Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM

---------------

VÕ LÂM TRỌNG HIẾU

CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN
PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP HỖ TRỢ
NGÀNH Ô TÔ VIỆT NAM
LUẬN VĂN THẠC SỸ
Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh
Mã ngành: 60 34 01 02

TP. HỒ CHÍ MINH, Tháng 07 năm 2015


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM

---------------------------

VÕ LÂM TRỌNG HIẾU

CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN
PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP HỖ TRỢ
NGÀNH Ô TÔ VIỆT NAM
LUẬN VĂN THẠC SỸ
Chuyên ngành : Quản trị Kinh doanh
Mã số ngành: 60.34.01.02
HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRƯƠNG QUANG DŨNG

TP. HỒ CHÍ MINH, Tháng 07 năm 2015


CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM

Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS. TRƯƠNG QUANG DŨNG

Luận văn Thạc s được bảo vệ tại Trường Đại học Công nghệ TP. HCM ngày
15 tháng 08 năm 2015
Thành phần Hội đồng đánh giá Luận văn Thạc s gồm:

TT
1

TS. Lưu Thanh Tâm

2

TS. Nguyễn Đình Luận

1

3

TS. Lê Tấn Phước

2

4

PGS. TS. Lê Thị Mận

5

TS. Phan Mỹ Hạnh
Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận văn sau khi Luận văn đã

được sửa chữa (nếu có)
Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận văn


TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHỆ TP. HCM

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

PHÒNG QLKH – ĐTSĐH

Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

TP. HCM, ngày..… tháng….. năm 2015

NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ
Họ tên học viên: Võ Lâm Trọng Hiếu

Giới tính : Nam

Ngày, tháng, năm sinh: 19/11/1975

Nơi sinh

: Cà Mau

Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh

MSHV

: 1341820121

I- T

:

CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP HỖ TRỢ
NGÀNH Ô TÔ VIỆT NAM
:

II- N

Thứ nhất, xác định các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển công nghiệp hỗ trợ
ngành ô tô Việt Nam và phát triển thang đo của những yếu tố này.
Thứ hai, xây dựng và kiểm định mô hình các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển
công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô Việt Nam từ đó đánh giá tầm quan trọng của các yếu
tố này.
Thứ ba, đề xuất một số kiến nghị nhằm giúp các nhà lãnh đạo có những chính
sách hợp lý nhằm phát triển ngành CNHT trong lĩnh vực ô tô.
-

: 19/01/2015

-

: 31/06/2015

CÁN BỘ HƯỚNG DẪN
(Họ tên và chữ ký)

: TS. TRƯƠNG QUANG DŨNG
KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH
(Họ tên và chữ ký)


i

LỜI CAM ĐOAN
Để thực hiện luận văn này, tôi đã tự mình nghiên cứu, tìm hiểu vấn đề, vận
dụng kiến thức đã học và trao đổi với giảng viên hướng dẫn, đồng nghiệp và bạn
bè,...
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và kết
quả trong luận văn này là trung thực.
Học viên thực hiện Luận văn
(Ký và ghi rõ họ tên)

Võ Lâm Trọng Hiếu


ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành khóa luận này, tôi xin tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy TS.
Trương Quang Dũng, đã tận tình hướng dẫn trong suốt quá trình viết luận văn thạc
sĩ.
Tôi chân thành cảm ơn quý thầy, cô trong khoa Quản trị kinh doanh, Trường
Đại học Công nghệ T

Hồ Chí Minh đã tận tình truyền đạt kiến thức trong

những năm tôi học tập. Với vốn kiến thức được tiếp thu trong quá trình học không
chỉ là nền tảng cho quá trình nghiên cứu khóa luận mà còn là hành trang quý báu để
tôi bước vào đời một cách vững chắc và tự tin.
Tôi chân thành cảm ơn Ban giám đốc và các anh chị em nhân viên làm việc
trong các doanh nghiệp thuộc lĩnh vực ô tô và công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô tại
Việt Nam đã cho phép và tạo điều kiện thuận lợi để tôi phỏng vấn và khảo sát về đề
tài của mình.
Cuối cùng tôi kính chúc quý thầy, quý cô dồi dào sức khỏe và thành công
trong sự nghiệp cao quý. Đồng kính chúc các anh, chị trong các các doanh nghiệp
thuộc lĩnh vực ô tô và công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô tại Việt Nam luôn dồi dào sức
khỏe, đạt được nhiều thành công tốt đẹp trong công việc.
Xin chân thành cảm ơn.
TP. Hồ Chí Minh, ngày…… tháng….. năm 2015
Học viên thực hiện luận văn

Võ Lâm Trọng Hiếu


iii

TÓM TẮT
Trong một thời gian dài, ngành công nghiệp ô tô Việt Nam đã có những bước

tiến nhất định. Tuy nhiên, những bước tiến này khó có thể vững chắc và lâu bền một
khi vẫn còn thiếu định hướng và chiến lược phát triển cho CNHT. Tầm quan trọng
của CNHT chưa được đánh giá và quan tâm đúng mức dẫn đến tình trạng thiếu sự
đầu tư trong thiết kế chính sách cũng như nhận thức đúng đắn về vai trò và cách tiếp
cận.
Nghiên cứu này được thực hiện nhằm mục đích xác định các yếu tố ảnh hưởng
cũng như đo lường mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến việc phát triển công
nghiệp hỗ trợ ngành ô tô Việt Nam.
Vì tính đến thời điểm hiện tại, chưa có công trình nghiên cứu trong nước nào
nghiên cứu về các yếu tố tác động đến CNHT ngành ô tô tại Việt Nam, mô hình
nghiên cứu này đã được xây dựng dựa trên sự kết hợp giữa nghiên cứu của tác giả
Phan Văn Hùng, Hội thảo chuyên ngành “Giải pháp thúc đẩy phát triển ngành công
nghiệp hỗ trợ tại Việt Nam” diễn ra vào tháng 9/2014 cũng như ý kiến của các
chuyên gia với kết quả bao gồm các nhân tố: (1) Thị trường; (2) Nguồn nhân lực,
(3) Cơ sở hạ tầng, (4) Quan hệ liên kết với các doanh nghiệp, (5) Công nghệ,
(6)Chính sách và (7) Vốn.
Tiến hành khảo sát thực tế và xử lý số liệu trên phần mềm SPSS, tác giả đã
xác định 7 nhân tố có mức độ ảnh hưởng theo thứ tự giảm dần đến phát triển công
nghiệp hỗ trợ ngành ô tô Việt Nam là Chính sách, Thị trường, Vốn, Nguồn nhân
lực, Công nghệ, Cơ sở hạ tầng và Quan hệ liên kết với các doanh nghiệp.
Từ kết quả đạt được, tác giả đã đề xuất một số giải pháp hướng đến việc phát
triển công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô Việt Nam trong thời gian tới.
Hy vọng kết quả nghiên cứu này sẽ mang lại những thay đổi tích cực trong các
doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô Việt Nam nói riêng và cả ngành công
nghiệp ô tô nói chung, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động và đáp ứng nhu cầu
khách hàng ngày càng tốt hơn.


iv

ABSTRACT
During a long stage, Vietnam automobile industry has achieved some certain
development. However, these achievements cannot be secured and prolonged once
it is still lack of development directions and strategies for supporting industry. The
importance of supporting industry has not been properly evaluated and prioritized,
which lead to the fact that there has been not enough concentration in policy
constructing as well as inadequate perception about the roles and the approach to
supporting industry.
This research is prepared with the purpose to determine the influencing factors
as well as to measure the effecting level of these factors on developing supporting
industry.
Up to now, there has been no domestic research studying on the factors
affecting supporting industry of Vietnam automotive industry, this research model
has been constructed based on the combination between the research made by
author Phan Thanh Hung and the Seminar "Solutions for improving development of
supporting industry in Vietnam" which took place in September, 2014 including the
factors: (1) Market; (2) Human-resource; (3) Infrastructure; (4) Relationship with
enterprises; (5) Techniques; (6) Policy; (7) Capital.
Through investigating the fact and analyzing data on SPSS software, author
has determined 07 factors with the affecting level ranking from the highest to the
lowest which affect supporting industry of Vietnam automotive industry, such as:
Policy, Market, Capital, Human-resources, Techniques, Infrastructure and
Relationship with enterprises.
From the collected results, author has proposed some solutions for developing
supporting industry in the coming time.
Hopefully this research would bring some positive changes to the enterprises in
supporting industry for Vietnam automotive industry in general and for the whole
automotive industry in specific, and help to improve operation effectiveness,
satisfying customers' demand.

v

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ......................................................................................................... ii
MỤC LỤC ............................................................................................................... v
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ...................................................................... ix
DANH MỤC CÁC BẢNG..................................................................................... xi
DANH MỤC CÁC HÌNH ...................................................................................xiii
TÓM TẮT ..............................................................................................................iii
ABSTRACT ........................................................................................................... iv
VẤN ĐỀ

................................. 1

1.1 Sự cần thiết của đề tài ...................................................................................... 1
1.2 Tổng quan về vấn đề nghiên cứu ..................................................................... 4
1.3 Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................... 5
1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 6
1.4.1 Đối tượng nghiên cứu ................................................................................ 6
1.4.2 Phạm vi nghiên cứu ................................................................................. 6
1.5 Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 6
1.6 Bố cục của luận văn......................................................................................... 6
Tóm tắt chương 1 .................................................................................................. 7
CHƯƠNG 2: ........................................................................................................... 8
CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ........................................ 8
2.1 Lý luận về công nghiệp hỗ trợ ......................................................................... 8
2.1.1 Khái niệm công nghệ hỗ trợ ...................................................................... 8
2.1.2 Đặc điểm của CNHT ngành ô tô.............................................................. 11

2.1.3 Vai trò của công nghiệp hỗ trợ ô tô ............................................................ 14
2.2 Mô hình nghiên cứu các yếu tố tác động đến phát triển công nghiệp hỗ trợ
ngành ô tô Việt Nam ........................................................................................... 19
2.3.1 Mô hình đề xuất nghiên cứu .................................................................... 20
2.3.2 Các giả thuyết .......................................................................................... 21


vi

CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................ 27
3.1 Thiết kế nghiên cứu ....................................................................................... 27
3.1.1 Phương pháp nghiên cứu ......................................................................... 27
3.1.1.1 Nghiên cứu định tính.......................................................................... 27
3.1.1.2 Nghiên cứu định lượng....................................................................... 28
3.1.2 Qui trình nghiên cứu................................................................................ 29
3.1.3 Phương pháp chọn mẫu ........................................................................... 30
3.1.4 Thiết kế bảng câu hỏi .............................................................................. 31
3.2 Xây dựng thang đo ........................................................................................ 31
3.2.1 Thang đo lường nhân tố Thị trường......................................................... 31
3.2.2 Thang đo lường nhân tố Nguồn nhân lực ................................................ 32
3.2.3 Thang đo lường nhân tố Cơ sở hạ tầng .................................................... 32
3.2.4 Thang đo lường nhân tố Quan hệ liên kết với các doanh nghiệp ............. 32
3.2.5 Thang đo lường nhân tố Công nghệ ........................................................ 33
3.2.6 Thang đo lường nhân tố Chính sách ........................................................ 33
3.2.7 Thang đo lường nhân tố Vốn ................................................................... 34
3.3 Thực hiện nghiên cứu định lượng .................................................................. 34
3.3.1 Tình hình thu thập dữ liệu nghiên cứu định lượng................................... 34
3.3.2 Đặc điểm của mẫu nghiên cứu................................................................. 35
3.3.2.1 Mẫu dựa trên trình độ học vấn ........................................................... 35
CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ........................................................... 37

4.1 Đánh giá thang đo.......................................................................................... 37
4.1.1 Cronbach Alpha của thang đo nhân tố Thị trường ................................... 38
4.1.2 Cronbach Alpha của thang đo nhân tố Nguồn nhân lực .......................... 38
4.1.3 Cronbach Alpha của thang đo nhân tố Cơ sở hạ tầng .............................. 39
4.1.4 Cronbach Alpha của thang đo nhân tố Quan hệ liên kết với các doanh
nghiệp ............................................................................................................... 39
4.1.5 Cronbach Alpha của thang đo nhân tố Công nghệ................................... 40
4.1.6 Cronbach Alpha của thang đo nhân tố Chính sách .................................. 41


vii

4.1.7 Cronbach Alpha của thang đo nhân tố Vốn ............................................. 41
4.2 Phân tích nhân tố khám phá (EFA) tác động đến phát triển công nghiệp hỗ trợ
ngành ô tô Việt Nam. .......................................................................................... 42
4.2.1 Phân tích nhân tố khám phá (EFA) lần thứ nhất ...................................... 43
4.2.2 Phân tích nhân tố khám phá (EFA) lần thứ hai ........................................ 45
4.2.3 Phân tích nhân tố khám phá (EFA) lần thứ ba ......................................... 47
4.2.4 Phân tích nhân tố khám phá (EFA) lần thứ tư ......................................... 49
4.2.5 Phân tích nhân tố khám phá (EFA) lần thứ năm ...................................... 51
4.2.3 Kết luận phân tích nhân tố khám phá mô hình đo lường ........................ 54
4.3 Phân tích mô hình hồi qui tuyến tính đa biến ................................................ 55
4.3.1 Kiểm định mô hình hồi qui tuyến tính đa biến ........................................ 55
4.3.2 Kiểm tra các giả định mô hình hồi quy .................................................... 55
4.3.2.1 Kiểm định giả định phương sai của sai số (phần dư) không đổi ......... 56
4.3.2.2 Kiểm tra giả định các phần dư có phân phối chuẩn ............................ 56
4.3.2.3 Ma trận tương quan ............................................................................ 58
4.4 Phân tích hồi quy ........................................................................................... 60
4.4.1 Kiểm định độ phù hợp của mô hình hồi qui tuyến tính đa biến ............... 60
4.4.2 Kết quả phân tích hồi quy ........................................................................ 61

4.4.3 Kết quả đánh giá sự phát triển công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô Việt Nam
trong từng nhân tố ............................................................................................ 63
4.4.3.1 Nhân tố Chính sách ............................................................................ 63
4.4.3.2 Nhân tố Thị trường............................................................................. 63
4.4.3.3 Nhân tố Vốn ....................................................................................... 64
4.4.3.4 Nhân tố Nguồn nhân lực .................................................................... 65
4.4.3.5 Nhân tố Công nghệ ............................................................................ 65
4.4.3.6 Nhân tố Cơ sở hạ tầng ........................................................................ 66
4.4.3.7 Nhân tố Quan hệ liên kết với các doanh nghiệp ................................. 66
Tóm tắt chương 4 ................................................................................................ 67
CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH CHO GIẢI PHÁP ..... 68


viii

5.1 Phát triển công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô Việt Nam bằng yếu tố chính sách. 68
5.2 Phát triển công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô Việt Nam bằng yếu tố thị trường. . 70
5.3 Phát triển công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô Việt Nam bằng yếu tố vốn. ........... 71
5.4 Phát triển công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô Việt Nam bằng yếu tố nguồn nhân
lực. ...................................................................................................................... 73
5.5 Phát triển công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô Việt Nam bằng yếu tố công nghệ .. 75
5.6 Phát triển công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô Việt Nam bằng yếu tố cơ sở hạ tầng
............................................................................................................................ 76
5.7 Phát triển công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô Việt Nam bằng yếu tố tính liên kết 77
KẾT LUẬN ........................................................................................................... 79
TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................... 80
PHỤ LỤC .............................................................................................................. 81


ix

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
1.

2.

Viết tắt tiếng Việt
VN

Việt Nam

CNHT

Công nghiệp hỗ trợ

DN

Doanh nghiệp

TP.HCM

Thành phố Hồ Chí Minh

CSDL

Cơ sở dữ liệu

DNNVV

Doanh nghiệp nhỏ và vừa

KCN

Khu công nghiệp

MMTB

Máy móc thiết bị

TĐĐQG

Tập đoàn đa quốc gia

QĐ-TTg

Quyết định của thủ tướng Chính phủ

Viết tắt tiếng Anh
FDI

Foreign Direct Investment

Đầu tư trực tiếp nước ngoài

USD

United States Dollar

Đô la Mỹ

GDP

Gross Domestic Product

Tổng sản phẩm quốc nội

VDF

Vietnam Development Forum

Diễn đàn phát triển Việt Nam

JETRO

The

Japan

External

Trade Tổ chức Xúc tiến thương mại Nhật

Organization

Bản

R&D

Research & Development

Nghiên cứu và phát triển

WTO

World Trade Organization

Tổ chức Thương mại thế giới

SPSS

Statistical Product and Services Phần mềm thống kê dùng trong

EFA

Solutions

nghiên cứu xã hội

Exploratory Factor Analysis

Phân tích nhân tố khám phá


x

ANOVA

Analysis Of Variance

Phân tích phương sai

KMO

Kaiser – Mayer – Olkin

Hệ số Kaiser – Mayer – Olkin

Sig.

Observed Significance Level

Mức ý nghĩa quan sát

VIF

Variance Inflation Factor

Hệ số nhân tố phóng đại phương
sai


xi

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1: Tình hình thu thập dữ liệu nghiên cứu định lượng ..................................35
Bảng 3.2: Thống kê mẫu dựa trên trình độ học vấn .................................................35
Bảng 4.1: Cronbach Alpha của thang đo nhân tố Thị trường ..................................38
Bảng 4.2: Cronbach Alpha của thang đo nhân tố Nguồn nhân lực ..........................38
Bảng 4.3: Cronbach Alpha của thang đo nhân tố Cơ sở hạ tầng..............................39
Bảng 4.4: Cronbach Alpha của thang đo nhân tố Quan hệ liên kết với các doanh

nghiệp ......................................................................................................................39
Bảng 4.5: Cronbach Alpha của thang đo nhân tố Công nghệ ..................................40
Bảng 4.6: Cronbach Alpha của thang đo nhân tố Chính sách ..................................41
Bảng 4.7: Cronbach Alpha của thang đo nhân tố Vốn.............................................41
Bảng 4.8: Hệ số KMO và kiểm định Barlett các thành phần lần thứ nhất ...............43
Bảng 4.9: Bảng phương sai trích lần thứ 1 ..............................................................44
Bảng 4.10: Kết quả phân tích nhân tố EFA lần thứ nhất .........................................44
Bảng 4.11: Hệ số KMO và kiểm định Barlett các thành phần lần hai .....................45
Bảng 4.12: Bảng phương sai trích lần thứ 2 ............................................................46
Bảng 4.13: Kết quả phân tích nhân tố EFA lần thứ hai ...........................................46
Bảng 4.14: Hệ số KMO và kiểm định Barlett các thành phần lần ba.......................47
Bảng 4.15: Bảng phương sai trích lần thứ 3 ............................................................48
Bảng 4.16: Kết quả phân tích nhân tố EFA lần thứ ba ............................................48
Bảng 4.17: Hệ số KMO và kiểm định Barlett các thành phần lần tư .......................49
Bảng 4.18 : Bảng phương sai trích lần thứ 4 ...........................................................50
Bảng 4.19: Kết quả phân tích nhân tố EFA lần thứ tư .............................................50
Bảng 4.20: Hệ số KMO và kiểm định Barlett các thành phần lần 5 ........................51
Bảng 4.21 : Bảng phương sai trích lần thứ 5 ...........................................................52
Bảng 4.22: Kết quả phân tích nhân tố EFA lần thứ năm .........................................52
Bảng 4.23: Ma trận tương quan giữa biến phụ thuộc và các biến độc lập ...............59


xii

Bảng 4.24 : Kiểm định tính phù hợp của mô hình hồi quy tuyến tính đa biến .........61
Bảng 4.25: Bảng phân tích kết quả hồi quy .............................................................61
Bảng 4.26: Các thông số thống kê trong mô hình hồi qui bằng phương pháp Enter 61
Bảng 4.27: Mức độ phát triển công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô Việt Nam về nhân tố
Chính sách ...............................................................................................................63
Bảng 4.28: Mức độ phát triển công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô Việt Nam về nhân tố

Thị trường ...............................................................................................................63
Bảng 4.29: Mức độ phát triển công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô Việt Nam về nhân tố
Vốn ..........................................................................................................................64
Bảng 4.30: Mức độ phát triển công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô Việt Nam về nhân tố
Nguồn nhân lực .......................................................................................................65
Bảng 4.31: Mức độ phát triển công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô Việt Nam về nhân tố
Công nghệ ...............................................................................................................65
Bảng 4.32: Mức độ phát triển công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô Việt Nam về nhân tố
Cơ sở hạ tầng...........................................................................................................66
Bảng 4.33: Mức độ phát triển công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô Việt Nam về nhân tố
Quan hệ liên kết với các doanh nghiệp ....................................................................66


xiii

DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 1.1: Dự kiến nhập khẩu sản phẩm công nghiệp hỗ trợ năm 2014 .....................2
Hình 1.2: Kim ngạch nhập khẩu sản phẩm công nghiệp hỗ trợ năm 2013-2014 .......3
Hình 2.1: Phạm vi của CNHT theo quan niệm của Nhật Bản....................................9
Hình 2.2: Các phạm vi của công nghiệp hỗ trợ .......................................................10
Hình 2.3: Các cấp của công nghệ hỗ trợ ô tô ...........................................................12
Hình 4.1: Mô hình chính thức về các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển công nghiệp
hỗ trợ ngành ô tô Việt Nam .....................................................................................54
Hình 4.2: Đồ thị phân tán giữa giá trị dự đoán và phần dư từ hồi qui .....................56
Hình 4.3: Đồ thị P-P Plot của phần dư – đã chuẩn hóa ............................................57
Hình 4.4: Đồ thị Histogram của phần dư – đã chuẩn hóa ........................................57


1

CHƯƠNG 1:

VẤN ĐỀ

1.1 Sự cần thiết của đề tài
Nền kinh tế Việt Nam đang dần hội nhập với nền kinh tế trong khu vực và thế
giới, môi trường kinh doanh của các doanh nghiệp được mở rộng, song sự cạnh
tranh ngày càng trở nên khốc liệt hơn. Điều này vừa tạo ra các cơ hội kinh doanh
đồng thời cũng chứa đựng những nguy cơ tiềm tàng đe dọa sự phát triển của các
doanh nghiệp. Đặc biệt là ngành công nghiệp ô tô tại thị trường Việt Nam.
Ngành công nghiệp ô tô Việt Nam đã hình thành, phát triển trên 20 năm và
được xem là một trong những ngành công nghiệp chính đưa nền kinh tế Việt Nam
phát triển.
Trong thời gian qua, thực trạng phát triển ngành công nghiệp ô tô đã bộc lộ
nhiều vấn đề. Xét trên thị trường nội địa, các doanh nghiệp sản xuất ô tô ở Việt
Nam chủ yếu là các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài từ các tập đoàn lớn sở
hữu nhiều thương hiệu nổi tiếng. Xét trong chuỗi giá trị, công nghiệp ô tô Việt Nam
chỉ chủ yếu là lắp ráp, tập trung vào những công đoạn có giá trị gia tăng thấp. Điều
này làm hạn chế khả năng phát triển ngành, hạn chế tác động lan truyền công nghệ
cũng như khả năng mở rộng thu hút FDI. Công đoạn lắp ráp chủ yếu hướng đến giá
nhân công rẻ, mà đây không phải lợi thế có thể duy trì lâu dài.
Việt Nam mất vài chục tỷ USD mỗi năm do phải nhập khẩu các sản phẩm linh
phụ kiện phục vụ các ngành công nghiệp sản xuất. Trong khi đó, phần lớn doanh
nghiệp trong nước vẫn tiếp tục chịu cảnh quay quắt vì đói vốn. Chỉ vì CNHT yếu
kém, hàng năm một nguồn ngoại tệ khổng lồ lên tới vài chục tỷ USD vẫn tiếp tục
chảy ra nước ngoài.
Hiện nay, dung lượng thị trường một số ngành đã đủ lớn để tập trung phát
triển ngành cung ứng linh kiện và phụ tùng, đặc biệt ngành ô tô, điện - điện tử, cơ
khí chế tạo tập trung ở một số tập đoàn đa quốc gia như Toyota, Samsung, LG,… và
các công trình công nghiệp nặng, năng lượng.

2

Hình 1.1: Dự kiến nhập khẩu sản phẩm công nghiệp hỗ trợ năm 2014
(Nguồn: Cafef.vn)
Báo cáo của Bộ Công thương trong Tờ trình Chính phủ Dự thảo Nghị định
phát triển CNHT cho biết, theo tính toán của bộ này, trong những năm tới đây, nhu
cầu về vật liệu, linh phụ kiện và phụ tùng sẽ tiếp tục tăng.
Dự kiến kim ngạch nhập khẩu các ngành điện - điện tử, dệt may - da dày, thép,
cơ khí chế tạo trên có thể lên tới khoảng gần 70 tỷ USD.
Trong khi đó, giá trị sản xuất công nghiệp của thành phần kinh tế nhà nước chỉ
đạt 40 tỷ USD vào năm 2014, nhỏ hơn nhiều giá trị nhập khẩu linh phụ kiện một số
ngành chủ yếu trên, khoảng 53,2 tỷ USD.
Kim ngạch nhập khẩu linh kiện và vật liệu khoảng 40,14 tỷ USD gấp 6 lần giá
trị sản xuất công nghiệp ngành điện, bằng 5 lần sản xuất công nghiệp ngành dầu
khí.


3

Hình 1.2: Kim ngạch nhập khẩu sản phẩm công nghiệp hỗ trợ năm 2013-2014
(Nguồn: Cafef.vn)
Điều đó cho thấy quy mô và tiềm năng phát triển của ngành CNHT là rất lớn.
Tuy nhiên, đóng góp vào Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của các ngành công
nghiệp chế tạo lại thấp trong so sánh tương quan với ngành điện và dầu khí, chưa
tương xứng với giá trị sản xuất công nghiệp.
Nguyên nhân chủ yếu là các ngành công nghiệp chế tạo chủ yếu sử dụng linh
kiện và phụ tùng là nhập khẩu.
Các doanh nghiệp Việt Nam chỉ tham gia khâu lắp ráp là khâu tạo ra giá trị gia

tăng thấp nhất trong cơ cấu chuỗi giá trị.
Các tập đoàn đa quốc gia có xu hướng dịch chuyển các dự án lắp ráp vào các
nước đang có nguồn nhân lực giá rẻ như Việt Nam.
Các nhà đầu tư nước ngoài trong lĩnh vực này chủ yếu định hướng nhập khẩu,
không hướng đến những kết nối thúc đẩy phát triển CNHT trong nước để tạo ra sự
chuyển dịch trên chuỗi giá trị nâng cao năng lực cạnh tranh của hàng nội địa. Một
lần nữa vấn đề phát triển CNHT, tăng công tác nội địa hóa lại được đưa ra bàn bạc
và nhắc lại.
Trong một thời gian dài, công nghiệp ô tô Việt Nam thiếu đi một định hướng
chiến lược phát triển CNHT, do đó thiếu sự đầu tư trong thiết kế chính sách cũng
như nhận thức đúng đắn về vai trò và cách tiếp cận. Đối với xây dựng chính sách,
quan niệm về ngành CNHT hiện rất mơ hồ. Hiện nước ta vẫn chưa có khái niệm


4

chính thức về ngành CNHT. Trong khi đó, đã có rất nhiều nghiên cứu của Nhật Bản
về ngành CNHT ở Việt Nam, tiêu biểu như nghiên cứu của Kenichi Ohno, Junichi
Mori, Kyoshiro Ichikawa đã được đăng tải trên diễn đàn phát triển Việt Nam
(VDF). Điều này cho thấy sự quan tâm đặc biệt của các nhà đầu tư nước ngoài đối
với ngành CNHT, đơn giản chỉ vì họ muốn hiệu quả và triển vọng lâu dài đối với
đồng vốn đầu tư bỏ ra. Để nắm bắt các cơ hội phát triển của ngành công nghiệp ô tô
trong thời đại của toàn cầu hóa và chuỗi giá trị, cần có sự quan tâm tương ứng đối
với các nghiên cứu phục vụ xây dựng chính sách phát triển CNHT theo ngành.
Vấn đề đặt ra hiện nay là không phải chính phủ không muốn phát triển ngành
CNHT ô tô, mà ngược lại chính phủ rất muốn phát triển ngành này. Điều này được
thể hiện qua nhiều văn bản ban hành mà mới đây nhất là quyết định số 1168/QĐTTg ngày 16/7/2014 phê duyệt Chiến lược phát triển ngành công nghiệp ô tô Việt
Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035. Tuy nhiên trên thực tế, để ngành
CNHT ô tô phát triển thì cần phải xác định các yếu tố tác động cũng như mức độ
ảnh hưởng của các yếu tố đó như thế nào. Tuy nhiên hiện nay, có nhiều công trình

nghiên cứu về phát triển ngành CNHT ô tô song các công trình nghiên cứu này lại
chọn các tiêu chí khác nhau. Vì vậy, để phát triển CNHT ngành ô tô thì trước hết
cần thống nhất các tiêu chí để trên cơ sở đó mới có thể đánh giá thực trạng và đề ra
các giải pháp thiết thực. Đó là lý do tôi chọn đề tài “Các yếu tố ảnh hưởng đến phát
triển công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu trong luận văn
nhằm xác định và thống nhất các tiêu chí để phát triển CNHT ngành ô tô Việt Nam
trong tương lai.
1.2 Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
Qua quá trình nghiên cứu, tìm hiểu tác giả được biết ở Việt Nam đã có đề tài
liên quan đến lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ như Hoàng Văn Châu (2010) với đề tài
“Chính sách phát triển công nghiệp hỗ trợ của Việt Nam”. Với đề tài này, CNHT
được xem là giải pháp thiết thực để thực hiện theo hướng chủ động của hoạt động
kinh tế tránh nhập siêu, CNHT phát triển sẽ giúp DN lựa chọn được chiến lược phát
triển phù hợp với chuỗi giá trị gia tăng của ngành trong phạm vi quốc gia và quốc


5

tế. Bên cạnh đó phát triển CNHT còn tạo cơ hội cho DN nhỏ và vừa phát triển mạnh
mẽ tạo nên mạng sản xuất kinh doanh đa dạng và rộng khắp. Đây chính là nền tảng
để phát triển một nền công nghiệp tự chủ, hiện đại. Song tác giả chỉ nêu ra những
chính sách phát triển CNHT cho VN một cách khái quát, chưa đi vào phân tích cụ
thể các chính sách phát triển CNHT ngành ô tô ở VN. Nguyễn Kế Tuấn ( 2004) với
bài phân tích “Phát triển công nghiệp phụ trợ trong chiến lược phát triển công
nghiệp Việt Nam” đã đề cập tổng quát: Khái niệm, vai trò, các nhân tố tác động đến
phát triển CNHT, đề xuất một số chính sách chủ yếu về phát triển CNHT, đặc biệt
là quan điểm để lựa chọn xây dựng chính sách phát triển CNHT cho VN. Với đề tài
“Phát triển công nghiệp hỗ trợ ngành xây dựng dân dụng ở Việt Nam” của tác giả
Phan Văn Hùng đã đề cập đến các yếu tố tác động và mức độ tác động đến ngành
CNHT ngành xây dựng dân dụng ở Việt Nam. Thêm vào đó, đề tài “ Phát triển công

nghiệp hỗ trợ trong ngành ô tô để đáp ứng nhu cầu của các doanh nghiệp lắp ráp ô
tô tại Việt Nam (Tập trung nghiên cứu các doanh nghiệp tại Nhật Bản) đã nghiên
cứu về lĩnh vực CNHT ngành ô tô nhưng chỉ mới dừng lại ở gốc độ chiến lược mà
chưa đi sâu vào tìm hiểu các yếu tố tác động và mức độ tác động đến CNHT ngành
ô tô. Nhìn chung, những nghiên cứu trên đã đạt được nhiều thành công, làm phong
phú thêm cơ sở lý luận và thực tiễn để phát triển ngành CNHT nói chung và CNHT
ngành ô tô nói riêng tại Việt Nam. Tuy nhiên, các nghiên cứu chưa đi sâu phân tích
cụ thể để tìm ra các yếu tố tác động và mức độ tác động đến CNHT ngành ô tô. Do
đó, đề tài của tác giả không trùng lặp với các công trình nghiên cứu đã công bố và
thật sự cần thiết trong tình hình hiện nay.
1.3 Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
Thứ nhất, xác định các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển công nghiệp hỗ trợ
ngành ô tô Việt Nam và phát triển thang đo của những yếu tố này.
Thứ hai, xây dựng và kiểm định mô hình các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển
công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô Việt Nam từ đó đánh giá tầm quan trọng của các yếu
tố này.


6

Thứ ba, đề xuất một số kiến nghị nhằm giúp các nhà lãnh đạo có những chính
sách hợp lý nhằm phát triển ngành CNHT trong lĩnh vực ô tô.
1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
1.4.1 Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển
công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô Việt Nam.
1.4.2 Phạm vi nghiên cứu
doanh nghiệp thuộc lĩnh vực ô tô và
công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô tại Việt Nam.
1.5 Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện thông qua hai giai đoạn chính là: nghiên cứu định
tính và nghiên cứu định lượng.
(1) Nghiên cứu định tính được sử dụng trong giai đoạn nghiên cứu sơ bộ
thông qua kỹ thuật thảo luận nhóm với một số lãnh đạo đang làm việc

doanh

nghiệp thuộc lĩnh vực ô tô và công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô tại Việt Nam nhằm
khám phá, điều chỉnh, bổ sung các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển công nghiệp hỗ
trợ ngành ô tô Việt Nam đồng thời phát triển thang đo những nhân tố này.
(2) Nghiên cứu định lượng được sử dụng trong giai đoạn nghiên cứu bằng
kỹ thuật phỏng vấn trực tiếp các nhà lãnh đạo và nhân viên

ệp

thuộc lĩnh vực ô tô và công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô tại Việt Nam thông qua bảng
câu hỏi chi tiết. Cách thức lấy mẫu là chọn mẫu thuận tiện, phi xác suất. Dữ liệu sau
khi thu thập sẽ được xử lý bằng phần mềm thống kê SPSS 20. Thang do được kiểm
định bằng hệ số Cronbach’s Alpha và phân tích nhân tố khám phá EFA. Sau khi
đánh giá sơ bộ, kiểm định mô hình lý thuyết bằng phương pháp phân tích hồi quy
tuyến tính qua đó xác định cường độ tác động của yếu tố ảnh hưởng đến phát triển
công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô Việt Nam.
1.6 Bố cục của luận văn
Kết cấu báo cáo của nghiên cứu gồm có 5 chương như bên dưới:


7

Chương 1: Tổng quan về vấn đề nghiên cứu: Trình bày lý do lựa chọn đề
tài; mục tiêu; phương pháp và ý nghĩa của đề tài.

Chương 2: Cơ sở

và mô hình nghiên cứu: Trình bày lý thuyết về

chất lượng sản phẩm, các giả thuyết và mô hình nghiên cứu.
Chương 3:

nghiên cứu: Trình bày phương pháp nghiên cứu

gồm định tính và định lượng; giới thiệu các thang đo.
Chương 4:
.
Chương 5: Kết luận và một số hàm ý: Từ kết quả phân tích đưa ra hàm ý
nhằm giúp các nhà lãnh đạo đưa ra những chính sách thích hợp để phát triển công
nghiệp hỗ trợ ngành ô tô Việt Nam.
Tóm tắt chương 1
Phát triển CNHT ngành ô tô là một trong những yếu tố quan trọng đem lại sự
thành công cho doanh nghiệp. Bởi CNHT sẽ giúp cho các doanh nghiệp sản xuất ô
tô chủ động được nguyên liệu đầu vào, chủ động lựa chọn các nhà cung cấp, cắt
giảm chi phí sản xuất, giảm giá thành, tăng năng lực cạnh tranh. Phát triển CNHT ô
tô được xem là giải pháp thiết thực để tháo gỡ những khó khăn cho ngành ô tô Việt
Nam. Là một nhân viên trong ngành, tác giả đã lựa chọn đề tài “Các yếu tố ảnh
hưởng đến phát triển công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô Việt Nam” với hy vọng nghiên
cứu của mình sẽ giúp xác định chính xác các yếu tố tác động đến việc phát triển
CNHT ngành ô tô tại việt Nam để tư vấn giúp cho các nhà lãnh đạo đưa ra các chiến
lược hiệu quả nhất.


8

CHƯƠNG 2:
CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU
Chương 1 đã giới thiệu tổng quan về đề tài nghiên cứu. Chương 2 nhằm mục
đích giới thiệu cơ sở lý thuyết về công nghiệp phụ trợ và các yếu tố ảnh hưởng đến
phát triển công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô Việt Nam. Từ đó nghiên cứu đưa ra các
thành phần trong mô hình các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển công nghiệp hỗ trợ
ngành ô tô Việt Nam. Chương này bao gồm: (1) Lý luận về công nghiệp hỗ trợ, (2)
Đặc điểm công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô, (3) Mô hình nghiên cứu các yếu tố tác
động đến phát triển công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô Việt Nam.
2.1 Lý luận về công nghiệp hỗ trợ
2.1.1 Khái niệm công nghệ hỗ trợ
Mặc dù thuật ngữ CNHT được sử dụng rộng rãi ở một số nước nhưng thuật
ngữ này vẫn không có một khái niệm thống nhất mà mỗi quốc gia đưa ra những
cách hiểu theo nghĩa rộng, hẹp khác nhau.
Thứ nhất là khái niệm về CNHT của Bộ Công nghiệp và Thương mại quốc tế
Nhật Bản-MITI được chính thức đưa ra trong Chương trình Hành động phát triển
công nghiệp hỗ trợ châu Á 1993 như sau: “Công nghiệp hỗ trợ là ngành công
nghiệp sản xuất nhiều vật dụng cần thiết như nguyên liệu thô, phụ tùng và sản xuất
hàng hóa tư bản … cho công nghiệp lắp ráp ví dụ như ngành ô tô, điện, điện tử” ;
Khái niệm này được xuất phát từ nhu cầu của các nhà sản xuất Nhật Bản khi mở
rộng hệ thống sản xuất của mình ra nước ngoài. Khái niệm “Công nghiệp hỗ trợ”
được đưa vào các văn bản chính thức của Cơ quan nhà nước Nhật Bản như là một
mục tiêu trong các chính sách hỗ trợ phát triển công nghiệp tại các nước đang phát
triển cũng như hỗ trợ khuyến khích đầu tư và sản xuất của các doanh nghiệp Nhật
Bản.
Theo khái niệm trên thì ngành CNHT bao trùm một phạm vi khá rộng, từ cung
cấp nguyên liệu thô đến hàng hoá tư bản, phụ tùng linh kiện.