Bạo lực học đường ở các trường chuyên biệt khiếm thính tại TP hồ chí minh (TS đặng thị mỹ phương)

BẠO LỰC HỌC ĐƢỜNG Ở CÁC TRƢỜNG CHUYÊN BIỆT
KHIẾM THÍNH TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
TS. Đặng Thị Mỹ Phương*

Bạo lực học đƣờng là vấn đề nóng trong giai đoạn hiện nay. Hiện tƣợng học
sinh đánh nhau, Thầy đánh trò, trò đánh Thầy trong trƣờng học, thƣờng xuyên đƣợc
đăng tải trên các phƣơng tiện thông tin đại chúng. Bạo lực học đƣờng đã gây nên tác
hại nặng nề, ảnh hƣởng đến sự phát triển tâm sinh lý, học tập sinh hoạt của học sinh,
các chuẩn mực đạo đức của Xã hội. Vấn đề này không chỉ phát sinh ở trƣờng phổ
thông mà tồn tại khách quan ở cả các trƣờng khuyết tật vốn có nhiều cấp học từ mẫu
giáo đến trung học phổ thông, độ tuổi học sinh từ 3 đến 18 tuổi. Đặc biệt là các trƣờng
chuyên biệt về khiếm thính khi mà ngôn ngữ thể hiện chính của trẻ là cử chỉ điệu bộ.
Các em cũng có những nhu cầu nhƣ mọi ngƣời, cũng muốn thể hiện bản thân, muốn
làm “anh chị”, bắt trẻ nhỏ hơn phải phục tùng, cũng biết trấn lột thô bạo, đe dọa...
Hành vi bạo lực học đƣờng ở đây đƣợc biểu hiện qua nét mặt, ngôn ngữ kí hiệu, qua
từng cử chỉ điệu bộ. Những trẻ em bị hại không hề phản ứng, răm rắp chấp hành mọi
yêu cầu của “thủ lĩnh”... Giáo viên gần nhƣ ít quan tâm đến việc ngăn chặn bạo lực
học đƣờng ở các trƣờng chuyên biệt, chỉ xử lí vụ việc khi có phản ánh của phụ huynh
“Con tôi thƣờng xuyên bị mất dụng cụ học tập”, “Bạn H lấy tiền con, không cho con
nói với mẹ và cô...”, “Con không đi học đâu, các bạn không ai chơi với con”... Nhìn
chung chƣa có trƣờng hợp nào giáo viên bị phản ánh bạo hành với trẻ khiếm thính.
Tuy nhiên, đối với trẻ khuyết tật trí tuệ ngày 21/7/2014 trên báo VnExpress đƣa tin
“Giáo viên trƣờng không phép bạo hành trẻ tự kỷ” nêu lên hành vi giáo viên đối xử thô
bạo với trẻ tự kỷ.
Hành vi bạo lực học đƣờng ở trƣờng chuyên biệt khiếm thính chỉ phát sinh ở
trong trƣờng, ngoài giờ học hầu hết các em đƣợc phụ huynh đƣa đón. Đã có nhiều
công trình nghiên cứu về bạo lực học đƣờng ở trƣờng phổ thông trong và ngoài nƣớc
nhƣ: Dan Olweus, nhà tâm lý học Na Uy, viết về vấn đề bắt nạt trong trƣờng học nhƣ:
Gây hấn trong trường học: những kẻ bắt nạt và những cậu bé chuyên gây rối (1978), bắt nạt
trong trường học, chúng ta biết gì và chúng ta có thể làm gì (1993).... nghiên cứu của
các nhà tâm lý học khác Harper, F.D. và Ibrahim, F.A (2000) với Violence and school

in the USA hay Bắt nạt học đường: Làm thế nào để có thể can thiệp thành công?
(2004) do là Peter Smith (Mỹ) chủ bút, Debra Pepler (Canada), và Kenneth Rigby
(Australia) đồng sáng tác.
Công trình nghiên cứu trong nƣớc về bạo lực học đƣờng của Báo Pháp Luật
TP.HCM năm 2010 và đề tài nghiên cứu cấp Bộ của tác giả Lê Vân Anh “Giải pháp
ngăn ngừa các hành vi bạo lực trong học sinh trung học phổ thông” phản ánh tình trạng
*

Trƣờng Đại học Sƣ phạm TP. Hồ Chí Minh

174


bạo lực học đƣờng xảy ra thƣờng xuyên ở trƣờng phổ thông và có xu hƣớng ngày càng
gia tăng. Nguyên nhân là do cha mẹ thiếu quan tâm, nhà trƣờng chƣa thực hiện tốt việc
dạy ngƣời, ảnh hƣởng xấu từ games, phim ảnh có tính bạo lực, pháp luật chƣa nghiêm,
bản thân học sinh nhận thức và thái độ của về vấn đề này vẫn chƣa cao... Hầu nhƣ chƣa
có công trình nào đi sâu vào lĩnh vực bạo hành ở các trƣờng khuyết tật.
Bài viết đƣa ra bức tranh chung về hiện trạng bạo lực học đƣờng ở trƣờng chuyên
biệt khiếm thính. Từ đó, đƣa ra các biện pháp nhằm ngăn ngừa bạo lực, cải thiện môi
trƣờng học tập của học sinh khiếm thính tại thành phố Hồ Chí Minh.
Theo tự điển Tiếng Việt: Bạo lực là sức mạnh dùng để cƣỡng bức, trấn áp hoặc
lật đổ. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho rằng: hành vi bạo lực là “cố ý dùng sức mạnh
thể chất hoặc uy quyền để đe dọa hoặc thực hiện hành vi chống lại bản thân, ngƣời
khác hoặc nhóm ngƣời hay một cộng đồng, làm gây ra hay làm gia tăng khả năng gây
ra tổn thƣơng, tử vong, tổn hại về tâm lý, ảnh hƣởng về sự phát triển hay gây ra sự mất
mát”.
Học đƣờng là nhà trƣờng. Nhƣ vậy, bạo lực học đường là hành vi bạo lực giữa
các thành viên trong nhà trường như các học sinh với học sinh, học sinh với giáo viên,
giữa giáo viên với giáo viên... nhằm thực hiện các ý đồ nào đó trong phạm vi trong

nhà trường.
Ở trƣờng khiếm thính tiểu học, (từ 3 -18) đa số học sinh đi học so với tuổi, nhất
là trẻ khiếm thính điếc sâu không đƣợc can thiệp sớm gặp khó khăn trong nghe nói và
tiếp nhận thông tin. Với nhiều độ tuổi và mức chênh lệch tuổi tác nhƣ trên, nảy sinh
nhiều vấn đề khác nhau trong sự phát triển tâm sinh lí, tình trạng các em lớn bắt nạt trẻ
nhỏ hơn là không tránh khỏi. Hơn nữa, trẻ khiếm thính bản tính nóng nảy, dễ cáu gắt...
một số trẻ ở độ tuổi dậy thì 11 – 15, có những biến đổi trong cơ thể liên quan đến sự
phát triển giới tính, tâm sinh lý có nhiều biến động và rất phức tạp, trẻ gặp nhiều khó
khăn trong mối quan hệ với những ngƣời xung quanh. Ngoài ra, các em còn phát sinh
những nhu cầu tâm lý mới nhƣ: khuynh hƣớng muốn làm ngƣời lớn, nhu cầu tự khẳng
định mình. Tình cảm rất phức tạp, mạnh mẽ, dễ đƣa đến kiểu hành động quá khích,
gây hấn. Vì vậy, việc giáo dục cho học sinh có kỹ năng chung sống và cách ứng xử
hòa thuận, nhã nhặn, lịch sự với bạn bè, biết thể hiện đúng giá trị phẩm chất và năng
lực trong trƣờng là vấn đề vô cùng quan trọng.
Những biểu hiện hành vi bạo lực học đƣờng thƣờng xảy ra trong trƣờng khiếm
thính:
- Thông qua ngôn ngữ, cử chỉ lăng mạ, xúc phạm danh dự, nhân phẩm, bắt nạt...
- Sử dụng hình ảnh để trêu chọc, miệt thị, làm nhục bạn.
- Tác động tâm lý biểu hiện ở việc nói xấu, lôi kéo ngƣời khác xa lánh, cô lập...
làm cho ngƣời bị hại cảm thấy cô đơn, sợ hãi, thiếu tự tin khi tiếp xúc với những ngƣời
khác.
- Dùng sức mạnh, vũ lực nhƣ đánh đấm, xô đẩy, giật tóc, ném đồ vật,...
Bạo lực học đƣờng diễn ra trong lớp học, trong chính khuôn viên nhà trƣờng.
Mục đích của bạo lực học đƣờng ở trƣờng khiếm thính cũng xoay quanh các vấn đề
175


trên nhƣ: muốn thể hiện bản thân với ngƣời khác, muốn trả thù, bêu xấu bạn, muốn
đoạt tiền để tiêu xài hoặc lấy cắp viết, hộp màu làm của riêng... Ở trẻ lớn hơn hành vi
bạo lực nhằm thỏa mãn nhu cầu tình dục của bản thân. Giá trị vật chất mà các em

chiếm đoạt tuy không lớn nhƣng nếu không ngăn chặn kịp thời, mức độ phát triển sẽ
ngày càng cao, nặng nề hơn. Trong khi đó, một số giáo viên chủ quan không quan tâm
nhiều đến vấn đề bạo lực cho rằng: trẻ nhỏ lại khuyết tật, đánh nhau là chuyện
thƣờng..., một số khác ít gắn bó với trẻ do hạn chế về ngôn ngữ giao tiếp, làm cho việc
ngăn ngừa bạo lực học đƣờng ở các trƣờng chuyên biệt càng gặp nhiều khó khăn.
Nƣớc ta gia nhập WTO, việc hội nhập quốc tế tạo nên cơ hội đồng thời cũng tạo
ra nhiều thách thức, các vấn đề văn hóa - xã hội phát sinh cùng với sự phát triển kinh
tế trong khi các lực lƣợng giáo dục trong Nhà trƣờng chƣa phát huy hết vai trò của
mình. Nội dung và hình thức giáo dục đạo đức, lối sống còn xem nhẹ. Các hoạt động
trong trƣờng quá tải, giáo viên thiếu thời gian quan tâm, chia sẻ với học sinh, một số
trƣờng thiếu không gian hoạt động, nguồn kinh phí cho công tác hạn hẹp. Hình thức
giáo dục trong gia đình còn mang tính tiêu cực nhƣ dọa nạt, đánh đập,... “Thƣơng cho
roi, cho vọt...” đặc biệt các cƣ xử của ngƣời lớn bên ngoài xã hội còn thiếu gƣơng mẫu,
cách hành xử thô bạo của ngƣời lớn với nhau cũng ảnh hƣởng lớn đến tâm hồn non nớt
của trẻ, gây cản trở lớn cho công tác ngăn chặn bạo lực trong học đƣờng. Hơn nữa,
hành vi bạo lực còn xuất phát từ việc trẻ tiếp nhận các phim ảnh, game, sách, báo
chí… có tính chất bạo lực trên cách trang mạng xã hội qua phƣơng tiện phổ biến nhƣ
điện thoại, laptop, Ipad... Trong khi đó, trẻ khiếm thính chủ yếu tri giác qua kênh nhìn,
tƣ duy bằng trực quan hay bắt chƣớc. Kẻ xấu thƣờng lợi dụng điểm này để lôi kéo trẻ
vào các hành vi sai trái, vi phạm pháp luật.
Hành vi bạo lực dù ở dạng bạo lực thể xác, tinh thần, tài chính, tình dục hay ở
mức độ nào đều gây tổn thƣơng về thể chất, bất ổn về tinh thần, ảnh hƣởng đến học tập
của ngƣời bị hại. Vì vậy, công tác ngăn chặn bạo lực học đƣờng trong các trƣờng
chuyên biệt cần phải đƣợc đẩy mạnh để tránh những hậu quả đáng tiếc có thể xảy ra.
Bài viết đề xuất 4 giải pháp sau:
Một là nâng cao nhận thức cộng đồng. Tổ chức tuyên truyền, tập huấn cho giáo
viên, học sinh, phụ huynh kiến thức, kỹ năng nhận biết những biểu hiện hành vi bạo
lực, hệ lụy mà bạo lực học đƣờng gây ra đối với học sinh, phƣơng thức ngăn ngừa bạo
lực học đƣờng trong các trƣờng khiếm thính.
Hình thức tuyên truyền đa dạng phù hợp với từng đối tƣợng qua các kênh thông

tin đại chúng, bản tin trƣờng, hình ảnh, video,... báo cáo chuyên đề về văn hóa, giáo
dục, pháp luật; nêu gƣơng ngƣời tốt, việc tốt; tổ chức hội thảo hội nghị để chia sẻ, trao
đổi kinh nghiệm giáo dục giữa các giáo viên, phụ huynh học sinh và các trƣờng khác.
Phối hợp chặt chẽ giữa nhà trƣờng, gia đình trong giáo dục phòng ngừa bạo lực học
đƣờng. Tham vấn phƣơng pháp giáo dục cho phụ huynh học sinh, nâng cao vai trò của
họ trong ngăn ngừa bạo lực học đƣờng.

176


Đƣa nội dung bạo lực học đƣờng vào các buổi sinh hoạt chuyên đề, câu lạc bộ
của ngƣời điếc hàng tuần, hàng tháng, thƣờng xuyên theo dõi, kiểm tra hoạt động câu
lạc bộ. Phổ biến, hỗ trợ học sinh chọn lọc trong tiếp nhận các kênh văn hóa – giải trí.
Phát hiện điểm mạnh của học sinh cá biệt, tạo điều kiện cho trẻ phát huy vai trò
của mình trong tập thể. Khen thƣởng, nêu gƣơng kịp thời khi trẻ có biểu hiện tiến bộ.
Đƣa nội dung phòng ngừa bạo lực học đƣờng vào một trong các tiêu chí đánh giá thi
đua khen thƣởng của lớp, trƣờng các hoạt động đội thiếu niên Tiền phong.
Hơn thế nữa Giáo viên cần gần gũi, thân thiện lắng nghe tâm tƣ nguyện vọng của
học sinh, học và sử dụng ngôn ngữ kí hiệu để giao tiếp hiệu quả với trẻ khiếm thính,
xây dựng môi trƣờng thân thiện để “Mỗi ngày đến trƣờng là một niềm vui”. Từ đó,
tích hợp nội dung giáo dục ngăn ngừa bạo lực học đƣờng qua các môn học, tạo cơ hội
cho trẻ khám phá và giải quyết các tình huống bạo lực cụ thể trong học đƣờng.
Hai là phối hợp chặt chẽ các cơ quan chức năng liên quan nhƣ Truyền thông, Y
tế, Thƣơng binh - xã hội, cùng tuyên truyền, phổ biến pháp luật ngăn ngừa bạo lực học
đƣờng. Tạo điều kiện cho mọi ngƣời hiểu biết đúng đắn về bạo lực học đƣờng. Bạo lực
là hành vi sai trái, vi phạm pháp luật... kiên quyết loại bỏ dù ở mức độ nào. Cơ quan
lãnh đạo, quản lý địa phƣơng tổ chức thực hiện hoạt động tuyên truyền sâu rộng trong
quần chúng nhân dân nâng cao ý thức trong việc ngăn ngừa bạo lực học đƣờng.
Để tạo môi trƣờng sống lành mạnh, cơ quan chức năng cần ban hành các quy
định, điều luật về truyền thông, loại bỏ những hoạt động truyền thông mang tính bạo

lực, có chế tài xử lý nghiêm khắc đối với các trƣờng hợp vi phạm, kiểm duyệt chặt chẽ
nội dung trƣớc khi đƣa ra công chúng các ấn phẩm văn hóa.
Ba là tăng cƣờng sự kiểm tra, giám sát của gia đình đối với hoạt động vui chơi
giải trí của trẻ. Thƣờng xuyên kiểm soát thời gian học tập và vui chơi sao cho phù hợp
với tâm sinh lí lứa tuổi, tình trạng khiếm khuyết của trẻ khiếm thính. Thân thiện, gần
gũi kịp thời phát hiện những hành vi sai trái để kịp thời uốn nắn sửa đổi, nghiêm khắc
nhƣng không thô bạo, nhẹ nhàng dùng tình cảm thuyết phục trong khi giáo dục. Phối
hợp chặt chẽ với chính quyền địa phƣơng, với khu phố trong việc xây dựng môi
trƣờng xã hội lành mạnh nơi gia đình sống. Cần phát huy tốt vai trò cũng nhƣ sự phối
hợp với nhà trƣờng của lực lƣợng bảo vệ dân phố, công an khu vực trong hoạt động
ngăn chặn bạo lực học đƣờng tại địa phƣơng.
Bốn là đối với bản thân trẻ khiếm thính. Theo Unesco, bốn trụ cột của việc học
ngày nay, học để biết, học để làm, học để khẳng định mình và học để chung sống. Với
trẻ khiếm thính để có thể chung sống với mọi ngƣời xung quanh còn nhiều bất cập do
rào cản ngôn ngữ. Vì vậy, ngoài việc tiếp thu kiến thức trên lớp, việc rèn kĩ năng phục
vụ, kĩ năng sống chung là vấn đề vô cùng cần thiết. Theo Unicef kĩ năng sống gồm 3
nhóm: nhóm kỹ năng nhận biết và sống với chính mình; nhóm kỹ năng nhận biết và
sống với ngƣời khác; nhóm kỹ năng ra quyết định một cách có hiệu quả. Nhà trƣờng,
giáo viên cần thƣờng xuyên tổ chức học tập, để các em có điều kiện tiếp cận các kỹ
năng này.
177


Để phòng ngừa đƣợc bạo lực học đƣờng ngoài các nhóm kỹ năng trẻ khiếm
thính còn phải tham gia các chƣơng trình giáo dục giới tính, tránh tình trạng bị xâm hại
tình dục do thiếu hiểu biết về lĩnh vực này, cũng nhƣ biết tìm kiếm sự giúp đỡ khi bị
xâm hại, biết cách sống phù hợp với pháp luật và các chuẩn mực xã hội, không để kẻ
xấu lối kéo, lợi dụng dẫn tới hành động phi pháp.
Bản thân trẻ khiếm thính cần nhận thức rõ về bạo lực học đƣờng và hậu quả của
nó, rèn luyện kỹ năng kiềm chế cảm xúc, để hóa giải các mâu thuẫn nảy sinh trong quá

trình giao tiếp với ngƣời xung quanh. Cùng nhau xây dựng môi trƣờng học tập thân
thiện, nếp sống lành mạnh, đoàn kết, hỗ trợ nhau trong học tập, sinh hoạt ở lớp, trƣờng
học. Phối hợp với nhà trƣờng trong công tác ngăn ngừa bạo lực học đƣờng, tránh xa
các yếu tố có thễ dẫn đến hành vi bạo lực nhƣ game bạo lực, phim ảnh hành động, các
văn hóa phẩm độc hại.
Cùng với sự phát triển của xã hội hiện tƣợng bạo lực trong trƣờng học có nhiều
diễn biến phức tạp và đa dạng, biểu hiện ở nhiều mức độ, hậu quả ngày càng trầm
trọng không chỉ riêng ở trƣờng phổ thông, mà có cả ở các trƣờng chuyên biệt nơi tập
trung những trẻ vốn đã chịu nhiều thiệt thòi trong xã hội còn phải gánh chịu thêm bạo
lực học đƣờng. Vấn đề bạo lực học đƣờng là vấn đề lớn của xã hội mang tính chất toàn
cầu, ảnh hƣởng lớn sự phát triển tâm sinh lí và kết quả học tập của thế hệ trẻ hiện nay
và thu hút sự quan tâm không chỉ của một số nhà nghiên cứu mà còn nhận đƣợc sự
quan tâm của toàn thể xã hội cùng nhau "Chung tay chung sức chấm dứt bạo hành
trong nhà trƣờng”.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Lê Vân Anh(2013), “Giải pháp ngăn ngừa các hành vi bạo lực trong học sinh
trung học phổ thông”, Đề tài Khoa học và Công nghệ cấp Bộ, Hà Nội
[2] Lý Thị Minh Hằng (2009), “Bạo lực gia đình và hậu quả tâm lý đối với nạn
nhân của bạo lực gia đình”, Tạp chí Tâm lý học, (Số 125), tr 45-47.
[3] Hoàng Bá Thịnh (2009), “Bạo lực học đƣờng, một vấn đề xã hội”, Kỷ yếu hội
thảo khoa học quốc tế về nhu cầu, định hướng và đào tạo tâm lý học đường
Việt Nam, Hà Nội, 3-4/8/2009, tr 16-27.
[4] Huyền Trang (2010), ”Đối mặt với những hành vi cà khịa của trẻ” NXB Phụ
nữ.
[5] Quốc Việt (2012),“Bạo lực xuất phát từ xã hội”,,
21/09/2012.
[6] Buccoliero, E. and Darbo, M. (2001), Anonynmous questionaire on bullying,
No Violenza a scuola rete Europea di scambi, European commision –
Education and culture – connect program.

178


Kho Ebook miễ n phí
ebookfree247.blogspot.com
Cơ sở Dữ liệ u Hội t hảo/Tham luận
t huvie nhoit hao.blogspot.com
t huvie nt hamluan.blogspot.com

CHIA SẺ TRI THỨC