Việt Nam cách
mạng thanh niên, một tổ chức bao gồm thanh, thiếu niên, ra đời trớc khi
thành lập Đảng và là tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Từ trớc cách mạng tháng Tám 1945, Ngời coi thanh, thiếu niên
không chỉ là ngời chủ tơng lai của đất nớc, của dân tộc mà còn là lực
lợng nòng cốt trong mỗi cuộc vận động cứu nớc. Kể lại niềm tự hào và vui
sớng nhất của mình trong việc thực hiện t tởng cách mạng có ý nghĩa
chiến lợc đó, năm 1961, tại Đại hội lần thứ ba của đoàn Thanh niên lao động
Việt Nam, Ngời kể lại rằng:
Từ năm 1925, ngay từ khi mới thành lập, Hội Thanh niên cách mạng đồng
chí đã lo đặt viên đá đầu tiên để chuẩn bị cho tổ chức thanh niên sau này...Từ
chỗ chỉ có một Lý Tự Trọng đến ngày nay chúng ta đã có 78 vạn đoàn viên Đoàn
thanh niên Lao động hăng hái ra sức giúp Đảng xây dựng chủ nghĩa xã hội và đấu
tranh thống nhất Tổ quốc. Tiến bộ đó làm cho Bác rất vui sớng và trẻ lại. Nó làm
cho lòng Bác phơi phới nh hoa nở trong mùa xuân.

Trong nhiều bài nói và viết sau Cách mạng tháng Tám 1945, Hồ Chí
Minh luôn luôn căn dặn cán bộ, đảng viên và toàn Đảng phải xem trọng và có
trách nhiệm trong việc đào tạo thế hệ tơng lai của đất nớc. Với Ngời, đó
không chỉ là nhiệm vụ cách mạng trong mỗi giai đoạn mà còn là việc thực
hiện một nguyên tắc cách mạng cơ bản nhất nhằm tạo ra những thế hệ cách

mạng mới liên tục nối tiếp cho đất nớc.
Thể hiện rõ một cách súc tích toàn bộ t tởng mang tính quy luật đó,
từ năm 1958, nói chuyện tại lớp học chính trị của các giáo viên cấp II, III toàn
miền Bắc, Ngời nói một câu nổi tiếng nh một cơng lĩnh hành động cho
toàn Đảng, toàn dân tộc, nh sau: Vì lợi ích mời năm thì phải trồng cây, vì
lợi ích trăm năm thì phải trồng ngời. Nh vậy, đối với Hồ Chí Minh, không
chỉ đơn thuần là vấn đề giáo dục thanh, thiếu niên, mà là vấn đề trồng

1

Hồ Chí Minh Toàn tập, Sdd, T. 1, tr. 28.

23


ngời, một nhiệm vụ khó khăn, phức tạp, mang tính chiến lợc lâu dài của
toàn Đảng, toàn dân tộc ta, nh một chân lý tất yếu của sự nghiệp cách mạng.
Trong thực tế, Tổ chức Thanh niên cách mạng đồng chí hội ra đời trớc
Đảng Cộng sản Việt Nam và là một tổ chức đầu tiên của thanh niên bao gồm
những ngời chí cốt nhất để hình thành đội ngũ cán bộ cách mạng đầu tiên
của đất nớc. Cho đến khi Đảng ra đời thì tổ chức thanh niên vẫn luôn bên
cạnh tổ chức Đảng và là cánh tay phải của Đảng Cộng sản Việt Nam. Từ tổ
chức thanh niên này, Đảng Cộng sản Việt Nam đã đào tạo cả đội ngũ cán bộ
cốt cán của Đảng và Nhà nớc ta trong suốt cả sự nghiệp cách mạng giải
phóng dân tộc cho đến hôm nay khi đất nớc đã trải qua những thử thách
quan trọng trong chiến đấu và xây dựng đất nớc vì mục tiêu độc lập dân tộc
gắn liền với chủ nghĩa xã hội.
Lo lắng đến tiền đồ và tơng lai của Đảng và đất nớc, Hồ Chí Minh
luôn nghĩ đến vị trí, vai trò của thanh, thiếu niên. Trong bản Di chúc của
Ngời, lời căn dặn đối với thanh, thiếu niên vẫn là những lời chí cốt nhất, ân

cần nhất, tâm huyết nhất. Ngời căn dặn: Đoàn viên và thanh niên ta nói
chung là tốt, mọi việc đều hăng hái xung phong, không ngại khó khăn, có chí
tiến thủ. Đảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo
họ thành những ngời thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa hồng vừa
chuyên.
Phải chăng vì nghĩ rằng nói nh trên vẫn cha đủ tầm quan trọng đối
với thanh, thiếu niên, cho nên Ngời phải nhấn mạnh thêm bằng câu:
Bồi dỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng
và rất cần thiết.
Từ những nội dung nêu trên, chúng ta thấy Hồ Chí Minh không chỉ coi
thanh niên là tơng lai của đất nớc mà còn đặt vấn đề giáo dục, đào tạo
thanh, thiếu niên thành ngời chủ xứng đáng với đất nớc nh là một nhiệm
vụ hàng đầu rất quan trọng và rất cần thiết. Hai chữ rất trong một câu văn
cha đầy 20 từ không phải là thừa mà chỉ thể hiện một chủ ý của Ngời coi
việc giáo dục thanh, thiếu niên là rất rất hệ trọng đối với sự nghiệp cách

24


mạng. Bởi lẽ, vấn đề không chỉ ở chỗ thanh, thiếu niên là lực lợng trẻ mà
còn ở chỗ lực lợng trẻ ấy có nối nghiệp đợc các thế hệ cách mạng để đa
đất nớc Việt Nam trở thành một đất nớc giàu mạnh theo mục tiêu xây dựng
thành công chủ nghĩa xã hội hay không, đó mới thực sự là sự quan tâm hàng
đầu của Hồ Chí Minh đối với thanh, thiếu niên, ngời chủ tơng lai của đất
nớc. Bồi dỡng thế hệ cách mạng cho đời sau cũng có nghĩa là bồi dỡng
lớp ngời thừa kế sự nghiệp cách mạng mà Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản
Việt Nam đã khai sinh và nâng tầm vóc dân tộc lên tầm cao mới của thời đại.
Vậy, vì sao Hồ Chí Minh lại quan tâm đặc biệt đến việc bồi dỡng thế hệ
cách mạng cho đời sau nh thế.
Trớc hết, cần tìm hiểu những quan điểm lý luận mang tính nguyên

tắc của việc bồi dỡng thế hệ cách mạng cho đời sau đối với thanh, thiếu niên
trong t tởng Hồ Chí Minh.
a)- Quan niệm về việc trồng ngời hay chiến lợc con ngời của
Hồ Chí Minh đối với thanh, thiếu niên.
Nhận thức rõ bản chất con ngời nói chung, bản chất con ngời của
mỗi xã hội nói riêng, Hồ Chí Minh luôn ý thức đợc rằng con ngời là sản
phẩm của hoàn cảnh và mỗi xã hội cụ thể. Điều đó có nghĩa là không có con
ngời trừu tợng, chung chung, mà chỉ có con ngời cụ thể, con ngời này,
sống và trởng thành ở xã hội này. Xã hội nh thế nào sẽ tạo ra con ngời
nh thế; hoặc có thể nói, muốn xây dựng xã hội nh thế nào, sẽ đòi hỏi những
con ngời nh thế.
Nớc ta muốn xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội, đơng nhiên,
phải có những con ngời mới xã hội chủ nghĩa. Hồ Chí Minh đã khẳng định
một cách rõ ràng, nhất quán rằng: Muốn tiến lên chủ nghĩa xã hội thì phải có
con ngời xã hội chủ nghĩa, muốn có con ngời xã hội chủ nghĩa phải có t
tởng xã hội chủ nghĩa, muốn có t tởng xã hội chủ nghĩa phải gột rửa t

25