Bài tập môn thị trường vốn Lợi ích của hoạt động tín dụng thuê mua

_Lợi ích của hoạt động tín dụng thuê mua_

MỤC LỤC
Contents

1


_Lợi ích của hoạt động tín dụng thuê mua_

CHƯƠNG 1. TÍN DỤNG THUÊ MUA VÀ LỢI ÍCH
CỦA HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG THUÊ MUA
1.1.

Một số vấn đề liên quan đến tín dụng thuê mua

1.1.1. Khái niệm
Hoạt động thuê mua là một bộ phận của thị trường vốn giải quyết mối
quan hệ cung – cầu vốn, trong đó người cung ứng vốn đóng vai trò là người
cho thuê cam kết mua tài sản, thiết bị theo yêu cầu của người thuê (người
cần vốn) và nắm quyền sở hữu đối với tài sản cho thuê. Người cần vốn sử
dụng tài sản thuê và thanh toán tiền thuê trong suốt thời hạn đã được thoả
thuận trong hợp đồng. Thời hạn này phải chiếm phần lớn thời gian hữu dụng
của tài sản. Tổng số tiền người thuê phải trả cho người cho thuê phải bằng
hoặc lớn hơn giá trị thị trường của tài sản cho thuê vào thời điểm ký hợp
đồng. Khi kết thúc thời hạn thuê, bên thuê có quyền chọn mua tài sản thuê
với giá thấp hơn giá trị tài sản thuê tại thời điểm mua lại.
Có hai chủ thể chính liên quan trong một giao dịch thuê mua, đó là
người thuê và người cho thuê. Trong đó người thuê là người sử dụng tài sản
do người cho thuê chuyển giao. Còn người cho thuê là chủ sở hữu về mặt
pháp lý của tài sản được dùng làm đối tượng cho thuê trong thoả thuận thuê

tài sản. Ngoài ra còn có thể có sự tham gia của một số chủ thể khác như: nhà
chế tạo, người cung ứng, người cho vay, cơ quan quản lý nhà nước.
1.1.2. Phân biệt thuê tài chính (thuê thuần) và thuê vận hành
Thuê hoạt động: là loại cho thuê ngắn hạn và trong nội dung hợp đồng
thuê tài sản không thể hiện sự chuyển giao phần lớn rủi ro và lợi ích gắn liền
với quyền sở hữu tài sản.
Thuê thuần hay thuê tài chính: là một phương thức tài trợ vốn trung và
dài hạn không thể huỷ ngang với một số đặc trưng chủ yếu: thời gian thuê
dài, hiện giá thuần của toàn bộ khoản tiền thuê phải đủ để bù đắp chi phí

2


_Lợi ích của hoạt động tín dụng thuê mua_

mua tài sản tại thời điểm bắt đầu hợp đồng, người thuê phải chịu các khoản
chi phí bảo trì, vận hành, phí bảo hiểm, thuế tài sản và các loại rủi ro xảy ra;
kết thúc thời hạn thuê, người thuê có thể mua lại tài sản, thiết bị.
Người ta đưa ra bốn tiêu chí chính làm cơ sở để phân biệt và nhận diện
các hình thức thuê tài sản:
- Quyền sở hữu tài sản thuê có được chuyển giao cho người thuê khi kết
thúc hợp đồng không? Nếu có thì đó là giao dịch thuê tài chính.
- Hợp đồng có quy định quyền chọn mua tài sản thuê khi kết thúc hợp
đồng với giá thấp hơn giá trị tài snr thuê tại thời điểm vào lúc kết thúc
hợp đồng không? Nếu có, đó là giao dịch thuê tài chính.
- Thời gian của hợp đồng thuê có chiếm phần lớn thời gian hữu dụng
của tài sản? Nếu thỏa mãn thì giao dịch thuộc thuê tài chính.
- Giá trị hiện tại của tiền thuê tối thiểu do người thuê trả tiền có bằng
hoặc lớn hơn giá trị thị trường của tài sản ở thời điểm kí kết hợp đồng
không? Nếu có là giao dịch thuê tài chính.

Phân biệt thuê hoạt động và thuê thuần:
1.1.3. Các loại hợp đồng tín dụng thuê mua
Có nhiều tiêu chí phân loại các hợp đồng thuê mua. Theo tính chất giao dịch
thì hợp đồng thuê mua bao gồm: Hợp đồng thuê mua tài trợ trực tiếp, hợp
đồng thuê mua liên kết, hợp đồng thuê mua bắc cầu, hợp đồng bán và tái
thuê, hợp đồng thuê mua giáp lưng.
- Hợp đồng thuê mua tài trợ trực tiếp:
Là hợp đồng thuê mua mà người cho thuê sử dụng tài sản có sẵn trực
tiếp tài trợ cho người thuê. Người cho thuê có thể là nhà sản xuất, các hãng
chế tạo, cá định chế tài chính hoặc các công ty cho thuê tài chính. Hình thức
tài trợ này chỉ có sự tham gia trực tiếp của hai bên là người thuê và người
cho thuê. Tài sản tài trợ ở hình thức này thường có giá trị không quá lớn, vốn
hoàn toàn do người cho thuê tài trợ.
- Hợp đồng thuê mua liên kết:

3


_Lợi ích của hoạt động tín dụng thuê mua_

Là loại hợp đồng gồm nhiều bên tài trợ cho một người thuê. Sự liên
kết này có thể xảy ra theo chiều ngang hoặc theo chiều dọc tuỳ thuộc vào
tính chất của tài sản thuê hoặc khả năng tài chính của nhà tài trợ. Liên kết
theo chiều ngang xảy ra khi tài sản có giá trị lớn, nhiều định chế tài chính
hay các nhà chế tạo cùng nhau hợp tác để tài trợ cho người thuê. Còn khi các
hãng chế tạo hoặc các định chế tài chính lớn giao tài sản cho chi nhánh hoặc
đơn vị trực thuộc của mình để thực hiện giao dịch tài trợ cho khách hàng thì
đây là liên kết theo chiều dọc. Thuê mua liên kết thường thực hiện đối với
các tài sản quy mô lớn, các công ty cho thuê có sự chuyên môn hoá ở mức
độ cao. Hình thức thuê mua này tạo điều kiện hợp tác kinh doanh giữa các

nhà sản xuất và các định chế tài chính cũng như giữa công ty mẹ và công ty
con.
- Hợp đồng thuê mua bắc cầu:
Là một hình thức đặc biệt của thuê mua thuần mới chỉ được phổ biến
trong thời gian gần đây, xuất phát từ thực tế là các công ty cho thuê tài chính
có những hạn chế về nguồn vốn không đủ khả năng để độc lập tự tài trợ cho
khách hàng. Theo hợp đồng thuê mua dạng này, người cho thuê đi vay để
mua tài sản cho thuê từ một hoặc nhiều nguồn tín dụng. Khoản thế chấp cho
phần vay nợ chính là quyền sở hữu tài sản cho thuê và các khoản tiền thuê
mà người thuê sẽ thanh toán trong tương lai. Sau khi trả hết món nợ vay,
khoản tiền thuê còn lại sẽ được trả cho người cho thuê. Hình thức cho thuê
này đem lại lợi nhuận và mở rộng khả năng tài trợ ra khỏi phạm vi năng lực
tài chính của người cho thuê. Hình thức này thường được sử dụng trong
những giao dịch thuê mua đòi hỏi một quy mô vốn lớn, giá trị tài trợ cao.
- Hợp đồng bán và tái thuê:
Là một thoả thuận tài trợ về vốn mà người thuê (công ty bán) bán tài
sản của chính họ cho người cho thuê (công ty mua). Đồng thời công ty mua
đồng ý cho công ty bán tài sản thuê lại chính tài sản mà họ đã bán. Hình thức
này giúp công ty thuê vừa có vốn để đầu tư sang lĩnh vực khác nhưng họ vẫn
tiếp tục việc duy trì sử dụng tài sản, giúp đơn vị có thể giải quyết nhu cầu về

4


_Lợi ích của hoạt động tín dụng thuê mua_

vốn lưu động, tạo ra lợi nhuận tính thuế hoặc để tái tài trợ trung và dài hạn
đối với những tài sản trước đó được mua bằng nguồn tiền vay hoặc được
dùng để giảm chi phí huy động vốn nếu hình thức này có mức lãi suất thấp
hơn các chi phí sử dụng vốn khác.

- Hợp đồng thuê mua giáp lưng:
Là phương thức tài trợ mà trong đó với sự thoả thuận của người cho
thuê, người thuê thứ nhất cho người thuê thứ hai thuê lại tài sản mà người
thuê thứ nhất đã thuê từ người cho thuê. Các chi phí pháp lý, di chuyển tài
sản phát sinh từ hợp đồng này do người thuê thứ nhất và người thuê thứ hai
thoả thuận với nhau. Tuy nhiên, người thuê thứ nhất vẫn phải chịu trách
nhiệm liên đới đối với những rủi ro và thiệt hại liên quan đến tài sản.
- Ngoài ra còn có hợp đồng thuê mua trả góp:
Tín dụng thuê mua trả góp cũng là một hình thức tài trợ vốn cho
doanh nghiệp. Hợp đồng này cho phép công ty thanh toán tiền mua thiết bị
làm nhiều kỳ, vào những thời điểm ấn định trước và mỗi lần trả một phần giá
trị tài sản cùng tiền lãi. Lợi ích của hợp đồng thuê mua trả góp cũng tương
đồng với lợi ích thuê mua nói chung đó là người thuê có thể sử dụng ngay tài
sản mà không phải chi ngay một khoản tiền lớn. Tuy nhiên người thuê phải
chấp nhận chi phí tài trợ cao, không được hưởng khoản chiết khấu như mua
hàng trả ngay. Người mua cũng có thể mất quyền sở hữu tài sản vào thời
điểm kết thúc nếu như họ không thực hiện đúng tiến độ thanh toán.
1.2.

Lợi ích của hoạt động tín dụng thuê mua

1.2.1. Đối với người đi thuê
Hoạt động thuê mua có thể coi là một phương thức tài trợ vốn trung và
dài hạn cho doanh nghiệp. Thay vì phải bỏ một lượng vốn lớn để đầu tư xây
dựng, mua sắm thiết bị (điều này trong một số trường hợp vượt ra khỏi năng
lực về vốn của doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp nhỏ và vừa) thì doanh
nghiệp vẫn có thể tận dụng cơ hội và lợi thế kinh doanh của mình để kiếm
lời (và trả dần chi phí sủ dụng tài sản dưới dạng tiền thuê trong một khoảng
thời gian dài). Đây cũng có thể coi là hình thức tín dụng, có điểm đặc biệt đó

5


_Lợi ích của hoạt động tín dụng thuê mua_

là tín dụng bằng tài sản chứ không phải tín dụng bằng tiền. Hình thức tín
dụng này có ưu thế nhất định cho các nhà đầu tư so với tín dụng thông
thường là không bị hạn chế bởi năng lực tài sản thế chấp.
Thuê mua có thể giúp doanh nghiệp đi thuê không bị đọng vốn trong
tài sản cố định. Thông qua nghiệp vụ này nếu doanh nghiệp muốn dành vốn
tích lũy cho kinh doanh mà có nhu cầu về thiết bị và tài sản thì vẫn có thể
thực hiện được. Hơn nữa, thông qua nghiệp vụ bán và tái thuê, các doanh
nghiệp có thể chuyển nguồn tài sản cố định thành tài sản lưu động hay
chuyển dịch vốn đầu tư cho các dự án kinh doanh khác có hiệu quả cao hơn
trong khi vẫn duy trì được hoạt động đầu tư hiện hành vì tài sản vẫn tiếp tục
được huy động sử dụng.
Thuê mua cũng là phương thức rút ngắn thời gian triển khai đầu tư đáp
ứng kịp thời các cơ hội kinh doanh. So với các phương thức tài trợ vốn khác,
thuê mua có mức độ rủi ro thấp hơn nên các thủ tục và điều kiện tài trợ cũng
đơn giản hơn. Người thuê có thể tự tìm kiếm nguồn cung ứng tài sản, thiết bị
hay đàm phán, thoả thuận trước về hợp đồng mua bán thiết bị với nhà cung
cấp, sau đó mới yêu cầu công ty cho thuê tài chính tài trợ nên có thể cho
phép người thuê rút ngắn thời gian tiến hành đầu tư cho thiết bị. Mặt khác,
trong trường hợp thiết bị đi thuê là tài sản của công ty cho thuê tài chính thì
các thông số kỹ thuật của thiết bị, các ý kiến tư vấn cho các vấn đề phát sinh
trong đầu tư của các công ty này thường cũng rất hữu ích.
Thuê mua cho phép người thuê hiện đại hóa sản xuất theo kịp tốc độ
phát triển của công nghệ mới. Thông qua hoạt động thuê mua, các nhà sản
xuất có thể bán thiết bị cũ, nhập thiết bị mới hay thế hoặc nhận được các lời
tư ấn nên áp dụng trình độ công nghệ ở mức độ nào cho phù hợp với doanh

nghiệp, thị trường và môi trường kinh tế vĩ mô. Tín dụng thuê mua cũng
giúp cho việc thay thế thiết bị, đổi mới công nghệ của doanh nghiệp diễn ra
có ưu thế hơn các hình thức tài trợ khác do đặc điểm của nó là thiết bị vẫn

6


_Lợi ích của hoạt động tín dụng thuê mua_

thuộc thẩm quyền sở hữu của người cho thuê nên mọi rủi ro về mặt pháp lý
và những rủi ro hao mòn vô hình đều thuộc về phía người cho thuê.
Thuê mua cũng cho phép người đi thuê tiết kiệm được môt khoản từ
thuế trên cơ sở các khoản tiền thuê được trả định kỳ được hạnh toán vào chi
phí trước khi tính thuế thu nhập của doanh nghiệp.
1.2.2. Đối với người cho thuê
Do hoạt động thuê mua chính là hình thức cho thuê vốn bằng tài sản
nên cũng có ưu thế nhất định đối với chính người cho thuê:
- Người cho thuê thường không sợ ngưới thuê sử dụng sai mục đích tài sản
thuê (khác với tài trợ bằng tiền) vì đây là tài trợ bằng tài sản cụ thể chứ

-

không phải tài trợ bằng tiền
Hạn chế được rủi ro lạm phát (do vốn ở dưới dạng tài sản chứ không phải

-

bằng tiền nên không lo bị mất giá trị);
Hình thức cho thuê này có mức độ an toàn cao do quyền sở hữu tài sản vẫn
thuộc người cho thuê nên họ có quyền kiểm tra, giám sát việc sử dụng tài

sản. Khi có những biểu hiện đe dọa sự an toàn cho giao dịch thuê mua,
người cho thuê có thể thu hồi tài sản ngay lập tức. Nhờ vậy, người cho thuê
có thể tránh được những thiệt hại, mất vốn tài trợ.

- Tài trợ thuê mua giúp cho người cho thuê không bị khó khăn về khả năng
thanh khoản do tiền thuê và vốn được thu hồi dựa trên hiệu quả hoạt động

-

của dự án.
Giúp người cho thuê linh hoạt trong đầu tư và kinh doanh do vốn tài trợ
được thu hồi dần giúp người cho thuê có thể tái đầu tư vào hoạt động kinh

-

doanh sinh lời khác và giữ vững nhịp độ hoạt động
Tạo điều kiện cho người cho thuê có thể chuyên môn hoá đầu tư theo chiều
sâu cả về kiến thức kỹ thuật và kỹ năng nghiệp vụ tín dụng do tập trung vào
lĩnh vực hẹp, nhờ đó ngày càng nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh
doanh.

7


_Lợi ích của hoạt động tín dụng thuê mua_

1.2.3. Đối với nền kinh tế
Đứng trên góc độ của nền kinh tế, tín dụng thuê mua góp phần hiện
thực hóa một số cơ hội đầu tư mà do thiếu vốn doanh nghiệp và nhà đầu tư
không thực hiện được.

Do tính chất của tín dụng thuê mua có mức độ rủi ro thấp, phạm vi cho
thuê rộng rãi hơn các hình thức tín dụng khác nên thuê mua có thể khuyến
khích các thành phần kinh tế bỏ vốn đầu tư và kinh doanh. Do đó, hoạt động
thuê mua đã huy động được các khoản vốn còn nhà rỗi trong nội bộ nền kinh
tế, thậm chí thu hút vốn từ các lĩnh vực đầu tư khác.
Tín dụng thuê mua góp phần giúp các quốc gia thu hút vốn đầu tư
nước ngoài thông qua các loại máy móc thiết bị mà quốc gia đó nhận được.
Hình thức đầu tư nước ngoài này cũng làm tăng khoản nợ nước ngoài của
quốc gia nhận thiết bị đi thuê. Đối với các nước đang phát triển, tín dụng
thuê mua rất có ý nghĩa bởi việc tích luỹ vốn của các nền kinh tế này thường
ở mức khiêm tốn, các doanh nghiệp quy mô nhỏ và vừa chiếm đa số, thu
nhập quốc dân cũng còn ở mức thấp.
Thuê mua góp phần thúc đẩy đổi mới công nghệ, thiết bị, cải tiến khoa
học kỹ thuật. Thông qua tín dụng thuê mua, các loại máy móc, thiết bị có
trình độ công nghệ tiên tiến được đưa vào các doanh nghiệp góp phần nâng
cao trình độ công nghệ của nền sản xuất trong điều kiện vẫn còn hạn chế về
năng lực vốn đầu tư.

8


_Lợi ích của hoạt động tín dụng thuê mua_

CHƯƠNG 2. THỰC TIỄN HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG
THUÊ MUA Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
2.1. Vài nét về thị trường tín dụng thuê mua ở Việt Nam hiện nay
Tại VN nghiệp vụ cho thuê tài chính hay còn gọi là tín dụng thuê mua
đã được NHNN-VN cho áp dụng thí điểm bởi quyết định số: 149/QĐ-NH5
ngày 17/5/1995. Đến 9/10/1995 chính phủ ban hành nghị định 64 CP “Quy
chế tạm thời về tổ chức và hoạt động của Công ty cho thuê tài chính tại VN”.

Ngày 9/2/1996 Thống đốc NHNN-VN có thông tư số 03/TT-NH5 hướng dẫn
thực hiện quy chế tạm thời về tổ chức và hoạt động của Công ty cho thuê tài
chính tại VN. Đến 02/05/2001 Chính phủ đã ban hành Nghị định 16/NĐ-CP
về tổ chức và hoạt động của Công ty cho thuê tài chính thay thế Nghị định
64/CP ngày 9/10/1995. Sự phát triển mạnh mẽ của hoạt động cho thuê tài
chính (CTTC) trong những năm gần đây bước đầu cho thấy được ưu điểm
nổi trội của kênh tín dụng này đối với các doanh nghiệp Việt Nam, nhất là
các doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Các nghiệp vụ mà công ty CTTC được thực hiện gồm: Cho thuê tài
chính; mua và cho thuê lại; tư vấn cho khách hàng; thực hiện các dịch vụ ủy
thác…
Tuy có nhiều phương thức giao dịch cho thuê tài chính nhưng trên thị
trường cho thuê tài chính Việt Nam hiện nay phổ biến có 3 phương thức:
- Phương thức giao dịch CTTC 3 bên (hợp đồng thuê mua liên kết).
- Phương thức giao dịch CTTC 2 bên (hợp đồng thuê mua trả góp)
- Phương thức giao dịch mua và cho thuê lại (bán và tái thuê).
Hiện nay, tài sản cho thuê tài chính chủ yếu tập trung vào phương tiện
vận tải, máy móc thiết bị đáp ứng được tỷ lệ 37% so với nhu cầu của nền
kinh tế. Tiếp đến là máy móc thiết bị và dây chuyền công nghệ cũng chỉ đáp
ứng được 34% so với nhu cầu của nền kinh tế. Máy móc, thiết bị của một
ngành khác được tài trợ bằng phương thức thuê tài chính như thiết bị ngành
in, máy móc công trình sử dụng cho hoạt động xây dựng cơ bản cũng chiếm
một tỷ trọng thấp so với nhu cầu của nền kinh tế. Tài sản cho thuê chủ yếu
9


_Lợi ích của hoạt động tín dụng thuê mua_

tập trung vào phương tiện vận tải, máy móc thiết bị… có chất lượng và mức
độ công nghệ có trình độ trung bình, dây chuyền công nghệ cao và máy móc

thiết bị hiện đại tiên tiến còn chiếm một tỷ trọng thấp trong hoạt động cho
thuê của các công ty CTTC. Các công ty CTTC chưa áp dụng tài sản cho
thuê là bất động sản.
Giá cả CTTC hiện nay thường cao hơn so với các loại hình tín dụng
khác, chưa hấp dẫn được các khách hàng thuê. Lãi suất CTTC cao hơn so với
lãi suất cho vay trung dài hạn từ 20% đến 25% và cao hơn 10% nếu tài sản
được mua sắm trực tiếp từ nhà sản xuất.
2.2. Các chủ thể và lợi ích khi tham gia vào thị trường tín dụng thuê
mua ở Việt Nam
2.2.1. Người cho thuê
Tính đến thời điểm tháng 10 năm 2008 thì chỉ có 13 công ty cho thuê tài
chính đang hoạt động chính thức trên thị trường thuê mua ở Việt Nam trong đó có
7 công ty trực thuộc các NHTM, 1 Cty liên doanh và 3 Cty 100% vốn đầu tư nước
ngoài. Các công ty CTTC đang hoạt động tại Việt Nam có thể kể đến như: Công ty
thuê mua và đầu tư của Ngân hàng ngoại thương Việt Nam , Công ty thuê mua
và tư vấn Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam, Công ty liên
doanh cho thuê tài chính Quốc tế Việt Nam, Công ty cho thuê tài chính Kevin,

Công ty CTTC ANZ-VTRAC (100% vốn của Ngân hàng ANZ của Úc và tập
đoàn V-TRAC của Mỹ), Công ty CTTC VILC (liên doanh giữa Ngân hàng
công thương Việt Nam và đối tác nước ngoài)… Vốn điều lệ của các công ty
cho thuê tài chính trung bình chỉ khoảng 150 tỷ.

Về mặt lý thuyết, thì hoạt động CTTC rất an toàn vì các văn bản pháp
quy liên quan đều quy định bên cho thuê được thu hồi ngay tài sản nếu bên
thuê vi phạm hợp đồng như nợ tiền thuê, sử dụng tài sản sai mục đích…
Nhưng thực tế, đây là vướng mắc lớn nhất của các công ty CTTC vì mất rất
nhiều thời gian mà khách hàng vi phạm vẫn không chịu tự giác giao trả tài
sản và công ty cũng không có một lực lượng nào để cưỡng chế khách hàng
cả. Vì vậy, cần có các quy định đồng bộ giữa NHNN và các cơ quan công

quyền như công an, UBND các cấp để có sự hỗ trợ các công ty CTTC. Nếu

10


_Lợi ích của hoạt động tín dụng thuê mua_

điều này không được giải quyết, thì để đảm bảo an toàn trong hoạt động
công ty bắt buộc phải tăng mức ký quỹ hoặc buộc khách hàng phải thế chấp,
cầm cố, từ đó sẽ làm giảm tính ưu việt và giảm sức cạnh tranh của công ty
CTTC so với các TCTD khác.
2.2.2. Người đi thuê
Vấn đề vốn để khởi sự doanh nghiệp luôn là sự đau đầu của bất kỳ ai
muốn bước chân vào thương trường. Cho thuê tài chính sẽ là kênh tín dụng
hữu hiệu giúp giải quyết những khó khăn đó. Trong khi các doanh nghiệp
đang gặp khó khăn về thủ tục thế chấp tài sản khi vay vốn ở các ngân hàng
thì việc có mặt của các công ty cho thuê tài chính đã mở ra nhiều thuận lợi
cho các doanh nghiệp.
Tuy nhiên vấn đề đặt ra là mặc dù có mặt đã lâu nhưng thực sự cho
thuê tài chính là khái niệm còn khá mới mẻ với nhiều doanh nghiệp. Đặc
trưng của phương thức này là - đơn vị cho thuê là chủ sở hữu tài sản sẽ
chuyển giao tài sản cho người thuê, tức là người sử dụng tài sản được quyền
sử dụng và hưởng dụng những lợi ích kinh tế mang lại từ các tài sản đó trong
một thời gian nhất định. Người thuê có nghĩa vụ trả một số tiền cho chủ tài
sản tương xứng với quyền sử dụng và quyền hưởng dụng. Điều này cũng nói
lên việc cấp tín dụng dưới hình thức cho thuê tài chính không đòi hỏi sự bảo
đảm tài sản có trước, tạo cho doanh nghiệp tiếp cận hình thức cấp tín dụng
mới, vừa giải tỏa được áp lực về tài sản làm đảm bảo nếu phải vay ở ngân
hàng. Ngoài ra, các công ty cho thuê tài chính có thể mua tài sản của doanh
nghiệp và cho thuê lại tài sản đó nếu doanh nghiệp thiếu vốn lưu động do đã

tập trung vốn để đầu tư mua sắm tài sản cố định. Như vậy doanh nghiệp vừa
có tài sản để sử dụng lại vừa có vốn lưu động để sản xuất kinh doanh.
Loại hình này rất thích hợp cho doanh nghiệp vừa và nhỏ bởi vì với ưu
điểm không phải thế chấp tài sản, các doanh nghiệp khi thuê tài chính không
bị vướng thủ tục thế chấp tài sản nếu phải vay vốn ở các ngân hàng.
Trên thực tế, chủ thể tham gia thị trường CTTC chiếm một tỷ lệ rất
thấp trong thị trường vốn và chưa có thói quen sử dụng dịch vụ CTTC. Ít

11


_Lợi ích của hoạt động tín dụng thuê mua_

doanh nghiệp hiểu được rằng cho thuê tài chính là hình thức tài trợ tín dụng
thông qua cho thuê các loại tài sản, máy móc, thiết bị, phương tiện vận
chuyển…
Theo một cuộc khảo sát đối với 1.000 doanh nghiệp thuộc các thành
phần khác nhau thì hơn 70% số doanh nghiệp được hỏi trả lời rằng họ biết
rất ít và chưa bao giờ tìm hiểu, sử dụng dịch vụ cho thuê tài chính; gần 20%
hoàn toàn không biết về dịch vụ này, thậm chí có doanh nghiệp hiểu cho thuê
tài chính như hoạt động mua trả góp, nhiều doanh nghiệp chưa hiểu rõ bản
chất cấp tín dụng của dịch vụ cho thuê tài chính, chưa thấy rõ được hiệu quả,
lợi ích từ dịch vụ cho thuê tài chính mang lại...
2.2.3. Chủ thể nền kinh tế
Cho thuê tài chính (CTTC) được xem là giai đoạn phát triển cao của
hoạt động tín dụng thuê mua và được đánh giá là một hình thức mới để đầu
tư vốn vào tài sản sản xuất. Với những ưu thế nổi bật như hạn chế rủi ro, tiết
kiệm chi phí, thủ tục tương đối đơn giản, không phải thế chấp ... CTTC ngày
nay đang là một loại hình kinh doanh dịch vụ được ưa chuộng trên thế giới,
nhất là ở các nước phát triển.

Mặc dù ra đời chưa lâu nhưng hoạt động CTTC của chúng ta đã có
những bước phát triển đáng kể. CTTC thực sự là một kênh dẫn vốn trung và
dài hạn quan trọng được đánh giá là khá hữu hiệu tạo điều kiện thu hút vốn
cho các đơn vị sản xuất kinh doanh, nhất là đối với các doanh nghiệp vừa và
nhỏ. Quy mô hoạt động kinh doanh CTTC phát triển khá nhanh và tăng
trưởng vượt bậc qua các năm.
Có một điều rất đáng khuyến khích là trong hoạt động kinh doanh của
mình các công ty CTTC thường không có sự phân biệt đối xử với các thành
phần kinh tế khác nhau, đối tượng CTTC chủ yếu là các doanh nghiệp ngoài
quốc doanh; các doanh nghiệp đi thuê còn được hưởng lợi ích từ các thành
tựu khoa học kỹ thuật tiên tiến; được hưởng các dịch vụ tư vấn miễn phí và
những thông tin cần thiết khác từ những nhà cung cấp dịch vụ.

12


_Lợi ích của hoạt động tín dụng thuê mua_

Theo đánh giá chung hoạt động CTTC trong thời gian qua đã dần mở
rộng quy mô đối tượng cho thuê và thành phần khách hàng tham gia, doanh
số cho thuê ngày một tăng cao, chất lượng hoạt động CTTC tương đối tốt, tỷ
lệ nợ quá hạn ở mức cho phép, lợi nhuận năm sau tăng hơn năm trước...
2.3. Những nguyên nhân hạn chế hoạt động tín dụng thuê mua tại Việt
Nam
Bên cạnh những kết quả đã đạt được hoạt động CTTC ở Việt Nam
hiện nay còn tồn tại một số vấn đề sau:
Thứ nhất là việc quy định nguồn vốn huy động còn có những bất cập.
Theo đó pháp luật Việt Nam quy định số vốn đầu tư cho các doanh nghiệp đi
vay không được vượt quá 30% vốn điều lệ của công ty. Trên thực tế những
quy định này đang gây cản trở cho hoạt động kinh doanh của các công ty

CTTC. Bởi vì với quy định như trên phần lớn việc đầu tư chỉ dừng lại ở các
DN có quy mô vừa và nhỏ. Việc huy động được nguồn vốn cũng như khả
năng tích luỹ của các công ty CTTC là rất khó khăn trong khi đó việc phát
hành giấy tờ có giá để huy động vốn gần như không thực hiện được vì phải
có sự đồng ý của Ngân hàng Nhà nước.
Thứ hai, hoạt động CTTC của chúng ta hiện nay còn phát triển khá
manh mún chưa có định hướng chiến lược phát triển trong tương lai, trong
đó vấn đề nhu cầu thị trường chưa được tập trung nghiên cứu làm ảnh hưởng
đến chính sách huy động vốn. Không những thế hoạt động thuê mua ở Việt
Nam cho đến nay còn khá đơn điệu, lãi suất chưa thực sự hấp dẫn và phần
lớn các công ty CTTC đều chưa thành lập được hệ thống các chi nhánh. Điều
đó cũng giải thích tại sao tuy ra đời từ khoảng năm 1997 nhưng đến nay số
lượng công ty CTTC hoạt động trên thị trường vẫn còn rất hạn chế.
Thứ ba, phải kể đến hạn chế rất phổ biến hiện nay đó là các công ty
CTTC chưa thiết lập được một mối quan hệ sâu rộng đến các cơ sở cung ứng
máy móc, thiết bị... Và đội ngũ cán bộ của công ty còn thiếu những chuyên
gia giỏi nắm vững những khoa học công nghệ mới tiên tiến, điều này sẽ làm
công ty mất đi tính chủ động khi tham gia thị trường.

13


_Lợi ích của hoạt động tín dụng thuê mua_

Thứ tư, việc phân biệt giữa giao dịch CTTC và các giao dịch cho thuê
thông thường khác (cho thuê vận hành) chưa thật sự rõ ràng. Hoạt động
CTTC là hình thức tín dụng trung và dài hạn thông qua hợp đồng CTTC, còn
hợp đồng cho thuê vận hành là hình thức tín dụng ngắn hạn thông qua hợp
đồng cho thuê tài sản. Nếu hợp đồng cho thuê tài sản nào không đáp ứng
được yêu cầu của CTTC thì được xem là hợp đồng cho thuê vận hành. (Theo

quy định của quốc tế và Mục 6- "Thuê tài sản" của Chuẩn mực kế toán Việt
Nam). Với quy định như vậy hợp đồng cho thuê vận hành của các công ty
CTTC chịu sự quản lý của NHNN còn có rất nhiều các DN khác cho thuê
vận hành tài sản có giá trị rất lớn nhưng lại không chịu sự quản lý như trên.
Thứ năm, vấn đề quyền được thu hồi tài sản khi bên thuê vi phạm hợp
đồng cũng là một trong những vấn đề gây nhiều bàn cãi. Trên thực tế quyền
này gần như không thể thực hiện được vì bên thuê thường không chịu giao
tài sản, nếu không có sự hỗ trợ của các cơ quan thi hành pháp luật. Việc bán
tài sản cho bên thứ ba lại phải được sự đồng ý của Bộ Công thương và như
vậy nảy sinh vấn đề truy thu thuế nhập khẩu và nghịch lý khi mà chủ sở hữu
lại không có quyền định đoạt đối với tài sản của mình.
Một vấn đề nữa thường được nhắc đến hiện nay chính là vấn đề quáng
cáo, tuyên truyền cho các công ty CTTC. Có thể nói mặc dù đã xuất hiện ở
Việt Nam từ khoảng năm 1997 đến nay nhưng nhìn chung các công ty CTTC
còn khá mới mẻ ở thị trường Việt Nam. Trên thị trường Việt Nam hiện nay
rất nhiều doanh nghiệp cần vốn để đổi mới công nghệ, mua sắm máy móc
thiết bị...nhưng thay vì đến các công ty tài chính để tìm sự giúp đỡ thì các
doanh nghiệp này lại tìm đến ngân hàng để vay vốn mặc dù ở đây thủ tục rất
chặt chẽ và điều kiện để được vay vốn khó hơn rất nhiều. Thực trạng trên
một mặt là do thói quen khó thay đổi của các doanh nghiệp ở Việt Nam
nhưng một phần quan trọng là do hoạt động kinh doanh CTTC chưa được
tuyên truyền phổ biến và quảng cáo rộng rãi ở Việt Nam.
Đặc biệt pháp luật Việt Nam hiện nay chỉ quy định đối tượng CTTC là
các máy móc...và các động sản khác chứ chưa quy định đối tượng cho thuê là
các bất động sản. Điều này trái với thông lệ quốc tế và nhu cầu của thị
14


_Lợi ích của hoạt động tín dụng thuê mua_

trường, vì thế chúng ta cần nhanh chóng nghiên cứu và điều chỉnh những
quy định này.
2.4. Một số kiến nghị
Cho thuê tài chính là vấn đề rộng lớn, phức tạp và mới mẻ ở nước ta. Do đó
việc tồn tại những hạn chế trong thực trạng hoạt động tín dụng thuê mua cần phải
được các bên liên quan quan tâm giải quyết. Để khắc phục những tồn tại nhằm
phát triển nghiệp vụ cho thuê tài chính Việt Nam, nhóm thảo luận xin nêu một số
kiến nghị:

2.4.1. Đối với Cơ quan quản lý Nhà nước
1 - Xây dựng hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật hoàn chỉnh, đồng
bộ về lĩnh vực tín dụng thuê mua
Cho thuê tài chính là vấn đề rộng lớn, phức tạp và mới mẻ ở nước ta. Hệ
thống các văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh hoạt động trong lĩnh vực tín
dụng thuê mua chưa hoàn chỉnh và chưa bắt kịp thực tiễn phát sinh. Do đó cần
từng bước sửa đổi, bổ sung các quy định về hoạt động liên quan đến dịch vụ cho
thuê tài chính trong Luật các tổ chức tín dụng và các văn bản hướng dẫn thi hành.
Việc sửa đổi phải theo hướng đảm bảo tính hoàn chỉnh, đồng bộ, đơn giản, dễ hiểu,
dễ làm, dễ kiểm tra. Bên cạnh đó cần tham khảo và vận dụng có chọn lọc các ưu
thế và chuẩn mực của quốc tế về cho thuê tài chính.
Một số nội dung kiến nghị cụ thể:
- Đối với quy định liên quan đến hạn mức tín dụng đã được trình bày ở
phần trên, Trong Luật các TCTD, khoản 1 điều 79 nói rõ: “Tổng dư nợ cho vay đối
với một khách hàng không được vượt quá 15% vốn tự có của TCTD”. Nhưng Nghị
định 16/2001/NĐ-CP trong điều 31 lại quy định: “Tổng mức cho thuê tài chính đối
với một khách hàng không được vượt quá 30% vốn tự có của các công ty CTTC”.
Nếu Luật các TCTD đã công nhận công ty CTTC là một TCTD và cho thuê tài
chính là một hoạt động tín dụng trung, dài hạn thì cần phải có sự nhất quán về quy
định trên. Còn nếu xem cho thuê tài chính là một loại hình tín dụng trung, dài hạn
đặc biệt cần quy định khác hơn tín dụng thông thường thì trước hết luật các TCTD

15


_Lợi ích của hoạt động tín dụng thuê mua_

phải quy định tỷ lệ 30%, sau đó Nghị định 16 mới được phép cụ thể hoá vấn đề
này.
- Theo quy định tại Nghị định số 16/2001/NĐ-CP đối tượng tài sản để cho
thuê tài chính chỉ là các động sản, đây là một trong những bất cập cần được sửa
đổi.
- Do phần lớn tài sản cho thuê tài chính thường là các loại máy móc thiết bị
phục vụ sản xuất kinh doanh và thường được nhập khẩu và là đối tượng hàng hoá
được hưởng ưu đãi về thuế nhập khẩu. Do đó Nhà nước cần có chính sách cụ thể
để các doanh nghiệp đi thuê tài chính, đặc biệt là các công ty 100% vốn nước
ngoài, có thể làm các thủ tực ưu đãi thuế nhập khẩu (nếu có) một cách dễ dàng
trong trường hợp họ quyết định sử dụng dịch vụ cho thuê tài chính.
- Ngoài ra, các quy định về phương thức xử lý, quản lý, sử dụng, trích khấu
hao tài sản thuê tài chính cũng nên chỉnh sửa cho phù hợp với thông lệ quốc tế...
2 - Nhà nước cần có các chính sách tạo điều kiện cho hoạt động tín dụng
thuê mua được diễn ra thuận lợi

Do các công ty cho thuê tài chính mới ra đời và hoạt động, nghiệp vụ
cho thuê tài chính rất mới mẻ đối với các doanh nghiệp Việt Nam, địa bàn
hoạt động của công ty lại rộng khắp trong toàn quốc, do vậy, việc quy định
chi phí quảng cáo, tiếp thị của các công ty cho thuê tài chính (5%-7% tổng
chi phí) giống như các tổ chức tín dụng hiện hành là chưa hợp lý. Do đó cần
kiến nghị để mức chi phí này của các công ty cho thuê tài chính từ 7%-10%
là hợp lý hơn.
Về vấn đề xuất, nhập khẩu đối với tài sản cho thuê: Các công ty cho

thuê tài chính muốn có tài sản cho thuê thường phải thông qua uỷ thác hoặc
mua lại của các đơn vị kinh doanh xuất, nhập khẩu nên làm tăng chi phí và
không chủ động cho thuê. Để tháo gỡ khó khăn này, đề nghị cho phép các
công ty cho thuê tài chính được nhập khẩu trực tiếp tài sản cho thuê như các
đơn vị kinh doanh xuất nhập khẩu.
Nhà nước cần có chính sách miễn, giảm thuế để tạo điều kiện cho các
công ty cho thuê tài chính áp dụng lãi suất cho thuê phù hợp, đủ sức cạnh

16


_Lợi ích của hoạt động tín dụng thuê mua_

tranh trên thị trường như thuế xuất nhập khẩu, thuế chuyển nhượng quyền sở
hữu tài sản, thuế thu nhập doanh nghiệp đối với hoạt động cho thuê.
Xây dựng khung pháp lý và tạo điều kiện thuận cho việc sớm hình
thành các trung tâm giao dịch, mua bán máy móc, thiết bị cũ. Khi kết thúc
hợp đồng cho thuê tài chính hoặc vì lý do nào đó hợp đồng cho thuê tài chính
kết thúc trước hạn, để tìm được một khách hàng mới thuê lại máy móc, thiết
bị này quả là một việc khó khăn. Việc hình thành các trung tâm môi giới,
mua bán, kinh doanh thiết bị cũ giúp tháo gỡ khó khăn cho các công ty cho
thuê tài chính trong việc thu hồi vốn.
2.4.2. Kiến nghị đối với các công ty cho thuê tài chính
1 - Công ty cho thuê tài chính cần phải quảng bá rộng rãi hơn nữa dịch vụ
của mình đến cộng đồng doanh nghiệp, chủ động trong việc kiến nghị với các cơ
quan có thẩm quyền.
Bản thân các công ty cho thuê tài chính cần chủ động tìm kiếm nguồn khách
hàng bằng cách giới thiệu dịch vụ và các thế mạnh của hình thức cho thuê tài chính
tới khách hàng. Các công ty cần tận dụng nguồn khách hàng cũ để phát triển thêm
các sản phẩm và qua các khách hàng này tìm kiếm đối tác mới.

Việc liên kết và tham gia các hội chợ, đặc biệt là triển lãm về máy móc thiết
bị công nghiệp và quảng bá trên website của công ty cho thuê tài chính là một kênh
tốt để giới thiệu sản phẩm của Công ty tới các đối tượng khách hàng.
Bên cạnh đó, các công ty cho thuê tài chính cũng cần chủ động hơn nữa
trong việc phản ánh các khó khăn vướng mắt hoặc các sáng kiến tới Hiệp hội cho
thuê tài chính Việt Nam và các cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền để cùng
xem xét giải quyết, thực hiện. Điều này sẽ góp phần tạo ra một môi trường pháp lý
thuận lợi cho hoạt động tín dụng thuê mua đồng thời giải quyết được những khó
khăn không chỉ của công ty cho thuê tài chính mà còn đối với các vướng mắc của
các doanh nghiệp có nhu cầu sử dụng dịch vụ này.
2 - Xây dựng chiến lược kinh doanh và định vị khách hàng mục tiêu

17


_Lợi ích của hoạt động tín dụng thuê mua_

Do đối tượng của hoạt động cho thuê tài chính rất rộng do đó mỗi công ty
hoạt động trong lĩnh vực này cần xây dựng cho mình một chiến lược kinh doanh
và chiến lược định vị khách hàng riêng.
Có thể lựa chọn doanh nghiệp nhỏ và vừa là mục tiêu chính, vì theo đánh
giá của các chuyên gia, nguồn lực của các doanh nghiệp này được coi là yếu, cả về
nguồn nhân lực, hệ thống quản trị, máy móc công nghệ, vật tư đầu vào, và vốn. Do
đó các doanh nghiệp này thường phải sử dụng các sản phẩm tín dụng tài chính và
tính dụng thuê mua. Hiện nay, ở Việt Nam số doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm trên
95% tổng số doanh nghiệp. Hơn nữa, xét về bản chất, đây là một “khoản vay tài
chính” và phải trả lãi (trên cơ sở tính phí thuê tài chính được trả cho đến khi hết
hạn hợp đồng), và đương nhiên đã là một “khoản vay” thì rủi ro liên quan đến vay
vốn luôn luôn hiện hữu và có thể dẫn đến phải áp dụng các biện pháp, thậm chí là
biện pháp phá sản bất cứ khi nào nếu doanh nghiệp kinh doanh không có hiệu quả.

Do đó, để thúc đẩy thị trường cho thuê tài chính hoạt động có hiệu quả đòi hỏi sự
phát triển của chính cộng đồng doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa,
bởi chính các doanh nghiệp là khách hàng và là mục tiêu hướng tới của các công ty
cho thuê tài chính.
3 - Các công ty cho thuê tài chính cần có các biện pháp nhằm tăng cường
nguồn vốn.
Các công ty cho thuê tài chính phần lớn là các công ty mới thành lập, nguồn
vốn không lớn. Mặt khác một thực tế là đa phần các tài sản cho thuê tài chính đều
có giá trị lớn. Do vậy, tăng cường nguồn vốn của các công ty cho thuê tài chính là
một trong những vấn đề cần được chú ý.
Để tăng cường nguồn vốn , các công ty cho thuê tài chính có thể:

- Phát hành công cụ nợ như: trái phiếu và các giấy tờ có giá khác;
- Huy động tiền gửi có kỳ hạn từ một năm trở lên;
- Khai thác nguồn hàng trả chậm từ các nhà cung cấp nước ngoài.
4 - Đa dạng hoá phương thức cho thuê và các tài sản cho thuê, đồng thời
đề xuất các giải pháp giúp hạ chi phí cho thuê tài chính.
Giá cho thuê (gồm tiền trích khấu hao tài sản thuê, phí, bảo hiểm...) hiện
nay còn cao. Nếu bỏ qua các yếu tố an toàn, chi phí bỏ ra ban đầu thấp... thì cho

18


_Lợi ích của hoạt động tín dụng thuê mua_

đến hết thời hạn thanh lý hợp đồng cho thuê tài chính, bên thuê sẽ phải thanh toán
tổng số tiền đối với tài sản thuê cao hơn so với đi vay từ các nguồn khác như ngân
hàng. Do đó, công ty cho thuê tài chính cần đặt ra mục tiêu giảm chi phí hoạt động
(đặc biệt là chi phí quản lý) đồng thời đảm bảo tốt chất lượng nghiệp vụ, hoặc khai
thác nguồn hàng trả chậm từ các nhà cung cấp nước ngoài. Đàm phán với đối tác

để giảm chi phí về lắp đặt, vận hành, bảo hiểm... (bên cho thuê phải bỏ ra) cũng là
một biện pháp tốt.
Ngoài ra, đối với các khách hàng lớn, khách hàng mục tiêu hoặc khách hàng
lâu năm, có thể xem xét áp dụng các chính sách ưu đãi.
Bên cạnh đó, công ty cho thuê tài chính cần xem xét mở rộng các phương
thức cho thuê tài chính phù hợp với các đối tượng khách hàng. Việc mở rộng
phương thức và đối tượng cho thuê tài chính phải luôn đảm bảo việc đăng ký
quyền sở hữu tài sản cho thuê, tránh trường hợp bên thuê sử dụng tài sản cho thuê
vào mục đích cầm cố, thế chấp và bán.

2.4.3. Kiến nghị đối với các doanh nghiệp đi thuê tài chính
Một số kiến nghị đối với các doanh nghiệp đi thuê tài chính:
- Ra quyết định lựa chọn hình thức tín dụng cho vay của ngân hàng và tín
dụng thuê mua của các công ty cho thuê tài chính dựa trên việc xem xét
đánh giá hiệu quả và chi phí cơ hội. Thông thường nếu tính ra lãi suất thì lãi
suất thuê tài chính cao hơn lãi suất vay ngân hàng, bởi vì lãi suất thuê tài
chính còn phải cộng thêm các chi phí về lắp đặt, vận hành, bảo hiểm... của
bên cho thuê phải bỏ ra. Tuy nhiên, đi thuê tài chính lại có ưu điểm rất lớn

-

là an toàn, chi phí bỏ ra ban đầu thấp.
Bản thân doanh nghiệp đi thuê tài chính phải xây dựng dự án kinh doanh
chính xác và cẩn trọng, đảm bảo có tính khả thi. Đồng thời nâng cao hiệu
quả quản lý sử dụng vốn, thanh toán tiền thuê đầy đủ và đúng hạn.

19


_Lợi ích của hoạt động tín dụng thuê mua_

KẾT LUẬN
Trước đây, ở nước ta một số thiết bị với số vốn lớn mà trong nước
không thể sản xuất được như máy bay, tàu thuỷ có trọng tải lớn, chúng ta đã
áp dụng phương thức này với các nhà sản xuất hoặc nhà cho thuê nước
ngoài. Cho đến nay đã có hàng chục công ty cho thuê tài chính ra đời và hoạt
động. Có thể nói, cho thuê tài chính là một thị trường đầy tiềm năng ở nước
ta. Qua thời gian thực hiện nghiệp vụ cho thuê tài chính ở Việt Nam cho thấy
những lợi ích mà nghiệp vụ cho thuê tài chính mang lại là rất lớn, nó làm
giảm những khó khăn về nguồn vốn đầu tư dài hạn vào máy móc, thiết bị của
doanh nghiệp, tạo điều kiện để các doanh nghiệp tiếp cận với thiết bị và công
nghệ hiện đại; cho thuê tài chính tỏ ra rất thích hợp đối với các doanh nghiệp
đang trong giai đoạn tái cấu trúc và cơ cấu lại dây chuyền công nghệ sản
xuất các doanh nghiệp mới thành lập.
Song một sự thật là nghiệp vụ cho thuê tài chính chưa phát triển ngang
tầm với những ưu thế vốn có của nó. Còn nhiều bất cập trong cơ chế chính
sách và điều hành thực tiễn, còn bế tắc trong thị trường đầu ra. Cùng với sự
hoàn thiện dần của chính sách – pháp luật – thị trường, rất hy vọng trong một
tương lai không xa sẽ có sự khởi sắc trong hoạt động tín dụng thuê mua, góp
phần vào kênh huy động vốn trong nền kinh tế./.

20


_Lợi ích của hoạt động tín dụng thuê mua_

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Giáo trình Thị trường vốn, Chủ biên: TS. Phạm Văn Hùng, NXB ĐH
Kinh Tế Quốc Dân.
2. Các tài liệu (bài viết) thu thập trên Internet.

21